je Jaargang
^ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Leiden 19 cent per week I 2.50 per kwartaal.
I „n7fl Agenten 20 cent per week 9 2.60 per kwartaal.
LTperpost 2.95 per kwartaal,
r t Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver-
baar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor
tbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
Vgblad 9 ct.
t nummer bestaat uit vier
aden, waaronder het Geöl*
atreerd Zondagsblad.
Een jeugdfeest.
Vandaag viert de S.D.A.P. te Leiden een
edfeest bestaande in een samen-
nst van socialistischo jongelieden, die
ffijd en zijd naar Leiden zijn getrok-
Vanavond zijn er samenkomsten en
q optocht.
,[aar ook morgen, Zondag, is er
)m negen uur aftocht naar Wassenaar,
ar men den dag met wandelen en bui-
■zija hoopt door te brengen
!en berichtje over dit jeugdfeest in
it Volk" besluit:
Als nu God Pluvius maar thuis blijft,
i kau de- jeugd pleizier hebben, en Lei-
is straten eens in het beeld staan van
prestaties der moderne arbeidersjeugd",
fa van de praestaties der „moderne
eidersjeugd" wordt wel een zeer duide-
beeld gegeven hier in Leiden en in
ZATERDAG 3 SEPTEMBER 1923
No. 4252
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen II.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone ad vertentiën 30 cent per regel»!
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het
u dubbele van het tarief berekend. y
Kleine advertentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 9 0.50.
ju Zondag zonder ook maar één
iient van godsdienstige opleving, van
sdienstig bewust zijn... De „praesta-
der moderne arbeidersjeugd" ziju van
„Jver lieidenscben aard!
Vio die jongelieden toevallig zal zien
[ken door de straten of over de wegen
>t wel deernis gevoelen zoovele zie-
die God moesten erkennen en belij-
zooveel kracht, die moest staan in
ds Dienst.
Iver de bedoelingen van zoo'n jeugd-
spreken wij niet de feitelijke vie-
er van doet ons leed, maar stemt ons
tot blijdschap, omdat er God zij
k ook heden ten dage in ons land een
véél grootere andersgezinde ar-
is, frisch en levenslustig
Gemeenteraden en Jubileum
feesten.
Pij willen vandaag 'ns een enkel woord
•schrijven over dat, waarvan onzo cou-
de heele week vol heeft gestaan
ik zij ook de activiteit van vele onzer
ipondenten n.l. over gemeenteraden
jubileumfeesten.
!n dan willen wij eerst wat zeggen over
gemeenteraden, dan over do
bileumfeesten, en ten slotte
beide tezamen.
[eer en meer worden de gemeenteraden
tngrijk, interessant.
lerstens: omdat er ook in z.g. platte-
gemeenten steeds meerdere belang-
zaken aan de orde komen. De ge-
enschap eischt meer, de welvaart vraagt
er zorg en, helaas, de nood van ge-
ente en individueel© burgers vraagt
meer ernstig overleg en gewetens-
Ie toewijding. Nog niet zoo heel lang
2 leden was in verscheidene gemeenten
Bnlijk alleen de«vergadering van belang,
arop de wethouders werden aangewezen
die nu j.l. Dinsdag is gehouden de
ïgemeester deed mot de wethouders
k wel eens zonder dezen) het werk, en
Raad „geloofdo het wel". Dat is nu
hst iers geworden, moet ook nu beslist
[Iers zijn! om de reden, hierboven
paar woorden aangeduid,
klaas is er echter nog een ander ver-
iil tusschen de dorpsraden (en stads-
ien ook) van voorheen .en heden ten
A wat de gemeenteraden van vandaag
niet belangrijker maakt dan die van
|eger, maar wel„interessanter", 't Zijn
vele persoonlijke kwesties, die ook zijn
irgedrongeu in de voorbije „gemoede-
ri; kheid" der dorpsraden. Persoonlijke
fshes, die ons nu eens met ergernis
vullen om het onchristelijk karakter
dan weer eens doen lachen om de. klein-
nsehelijko dwaasheid!
