]5e Jaargang.
WOENSDAG 17 OCTOBER 1923
No. 4284
3)e Êeid^che 6ouA£ï/nt
DeABONNEMENTSPRIJSbedraagt bij vooruitbeteling
Voor Leiden 19 cent per week 12.50 per kwartaal.
Bij onze Agenten 20 cent per week f 2.60 per kwartaal.
Franco per post I 2.95 per kwartaal,
get Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
M 9 ct.
Dit biad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gswone advsrtentiën 30 cent pe? regelv
Voor Ingezonden Mededcelingeo wordt het
dubbele van het tarief berekend. n
SCIeine arïvertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop fó.50.
Pit nummer besisat uif iweo
bladen.
BaHTEfaL&iÜiKB
De toestand in het Roergebied.
BE SCHADEVERGOEDINGSKWESTIE.
Het Belgische herstelplan.
EC11 control e-commissio
te B e r 1 ij n?
Ia Britsche kringen onthoudt men zich
an commentaar op de technische details
ran bet Belgische herstelplan, dat door de
Commissie van Herstel lo Parijs zal wor
den onderzocht. Op" dit oordeel wenscht
men niet vooruit te loopen. De Belgische
voorstellen schijnen met grooto zorgyuldig
heid wat de technische details betreft,
uilgewerkt te zijn. De hoofdtrekken ervan
lijn de deelneming van de G. v. H. in
Biiilscbe industrieele, financieele, han
gels- en landbouwondernemingen. De hef-
Jinscn op de halen dier ondernemingen, die
in het plan worden voorgesteld, veronder
de stabiliseering van het Duitsche
betaalmiddel, want de binnenlandsche on
dernemingen van Duitschland kunnen al
leen in Duitsch geld betalen en dat wordt
het oogenblik buiten Duitschland
niet geaccepteerd. Daarom stelt het Bel
gische plan-als onmisbaar voorop de re
organisatie der Duitsche financiën.
De „Times" zegt: „De eerste schrede
moet buiten twijfel Duitschland in staat
stellen, te betalen. Tijdelijk is door het
optreden van Franschen en Belgen de
Duitsche geneigdheid tot betalen opgeke-
ren, maar de rijkdom van Duitschland is
ns vernietigd en de vlijt van zijn
bevolking evenmin, ofschoon beide ern
stig hebben geleden. Daarom is het noo-
dig, de organisatie der Duitsche industrie
te herstellen, opdat deze weer tot betalen
ia slaat zij. Natuurlijk moeten de geal
lieerden do inwerkingstelling van het plan
is bet eenmaal aangenomen, blijven con
troleeren. Daarom moet er een finan
cieel controle der geallieerden openlijk te
Berlijn worden ingesteld; en zulk een con
trole is te gelijkertijd de ondubbelzinnig-
begrijpelij kste en meest afdoende
waarborg voor betaling, die'verkregen kan
Smuts' herstelplannen. -
ms de „Westminster Gazette", be
staat er bij die leden van het Engelsche
kabinet, die de politiek van Poincaré goed
keuren en vijandig tegenover s elke afzon-
ierlijke actie van Engeland staan, eenige
•rees, dat de premiers der dominions de
peering- zullen beïnvloeden op een door
'en niet gewenschte wijze. De oppositie
tegen elke handeling, welke een afzonder
lijk optreden tengevolge zou kunnen heb
ben, zou weder zijn toegenomen.
Vooral ten opzichte van generaal Smuts
slaan zij uiterst wantrouwend. Zij hebben
in generaal Smuts steeds den man ge
nen, die niet de minste vriendschap voor
Frankrijk voelt en wien het volkomen on-
Terschilig laat, of een bepaalde politiek
losscheuring in de entente leidt.
plannen van Smuts vinden onder-
lusschen krachtigen steun in liberale
kringen.
plannen zouden in menig opzicht
orereenkomen met die, welke in lord Cur-
tön's nota van 11 Augustus werden uit
gezet.
