ijg Jaargang.
DINSDAG 18 SEPTEMBER 1S23
No. 4260
z£eidódm(Boufi<M}k
ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Leiden 19 cent per week I 2.50 per kwartaal,
onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
fanco per post 12.95 per kwartaal,
et Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
iar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
wjing. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Jndagsblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feesldag9n ,1.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gflwone advsrtentiën 30 cent per regel-
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
s dubbele van het tarief berekend.
Kleine adverientiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 10.50.
nummer bestaat uit twee
laden.
Zij, hie zich per I October
op „De Leidsche Courant"
fnsclten te abonneeren, ontvangen
voordien tijd verschijnende num-
trs gratis.
De Troonrede.
Jandaas beeft de Koningin op de ge
melijke wijze het Parlement geopend
het houden van de Troonrede. Men
wel zeggen, dat, als er telkenjare be
velling is voor de Troonrede, dezo
ingslelling eigenlijk meer uitgaat naar
s-beschouwingen daarover dan naar
staatsstuk zelf. Er is over het alge-
0 ie weinig concreets in de Troonrede,
geeft te weinig houvast, tenzij dan
r een politicus, die in de weinige
irden veel weet te lezen, wat er in ligt
ook wel wat er niet in ligt.
S'ij gelooven echter, dat er van het
r een bijzondere belangstelling was
r de Troonrede, gevolg van bijzondere
itandigheden.
Vij leven immers nog in de stemming
de jubileumfeesten, waarin zoo klaar
uiting is gebracht door bet overgroote
van het Nederlandsche volk: zijn
mhorigkeidsbesefEn op beden, in
5 nog altijd donkere en steeds erger
igende tijden, zou worden gesproken
r Haar, üi wie die saamhorigheid als
rare is gepersonifieerd
[aar er is nog iets anders, wat dit
r de belangstelling voor de Troonrede
onder opw»kte. Wij noemden reeds de
kerte dezer zorgbrengende en angst-
ikende tijden er circutoercn reeds
j in de pers berichten, dat de regeering
1 daardoor genoopt zou gevoelen, ter
lo der noodzakelijko bezuiniging, de
mcieele positie van hen, Oio in dienst
den Staat werken, zeer aanmerkelijk
verslechteren wat is daarvan waar,
hoeverre zijn die berichten juist?
i vraag, waarop, naar veler hoop, van-
ig een antwoord zou worden gegeven,
wat meer licht, wat meer zekerheid
De aanhef van de Troonrede is een
in? van wat door het overgroote deel
het volk wordt gevoeld: dank aan
voor den zegen, die zoo groot is, als
zien rondom ons naar andere landen;
fd tot God, om met optimisme „niet
der hoop" de verre van hoopvolle
..de veelszins duistere" toekomst te-
Boel to gaan.
i die dankbaarheid aan en in dat ver-
fwvol opzien naar God moge het Nc-
landsche volk de kracht putten, om in
iihorigheid de moeilijkheden dezer
n te doorstaan en te boven te komen!
a'j hadden hierna verwacht een uit-
pkelijk beroep op de saamhorig-
'd van het volk! een beroep in
zooals de Koningin het wil doen
een daad. blijkens haar schrijven aan
1 Minister van Financiën inzake do
Btueele vermindering van haar jaar-
?ch inkomen!
'e Troonrede gaat dan voort met aan
luiden, dat de druk der tijden inder-
d zwaar is en do toestand des lands
tgffekkend".
jk wij verder zouden willen vernemen
Maatregelen, die zullen worden ge-
tengevolge van den toestand,
de Troonrede slechts mede, dat die
"regelen „ingrijpend" zullen zijn. Een
ere specificatie wordt gevonden in
rei ,Yorm: er zal gestreefd moeten
naar beperking van staatszorg;
>o\ erre diQ staatszorg bestaat in
sociale verzekeringswetgeving, zal er
;r eenheid en vereenvoudiging worden
pesteld; er zullen wijzigingen in het
s mgstelsel worden voorgesteld. Men
°ns willen toegeven: een vrij sobere
a.?e specificatie van de te nemen „in-
Pende' maatregelen.