h ba nu springen we ineens over naar
6 iDl 2: do jubileumfeesten!... En wel,
i' 'dat wij dergelijke feesten juist daarom
200 aardig en. prettig en mooi
1 en vooral op dorpen en in kleinere
^centen omdat er vaak uit lacht en
eekt een echte „gemoedelijkheid", een
saamhorigheid.
wi ?Uüt Mocht cr bij al die fees-
;,j->0Zer wat van die „gemoedelij k-
en dien broederlijken geest gevaren
tvb ^'nsdag geïnstalleerde gemeen-
- ,n' Keusch, de zakelijke behandeling
[ni^e,jVers(?'1^'en^0 onderwerpen behoeft
i> hoi" te W^en en bcginsc-
oeven daardoor zeker niet te wor-
gedoezeld of naar achteren ge-
al de verslagen-lectuur van deze
Hgi 00^ 0US vvel wat te veel van
Ut" goede is
|ek(
JN maken.
wilden wij even deze kant-
-X
De bezetting van het Roergebied
Besprekingen tusschen de Duilsche
regeering en vertegenv/eordigers
van het bezette gebied.
To Berlijn heeft onder leiding van den
rijkskanselier de door het ministerie voor
het bezetto gebied uitgeschreven bespre
king met vertegenwoordigers van dat ge
bied'over den toestand plaats gehad. Uit
de bespreking, waaraan de rijkskanselier
zelf zoowel als de bij deze kwestie in het
bijzonder betrokken ministers deelnamen
is de volkomen eensgezindheid tusschen
de rijksregeering en de vertegenwoordi
gers van het oude en het nieuwe bezetto
gebied gebleken. Do vertegenwoordigers
van het bezette gebied verklaarden, dat de
bevolking algeheel vertrouwen in do rijks
regeering stelt en haar politiek als één
man steunt.
Hel optreden der bezetting.
Het 'rijksbankfiliaal te Krefeld is op
nieuw door de Belgen bezet, die er 306
milliard mark in beslag namen. Do omge
ving der bank werd door Belgische re
cherche bezet.
De Franschen te Essen hebben ambte
naren, die op weg waren 'naar het raad
huis 60 milliard mark afgenomen.
In Dusseldorf werden 23 milliard mark
in beslaggenomen. In laatstgenoemde stad
bezetten de Franschen een drukkerij, waar
'zij beslag legden op 160 millard mark.
In Hamhorn maakte zich do bezetting
meester van 30 millioen en in Mullieim a.
d. Ruhr van een bedrag van 500 millioen
mark.
De spoorweglijn Lünen—Buer is weer
door de Franschen vrijgegeven en het
Duitscho goederentransport werd over
deze lijn hervat.
Italië.
HET ITAUAANSCH— GRIEKSCHE
CONFLICT.
Be openbare zitting van den Raad van
den Volkenbond.
Do acht punten der voor
gesteld genoegdo e.m i n g.
Een uitvoerig telegram over de zitting
van den Raad van den Volkenbond deelt
mede, dat de voorzitter Ishü de laatste no
ta van de gezantenconferentio voorlas en
verklaarde, dat de Raad daarop moet
antwoorden.
Do Spaansche vertegenwoordiger Qui-
nones do Lyon verklaarde, dat vsrschil-
Inde collega's met hem een ontwerp-ant-
woord hadden opgesteld, waarin medege
deeld wordt, dat de Raad kennis heeft
genomen van de verklaring van de gezan
tenconferentie' Zich aansluitend hij het
beginsel van het internationale recht, dat
de stalen verantwoordelijk zijn voor de
politieke misdaden en aanslagen, op hun
grondgebied begaan, verklaart de Raad
van den Volkenbond, van plan te zijn in
overleg met de gezantenconferentie de
bestudeering voort to zetten van de wijzo
waarop het in te stellen onderzoek zal
plaats hebben, en gaarne op de hoogte
te worden gehouden van de beraadslaging
welke de gezantenconferentie Vrijdag zou
hebben.
