4e Jaargang.
WOENSDAG 22 AUGUSTUS 1923
No. 4238
PeABONNEMENTSPRIJSbedreagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per week I 2.50 per kwartaal.
Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal,
ipranco per post f 2.95 par kwartaal,
get Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor-
itbetaling- Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
■sblad 9 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen
B nitb
W ÏOOi
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TEL. INT. 935 GIRONUMMER 103003 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gswona advertontiën 30 cant per regels
Voor Ingezonden Mede deel in gen wordt het
u dubbele van het tarief berekend.
Kleine edvcrlentiën, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop I 6.50.
nummer beslaat uit twee
laden.
Sport en nog iets anders.
>t Fransche blad „l'Oeuvre" wijst op
verschijnsel, dat de jongelieden uit
gestelde kringen tegenwoordig eigenlijk
weinig aan sport doen. Wel hangen ze
bet tennisveld, waar ze echter het
iet maar met matige overtuiging ge-
jen cn het liefst keeren ze terug naar
strijkje speelt. En dan maar
êppen. Fietstochten doen, ho maart De
•jrijver in „l'Oeuvre" kent ouders, die
Km zoon op zijn achttiende jaar een mo-
rfiets met of zonder zijspanwagen ca-
eau doen. Wandelen doen zulke jonge
nen nooit meer. Zwemmen! Liever met
en keurige witte broek aan het strand'
immelen. De jongelieden, over wie
l'Oeuvre" schrijft, weten allemaal heel
dat Lacoste en Bingnon voor de
avis-cup verloren hebben; zij weten hoe
cel Cricrui met zijn volgende bokspartij
flu erdienen kan, zij kennen de theorie en
de regels van de meeste spelen, zij. lezen
ederen ochtend een krant en dat is eigen-
jk hun eenige lectuur. Maar zelf aan
lort doen neen, dat laten ze aan de
roepsmensclien over.
J/Oeuvre" wijst op dit eigenaardige
it de sport, die aanvankelijk in Frankrijk
ingevoerd door jongelieden van welge-
dde klassen, langzamerhand de groote
A ilksmassa heeft veroverd. Het volk be-
fent thans met vuur en geestdrift de
'3| iporl, die er door de „petits bourgeois" is
igebracht.
Tol zoover den korten inhoud van een
schouwing in het Fransche blad.
W] kunnen het niet bejammeren, als
ngelieden, uit welke kringen dan ook,
Eh niet zelf aan de sport-excessen over-
even, terwijl het toch al erg genoeg is,
er zich voor interesseeren als
oor het belangrijkste in dit leven. Toch
oideelen ook wij oen matigo dus ge-
sportbeoefening zeer aan te bevelen,
iet het minst ook voor „jongelieden" uit
3 kringen
Maar terwijl het Fransche blad wijst
een tekort aan sportiviteit in bedoelde
ingen daar is véél meer te betreu-
a een tekort aan propagandisti-
hen ij ver, een meeleven met
üKatholieke openbare levenl
|Wij hebben zelfs onlangs vernomen hoe,
en een verzoek werd gedaan aen een
lub Katholieke jongelieden uit „wèlge-
elde" èn uit burger-kringen, om mee te
oen aan Katholiek propagandawerk, er
et één was, die zich daarvoor wilde
sven
En tóch wij willen noch mogen over-
riiven— maar jlit staat vast:
God heeft in Zijn ondoorgrondelijke
ijsheid èn in Zijn onnaspeurlijke liefde
•or de uitbreiding Van zijn Rijk op aarde
jj?cb de hulp der menschen als 't ware
j^oodig gemaakt!
Wie die hulp niet geeft, staat dus in
poge mate schuldig!
|En, gezien de maatschappelijke toe
fden, zijn daartoe niet op de laatste
Ja,s geroepen de personen uit de „wei
felde" kringen
Dat willen wij even zeggen naar aan-
'omg van de Fransche klacht van een
®Qscb blad over gebrek aan sportivi-
a Er is nog iets anders belangrijks op
wereld buiten de sport!
bezetting van liet Roergebied
He! Fransche antwoord aan England.
a 1 heden gepubliceerd
worden.