aangekondigde herziening in het
P '"gstelsel zal o.m. inhouden af-
P Mg of verlaging van sommige be-
kmi°n'iWant Troonrede constateert
L I en> dat een blijvend herstel
a pMomisch leven ook door soin-
ai te drukkende heffin-
Ive |Vor(^' belemmerd!
eger en vloot vernemen wij tot
teleurstel!ing niets; misschien om-
»lnlernationale toestand onzeker"
al lfrUk, vau Troonrede is deze:
Sttied S/ r' ^aar wij zijn er van
1 een ^0Z9 6°kerHeid in woor-
Könrio»5 Tan een regeering, die, wars
«al p0ia'd e n stollen wil en stel
ide v 'JK Z'J dat in de achter ons lig-
•urei1 Mt getoond.
BIHTEBLftMP
De bezetting van het Roergebied
DE ONDERHANDELINGEN MET
FRANKRIJK.
Een scherpe aanval op
Streseman n.
Do „Rheiniscli-Westf. Ztg." valt in
haar nummer van Zondag de regeering
to Berlijn scherp aan, omdat deze vol
gens de geruchten zonder het jRuhrge-
bied er in te kennen, onderhandelingen
met Frankrijk voert. Het blad verklaart,
dat alleen de bewoners van het Ruhrge-
bied té beslissen hebben of en onder wel
ke omtsandigheden de strijd zal worden
opgegeven. Zooals de zaken thans staan,
zal er echter geen sprake van onderhan
delingen maar wel van onderwerping zijn
De Duitsche pers over Pcincaré's rade.
Allo Berlijnsche bladen geven uiting
aan hun teleurstelling over de Zondag
door Poincaré gehouden rede, waarin
liij, zooals de „Deutsche Allgemeine" op
merkt, het eerlijke verlangen der Duit
sche règeering naar overeenstemming,
dat in een duidelijk omlijnd betalings-
voorstel en in een voorstel tot een vredes
verdrag ondubbelzinnig uitdrukking
vindt, onverbiddelijk met een bot „neen"
afwijst. De „Vossisclie Ztg." zegt, dat de
Franscho pretnier sedert weken niets
uitlaat, £>m het populair worden van het
voeling krijgen met Frankrijk te be
moeilijken.
Het scherpste protest heffen de blaiden
van rechts en do sociaal-democratische
„Vorwarts" aan tegen Poincaré's her-
nieuwde bewering, dat de ontruimingster
mijnen voor het Rijnland nog niet zijn
beginnen te loopen, omdat Duifschland
nog geen enkele van zijn in het Verdrag
van Versailles neergelegde verplichtingen
is nagekomen. Deze bewering is in strijd
met vele ambtelijke verklaringen der En
tente. Do weigering om de ontruimings
termijnen te erkennen zou volgens de bla
den het grootste gevaar beteekenen voor
den Europoeschen vrede en van do rus
tige ontwikkeling van Duitscbland. Men
kan, zegt de „Vorwarts", den indruk niet
van zich afzetten, dat Poincaré door zul
ke redevoeringen de uitbarsting van ver
twijfeling wil teweegbrengen en dat hem
aan oen beëindiging van het Ruhrcon-
flict door een verstandige regeling van
liet schadevergoedingsprobleem niets ge
legen ligt.
Duitschland.
De afscheidingsbeweging van Beieren.
Meer en meer krijgt men het gevoel, dat
een afscheiding van Beieren van het rijk
niet lang meer zal kunnen uitblijven. De
christelijke boeren-vereenigingen, die op
politiek gebied in Beieren feitelijk den
toon aangeven, voeren een krachtige
actie in die richting en beginnen thans
te weigeren de rijksbelastingen te betalen
Merkwaardig is, dat de afgevaardigde
Dr. Schlïttenbauer in een vergadering van
den christelijken boerenbond, waar de
minister van binnenlandscke zaken, Dr.