De Raad wenscht verder aan de gezan
tenconferentie ter bestudeering de volgen
de voorstellen te doen als voldoening aan
den Italiaanschen eisch tot schadevergoe
ding door Griekenland wegens den aanval
op Grieksch gebied bij Jania op den Ita
liaanschen president en do Italiaansche
leden van de commissie:
le. Verontschuldigingen aan te bieden
door de hoogste Griekscbe autoriteiten aan
een der drie mogendheden, vertegenwoor
digd in de commissie voor de grensafbake-
ning.
2e. Een plechtige dienst voor de slacht
offers le Athene, te houden in tegenwoor
digheid van alle leden van de Griekscbe
regeering.
3e. Het brengen van een saluut door de
Grieksche vloot op een nader te bepalen
wijze.
4e. Militaire eerbewijzen te geven bij
het aan boord brengen van de slachtoffers
te Prevesa.
5e. Benoeming door de Grieksche regee
ring van een commissie van enquête, die
ter plaatse een onderzoek zal instellen
naar de omstandigheden voor en na de
misdaad, aan welke commissie vertegen
woordigers van de drie betrokken mogend
heden zullen worden toegevoegd.
6e. Benoeming van vertegenwoordigers
van den Volkenhond om toe to zien in
Griekenland op het rechterlijk onderzoek,
dat reeds door de Grieksche autoriteiten
is! geopend en op de veroordeeling 'der
schuldigen.
7e. Onmiddellijke storting door Grie
kenland in een Zwitsersche bank van 50
millioen lire, als waarborging voor de on
middellijke betaling van do le bepalen
schadevergoeding.
8e. Onderworping aan het Permanente
Hof van Internationale Justitie, recht
doende in kort geding in de kwestie van
de door Griekenland te geven schadeloos
stelling^,
Salandra verklaarde onmiddellijk, dat
zijn regeering alle voorbehoud maakt wat
betreft de kern van de kwestie. Italië kan
niet goedkeuren, dat zijn eischen aan Grie
kenland worden behandeld in een bespre
king tusschen do gezaütenconferentie en
den Raad van den Volkenbond.
De gezantenconferentie, zoo verklaarde
hij, heeft het onderzoek geopend, en men
moet het resultaat, daarvan afwachten.
De gezanieraad.
De gezantenconferentio heeft gisteren
twee belangrijke zittingen gehouden, de
eerste 's morgens om 11 uur tot kwart
over één, de tweede (e 3 uur.
Omtrent de strekking van de beraadsla
gingen is niets bekend.
Alleen werd medegedeeld, dat de gezan
tenconf eren lie zich met een nota tot de
Grieksche regeering went en dat van dat
besluit mededeeling is gedaan en een af
schrift der nota is gezonden aan den
Raad van den Volkenbond.
De inhoud van die nota. zal eerst heden
gepubliceerd worden.
De Volkenbond.
Nóch de volkenbcndivergadering nóch
de raad van den volkenbond zullen vóór
Maandag a.s. zitting houden.
De raad heeft, zooals men weet, Don
derdagavond het resultaat van zijn be
sprekingen aan den gezantenraad meege
deeld en is van oordeel, dat het niet op
portuun is, vóór de beslissihg van den ge
zantenraad, opnieuw to vergaderen.
In tusschen wordt toch do gedachten-
wisseling té Genève voortgezet.
De volkenbond zal Maandag a.s. zijn
zittingen hervatten en zich vooreerst be
zig houden met de kwestie van Ierlands
toetreding en van do hulpactie in Oosten
rijk.
De moordenaars der Missie Alfcaneezen?
Bijzondere aandacht wijdt de „Daily
Tel." aan de kennisgeving van de Alba-
neesche regeering aan do geallieerden,
waarin wordt medegedeeld, dat deze re
geering op Albaneesch gebied geen onder
zoek door de gezanten-conferentie naar
do omstandigheden, waaronder de moord
op generaal Tellini en zijn staf vergezeld
gingen, zal toestaan.
Ofschoon de Albaneezen uitstekende
kemphanen zijn, is het niet mogelijk, dat
zulk een natuurstaat zich met eigen ini
tiatief verzet tegen de beslissing van Enge
land, Frankrijk en Japan, waarmede bo
vendien Italië, blijkens de mededeeling
van zijn gezant te Parijs, accoord gaat.