J Franscko antwoord aan Engeland
gistermorgen aan den Britschen gezant
"""js ter hand gesteld en is gister-
5 uur op het Foreign Office onlvan
-it document zal vandaag worden ge
uceerd in het nieuwe Geelboek, dat
encems de jongst9 Eugelscne nota zal-
pen.
solidaire houding
van België,
constateert te Parijs met voldoe-
g, dat de Belgische regeering van het
t cbo antwoord aan Londen kennin
gnomen, zonder de minste wijziging
o 1^n- -^n vorigen keer daarentegen
uil 7"* ve3° wijzigingen van
tails betroffen zij dan ook
erd. d *?us wordt hierin geconclu-
iv a' Leide rogeeringen dit keer in
en eensgezindheid handelen, waar-
iiakt ^°n^en kan worden ge
eft
6 Ruhrkwesüe voor den Volkenbond.
h,t liclpen ra 1?
•dbestuur van de Engelsclie
dsvereeniging heeft in een bui-
vergadering besloten den voor
zitter van den Volkcnbondsraad do vol
gende resolutie te zenden:
„Met het oog op de dreigende verstoring
van' den internationalen vrede.
I. Gebruik te maken van het recht, ver
vat in alinea 11 van de bondsslatuten het
tusschen Frankrijk en België ecnerzijds
en Duitschland anderzijds gerezen ver
schil onder de aandacht van den Volken
bond te brengen.
II. Overeenkomstig art. 17 voor lo stel
len, dat Duitschland zal worden uitgenoo-
digd vertegenwoordigers bij den Volken
bond te benoemen tot deelneming aan de
besprekingen over dio aangelegenheden,
welke Duitschland rechtstreeks betreffen.
III". Te trachten onder de auspiciën van
den Volkenbond, zoo mogelijk met mede
werking van Amerika, een oplossing te
hereiken van het geheele probleem der
schadeloosstelling der intérgeallieerde
schulden en de veiligheid".
Bloedige botsingen tusschen plunderaars
en boeren.
In den nacht van Zdndag op Maandag
werd in de omgeving van Keulen een groep
boeren, die op hun velden de wacht hiel
den, door een bende werkloozen overvallen
en ernstig met ijzeren stangen mishandeld
Twee boeren stierven aan do bekomen
verwondingen. Later viel een gedeelte der
bende in handen van de politie.
Duitschland.
Dc strjjd om dr. Havenstein, de president
van de Rijksbank.
Men kent den pertinentenxeisch van de
soc.-dem. dat dr. Havenstein als presi
dent van de Rijksbank moet aftreden, om
dat zij zijn aanblijven onvereenigbaar
achten met een, noodzakelijk geacht, bre
ken niet de tot dusver gevoerde inflatie-
politiek een eisch, welke gesteld wordt,
niettegenstaande het directorum het vo
rige jaar dopr den rijksdag autonoom is
gemaakt en het college voor het leven is
aangesteld. Treedt Havenstein niet vrij
willig af, dan wü de soc.-dem. den rijks
dag bijeen roepen om wijziging te brengen
in de betrokken wettelijke regeling.
Dit optreden heeft, naar de Berlijnsche
correspondent van de „Frankf. Z." meldt,
-vrijwel de tegenovergestelde uitwerking
gehad als verwacht werd. Zoowel de „Ger-
mania", het leidende ceutrumsblad te Ber
lijn, als de „Zeit.", het orgaan van Stre-
semann (die zelf in zijn rijksdagrede wij
ziging van de leiding der rijksbank heeft
voorgestaan), keuren den vorm van den
aanval op den rijksbank-president af, of
schoon zij instemmen met de zakelijke
critiek op de politiek van de rijksbank. De
„Germania" meent, dat Havenstein zelf
wel zal inzien, dat zijn heengaan ge-
wenscht is, maar mes moet hem zijn (vrij
willig) aftreden niet moeilijk maken door
de wijze, waarop er over gediscussieerd
wordt, De' „Zeit" erkent, dat de verant
woordelijkheid voor vele financieel-politie-
ke verzuimen do rijksbank treft, maar
laat do vraag onbeantwoord, of de huidige
leider van de rijksbank den weg wil gaan,
welken de regeering Stresemann besloten
heeft te bewandelen wanneer een rustig
samenwerken niet te verkrijgen is, moeten
de consequenties worden getrokken. Met
den toonaard, waarop de „Vorwarts" de-
zo dingen behandelt, is de kwestie echter
niet op te lossen, aangezien daardoor de
tegenstand wordt versterkt en naar buiten
do indruk kan worden gewekt van een
eenzijdige partij heerschappij, welke in
feite niet bestaat.