Schweyer aanwezig was, kon verklaren
dat het kabinet Slrésemann de bijeenroe
ping van den rijksdag niet lang zal kun
nen overleveren en dat dan een minis-
terio uit do minderheids-socialisten de
eenige oplossing zal zijn, en dat Beieren
zich aan zulk een regiem nooit zal onder
werpen. Het lid van den rijksdag Kich-
ner kwam openlijk op voor de afschei
ding van Pruisen.
Staking der bankbiljettendrukkksrs to
Dusseldorf.
To Dusseldorf zijn do bankbiljetten-
drukkers iu staking gegaan. Om niet in
geldnood te geraken, zijn hun eischen on
middellijk ingewilligd. Maar zij eischten
de hun toegezegde loonsverhooging voor
allo drukkers en zetten de staking voort.
Reeds was er gisteren gebrek aan geld.
Do overheid tracht tot een overeenstem
ming te komen en onlusten te voorkomen,
omdat toch reeds de arbeiders, wegens de
uitsluiting van het geheele personeel in
de Mannesmannwerke, zeer onrustig zijn
Arbeidersrelletjes.
Uit Treiburg (Breisgau) wordt ge
meld: Wegens moeilijkheden betreffende
het loon werd in vele industrieplaatsen
het werk neergelegd. Te Loerrach kwam
het lot een hotsing tusschen de politie en
de arbeiders. De politie moest de wapens
gebruiken. Een arbeider werd gedood en
velen gekwetst.
Botsing tusschen separatisten en de
bevolking.
Vóór en na de separatistische vergade
ring, Zondag te Aken gehouden, kwam
het tot een botsing tusschen separatisten
en do bevolking. Een separatist werd door
een messteek zwaar gewond. Twee a drie
personen uit de menigte werden door
kogels getroffen.
Engeland.
Baldwin naar Parijs.
Een onderhoud met
Poincaré?
Do premier en mevrouw Baldwin ver
trokken heden uit Aix-les-Bains naar Pa
rijs. Verwacht wordt, dat zij een paar da
gen to Parijs zullen blijven alvorens naar
Londen terug te keeren. Baldwin zal het
Britscho gezantschap to Parijs bezoeken
Men kan als bijna zeker aannemen, dat
do Britscho premier het Franscho grond
gebied niet "zal verlaten alvorens in ieder
geval aan Poincaré een beleefdheidsbe
zoek te hebben gebracht. Do twee pre
miers hebben elkaar tot nog toe niet
ontmoet.
Italië.
DE REGEERING VAN FIUM5.
AFGETREDEN.
Een generaal tot militair
gouverneur benoemd.
Do Italiaansche regeering ontving van
Do Poli, den ondervoorzitter der consti-
tueerende vergadering van Fiume een
brief, mededeelende, dat de regeering van
Fiumo haar ontslag had genomen.
Naar aanleiding van dezen brief heeft
de ministerraad het volgende besluit ge
nomen: Do raad, kennis genomen heb-
bende van den brief, waarhij Do Poli ver
klaart, van do regeering der stad af te
zien wegens de abnormale omstandig
heden te Fiume, benoemt, in afwachting
van de regeling van den toestand der stad
tot milita'ir gouverneur van Fiume den
generaal van het Italiaansche leger
Giardino, senator van het koninkrijk, met
opdracht de openbare orde te verzekeren
on in het bestuur to voorzien.
Dit besluit is ter kennis gebracht van
do regeering van Belgrado en van alle
mogendheden.
Van bevoegde zijde wordt verklaard,
dat de stap der Italiaansche regeering in
zake Fiumo geen bedreiging beteekent van
do directe onderhandelingen tusschen
Italië en Zuid-Slavië, welke zullen voort
duren alsof er niets gebeurd is.
