Jaargang.
DONDERDAG 25 OCTOBER 1923
No. 4291
e fceidóebe (Bou/ta/n£
'Öf
iSONNEMENTSPRIJSbedrasgtbij" vooruitbetaling
WQ Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal,
jnze Agenten 20 cent per week fl 2.60 per kwartaal,
co per post 1 2.95 per kwartaal.
Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
baar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
ging. Afzonderlijke nuramcr3 5 ct.f met Geïllustreerd
agsblad 9 ct.
Dit biad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdager
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advortentlën 30 cant per regel*;
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
dubbele van het tarief berekend.
Kleine advertenisën, van ten hoogste 30 woorden, waarii
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10.50.
t indom de Vlootwet.
gstvvaarschijnlijk zal morgen de
lemming worden gehouden over do
ret. Voor de Katholieke tcgenstan-
het zijn een zware dag en
e Katholieke voorstanders geen
am momeAt op hun politieke
b an.
if elen van eerstgenoemden (mr. Bo-
Si Mevr. BronsveldVitringa) kun-
«ïaar onze meening, na hun verkla-
i niet meer terug.
leren (mr. Van Schailc, Kuiper) nog
'maar een gemotiveerde terugtocht
o. i. nog niet hèèl gemakkelijk
Jkt na de tot nu toe gegeven regee-
mededeelingen.
hoefijzer-correspondent van het
schreef in zijn blad van beden-
n|i Het komt ons voor dat, na de rede
(Ij au minister Westerveld en vooral na
[je van minister Ruys, bet tegen-
t/H lemmen den heer Van Schaik wel
eer bezwaarlijk is gemaakt. Men
loet daarbij in aanmerking nemen,
at de heer Van Schaik, tegenstem-
8 icnd en een aantal Roomschen ach-
ir zich aansleepend, waardoor het
[inisterie zou komen te vallen, als
ïan van rechts natuurlijk een zeer
ware verantwoordelijkheid op zich
lac en. In elk geval verkeert dit
[amerlid thans in een waarschijn-
ijk zeer moeilijke en niet zoo heel
enijdenswaardige positie: Hij heeft
Ih iet leven van een bevriend Kabinet
zijn oene handen in
V er' zijn zwaarwegende bedenkingen.
Pat zal hij doen?
33 zijn gisteren twee ministers aan het
geweest. (De Minister-President en
fillister van Marino). Vandaag ko
er waarschijnlijk drie: Financiën,
Buitenlandsche Zaken
mededeelingen ook nog wel veran-
in do situ-lie zouden kunnen
BUiTEMLÊSiSB
1 De Rijnland-republiek.
Stilstand.
IES en WINST der SEPARATISTEN
leen schijn van bestuur,
en kan van de separatistische bewe-
n het Rijnland niet zeggen, dat zij
uitbreidt, maar ook niet, dat zij
r wordt. Naarmate de separatisten
lommige steden de macht veroveren,
fzen zij die in andere steden, ter-
in de meeste steden de uitroeping
de autonome regeoring zich nog
ts bepaalt tot het hijschen van de
andsche vlag.
een overnemen van het bestuur is
nergens sprake en wie met de
selijke leiders kennis maakt, moet
teer sterk aan twijfelen, of deze lie-
wel de noodige geschiktheid daartoe
in.
De toestand te Aken.
Gedwongen rust.
toestand te Aken is sinds gisteren
inderd gebleven. Het is kalm in de
daar de Belgische bezeltingstroe-
>eder gewelddadig optreden tegen de
ratisten verboden hebben,
separatisten bezetten enkel nog het
ïingsgebouw aan het Theaterplein.
zelf is geen separatist meer te
De leiders bevinden zich niet meer
f®, naar het heet. Zij zouden onder
Kche bescherming naar Düren zijn
ökken.
regeeringsgebouw, het eenige ge-
waarop nog de Rijnlandsche vlag
"i wordt nog bezet door separatisten
mindereD rang.
