fig jaargang.
vSAANDAG 22 ÖGÏÖEEK 1923
no, 4288
jQeABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week «2.50 per kwartaal,
jij onze Agenten 20 cent per week 6 2.60 per kwartaal,
co per post fi 2.95 per kwartaal.
Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
jjaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
litbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
londagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
I
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GiRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gawoiie advertentiën 30 csni per regels
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
m dubbele van het tarief berekend.
Kleine adveHenfiSën, van ten hoogste 30 woorden, waarlrf
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur "en ver
huur, koop eu verkoop «0.50.
lit numrcieip bestaat uit tweo
laden.
Rondom de Vlootwet.
„nder „Binnenland" vindt men oen
litioneele mededeeling van „Het Va
lland" van Zaterdagavond, welke, ge-
ydg, door „Be Maasbode" van Zondag-
orgen al pertinent is tegengesproken.
Die mededeeling, door het „Vad." aan
hoofd van het eerste blad op in het
r loopendo wijze afgedrukt, komt hier-
Ver, dat de Antirev.- en Christ. Hist,
jrlij zouden hebben besloten (en van
i besluit via den Minister-President,
Katholieke Kamer club in kennis zou-
alehben gesteld) oan, mocht de Vloot-
worden verworpen, niet meer mede
werken aan de vorming van een mi
serie, dat op de drie rechtsche partijen
steunen.
Wij noemden het g e 1 u fc k i g, dat van
ie mededeeling onmiddellijk een perti-
1I0 tegenspraak is gegeven,
foor- of tegenstander van de Vlootwet,
n zou het moeten afkeuren, en .sterk
buren, als op déze wijze door de voor
vers zou worden „gewerkt"!
;Is al erg genoeg (op zichzelf en in
zekere èn mogelijke gevolgen!), dat
een verwerping van de Vlootwet de re
ding aftreedt. Maar dat tengevolge
wan de coalitie moét worden verbro-
- dat met een dergelijk reeds geno-
besluit zelfs te voren zon worden ge
il zulks zou een gevolg zijn, waar-
niet een daaraan geëvenxedigdo oor-
li zou zijn aan to wijzen,
lij de Vlootwet gaat het rechts niet over
iginsel, of al dan niet onze Ko-
moeten worden verdedigd, maar
r het „boe" van deze verdediging. En
waagstuk van het „hoe" is ernstig,
'ernstig, doch zeker niet van zoo
incipieelen aard, dat het een oor-
li zou kunnen of mogen zijn van het
reken der samenwerking tusschen do
jp heden samenwerkende drie recht-
partijen.
Ie pertinente tegenspraak van bet op-
5 „Vad."-bericht in de „Msbd."
3 gelukkig op dit punt gerust-
den goeden naam en de politieke
der coalitie hopen we, dat er aan be
id bericht zelfs geen s c h ij n van
irheid is
Voorlichting.
)e heer P. J. Raaymakers, gepens. di-
teur van de Rijksverzekeringsbank te
sterdam, schrijft in „De Tijd" van j.l.
erdag een artikel over „De R.-K. Uni-
sileit en nog wat", waaraan het vol
de is ontleend:
Ik heb in mijn verschillende be
trekkingen moeten omgaan met men-
schen van allerlei religieuze en poli
tieke richtingen, en ik zeg het met
groote waardeering, dat ik bijna al
tijd eerbied heb ondervonden voor
Roomsche beginselen; en liberale
hoogst ontwikkelde Protestanten, die
de cursussen van Pater Slijpen S. J.
eu Pater Hendriks S. J. volgden, ver-
Haarden een anderen kijk te hebben
gekregen op den Roomse-hen Gods
dienst en de Roomsche zedenleer,
fee verklaring is ons een aanleiding,
nog eens te wijzen op de beide cur-
W voor andersdenkenden (ook toe-
gelijk voor Katholieken) die hier te
f® zullen worden gegeven waarop,
wij dat van onze cursussen gewoon
een positivo en o b j e c-
ave uiteenzetting zal worden gegeven
de Katholieke leer.