Er zou bovendien in worden betoogd,
fat de eerste noodzakelijkhekt
ohat, dat orde wordt gesteld op de Duit
se financiën op denzelfden grondslag,
als de volkenbond voor de Oostenrijksche
iinanciëri heeft gedaan, d.w.z. dat er een
moratorium zal worden- toegestaan, bene
vens een leening voor stabilisatiedoeleip.-
Hoe de regeering hiertegenover staat
"og niet bekend. Wanneer Smuts aan
moratorium en aan deze leening te-
,s een, financieele controle wil verbin-
jp Selijk in Oostenrijk het geval is, dan
I t or rekening mee te worden gehou-
dat Duitschland zich steeds met de
ij®8le beslistheid tegen het Oostenrijk
se stelsel verklaard heeft, .doch dat het
ogehjk is, dat het kabinet Stresemann
11 onder standpunt inneemt.
'beslagneming dcor de Fransche regie
ft van een mijn.
P de mijn „König Ludwig XII" vcr-
öien hoofdingenieurs der Franscho
en v vi met ingenieurs en soldalen
doorH w^en He mijncnjplacomenten
Van ^ansc'le regie in beslag genomen
der recteuren, beambten en arbei-
"werd een verklaring geëisckt, dat zij
Kzifl S ?tagc zouHen plegen en met de
in het algemeen belang in vreedza-
H^lj^^Hkouding zouden samenwerken
Ifellin Van a^DSP1*akeu op scliadeloos-
Franlva^ €en zaa^ voor He beide staten
ïan 1J €n Duitschland. De betaling
Ociobg nea T* ^Here uitgaven zal van 11
bieden de Franscl10 reSie
prolesteerHö tegen de
DE ECONOMISCHE CRISIS IN
DUITSCHLAND.
Het nieuwe geld.
Met hot drukken is reeds
een begin gem. aak t.
Do „Tag" weet nog het volgende mede
to deelen: De beslissende vergaderingen
begonnen Zaterdag, duurden een groot
deel van den Zondag voort en kregen
Maandagavond laat haar beslag.
Het nieuwe geld wordt uitgegeven in
coupures van 1, 2, 3, 5, 10, 50, 100 en 1000
rente-mark. Met het drukken is reeds een
begin gemaakt en voor half November zal
het in omloop zijn. In afwachting daar
van zullen er nieuwe goudobligaties van
1, 2 en 5 dollar in omloop gebracht wor
den, welke stukjes later desverlangd legen
Tentemarken ingewisseld kunnen worden.
De rentebank zal een nog niet benoem
den president als opperleider hebben, be
nevens een bestuur van 14 leden uit den
landbouw, do industrie, de groot-banken
en den groot- en kleinhandel, bereids ge
kozen. Do handwerksstand zou geen be
lang voor het innemen van een zetel aan
den dag hebben gelegd. Bovendien is er
voorzien in een raad van toezicht van 36
leden. Het zijn deze 36 hecren, welke nog
in den loop dezer week officieel de op-
richtingsacte zullen t eek enen.
De waarde van den Duitschen bodem
wordt op 40 milliard geschat. 4 c/° hiervan
of 1.6 milliard is het bedrag van de hy
potheek, dat als grondkapitaal dient. Hier
naast komen preferente goudcbligalies,
door industrie, handelsbanken enz. lo on-
dertec-kenen tot een zelfde bedrag, waar
door bet totaal kapitaal 3.2 milliard be
loopt. Wanneer do schatting van het ste
delijk onroerend bezit oen voldongen feit
zal zijn geworden, zal dit eveneens moeten
participeeren en wordt bet kapitaal van
do bank in verhouding verhoogd.
Botsingen te Berlijn.
Een Communiste n-a-c t i e?
Het is gisteren in de omgeving van het
raadhuis te Berlijn tot verschillend» bot
singen gekomen tusschen wrerkloozen en
Sckutzpolizei. Be politie moest herhaalde
lijk van do blanke wapens gebruik ma
ken, waardoor 3 personen ernstig gewond
werden. r
Het doel der menigte was het raadhuis
te bezoeken, om daar baar eiscken ken
baar te maken.