jjSpprgen verspreidden zij het bo-
dat de beweging in verschillende
plaatsen Van het Rijnland ge-
3 is. Ook zouden de separatisten te
weer versterking gekregen hebben,
is op straat nog niets van die
raïngen te zien.
venvacht weer opstootjes, want de
jf.erde bevolking wil met de separa-
afrekenen. De Schupo en de Belgen
mieeren. De eigenlijke beweging
j le -Aken als voorlooper beschouwd
couranten verschijnen weer.
don staat van beleg mag zich
°cas na 7 uur niemand meer op
bevinden zonder verlof der mili-
autoriteiten. Samenscholingen van
j au 5 personen, zijn verboden, ter-
cmand stil mag blijven staan.
^'inlantlrepuhüek in andere steden.
Eo
o r z i c h t.
ad bach is liet gisteren bloedig
a. De separatisten hebben de
iT 9 Schouwen bezet, waaruit men
™ce's tracht te verdrijven. Hierbij
zijn vele dooden en gewonden gevallen.
Vooral voor het stadhuis wordt heftig
gevochten. De Schupo, die van haar vuur
wapenen gebruik maakte, werd door Bel
gische officieren ontwapend.
Het telegraaf- en telefoonkantoor was
aanvankelijk eveneens door de separatis
ten bezet, doch werd daarna weer door
hen verlaten. Zij beschouwen dit gebouw
als neutraal terrein.
G r e f e 1 d is, volgens de ,,Soir", tegen
twee uur gistermiddag in handen van de
separatisten gevallen, die de politie ont
wapende en zeer scherpe maatregelen af
kondigden.
Van de GOOO Rijnlanders, die zich in
Crefeld bevinden, begaven zich 4000 naar
Busseldorp, ten einde deze stad 's avonds
to bezetten.
Waat het E i f e 1- en Moezelge
bied betreft, is de bevolking aldaar over
het algemeen op de hand der separatisten.
Do plaatsen Juelich, Gall, A nb
de mach, Dreiborn en Prüm zijn
op het oogenblik in handen der separa
tisten. De raadhuizen in die plaatsen zijn
door hen bezet en de burgemeesters, voor
zoover deze weigeren, de Rijnland-repu
bliek te erkennen, zijn afgezet.
Er kelens en Reydt zijn eveneens
door de separatisten bezet.
Te Mör.s liggen achthonderd gewapen
de separatisten in de Belgische kazerne,
nog niet wetend, naar welke plaatsen zij
gedirigeerd zullen worden.
Te Bonn hebben de separatisten de
macht geheel in handen Zij worden er
gesteund door do Fransche bezetting. Een
deel der Schupo heeft do zijde der sepa-
"ratisten gekozen, het andere deel is or»t-
wapend.
Te G o b 1 e n z heerscht op bot oogen
blik eveneens de regeering der separatis
ten, evenals te Trier. In deze laatste
plaats stuitte do vermeestering 'van de
stad evenwel op groot verzet van een ge
deelte der bevolking.
In bet 'Ruhrgebied.
Do separatistische beweging is ook in
het Ruhrgebied begonnen.
Gistel-morgen hebben de separatisten
met ondersteuning der Belgische troepen
Duisburg bezet en de politie ontwapend.
Zij schi-'nen daar reeds tamelijk vasten
voet gekregen te hebben, zelfs zóó, dat
men zeggen kan, dat Duisburg thans het
-voornaamste bolwerk der separatisten i3.
In de stad is het thans tamelijk rus
tig. Zoomin bij de stations als in de bin
nenstad wees iets op het nieuwe regiem.
De meeste winkels waren gesloten. Hier
en daar trokken kleine troepen separatis
ten door de straten, welke niet zichtbaar
gewapend zijn. De stedeLijke politie doet
dienst. Zij staat onder bevel van den
plaatselijken 'Belgischen commandant.
Te Duisburg liggen aan separatistische
troepen 300 man uit de stad zelf en 280
man uit Hamhorn. Deze zitten thans 3
dagen hier en verklaarden, dat zij Ham
horn reeds lang zouden hebben bezet, doch
dat het niet raadzaam was Duisburg
thans zonder separatistisohe manschap
pen te laten.