De correspondent wijst erop, dat men de
laatste weken bij de politieke, verklaring
in den Rijksdag verzuimd heeft om de over
eenstemming bij de coalitiepartijen aan
gaande de noodzakelijkheid van een spoe
dige wisseling in de leiding der rijksbank
welke overeenstemming bestond en bestaat,
met de noodige duidelijkheid lot uiting
te brengen; de moreelo druk," welke alleen
in den gegeven wettelijken toestand ge
oefend kan worden, is zoodoende niet aan
gewend. Thans is te vreezen, dat de open
lijke bedreiging van de „Vorwarts" het
verzet tegen een wijziging in de personen
nog zal versterken. Niettemin acht do
correspondent het gewenscht, dat de rijks
kanselier en de minister van financiën, in
dien zij overtuigd zijn van de wensche-
lijkheid van en spoedig li eengaan van dr.
Havenstein, -hun invloed aanwenden om
tot -een snelle beslissing te komen.
Zijn ontslag aanstaande
Naar men verneemt, staat thans vast
dat dr. Havenstein, de president der Rijks
hank, zeer binnenkort zijn post zal verla
ten
Omtrent zijn opvolger is niets bekend.'
Nieuw conflict in ds R'jksdrükkerij.
Ia de rijksdrukkerij is een conflict uit
gebroken, waardoor Duitschland opnieuw
met de stopzetting ran hankpapieraanmaak
bedrc'gd wordt.
Een arbeider, die voorzitter is van een
arbeidersvereenigingi zou sabotage ge
pleegd hebben en bovendien den president
der inrichting gedeclareerd hebben, dat
het tijd voor hem was ontslag te nemen.
Deze arbeider ia toen ontslagen, maar
zijn collega's nemen zijn partij op en
dreigen met staking, als de man niet in
zijn betrekking hersteld wordt.
Een bankbiljetten-
productie van 60
billioen per dag.
De bankbiljettcnproductie zal einde der
week op ongeveer 60 billioen dagelijks
worden gebracht.
Nog in den loop van deze week zullen
do 100-millioen-hiljetten in circulatie ko
men.
De toestand In Saksen.
Socialistische Ministers
voor de werkgevers.
De Saksische ministers, die zoo ophit
send onder de arbeiders te werk zijn ge-
gan, moeten nu bakzeil halen, want er
komt op het arbeidsministerie een vloed
van berichten binnen over bedrijven, die
bet een na het ander, stop moeten worden
gezet, wegens de onmogelijkheid ds loonen
van het personeel te betalen.
De arbeidsminister heeft zich nu in een
ambtelijke nota tot do werknemers ge
wend, om den toestand bloot te leggen en
hun uiteen te zetten, dat de wantoestand
inzake de loonregeling, die de arbeiders
afgeperst hebben, beëindigd moet worden,
wil geheel de Saksische industrie niet
dood loopen.
Teveijs is de regeering voor het eerst
voor de werkgevers in de bres gesprongen
door bij de rijksregeering aan te dringen
de Saksiche industrie met extra-eredieten
te hulp te komen. Het mag echter betwij
feld worden, of inkrimping van loonen
den toestand in Saksen nog redden kan,
want vele bedrijven verkeeren in de on
mogelijkheid de veel te haastig aangeno
men belastingvorderingen ;in Hermes te
voldoen. Daar deze wetten den patroons
voorschrijven driemaal de belasting te be
talen, dio hun arbeiders verschuldigd zijn
streven de werkgevers er natuurlijk naar
hun personeel zooveel mogelijk te ont
slaan.