Deze omvatten: onmiddellijke uilkeering
van 10 milliard, 2 brooden, 4 centenaars
kolen, hout en 2 pond vet per hoofd,
voorts do onmiddellijke opening van kos-
teloozo gaarkeukens, onderbrenging van
dakloozen en gratis leermiddelen voor de
jeugd.
Do burgemeester heeft den menscken
laten weten, dat zijn failliete gemeente
dezo kosten onmogelijk dragen kan, maar
dat er an. Woensdag over gedelibereerd
zal worden.
Volgens het „Acht Uhr Abendblalt"
hebben deze relletjes een politieken onder
grond en staan zij sterk onder den invlood
van de communisten.
Do politie is geconsigneerd en staat
alarmbercid. Sterke patrouilles doorkrui
den do stad.
De Putsch te Küstrin.
Het proces.
Zooals reeds gemeld, zal het proces
wegens hoogverraad tegen de voortien lei
ders van den Putsch te Küstrin nog deze
week voor ©en bijzondere rechtbank be
ginnen. Voorloopig rekent men op een
procresduur van twee dagen. Er zijn om
vangrijk© veiligheidsmaatregelen genomen
om een ordeverstoring, zoowel van rechts
als van links te voorkomen. Daarom zal
het .procos ook op een ongewone plaats
worden gevoerd, n.l. in de kerk van de
centraio gevangenis te Kottbusz.
België.
De Gentsche Universiteit.
Een boycot der Vlaamse h'o
afdeeling.
Te Gent werd gisteren het studiejaar
1923/24 van de „ontdubbelde" universitei-
teit geopend. De rector, professor dr. Hey-
mans, hield de gebruikelijke rede.
Een 14-tal professoren, ongeveer 100
studenten, de gouverneur van Oost-Vlaan-
deren, burgemeester en wethouders van
Gent en enkele parlementsleden woonden
de plechtigheid bij, di zonder incidenten
verliep.
Men weet, dat in het Vlaamschc land
een groote propaganda werd gevoerd, om
de Ylaamsche afdeeling te boycotten, om
dat „dezo geen voldoening geeft aan de
Vlamingen, die de geheelo universiteit voor
zich opeischen.
Deze boycot is niet zonder invloed ge
bleven. Hoewel nog geen officieelc cijfers
bekend zijn omtrent het aantal studenten
voor de Vlaamsche afdeeling, is er veel,
dat er op wijst, dat het allesbehalve groot
zal zijn.
Zeer kenschetsend is in dit verband
het feit, dat tot nu toe nog geen profes
soren voor do Vlaamsche afdeeling zijn
benoemd, terwijl aanvankelijk wax bepaald
dat deze benoemingen reeds eergisteren in
de „Moniteur" zouden openbaar gemaakt
worden.
Men slaat hier dus voor dit eigenaar
dige geval, dat vandaag aan de Vlaam
sche universiteit Vlaamsche colleges wer
den geopend voor zeer weinig Vlaamscho
studenten en zonder profs!
Na afloop der openingsplechtigheid,
waarbij de Fran3che studenten vrijwel ge
heel afwezig bleven, werd er in de straten
van Gent gemanifesteerd door Vlaamscho
studenten, die tegen de z.g. „half en half"-
universiteit gekaift zijn en „.Gent of niet"
eischen.
Frankrijk.
Masaryk ie Parijs aangekomen.
President Masaryk, het staatshoofd der
Tsjecho-Slowaaksche republiek is gister
morgen om 11 uur, vergezeld van den
minister van Buitenlandsche Zaken, dr.
Bencsj, alhier aan het station Bois de
Boulogno aangekomen. Do Tsjechische
gasten worden aan het station verwel
komd door president Millerand, de voor
zitters der beide Franscho Kamers, Poin
caré en de leden van zijn ministerie. Ver
volgens werd naar den Quai d'Orsay ge
reden, waar Masaryk de kamers betrekt,
die steeds gereserveerd worden gehouden
voor buitenlandsche souvereinen.
Dertig burgemeesters dienen hun
ontslag in.