Het bestuur der separatistische partij
heeft een directoire gekozen, waaraan
volledige volmachten zijn verleend, en dat
twee leden telt, nl. Matthes voor het wes
telijk gedeelte van het Rijnland en Dortcn
voor het zuidelijk gedeelte. Een drietal
gedelegeerden van dit directoire heeft
zich bij den Franschen boogen coftunis-
saris, Tirard, aangediend en hem een
verklaring ter hand gesteld, waarin wordt
gezegd, dat de separatistische partij in
de noodzakelijkheid verkeerde de macht
in handen te nemen en de Rijnland-repu
bliek uit te roepen in een gedeelte dor
bezette gebieden, op grond van de algc-
meene ellende, waarvoor de Rijnlanders
niet verantwoordelijk zijn.
Zij voegden hieraan toe, dat het direc
toire besloten is de bepalingen vaij hot
verdrag van Versailles in acht te nemen
on zich te onderwerpen aan do besluiten
der bezettings-autoriteiten.
Tirard antwoordde, dat waar zij do fei
telijke macht in een aantal steden van
het bezette gebied in handen hadden, het
hooge commissariaat de Rijnlanders ver
antwoordelijk stelt voor de openbare orde
in deze steden.
Soortgelijke stappen werden gedaan
bij de hooge commissarissen van Enge
land en België.
DE POLITIEKE CRISIS IN
DUITSCHLAND.
Beieren tegen het Rijk.
Een compromitteorcnd
telegram van generaal
V o n Losso w.
Het gcval-Lossow is nog gecompliceer
der geworden door oen medcdoeling van
den sociaal-democratischen parlements-
dienst. Deze heeft namelijk een draadloos
telegram bekend gemaakt, hetwelk door
generaal Von T.ossow uit München aan de
Noord-Duilscbe commandanten der rijks-
weer is gezonden. In dit telegram ver
klaart Lossow, dat de Beiersche rijksweer
trouw aan het rijk wil blijven, doch dat
zij zich niet buigen wil onder de dicta-.
tuur van do Berlijnsche regeering, die vol
gens hem onder marxistische invloeden
staat. In het conflict tusschen Beieren en
het rijk stelt de Beiersche rijksweer zich
achter de Beiersche regeering.
Dit optreden van den generaal, die door
zijn ongehoorzaamheid aan de Berlijn
sche hevelen reeds van muiterij wordt be
schuldigd, heeft opnieuw groote verbitte
ring veroorzaakt. Von Lóssow heeft met
zijn draadloos telegram ook de rijks-
weerafdeelingen in het noorden van het
land tot ongehoorzaamheid aan Berlijn
willen verleiden. Hij heeft daarmede even
wel geen succes gehad.
Do commandant van de Oost-Pruisische
afdeeling, generaal Von Dassel en die
van de Brandenburgsche afdeeling, gene
raal Behrend hebben verklaard, gehoor
zaamheid aan de irijksregearing te zullen
blijven betooncn. Ook de divisie-comman
danten hebben een dusdanige verklaring
aan den minister Gessier afgelegd en
hebben hem verzocht, een dergelijk
draaloos verkeer tusschen de Beiersche en
andere af deelingen der rijksweer in de
toekomst onmogelijk te 'maken.
De Palts wil zich afscheidan van Beieren
Een socialist: oh artikel.
De sociaal-democratiscbo „Pfalzische
Post" gaf gisterenmiddag een artikel,
waarin de losmaking van de Pfalz van
t B-skren góf&ïcbt weedt terwijl verder
f wordt d&t om. actie in deze
t richting xc-:Sa ia Tollen gang ia. De dis-
ij tri ets vergat1 vr: ng is ten
J einde over deze vraag te beslissen. De
j sociaalrdemocraikche yr.riij oüdorb&n-
de-lt met de andere i^.dities.e ^cirtijvsn oter
de vorming van een voorkei ge
Als aanleiding voor deze ha weging nosml
het blad de houding van Beieren tegen
over het Rijk, wel^e houding als openbare
schending van de grondwet wordt be
schouwd.