De eerste vraag is dus, of Albanië bij
dezo uitdaging eenigen steun krijgt door
advies van buiten en zoo ja, door wiens
advies.
Vermoedelijk zou Albanië eveneens be
reid zijn zich tegen den volkenbond, waar
van het zelf lid is, te verzetten.
De Albaneesche kennisgeving heeft den
krachtigst mogelijken indruk op den ge
zantenraad gemaakt en een Fransch di
plomaat merkte later op, dat zoo noodig
een geallieerd detachement zal worden ge
bruikt om den Albaneezen eerbied af te
dwingen voor de voorgestelde commissie
van onderzoek on dezen een onbelemmerd
onderzoek te verzekeren.
Terwijl men te Londen tot nu toe reeds
in twijfel trok, of de moordenaars wel
Grieken waren, is deze twijfel door dit in
cident nog versterkt. Zoo do moordenaars
Grieken waren, die tijdelijk of permanent
woonachtig waren in Albanië, dan zou de
Albaneesche regeering maar al te gaarne
medewerking tot hun opsporing verleenen
Door haar houding schijnt de regeering
de Grieksche bewering te bevestigen, vol
gens welke de moordenaars Albaneesche
grondbezitters, welke door generaal Telli-
ni's commissie aan de Grieksche zijde van
de grens waren gelalen. Salandra's toe
speling gisteren in don volkenhond, dat
de moordenaars misschien toch Albaneezen
waren, is hoogst kenmerkend.
De verdenking te Londen is nog ver
meerderd, doordat Albanië op hetzelfde
oogenblik, dat het de onbeschaamde mede
deeling verzond, de grenzen sloot.
Naar een oplossing.
V.D. seint uit Parijs: De raad van Gezan
ten heeft besloten tot benoeming van een
commissie onder presidium van een Japan-
schen kolonel, cm een onderzoek in te stel
len naar den moord cp de italiaansche
missie. Indien ds schuld van Griekenland
wordt bewezen, zal italie op Korfce blij
ven,totdat de san Griekenland op te leggen
sancties geheei zijn uitgevoerd.
Italië za! aan Griekenland opnieuw de
verzekering geven, dat Korfoe za! worden
ontruimd, wanneer de genoegdoening is
gegeven.
De beslissing van den raad van gezan
ten, die beschouwd, wordt als een belang
rijke stap in de richting van de oplossing
van het conflict, is naar Athene getelegra
feerd, terwijl.een afschrift zal worden ge
zonden naar den Raad van den Volken
bond.
Ook de Italiaansche gedelegeerde in den
raad van gezanten heeft de nota aan de
Grieksche regeeringonderteekend.
Hei schijnt, dat de Italiaansche regee
ring genoegen zal nertlen met de door den
raad van gezanten voorgestelde oplossing
Duitschland.
Een plotseling herstel van de mark.
De Berlijnsche correspondent van de
„N. R. Ct." seint:
De dollar die gisteren officieel 53 mil
lioen mark noteerde, steeg gistermiddag
tot 65 millioen mark. In den löo. van den
avond veranderde do toestand echter ge
heel en al. De dollar zakte geweldig en
werd in het vrije verkeer tegen 25 mil
lioen mark aangeboden. Vermoedelijk
heeft men te doen met een steunactie van
do Duitscho regeering op de beurs te New-
Yorlc. In politieke kringen is men zeer te
vreden met deze verbetering, omdat zij
zonder de nieuwe aangekondigde maat
regelen van de rijksregeering is tot stand
gekomen. Men vermoedt, dat de mark nog
meer zal stijgen.
Amerika.
Dc achttienhonderd immigranten toch
toegelaten.
De immigratiecommissaris heeft de toe
lating gelast van de 1800 immigranten,
die op 31 Augustus, even voor midder
nacht, in dc haven van New-York waren
aangekomen zoodat zij niet onder het
quotum voor September vielen. Elk der
schepen heeft evenwel een boete gekregen
van 200 dollar. Men herinnert zicli, dat
do schepen door het sterke getij iets te
vroeg binnenliepen.