Terwijl tot du toe de Volkenbond niet
kon ingrijpen in de Fiume-kwestie, heeft
thans door het doen registreeren van de
verdragen van Rapallo en Santa Margha-
rita ieder der partijen het recht een be
roep te doen op den Volkenbond. Dit
wordt te Rome een zeer belangrijke slap
geacht en een duidelijk aanwijzing, dat
geen der partijen een gewelddadige op
lossing van de Fiume-kwestio wenscht.
De Italiaansche regeering wacht nog
steeds op het antwoord van Belgrado, dat
tot nu toe nog niet is ontvangen. Het zal
zeer waarschijnlijk nog eenige dagen
duren, voordat het antwoord te Rome
zal binnenkomen, daar de Zuid-Slavische
regeering heeft besloten, de terugkomst
af te wachten van den minister van Bui-
tenlandscho Zaken Ninsjitsj, die op het
oogenbük te Genève vertoeft en eerst he
den vandaar zal vertrekken.
Volgens Mussolini is de benoeming van
generaal Giardino te beschouwen als een
wenk aan Zuid-Slavië, dat dit land bij
zijn onderhandelingen met Italië rekening
heeft te houden met den werkelijken toe
stand.
De „Messagero" zegt, dat welke stap
pen Mussolini ook doet, deze beschouwd
moeten worden als „maatregelen voor de
liumano en socialo verdediging van Fiume
en niet als een vijandelijkheid of als ge
welddaden tegen Zuid-Slavië".
HET ITALIAANSGH—GRIEKSCHE
CONFLICT.
Het lncidont gesloten.
Do Raad van den Volkenbond keurde
liet zenden van een antwoord op de jong
ste mededeeling van de Gezantenconferen-
tio goed. Vervolgens stelden do vertegen
woordigers van Griekenland en Italië
vast, dat het incident uit de wereld was
en verklaarden er van overtuigd te zijn,
dat do beide landen de tradilioneele vriend
schap zouden hervinden.
Spanje;
DE MILITAiRE STAATSGREEP.
Do burgemeester van
Madrid afgetreden.
Uit Madrid wordt gemeld, dat d8 bur
gemeester zijn ontslag heeft genomen.Men
gelooft, dat de heele gemeenteraad zal af
treden. Do gemeenteraad bestond voor
het meerendeel uit vrienden van graaf
Romanones.
Een oud-minister aan de grens
aangehouden.
Do Spaansche afgevaardigde Vandosy
Calvell, voormalig minister van Finan
ciën en van Handel, dio zich iu den snel
trein Barcelona—Parijs bevond, werd aan
do grens verzocht uit te stappen, terwijl
hem werd medegedeeld, dat hij deze niet
mocht overschrijden.
Volgens een later bericht echter heeft
do Spaansche afgevaardigde Vandosa y
Calvell zijn reis kunnen voorzetten.
Verklaringen van Primo
de Rivera.
Do corr. van do „Daily Express" te
Madrid seint aan zijn blad:
Het nieuwe militaire bewind zal do se
paratistische en communistische beweging
in Barcelona streng onderdrukken, aldus
ongeveer uitte zich generaal Primo do
Rivera in een interview, dat hij had toe
gestaan aan den „Express"-correspon-
dent, waarbij hij tevens de verschillen
uiteenzette tusschen zijn beweging en
het fascisme.
Van dit oogenbük af, zeide hij, is er
geen president van den ministerraad en
zijn er geen ministers. Ik heb die ambten
opgeheven, teneinde te toonen, dat het
oude regiem afgeloopen i3. Er zal een
klachtenbureau zijn aan ieder departe
ment, zoodat alle Spanjaarden hun grie
ven kunnen uitbrengen. De namen van
toekomstige ministers, die genoemd zijn,
berusten op zuiver fantasie. Als het oogen
blik gekomen is, zullen wij een regeering
vormen van bekwame en eerlijke mannen
van talent, moraliteit en energie, die eer
bied hebben voor den koning en de wetten
Wij zullen het parlement ontbinden,
niet om zonder parlement te regeeren,
doch om een ander te vormen, dat werke
lijk de Spaansche openbare meening ver
tegenwoordigt. Dit parlement zal Spanje
een nieuwe grondwet geven.