9 cursus in het Academiegebouw,
'ksteeg 23, te geven door prof. Ver-
ar> begint op a.s. Donderdag te 8 uur,
oals dr, Weébers in ons blad van Za-
schreef worden voor dezen cursus
gratis toegankelijk is) nog gaarne
leQ ingewacht bij Mej. Noordman,
peg 5.
e cursus in do Sint 'Petruskerk, te
w r. ^a*er Hendricks S. J., begint
7 November a.s.
JHHTEHLAMP
''toestand in het Rcergebied.
De actie der separatisten.
iAKEN DE RIJNLAND-REFUBLIEK
UITGEROEPEN.
r A11 e s i s r u s t i g.
'a eerst 'over cenige dagen verwacht
iee^3 gisteren geschied: in Aken
SjL, ^ondagmorgen separatisten de
léfd Pllkliek uitgeroepen.
lia Z0Gr T1'00^ i'1 cl en morgen Lezet-
ai w ^^tisten alle openbare gebou-
ih!aïbj!merkwaardigerwijze, de
Politie werkloos bleef. Post, po-
Hl" ,-.ee(ingsgebouwen en „Landra-
W bezet.
Gisteren zouden onderhandelingen plaats
hebben tusseben do bezettingsauloriteiten
cn de separatisten, betreffende de vraag,
wat thans moet geschieden.
De telefoonverbinding met Aken is ver
broken, zoodat bijzonderheden ontbreken
In ieder geval is hot overige Rijnland
liet voorbeeld van de separatisten te Aken
niet gevolgd.
Alles is tot nog toe rustig.
Volgens een Wolff-bcrickt wordt het
aantal Sunderbündler, dat bij den staats
greep betrokken is op 2000 geschat.
Een proclamatie der voorloopige regee
ring kondigt aan, dat 't gebeurde 'n fait
accompli is; zij verbiedt elk verzet of elke
betooging, alsook plunderingen. Do voor
loopige regeering geeft do bevolking de
verzekering, dat de levensmiddelenvoor
ziening en de arbeid zijn verzekerd cn
verzoekt haar, zich kalm en' waardig te
gedragen. De Rijnlandscho troepen zullen
nu naar een plaats in het Noorden der
Belgische zone optrekken en zich daarna
waarschijnlijk naar het door de Fran-
schen en Engolschen bezette gebied bege
ven.
Merkwaardig is, dat dadelijk na de be
zetting van het stadhuis de vice-burge-
meester zich ter beschikking heeft gesteld
van het hoofd der beweging.
Het hoofd van de separatistische herwe
ging inoet volgens de „Ternps" een koop
man uit Aken, Dockers zijn, die niet tot
de groepen van Dorten, Smeets of Mat-
thes behoort.
Opmarsch naar GSadbach en Duisburg.
Een interview.
In een interview deelde do leider der
separatistische beweging, de heer Deckers,
mede, dat beden de aanhangende repu
bliek zich uit Aken naar Gladbach' en
Duisburg zouden begeven.
„Als oen leger zullen wij optrekken om
onze broeders van het Pruisischs juk te
bevrijden. Wij gelooven en hopen, dat er
geen bloed zal vloeien.
Van alle kanten kamen •beiüohten- bin
nen van nieuwe aanhangers. Aken is be
gonnen, doch geheel Rijnland zal binnen
enkele dagen volgen".
Een opmarsch naar Bonn?
Volgens een te Berlijn ontvangen, doch
nog niet bevestigd bericht, zouden de ge
wapende separatisten uit Aken in de
richting van Bonn opmarcheeren.
De houding der Belgsn.
Gereserveerd en neutraal.