Buifenl. Berichten
DE AARDBEVING IN JAPAN.
De omvang der verwoesting:».
De Japansche gezant te Londen heeft
namens alle Japansche inwoners van En
geland en van do noodlijdenden in Japan
een roerenden dankbrief aan Engeland
gericht voor de betoonde sympathie en
hulp.
De Japansche gezant te Londen hoeft
van zijn collega in Peking een draadloos
telegram ontvangen, daarin een samen
hangend verhaal van de aardbeving en
de verwoesting wordt gegeven.
Daarin wordt o.m. gezegd, dat de schok
en de brand, die er op volgde, de ergste
ramp hebben veroorzaakt, die Japan nog
ooit heeft getroffen.
Yokohama is door een vloedgolf en
door een brand, ontstaan door do ont
ploffing der oliereservoirs, die op de aard
beving volgde, geheel verwoest. Bijna ge
heel verwoest zijn de steden: Yokosuga,
Kamakua, Odawara, Koyama, Gotemba,
Mishimi, Atamiito, Shimuda, Ghiba, Ha-
chioji, Kawauchi en Kofu.
In Tokio ontstond brand op 40 of 50
plaatsen tegelijk. Het Jamanotedistrict
ontkwam voor een groot gedeelte aan dè
verwoesting, doch de benedenstad tus
schen Senju en Shingawa, vooral de wij
ken Honju, Fulkagwa, Shilaja en Nibön-
baslii, zijn bijna geheel vernietigd.
De voornaamste gebouwen zijn ver
woest, waaronder dé paleizen van ver
schillende prinsen, het ministerie der kei
zerlijke huishouding en de beroemde Niju-
hashibrug, die de toegang vormt naar het
keizerlijk paleis.
Do Fransche en Italiaansche gezant
schappon, het Chineesche gezantschap, de
Japaneesche Bank, verschillende tempels,
de twaalf verdiepingen liooge toren van
het rijksmuseum, liet Uyenospoorwegsta-
tion, liet Meguio-arsenaal, de Russische
St. Nicolaaskerk, de keizerlijke universi
teit en andere universiteits gebouwen, het
hospitaal, de militaire academie, do mili
taire voorbereidende school, do handels
school en alle dagbladbureaux, behalve de
kantoren van de „Nichi Nichi" en „Hochi"
zijn verwoest.
In het Marunoucliidistrict, waar vele
regeeringskantoren en moderno zakenge-
bouwen gelegen zijn, zijn zoowat alle ge
bouwen beschadigd, waaronder ook het
ministerie van buitenlandsche zaken.
Doch het opperst gerechtshof, de ministe
ries van justitie en marine, het parle
mentsgebouw, de prefecture, het Imperial
hotel en 't Tokio-stationshotel zijn er zoo
goed als zonder' schade afgekomen.
Onder de slachtoffers bevinden zich ook
de lieer L. van de Polder, oud-Neder-
landsch gezantschapsraad en diens echt-
genoote.
II e t 1 o t v a n M g r. Giardini
Uit Rome wordt geseind, dat men zich
in Yaticaansplie kringen ongerust maakt
over het lot van mgr. Giardini, aposto
lisch gedelegeerde in Japan, wiens legatie
gebouw in eon der meest geteisterde stra
ten van Tokio stond.
Sommigen meenen, dat op liet oogen
blik der ramp Mgr. Giardini op reis was,
HET VOORNAAMSTE N3EUWS.
BUITENLAND.
Nadere bijzonderheden over de open
bare zitting van den Volkenbondsraad.
De moordenaars der Italiaansche missie
Albaneezen?
De beslissing van den Raad van Gezanten
Besprekingen te Berlijn tusschen regee
ring en vertegenwoordigers van het bezette
gebied.
Twee belangrijke verklaringen van Mus
solini. (Telegrammen).
Nieuwe moeilijkheden in de Fiumc-
kwestie (Telegrammen).
BINNENLAND.
De Koningin te Amsterdam.
Tusschen Hilversum en Bussum is ge
poogd de electrische verlichting af te snij
den.
doch in den laatsten van hem op de Pau
selijke secretarie ontvangen brief, die ge
dateerd was 16 Juli, vindt men geen en
kele zinspeling over een aanstaande reis.