Wij zullen generaal Aizpura, den ge
wezen minister van oorlog, naar Marokko
zenden met de opdracht het geheele pro
bleem daar op te lossen. "Wij eerbiedigen
onze verdragen met Raisoeli, doch wij
zullen geen verdrag sluiten met Ab-el-
Krim, den Rifleider en wij zullen een
nieuw offensief openen in de zone van
Melilla, in overeenstemming met de plan
nen van den generalen staf. Wij zullen
een nationale garde vormen, om de orde
in Spanje te handhaven. Elk gewest zal
50.000 verantwoordelijke burgers hebben
te leveren. Zij zullen zich niet fascisti
noemen, doch somaten, een zuiver Spaan
sche naam.
Tot zoover Primo de Rivera. Somaten
beteekent mannen, 'die worden opgeroe
pen door klokgelui. Eeuwen geleden wer
den deze gardes gevormd, om de steden
tegen roovers te beveiligen. In den Spaan
schen burgeroorlog vertegenwoordigden
zij een groote kracht. Daar Spanje 9 ge
westen telt, zal de somatengarde uit
450.000 man bestaan.
De correspondent zegt verder, d°t ver
volgingen zijn ingesteld tegen Alba. den
gewezen minister van buitenlandsche
zaken en tegen Marcia Prietto, den vxoe-
geren premier. Alba vertoeft, naar de
„Daily Tel." verneemt, te Biarritz in
Frankrijk. Hij is zeer terneergeslagen en
is voornemens nooit, meer naar Spanje
terug te keeren.
De generaals kwamen gisteren aan uit
.verschillende gewesten en zullen in per
manente zitting bijeen blijven, tot de
nieuwe regeering gekozen is.
Generaal de Riviera begaf zich on
middellijk na aankomst uit Barcelona te
Madrid naar het koninklijk paleis, waar
hij den gebruikeüjken eed als minister
des konings aflegde. Toen hij het paleis
verliet verklaarde hij, dat koning Alfon
so met zijn handteekening de vormen van
een voorloopig directoire had bevestigd.
MET VOORNAAMSTE NIEUW5.
BUITENLAND.
De regeering van Fiume afgetreden
Generaal Giardino tot gouverneur der stau
benoemd. Instelling van een gemengde
commissie te verwachten.
Het incident tusschen Italië en Grie
kenland gesloten.
Nieuwe onrust op den Balkan.
De afscheidingsbeweging in Beieren
neemt met den dag toe.
In Transjordanië Is een opstand uitge
broken tegen Emir Abdoellah.
Verklaringen van Primo de Rivera ever
de toekomst van Spanje.
BINNENLAND.
De Troonrede.
Het Koninklijk Huis en de salarisver-
mindering.
LEIDEN.
Een voorstel van B. en W. inzake de
exploitatie van de door de gemeente ge
bouwde woningen.
Bulgarije.
Een bedreiging van Zuid-Slavië.
De mogelijkheid van nieuwe moeilijk
heden in den Balkan wordt in uitzicht ge
steld door de nota, welke volgens den cor
respondent te Sofia van de „Times", door
Zuid-Slavië aan Bulgarije is gezonden,
waarin gedreigd wordt met de uitzending
van troepen voor het bezetten van strate
gische punten in Bulgarije, indien de hen
den komitadjis, samengetrokken aan de
grens, zullen beproeven de grens over te
steken.
Deze nota heeft te Sofia groote op
schudding gewekt, te meer daar het ge
rucht wil, dat er drie Zuid-Slavische le
gerdivisies aan de grens zijn samenge
trokken. De Bulgaarsche regeering heeft
onmiddelüjk besloten om Zuid-Slavië
iederen waarborg van veiligheid te geven,
die met de nationale waardigheid ver-
eenighaar is. Zij heeft zich ook tot de
vertegenwoordigers der grooto mogend
heden gericht met het voorstel om een
internationaal onderzoek in te stellen
naar de aanwezigheid van komitadjis op
Bulgaarsch gebied.