Een protest
Ten gevolge van het feit, dat geen ge
volg wordf gegeven aan hun stappen in
zake den aanleg van een spoorlijn van
Solesmes naar Avesnes (102 K.M.), heb
ben de burgemeesters van dertig gemeen
ten in het arrondissement van Avesnes
hun ontslag ingediend.
Roemenië.
De samenzwering.
Het eerste slachtoffer,
Het eerste slachtoffer van den nationa-
len verdedigingsbo'nd, waarvan de leiders
onder beschuldiging van aanslagen tegen
liet leven van premier, ministers, joodscho
bankiers en industrieelcn beraamd te heb
ben, zijn gearresteerd, is gevallen. Rosen
thal, uitgever van twee bekende bladen !e
Boekarest, is in het Centrum der stad in
het drukke Boulevard-hotel door dolksla-
ken gedood. De moordenaar ontkwam, doch
werd in het hoofdkwartier van den bond
gearresteerd. De politie vond hier nog
lijsten met de namen, van 1500 leden der
organisatie alsmede, bijna geheel afge
werkte moord-bevelen. Deze ontdekking
heeft veel ongerustheid verwekt en voor
de opening van het parlement gisteren
waren dan ook bijzondere voorzorgsmaat
regelen getroffen.
Griekenland.
Het aftreden van het Kabinet.
Geen regeer ingscrisis.
Het Griekscho gezantschap te Berlijn
deelt mede, dat liet aftreden van eenige
leden van het Grieksche Kabinet niet ver
band houdt met een regeeringscrisis, doch
met een reeds door de Grieksche pers
gepubliceerde mededeeling, volgens welke
alle ministers, dio aan de aanstaande
verkiezingen deelnemen, zouden aftreden.
Amerika.
De strijd in Oklahoma.
Gouverneur W a 11 o n's b e r o cp
op het Congres.
Het is in het Capitool to Oklahoma tot
stormachtige, tooneelen gekomen, toen de
Wetgevende Vergadering door gouverneur
Walton voor een speciale zitting was bij
eengeroepen, ten einde wetten uit te vaar
digen tegen de onzichtbare regeering der
Ku-Klux-Klan. De aankondiging van zijn
boodschap aan do vergadering werd met
een indianengcliuil ontvangen, terwijl van
allo zijden de inbeschuldigingsstelling van
gouverneur Walton werd geëischt. Ten
slotte slaagden de conservatieve leden er
met groote moeite in, gedaan te krijgen,
dat do boodschap kon worden voorgelezen.
Ten slotte slaagden do conservatieve leden
er met grooto moeite in, gedaan te krij
gen, dat do boodschap kon worden voor
gelezen. Intusschcn hadden verschillende
afgevaardigden uit de provincie den gou
verneur reeds voor dictator uitgescholden,
en leugenaar op groote schaal in zijn
strijd tegen do Ku-Klux-Klan. Deze zag
er dan ook van af, de boodschap persoon
lijk voor tc lozen. Hij liet het door een
klerk doen, doch zelfs de geschreven
woorden werden niet aangehoord, en her
haaldelijk door woest gehuil onderbroken.
In do boodschap werd een beroep ge
daan op het Congres, om den „strijd" te
doen eindigen, door „do slang in ons mid
den te dooden", en den staat te bevrijden
van de onzichtbare regeering der Ku-Klux-
Klan.
De vijanden van gouverneur Walton
verklaren, dat do Wetgevende Vergadering
onmiddellijk alle pogingen in het werk zal
stellen om den gouverneur in beschuldi
ging te stellen en hem van zijn ambt te
ontzetten.
BIHHEMLAMD
R.K. UNIVERSITEIT.
DE OPENING.
't Is vandaag voor Katholiek Neder
land een historische dag een
dag van blijdschap en van jubel, nu (e
Nijmegen wordt geopend de K a t h o-
lieko Universiteit, die voor de
Katholieke wetenschap opent een onbe
grensde horizont van winsten voor de
ware wetenschap en voor de eero van
den Heer der Wetenschappen, voor de
eero van onzen God.
Om 10.10 vanmorgen begaven zich de
hoogleeraren in ambtsgewaad uit het Uni
versiteitsgebouw op het Keizer Karol-
plein naar de Sint Ignatiuskerk, waar Z.