Tegenover de uitroeping van de Rijn
republiek te Aken neemt do Belgische re-
"geering een gereserveerde, voorzichtige en
strikt neutrale houding aan. Zij wordt, op
do hoogte der gebeurtenissen gehouden
door den Belgischen Hoogen Commissa
ris, Rolin Jacquemyns, die op dit o ogen
blik te Aken vertoeft, Do Belgische troe
pen zijn niet tusschcnbeido gekomen daar
do orden niet verstoord. Van do eerste
hetoogingen der separatistische beweging
af heeft do Belgische regeering haar ver
tegenwoordigers in Duitschland - order ge
geven, zich van interventie te onthouden,
daar do Rijnlandkwestie tusschen de
Rijnlanders zelf moet worden uitgemaakt
Do Belgische regecring zal zich slechts in
den toestand mengen, wanneer het pro
bleem zal worden gesteld van de nieuwe
situatie in het Rijnland in verband met de
kwestie van het herstel.
Hervatting der kolenlevcrar.iies.
Voorstellen dor mijn-
indus triooien.
Er wordt hard gewerkt om een oplos
sing lo vinden voor de moeilijkheden, wel
ke zicli in de mijnindustrie van het Rubr-
gebied voordoen, doordien do rogeerings-
ondersteuning na 20 dezer is gestaakt.
De vereeniging van mijn-indus t rieelen
lieeft der Rijksregeering voorstellen ge
daan, welke 'hierop neerkomen:
De regeering zal voldoen aan do voor
waarden, wolko Poincaró gesteld hoeft
voor het voeren van onderhandelingen
met Duitschland, door toe te slaan, dat de
industrieelcn in het bezette gebied de re
paratie-leveringen, voornamelijk wat be
treft de kolenleveranties aan Frankrijk en
België, hervatten.
Daar de regeering echter niet in staat
is dezo reparatie-leveringen te financieren
zullen do bedragen, welke de induatrieelen
voor het uitvoeren van de reparatie-leve
ringen zullen voorschieten, afgeschreven
worden van hun belastingen en zulks wel
tot 24 April 1924.
Do regeering heeft ten aanzien van dit
voorstel nog geen besluit genomen, doch
verwacht wordt, dat zij cr op zal ingaan,
daar op andero wijze moeilijk een oplos
sing te vinden zou zijn.
Do herstellovoringvan
kolen verzekord.
Do minister van Buiten]andsche Zaken
heeft een onderhoud gehad met den chef
der Belgische delegatie in het Ruhrgebied
Dé nu er h£ii d aaneen tusschen cl: Du.it-
sche industrieelen en do intergeallieerde
controle-missio nemen met den dag een
diepgaander karafite? aan. Zaterdag is er
een overeenkomst geteekend met de
groep-Otto Wolff en Garp, waardoor in de
gratis levering -van steenkool voorzien,
wordt als bijdragen tot de herstelleverin
gen. Er zijn belangrijk© onderhandelin
gen met de groep-Stinnes gaande. De
groep-Harpener heeft ook verzocht, onder
handelingen met de missie aan te knoo-
pen. De Duitscko arbeiders en industriee
len zijn op het p~ tot overeenstemming
to geraken over verlenging van den
werkdag.
Hei werk in het Ruhrgebied stopgezet.
Met uitzondering van de mijnen aan
het Rijn-Hernekanaxl, die voor Italië ko
len leveren, en de mijn „Konsolidation",
die voor Nederland kolen levert, is
Zaterdag het geheele bedrijf in de mijnen
van het Ruhrgebied stilgelegd.
Do christelijke vakvereenigingen der
mijnwerkers hebben met het oog op het
duurder worden der levensmiddelen den
eisch van waardevaste loonen gesteld.
Stsgerwald over den toestand.
Duitschland staat voor
de breuk met F r a n k r ij k.
Op uitnoodiging van de Oostaziatisohe
vereeniging in Hamborg sprak de gewezen
Pruisische minister-president Stegerwald
over den toestand. Voor den onbevooroor-
deelden toeschouwer', zeido hij,kan mien
den toestand aldus karakteriseeren, dat-
Duitschland voor de. breuk met Frankrijk
staat. Poincaré beschouwt den tegen
stand als niet geëindigd, zoolang de leve
ringen in natiira niet worden hervat. Het
is echter voor Duitschland onmogelijk
deze leveringen te doen. Het Duitsche
volk moet er zich op voorbereiden, dat de
tegenwoordige verwikkelingen zullen ein
digen met het verlies van Rijn
on Ruhr.