Het door Beieren geschapen conflict
heeft bij de separatisten Jg meening ge
vestigd, zoo zegt het blad, dat hun uur
gekomen is. De stap der sociaal-democra
ten in de Palts heeft de bedoeling dit
plan te doen mislukken en de Palts voor
Duitschland te redden.
DE ECONOMISCHE CRISIS.
Overal relletjes en botsingen met de politie
Verschillende dooden en
gewonden.
Bij den toestand, zooals die op het
oogenblik in Duitschland is, met opstoot
jes en relletjes tusschen rijk en de landen,
hier uit louter zenuwachtigheid, elders
weer door het stoken van lieden, die
graag in troebel water visschen, en overal
ten slotte uit nood en armoede, is het on
mogelijk van alles uitvoerige berichten te
geven over den opstand en de rustver
storingen, en wij volstaan dus met een
kort overzicht van de te Berlijn binnen
komende berichten.
In Kasse'l vonden gisteren ernstige on
lusten plaats. Een arbeider gedood, twee
zwaar gewond. Verhoogde steun aan de
werkloozen.
In Keulen leidde do demonstratie van
werkloozen gistermiddag tot botsingen
met de politie, waarbij vele gewonden vie
len'
In Stettin is de toestand nog steeds
opgewonden, doch daar de broodprijzen
niet verder verhoogd zijn, bleven ern
stige relletjes achterwege. Op de Vulkan-
werko en andere scheepsbouwerijen wordt
nog gestaakt.
In Kiel daarentegen zijn tal van levens
middelenwinkels geplunderd. In de stad
werden optochten gehouden met allo ge
volgen daarvan. De politie moest optre
den met de bajonet op het geweer. Twee
politieagenten en talrijke demonstranten
worden gewond.
In Brunswijk opstootjes, die nu en dan
een ernstig karakter aannamen. Do "po
litie verraste een verzameling van com
munistische hundertschafben; niet minder
dan 420 personen werden gearresteerd.
In Frankfort wilden de arbeiders der
Adler-Werke naar liet vakvereenigingsge-
bouw trekken om aan hun looneischen
kracht bij te zetten, doch onderweg kwam
het tot botsingen met de politie. Twee
arbeiders werden gedood en vier zwaar
gewond, terwijl ook een politieman werd
gedood.
In hot Roergebied worden overal' le
vensmiddelendemonstraties gehouden. In
Essen, Gelsenkirchen en talrijke andere
plaatsen zijn winkels geplunderd. Op het
station Katernberg werd een hcele trein
met aardappelen leeggehaald.
DE COMMUNISTISCHE PUTSCH
TE HAMBURG.
De beweging verloopt.
Clccn li o n g e i' o p s't o o t j e s,
maar een opsta n d.
Het schijnt, dat de communistische
Putsch to Hamburg aan het verloopen is
Het is de politie overal gelukt de commu
nistische barricaden te bestormen en de
verdedigers terug te drijven. Thans wordt
nergens meer tegenstand geboden. Daar
entegen wordt hier en daar nog van de
daken geschoten, hetgeen do bevolking
verontrust.
Behalve de torpodobooiflcttilo is ook de
kruiser Hamburg de haven bimrengeloo-
pen. De politiepresident heeft tot der.
commandant het verzoek gericht marine-
troepen aan land te zetten, opdat deze de
politie behulpzaam kan zijn bij de zuive
ring der nog door do communisten be
zette gebouwen.
Er is thans onweerlegbaar geconsta
teerd, dat men niet met hongeropstootjes
heeft te doen gehad, maar met een poging
tot het veroorzaken eener omwenteling.