Volgens den correspondent van do „Ti
mes" zou do Zuid-Slavische actie eeu
diepere heteekenis hebben dan aan de
oppervlakte blijkt; in sommige kringen
brengt men deze bewegingen in verhand
met de agrarisch-eommunistische samen
zwering, die onlangs in Bulgarije is ont
dekt. Het schijnt dan ook, dat de Zuid-
Slavische gezant, toen hij de note verbale
overhandigde, den Bulgaarschen minister
waarschuwde, dat zijn regeering niet zon
der deelneming de vervolging van zekere
vreedzame elementen (do agrariërs en de
communisten)' kon aanzien.
Amerika.
De strijd tegen de Ku Klux Klan.
Uit Oklahoma City wordt gemeld: De
staat van beleg is afgekondigd voor dc-n
ganschen staat, zoodra de militairen het
bestuur, na een proclamatie van gouver
neur Walton, in handen hadden genomen.
Dit wordt beschouwd als een climax in
den strijd ter onderdrukking der Ku Klux
Klan. Een gewapende lijfwacht beschermt
Walton, daar beweerd wordt, dat ver
scheidene leden der wetgevende macht
hem willen gevangen nemen en beproeven
hem in een buitengewone zitting aan te
klagen. Walton verklaart te vechten tegen,
den overheerschenden invloed der Klansr
men in de gerechtshoven en het burgerlijk
bestuur in eenige deelen van Oklahoma,
en hij bedreigt met gevangenisstraf alle
leden der wetgevende macht, die willen
beproeven een buitengewone zitting te
houden. Tevens dreigt hij met militaire
perscensuur.
De gouverneur van Oklahoma zegt in
zijn proclamatie, waarvan boven sprake
is, o.a. het volgende:
..Het onzichtbar:- rijk heeft de macht
der regeering geüsurpeerd. De maclit van
de geheime organisatie js zoo groot, dat
150 personen er hij tegen woo rdi-
toen mannen en vrouwen worden alge-
ranseld. Haar methoden hebben zulk een
schrik teweeg gebracht, dat zelfs de pers
er geen melding van durft te maken.
Als een gevolg van haar onwettige da
den, is er een algemeeno toestand van
openbare onrust eu in gevaar brenging
van menschenlevcns, van den vrede en
de persoonüjke veiligheid ontstaan."
De bevolking van Oklahoma steunt den
gouverneur ten zeerst, daar zij onder liet
optreden der „Klan", die strijd voert te
gen Katholieken, Joden, negers en vreem-
deüngen, die vrouwen en mannen aan
kastijdingen onderwerpt, zeer te lijden
heeft.
Palestina.
Revolutie in Transjordanië.
Van gezaghebbende zijde wordt mede
gedeeld, dat een revolutie is uitgebroken
in Transjordanië tegen Emir Abdoellah.
De bijzonderheden omtrent dezen op
stand zijn zeer schaarsch. Men meent
alhier, dat 't niet onwaarschijnlijk is. dat
zij een reügieuzen ondergrond hebben*
aangezien de opstandelingen behooren tot
de Wahaw's, die zeer streng in do Mo-
hammedaanscho leer zijn en zoowel den
Emir Abdulla als diens vader, koning
Hoessein, beschouwen als zeer lakscha
Mohammedanen, die niet tot do regee
ring behoorden te zijn toegelaten. Een;
andere factor is, dat Ibu-Saoel, dia de lei-*
der van den opstand schijnt te zijn, vroe
ger een jaargeld van de Engelscho regee
ring ontving, waarvan de uitkeering ech
ter kort geleden is gestaakt.
Naar men verneemt hebben krijgslieden
der Adwai- en Belha-stammon een aanval
gedaan op het kamp van Emir Abdoc-llah.
Zij moeten aanzienlijke verliezen hebben
geleden.