DE PCLiirësdSfcCRISIS IN r"
DUITSCHLAND.
1 Beieren tegen het Rijk".
Het ontslag van von Losson.
Vrijdag is generaal von Losson door
den rijksweerminister Gessier teruggeroe
pen, en is in zijn plaats benoemd generaal
Kress von Kressenstein. Dit ontslag heeft
in kooge mate het ongenoegen van de
Boierscko machthebbers gewekt. Zij heb
ben geantwoord met den eischtot het'
aftreden van den rijksminister en ver
klaard, dat zij elk officieel verkeer met
hem weigeren. Daar Gessier onder den
militairen staat van beleg de vertegen
woordiger is van de uitvoerende macht
in het geheele rijk, beteekent deze hou
ding van Beieren een breuk met het Rijk.
Von Kaler vaardigdo do volgende pro-
clamatio uit:
„Do rijksweerminister Gesslcr heeft ge
tracht, den Beierschen commandant, - ge
neraal Von Lossow, onder bedreigingen
tegen Beieren, tot het nemen van ontslag
te nopen. Hot verzet daartegen van de
Beierschö regeering werd beantwoord met
het onmiddellijke ontslag van Von Los
sow. De regeering van Beieren en het
s taatscommissariaat weten, dat zij in
overeenstemming handelen met allo goede
Duitschers, wanneer zij dit afwijzen. Beie
ren beschouwt het als een heiligen plicht,
thans een burcht to zijn voor het bedreig
de „Deutschtum". De Beicrsclie regeering
heeft daarom in overeenstemming met het
staats commissariaat aan generaal Von
Lossow het aanvoeren van het Beiorsche
gedeelte van de rijksweer toevertrouwd.
Beieren, Duitschers, blijft trouw aan do
lioogo roeping, het Duitsche volk deb in-
ïijeiilandscbe vrijheid terug to geven!"
Wc or Ontspanning?
Over do crisis met Beieren meldt Wilff
in tusschen nog bet volgende:
In don toestand, ontstaan door de go-
beurtenissen in Beieren, is een besliste
ontspanning ingetreden. Een nieuwo bo-
eediging van do troepen van do zevende
Beiersche divisie beeft niet plaats gehad
en er is ook nog geen plan voor gcanaakt.
Volgens geruchten zou men van plan zijn,
do verschillende in den laalsten tijd aan
den dag getreden tegenstrijdige opvattin
gen tusschen het Rijk en Beioren tot een
onderwerp van bespreking in de vergade
ring van den Rijksraad to maken, om een
overeenkomst mogelijk to maken, die reke
ning houdt met do belangen van het Rijk,
Beieren en do ander landen.
Hei herstel der orde in Saksen.
Generaal Muller tot krachtig
optreden gemachtigd.
Do militaire bevelhebber voor Saksen,
generaal Müller, heeft twee bekendmakin
gen aan do bevolking van Saksen uitge
vaardigd, waaruit blijkt, dat de rijksre
geering van plan is, ook in Saksen haar
standpunt door te zetten.
In een schrijven aan den minister
president Zeigner deelt generaal Müller
mee10., welk besluit de rijksregeering na
overleg met den generaal genomen hoeft.
Do regeering heeft den generaal opdracht
gegeven, in Baksen met do machtsmidde
len, welko te zijner beschikking zijn ge
steld, grondwettige en geordende toestan
den to scheppen. De generaal spreekt in
zijn brief do hoop uit, dat hij bij zijn
maatregelen den steun van do Saksische
regeering zal hebben. Hij vertrouwt er op,
zoo zegt bij, dat het dr. Zeigner gelukken
zal, het drijven van do communistische
leden van de regeering, dat zich tegen
principes van do grondwet keert, binnen
do perken te houden.
Do bekendmakingen deelen verder mede,
dat voldoende hoeveelheden levensmidde
len aangevoerd zijn en dat verdere plun
deringen of daden van terreur met de
meeste kracht zullen worden tegen ge
gaan. Wie zich tegen do daartoe te ne
men maatregelen verzet, loopt gevaar
doodgeschoten te worden.