Het communistisch centraal bureau te
Berlijn lieeft, naar de Hamburgsche poli
tie heeft geconstateerd, circa acht dagen
geleden een uitnoodiging gericht tot alle
communistische organisaties, waarin de
wensch werd geuit, dat de leden de eerst
volgende dagen door het saboleeren van
het spoorwegverkeer, het opbreken der
rails, het doen derailleeren van treinen
en het verstoren van het levensmiddelen-
vervoer zouden trachten een zoo groot
mogelijke verwarring te doen ontstaan. In
verband daarmee zij er aan herinnerd
dat de Putsch te Hamburg is begonnen
met een aanslag op het spoorwegtraject
Hamburg-Lubeck.
De vervolging dor
eohuldigen.
Naar wij vernemen, zullen de te Ham
burg gearresteerde personen, ten getale
van vele honderden, reeds dezer dagen
door buitengewone rechtbanken worden
S&onuiist.
Italië
Een conflict bij da fascisten.
Ook daar afsoheiding.
Do „Tribuna" verneemt uit Napels: De
aanhangers van kapitein Padovani heb
ben het gebouw der fascisten te Napels
bezet en de"tégéwat&ndera van Sen kapi
tein uit verjaagd. 'Zij prockmaerden de
afscheiding en in Celling van een auto
noom fascisme in Gamponia.
De Ku Klux Klan!
Gemeld wordt, dat te Lugo, nabij Ra
venna een Ku Klux Klan-organisatie is
opgericht. Op verschillende huizen waren
drie groote K's geschreven en dreigbrie
ven, ge teekend met drie K's werden door
verschillende inwoners ontvangen. Do
politie heeft intusschen nog geen enkel
spoor kunnen ontdekken.
Griekenland.
De opstandige militaire beweging.
Vier officieren en 150 soldaten, die' ge
muit hadden, zijn aangehouden en ontwa
pend. Te Athene hebben arrestaties van
militairen plaats.
Uit Saloniki wordt gemeld, dat onge
veer 90 aanhangers der beweging, onder
wie de Kamerleden Boussies en Mere-
curis gearresteerd zijn.
Amerika.
De strijd in Oklahoma,
Gouverneur "Walton floor den
Senaat geschorst.
De Senaat heeft den gouverneur Wal
ton geschorst, wiens strijd tegen de Ku
Klux Klan in den laatsten tijd de alge-
nieene belangstelling gaando maakte, Deze
schorsing is het gevolg van het aanne
men eener resolutie, waarin Walton van
corruptie wordt beschuldigd.
Ford's candidatuur voer 't presidentschap
Vanwege do „President Ford"-clubs zal
op 12 December a.s. te Dearborn ten huize
van Henry Ford een conferentie worden
gehouden, welke ten doel heeft tot een
nationale organisatie te geraken. Aldus
werd besloten op een vergadering van
talrijke Ford-clubs, welke Dinsdagavond
aldaar is gehouden. Er zal een poging
worden gedaan, een nieuwe politieke par
tij, waarvan Ford de leider zou worden,
te vormen:
China.
Een station geplunderd.
Een der dagbladen meldt, dat- 500 roo-
vers het station te Koeanting, dat ten
Zuiden van Sjeng-sjow ligt, hebben ge
plunderd. Een sneltrein uit Hankow, die
gedurende den aanval het slation bin
nenliep, verliet dit weer, toen de roovers
den trein begonnen le beschieten. Uit
Kanton werden troepen gezonden, die
den strijd met de roovers aanbonden. Ten
slotte werden de roovers verdreven.
ëuateml. Verachten
Hevige storm bij de Amerikaansche kust.
D e „W estmoreland" met 80
opvarenden vergaan.
Bij de Amerikaansche kust heeft een
hevige storm gewoed. Volgens nadere be-
KET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
De daders van den in een trein irc
Duitschland gepleegden moordaanslag op
hei echtpaar Rüben uit Amsterdam, zijn
rasp. tot de doodstraf en tot 12 jaar tucht*
huisstraf veroordeeld (Gemengde Bericht
ten).
De separatistischë beweging geraakt ofL
het doode punt. In Aken is alles rustig.
Gndertusschen is in het Roergebied ta
Duisburg een nieuw bolwerk der separa*
tisten ontstaan.