D. H. Mgr. Henricus v. d. Wetering, aarts
bisschop van Utrecht, een Pontificale
Hoogmis zou opdragen.
In de kerk waren hoofdzakelijk genoo-
digden.
De Aartsbisschop droeg het H. Misoffer
op aan 't feestelijk versierde hoogaltaar,
met den lioogeerw. heer Mgr. v. Schaick als
presbyter-assislens, den hoogeerw. zeer-
gel. heer prof. Bauduin als 'eersten troon-
diaken, don hoogeerw. lieer Mgr. v. d.
Heuvel als tweeden troondiaken, den
hoogeerw. zeergel. heer Prof. Aengenent
als diaken en den hoogeerw. zeergel. heer
dr. Dirckx als sub-diaken kanunniken
der 5 diocesane kapittels.
De lagere assistenten bij do plechtige
votiefmis waren theologie-studenten
van het groot-seminario Rijsenburg te
Driebergen.
Het koor der Kathedrale Kerk te
Utrecht, onder leiding van den directeur,
den heer J. Winnubst, voerde uit do Mis
van Alphons Dicpenbroek voor dubbel
vierstemmig mannenkoor.
De scliola cantorum van theologanten
van liet groot-seminarie te Haaren voerde
de wisselende Grogoriaansche zangen uit.
Do orgelpartij werd waargenomen door
den heer Willem van Kalmthout, direc
teur van de muziekschool der R.-K. Leer
gangen te Tilburg.
Het zangkoor van do Kathedrale Kerk
to Utrecht zong het Ecce Sacerdns, toen de
Bisschop het Kerkgebouw binnentrad.
Do tekst voor do Pontificale Mis, do
Plechtige Votiefmis tot den H. Geest, was
aan de genoodigden toegezonden en voor
do geïntroduceerden aan den ingang van
do Kerk verkrijgbaar gesteld.
Te ongeveer 1 uur werd het Universi
teitsgebouw op het Keizer Karelpl^in
plechtig ingewijd door Z. D. H. Mgr. van
de Wetering.
Na dezo inwijding kreeg mr. Wierdels
als voorzitter van de commissi©- uit do
burgerij liet woord tot het aanbieden van
huldeblijken.
Als voorzitter van de burgerij-commis
sie, bied ik u, aldus spreker, na
mens de Nijmeegsche burgerij haar ge
schenken in leetaening aan, en wel oen
zilveren keten voor den Rector Magnificus
cn een staf voor den pedel.
Het geld hiervoor is door de geheele
burgerij, door arm en rijk, bijeengebracht.
Zij zijn door Nijmeegsche kunstenaars
ontworpen en worden door hen uit do
hand gesmeed.
Moge, aldus spr., deze keten nog eeuwen
lang worden gedragen door de opeenvol
gende rectorcs magnifici dezer Universi
teit, door U, Hooggeleerde Heer Schrijnen
voor de eerste maal, als een bewijs van de
vreugde en dankbaarheid der Nijmeegsche
Burgerij. Dan zal ook hij plechtige gele
genheden vóór do Academische senaat
door den pedel op deze staf de Christus
worden gedragen, daardoor symbolisee-
rend do spreuk onder Uw wapen „In Dei
nomine feliciter".
HET VOORNAAMSTE NBEUWS--
BUITENLAND.
Het Belgische herstelplan en de planr.s
van Smuts.
Nieuwe botsingen tc Berlijn.
Een overstrooming in Qkiahama (Bui-»
tenlandscho Berichten).
BINNENLAND.
De opening der R. K. Universiteit
Nijmegen.
Over hel voortbestaan van het voer-
ocfeningsinstituut der Vrijwilligen Land
storm is nog geen beslissing genomen.
De vliegtocht Nederland— India. (Lucht
vaart).
LEIDEN.
Do Leidsche Missie-Week. Indrukwek
kende sluiting.
Centrale Raadsvergadering van De
Hanze in het Bisdom Haarlem.