Een draadloos telegram uit Osaka, af
komstig van Reuter's correspondent te
Tokio meldt, dat Yokohama weggevaagd
is. Het grandhotel is ingestort. De vloot
helpt mede om levensmiddelen aan 'to
voeren. Er is geen verbinding met Osaka
en Nagoya.
Het aantal dooden bedraagt waarschijn
lijk vijftigduizend. Eenige ziekenhuizen
zijn verbrand waaronder het internatio
nal e ziekenhuis St. Lucas, maar er zijn
in laatstgenoemd ziekenhuis geen slacht
offers.
mnHEWL&mh
HET REGEERiNGSJÜBILLUM VAN
DE KONINGIN.
Gisterenmorgen had de Koningin een
paar uur een cour van. gelukwcnschc.n.
's Middags bezichtigde de Koninklijk©
Familie vanaf het Paleis den verregen
den verkeersoptöcht, terwijl daarna de
vlootrevue op heb IJ werd bijgewoond, om
ten slotte de jubileumtentoonstelling in heb
KoloniaalInstituut te b'ezichtingcn. Er
heerschto weer grootc geestdrift en warme
huldebetuigingen werden aan de vorstelij
ke familie gebracht.
Gisterenavond werd bijgewoond een gala
concert in. het Concertgebouw. De tocht
werd gemaakt in de Gouden Koets. We
ontleenen het volgend verslag aan het
„Hbld.":
Een aantal dignitarissen komen binnen
en nemen hun plaatsen achter in de loge in.
Dan nog eenige minuten van gespannen
wachten; de Koninklijke familie is mot ge
volg gearriveerd. In de zijgang aan den
kant van de Jan Willem Brouwersstraat
Was een smaakvolle ontvangstsalon inge
richt: daar waren o.m. ter begroeting aan
wezig de boeien C. G. Vattier Kraane en
Th. F. A. Delprat, Jkvr. N. Six bood der
Koningin, mej. F. de Marez Oyens der Ko
ningin-Moeder bloemen aan.
Daar geeft Mengelberg een teeken de
pauken zette i een plechtigen rhythmus in,
als uit mysterieuse verte klinkt een diepe
toon: het is de aanvang van het Preludium
over het ou le Wilhelmus, door Mengelberg
gecomponeerd bij gelegenheid van de plech
tige inhuldiging, nu 25 jaar geleden. En
evenals toen, in die onvergetelijke ure van
6 September 1898, toen onze jeugdige
vorstin ter kerke ging naar het hooge feest
van haar kroning, trad zij nu de zaal bin
nen, terwijl diezelfde plechtige muziek
klonk, ons eeuwenoud, immer ontroerend
Wilhelmus fis een. schoone dag opdoemend
uit het duister, in duizendwoudige, immer-
wisselende tinten aanglorend om ten slotte
uit te stralen, in een glorie van klanken-
licht. Dat was nu weer een indrukwekken
de plechtige „in kunste". Midderlerwijl heb
ben de Koningin, de Koningin-Moeder, de
Prins en het gevolg de voor hen bestemde
zetels ingenomen. Een triomfantelijk ac
coord van het orkest, dat klinkt als een
slot, maar toch weer iets dcet verwachten
daar laten de instrumenten heb woord
aan de menschelijke stem en uit honderden
kelen, zuiver, expressief, vol wijding klin
ken drie strophen van het Wilhelmus. En
allen staan op en luisteren stil naar dien
plechtigen zang.
Nog heeft onze gewijde hymne niet uit
gesproken. Want wij hooren haar telkens
in heb volgend nummer, den Wilhelmus—
feestmarsch van E. von Brucken Fock, ccn
marsch in Wagneriaanschen trant, op ccn
volkslied gebouwd, terwijl soms martiale
fanfares schetteren. Hot programma wordt
vlot afgewerkt. Na den feestmarsch heb
machtige Halleluja-Koor uit Handel s The
Massiah, die immer indrukwekkende lof
zang aan „der Goden God De Koningin