De communistische putsch in Hamburg
is onderdrukt.
Het conflict tusschen Beieren en het
Rijk weer verscherpt. De Paltz wil zicb
van Beieren afscheuren.
Overal in Duitschland relletjes.
De strijd tegen de Ku Klux Klan. Gou*
verncur Walton geschorst.
BINNENLAND.
Voortzetting van de beraadslaging ovei'
de Vlootwet. De minister van binnen-
landsche zaken en landbouw en die van
marine aan het woord.
Verhooging van het tarief van invoer
rechten in voorbereiding.
LEIDEN.
Een voorste! inzake een nïauwe rioiee-
ring en betreffende demping Mare. Voor-
loopig geen demping Levendaa!.
richten is heb Amerikaansche stoomschip
„"West-Moreland" ter hoogte van Delaware
met zijn "bemanning van 80 personen ver
gaan.
Nabij Long Island is een Britsche drie
master gezonken-
Do „Westmoreland" behoort toe aan de
„Federal S. N. O. J. Ltd." en meet 9.~>12
registerton.
De handel in blanke slavinnen te Cairo.
Een Exchange-telegram uit Cairo meldt,
dat de politie ongeveer honderd manften en
vrouwen heeft gearresteerd, dio verdacht
worden deel nib te maken van een organi
satie, welke zich bezighoudt met den. han
del in blanke slavinnen.
Henri Barbusse vervolgd.
Op het derde congres van oud-strijders
te Berlijn gehouden, heeft Henri Barbusse,
jzich tot de soldaten van het bezettingsle
ger van den Rijn richtend, gezegd: ..Als
men u zegt op te rukken tegen uw Duit-
sche broeders, die in hun borst en in hun
handen het heil van het proletariaat dragen
doet het dan nooit! Begrijpt, aan welke
zijde uw zaak en uw lot is, alvorens de
misdaad te begaan uw leiders te gehoorza
men. Als ik mij bij mijn terugkeer in
Frankrijk représailles op den hals haal
door dezen oproep tot ongehoorzaamheid,
zal ik cr zeer trotsch op zijn."
Henri Barbusse had goed gezien, meldt
de „Humanité". Het parket van Senlis
heeft hem opgeroepen onder do beschuldi
ging van aansporing van militairen- tot on
gehoorzaamheid, met het oogmerk van
anarchistische propaganda.
BtMIfiEliLAEgB
Het Internationaal Eucharistisch Congrest
Ten einde de noodzakelijke eenheid ert
samenwerking te verkrijgen en op bepaal
de oogeniblikken wellicht minder ge-
wenschte publicaties te voorkomen, ver
zoekt het Pers- en Propaganda-comité ten'
dringendste alle algemeene (met name de
schriftelijke) propagandaslechts in over
leg met het comité te voeren. Het bedoeld
comité heeft reeds een aantal bekende
personen bereid bevonden op eventueel te
beleggen plaatselijke vergaderingen te
spreken.
Hieronder volgt een aangevuld lijstje
van adressen der bestuurderen, tob wieff
men zich voor bepaalde aangelegenheden!
gelieve te wenden:
Voor alles betreffende het algemeen se
cretariaat: Pater W. van pijk O.S.A., al*
gemeen secretaris, Spinhuissteeg 4, Am
sterdam.
Voor alle zaken betreffende pers, prtf*
paganda, publiciteit enz.: den heet L. AV
P. M. van den Broeke, voorzitter van heli
Pers- en Propaganda-comité, wiens bureatt
tijdelijk gevestigd is to zijnen huize Jacoq
Marisstraab 14, Amsterdam, tot het perk
en propagandabureau zal zijn ingericht.
Voor huisvesting: den heer mr. dr. Br
J. Witeman, voorzitter van het comité voor!
huisvesting, Keizersgracht 232.
Voor bureauaangelegenheden kapelaaiS
J. Mol, congresbureau Bagijnhof 32, Am
sterdam, welk congresbureau voorloopig
dagelijks is geopend tusschen 12J4 en 1H
uur, telefoon 36977.