Mijnheer de Rector Magnificus. Als
hedenmiddag bij de openingswoorden van
Monseigneur den Aartsbisschop voor het
eerst weder na ruim driehonderd" dertig
jaar de St. Catharina klok van de St. Ste
venstoren voor een Katholieke plechtig
heid zal luiden, dan zal het hart van
iederen Katholieken Nijmegenaar trillen
van blijdschap, dan zuilen wij gevoelen,
dat do strijd en do standvastigheid in het
geloof onzer vaderen niet tevergeefs wa
ren, dat de glorie der Middeleeuwen is
teruggekeerd en dat Nijmegien weder is
geworden een stad van Roomsche welen-
schap en Roomscho cultuur.
Om 2.30 had in do „De Vereeniging" de
Openingsplechtigheden plaats. De groote
zaal was geheel gevuld.
In de eerste rij hadden plaats genomen
H.H. DD. ÏÏ.II. de Bisschoppen van Ne
derland en vérdere leden van hel bestuur
der St. Radboudstichting: Prof. dr. G. A.
,H. Bauduin te Roermond, jhr. W. E.
'Bosch van Oud-A melis weerd to Utrecht, G.
L. Bressers te Dongen, jhr. mr. P. van
Nispen tot Sevenaer te Bee^&l, jhr. P. J.
A. van der Does de Willebois te 's-Her-
tigenbosch, P. P. Wiegman te Overveen
hij Haarlem; do curatoren der R. K.
Universiteit de heoren: F. M. A. van
Schaeck Mathon, mr. dr. H. J. A. M. Lub
bers, beide te Nijmegen, mr! H. J. a. /an
den Biessen to Breda, mr. W. M. van Lan-
schot te 's-Hertog>enbosch, dr. W. Bockel-
man te Utrecht.
Do Katholieke Ministers en do Katho
lieke leden van de Tweede Kamei '"aren
verhinderd wegens de Kamerzitting; wel
waren aanwezig meerdero Katholieke le«
den der Eerste Kamer.
Verdero de leden der commissie van
Toezicht op bijzondere Universiteiten, Af
gevaardigden der andere Nederlandsche
Universiteiten en Iloogescholen (van do
L o i d s ch e Universiteit waren aanwezig
de pres. curalur, jhr. mr. dr. N. C. de
Gijselaar, de rector magnificus, prof. mr.
II. Krabbe, do seer, van den Acad. Se
naat, prof. mr. A. J. Blok); De Voorzitten'
en Ondervoorz. van den Onderwijsraad,
afd. H. O.; Afgevaardigden van Buiten-
landscho Katholieko Universiteiten; De
Katholieke Hoogleeraren en andere Do
centen der Nederlandsche Universiteiten
en Hoogescholen en Nederlandsche Hoog-<
leeraren en oud-Hoogleeraren in het Bui
tenland; de Kapittels der vijf Diocesen; de
Oversten der Geestelijke Orden in Neder-:
land, enz., enz.
De rector magnificus, prof. dr. Jac,
Schrijver, hield een rede over,, Eigen Gul-*
tuur", waarna het woord word gevoerd
door de burgemeester van Nijmegen, da
heer F. M. d. Sc-hack Mathon.
STATEN-GEHERAAL
TWF.EDE KAMER.
Vergadering van gisteren
Interpellatie-Boon.
Aan den heer Boon wordt toegestaan
vragen te richten aan do Ministers van
Waterstaat en van Financiën omtrent de
werking van den Postcheque- en Giro-i
dienst en de stopzetting van dat bedrijf.
De interpellatio zal plaats hebben na dei
behandeling der Vlootwet.
De Vlootwet.
Aan do ordo is het wetsontwerp to?'
vaststelling van de sterkte en samenstelt
ling der zeomaeht en aanleg van steun-*
punten en versterkingen in Nederlandsctw
Indië (vlootwet 1922).
De heer v. d. Voort v. Zijp (A.R.),,
brengt verslag uit over de ingekomen
adressen, w.o. van personen to Katwijk'
die hun handteekening als niet gezet wen-
schen beschouwd to zien.
Do heer Troelstra (S.D.) zegt, dat
dit adres een gevolg is van eten bevel van