Van bevoegde zijde wordt bevestigd, dat
do Saksische regeering met van elders ge
komen afdeelingen is versterkt.
Nieuwe duurterelletjes 4e Berlijn.
Zaterdagmorgen hebben te Berlijn in
verband met de ontzaglijke stijging der
vleesck- en brood prijzen relletjes plaats
gehad. Het brood kost thans 1.320 mil-
lioen mark (23K cent). In de Jakob-
strasso verzamelde zich een groote men-
schenmenigte, welke de bakkers dwong,
brood af te geven tegen den prijs van
den vorigen dag van 715 millioen mark
(16 cent). Do Schutzpolizei greep in en
verstrooide de menigte. Spoedig daarop
hadden samenscholingen plaats op de
weekmarkt. Op do vleeschmarkt werden
verschillende stalletjes omvergeworpen.
Do demonstranten maakten zich zonder
te betalen meester van vleesch. De Scliu-
po veegde de markt en de naburige stra
ten schoon. De handelaren ontruimden in
paniek hun stalletjes.
Rusland.
KareSië tot autonome republiek
geproclameerd.
Volgens oen bericht uit Moskou is te
Petrosadowsk het vierde Sovjet-congres
van Karelië geopend. Karelie werd tot
autonome republiek geproclameerd.
Turkije
Moestafa Kemal president of premier
Het is niet onwaarschijnlijk, dat do
wijziging van de Turksche grondwet door
de Nationale Vergadering te Angora heel
wat moeilijkheden zal doen ontstaan en
zelfs een scheuring in de partijen teweeg
zal kunnen brengen. Algemeen werd in
Turksche officieele kringeii de verwach
ting gekoesterd, dat Moestafa Kemal of
ficieel' tot president der Turksche repu
bliek zou worden uitgeroepen.
Thans wordt evenwel verklaard, dat
alles hetgeen hieromtrent reeds is gepu
bliceerd, zeer voorbarig is.
Het is een feit, dat de ontevredenheid
in liet land op steeds feller toon wordt ge
uit en niet onmogelijk is het ook, dat dei
ontevredenheid ten slotte zal leiden tot
oen krachtig© oppositie in de Nationale
Vergadering. De oppositie wil den presi
dent geen al te groote macht zien toege
kend.
In de Turksche pers circuleerde dezer
dagen het bericht, dat Moestafa Kemal
het presidentschap niet zou aanvaarden,
doch dat het zou worden aangeboden aan
Ismet Pasja of maarschalk Fevsi Pasja.
Sommigen zijn dan ook van meening, dat
Moestafa zijn land beter kan dienen als
premier dan als president.
Amerika.
Fcrd's „dorde partij".
Een politieke omwenitellingy'
Do correspondent der „Daily Tel." te
New-York seint ovep de plannen van den
automobielenkoning Ford om een eigen
politieke organisatie te stichten, aan zijn
blad:
Het nieuws, dat Ford in hot begin van
hot volgende jaar een derde politieke
partij in de Vercenigdo Staten zal stich
ten, heeft, naar het schijnt, in het repufcli-
keinsche cn dcmocratischo kamp groote
ongerustheid gebracht. Do twee groote
politieko partijen, rgpublikeinen en demo
craten, zijn zorgvuldig geconstrueerd en
geleid; licn derbalvo op zoo'n korten ter
mijn met een geheel nieuwe organisatie
aan hot lioofd waarvan Amerika's rijkste
mail met"' een naam van zakenman zon
der weerga, to bestoken, werkte als een
granaat in de delicate machine. Vooral in
do Westelijke Staten zal Ford zijn aan
hang vinden.
Mot uitsluiting der oude leuzen van
tarieven, vrijhandel, waarop republikei
nen cn democraten elkander bestrijden,
zal do Ford-partij met nieuwe leuzen de
politieko arena binnengaan. Door tal van
tijdschriften en weekbladen wordt Ford's
populariteit vergroot, terwijl de duizenden
auto-agenten van Ford door het geheele
land, voor het succes van den autokoning
strijden, zoodat de kern van een politieke
organisatie reeds bestaat.
HET VOORNAAMSTE NSEUWSW
BUITENLAND.
Tb Aken is de Rijnlandscho Republiek"
geproclameerd. De Putsch is zonder bloed*
vergieten verloopen.
Heden breidde zich de separatistisch**
Actio rondom Aken uit. (Men zie ook Tele*
grammen).
Het dreigende conflict tusschen Beierei
en het Rijk schijnt weer ie verslappen.
In China is de burgeroorlog weer uit*
gebroken.
BINNENLAND.
Do Raad van Stato zou een afwijzend
advies hebben uitgebracht over het wets
ontwerp, verband houdende met art. 40
van het Bezoldigingsbesluit.
Regeling van het Auto-Verkeer in Zuid-
Holland.
Een groote brand te Eindhoven. Eeni
doode, twee gewonden.
LEIDEN.
Een gewestelijke Volksbond-Vergadering
(2e blad).
OMGEVING.
Te Woerden is feestelijk herdacht hef
50-jarig bestaan van het Centraal Magazijn
voor Kleeding en Uitrusting.
Ondanks den voorspoed der laatste ja*
ren en do afwezigheid van werkloosheid,'
heerscht er toch veel ontevredenheid te
genover do huidige tweo partijen en in;
vele kringen verlangt men naar een nieuwt
inspireeerend en democratisch leider-
schap. De partijleiders lachen om Fords'-
candidaatschap van president, doch ont-*
kennen niet, dat een derdo partij wel
eens een nooit zoo voorgekomen politieke;
omwenteling kon teweeg brengen.
China.
De burgeroorlog.
Berichten uit Hankow bevestigen, 'daï
alle vreemdelingen door den consul zijn
gelast om -Tsjang Tsje to verlaten, daar
de oorlog tusschen de noordelijke en zui
delijke Troepen weer is begonnen en do
stad gebombardeerd.
Een nieuwe ontploffing to Moskou.
Een ontploffing in <Ie Miglinjstreat fcO
Moskou heefb een aantal slachtoffers ge-
eisebt. Tob dusver zijn tien dooden cn on
geveer veertig zwaar- en lichtgewonden;
geteld.
Een Italiaansch schip op een ir:;n geloopen.
Tet Italiaansclio ss. „Agatocle" is in do
Golf van Ismedt op etn mijn geloopen.
Acht personen zijn on gekomen.
Het s.s. „Agatocle" behoort tos do
cieté, di Navigazinoa a vaporo Ag-stoci*
en meet 22-15 ton bruto.
Aanslag op een tnin.
De Monda verneemt uit Milaan:' 'Gisteren"
werd te Vercelli door een onbekende een'
revolverschot gelost op een trein, die do
hertogen Bergame en Pistoja vervoerde.
Heb projectiel bereikte den voorafgaan-
den waggon, doch richtte geen schade aan.
VOETBAL.
R.-K. FEDERATIE,
Overzicht.
R. K. M. S. V. boekte haar eerste neder
laag en wel in Venlo. Met 21 wist Con--
stantia zich de meerdere te toonen. Caesar
werd ingemaakt door Chévremonb en Val
kenburg stelde opnieuw teleur door van;
Kimbria to verliezen.
In de Ovcrgangklasse valt vooral op do'
grooto overwinning xan D. H.-L. op H. B.
C. In de tweede klasse I boekte Fortitude
een mooie overwinning op Montfoort.
In de afd. L. was S. M. C. ongelukkig,
dat op eigen terrein in Excelsior haar meer,
dere moest erkennen.
Graaf Willem hield zich goed en toonde
Damiatcn te kunnen staan- Celer en Wil
helmus wisten de puntjes te deelen.
Naar de „Mndmrg." meldt luiden de
Uitslagen.
Eerste Klas.
Kimbria—Valkenburg
ChévremontCaesar
Constanbia-R. K. M. S. V.
Overgang B.
's-BoscliNoviomagum
Overgang C.
AbonVolharding
H. B. O.—D. H. L.
2
5—0
2—1
1—0
2-a