Spanje:
De strijd in Marokko.
Versterkingen naar
het front.
Verschillende garnizoenen kregen orde
versterkingstroepen naar Melilla te zenden
De ministerraad kwam overeen alle mili
taire maatregelen te nemen, welke door
den abnormalen toestand te Melilla zouden
worden vereischt. Do minister van Binnen
landsche Zaken verklaarde, dat de toe
stand in Marokko niet ernstig is, doch de
geheelo aandacht van de regeering vraagt
Familieleden van Spaansche militairen
in Marokko hebben brieven ontvangen,
waarin een levendige beschrijving wordt
gogeven van de hevige gevechten van
man tegen man nabij Farha aan het Me-
lilla-front, waar drie Spaansche colonnes
met proviand vanuit een hinderlaag wer
den aangevallen. De Mooren lagen verscho
len tusschen de TOfsen en lieten de Spaan
sche patrouilles passeeren, om terstond
daarna onder hevig geweervuur de lioofd-
colonne, die de belegerde posten kwam
ontzetten, aan te vallen. De Spaansche
troepen, gesteund door het Vreemdelingen
legioen deden drie pogingen, de Mooren
uit hun schuilplaatsen te verdrijven. Toen
deze ten slotte te voorschijn kwamen, vie
len zij de Spanjaarden aan met knotsen.
De Spaansche colonne werd teruggedreven
met een verlies van 250 man, terwijl,
naar verluidt, do Mooren meer dan 500
dooden op het slagveld, achterlieten.
De Spa'ansche gouverneur durft geen
versterkingen uit Tekuan over zee te zen
den, daar deze route gevaarlijk wordt ge
acht.
Het „Journal" verneemt uit Madrid: De
hooge commissaris in Marokko deelt me
de, dat een harka een aanval heeft, gedaan
op Ajot. Er werden 70 Spanjaarden ge
dood en gewond.
Turkije
De ratificatie van hei Vredesverdrag.
De ontruiming van
Gonstantinopel.
Naar uit Gonstantinopel "wordt gemeld,
is een aanvang gemaakt met de ontruiming
der stad door de vreemde troepen en met
de overdracht van het politiegezag aan de
Turksche autoriteiten.
Dit begin van de uitvoering van het
vredesverdrag is een gevolg van het be
richt uit Angora dat de'commissie tot on
derzoek van het verdrag'van Lausanne,
waarvan Jóessoef Khmal voorzitter was,
gunstig beeft gerapporteerd, zoodat do ra
tificatie door de nationale vergadering
vermoedelijk neg slechts een formaliteit is
Men verwacht, dat de ratificatie vcor
het einde der we?1c haar beslag zal hebben
in welk geval de laatste vreemde troepen
op 23 dezer de stad zullen hubben verla
ten.
Toch zou het niet zijn uitgesloten, dat
er in de nationale vergadering nog eenige
oppositie werd gevoerd. Deze zou dan in
hoofdzaak zijn te verwachten van de af
gevaardigden uit do grensstreken, dip te
gen den_afstand van Syrië en Mossoel ge
kant blijven. Het aftreden van Raeof Bey
als premier, na een geschil met Ismct
Pacha over den iuhoud vs.n het vredes
verdrag bewijst edhter, dat do voorstan
ders van ratificatio hot sterkst zijn.
Men acht het niet onwaarschijnlijk, dat
de regeering van Angora de vervolging
zal gelasten der personen, die in de eer
ste plaats verantwoordelijk zijn geweest
voor de deelneming van Turkije aan den
oorlog. Een politieke ondergrond zou aan
zulk oen proces niet zijn te ontzeggen,
daar do vervolging zich in hoofdzaak zou
richten tegen de leidende personen in het
bekende „comité voor eenheid en voor
uitgang", die do heftigste tegenstanders
zijn van den tegenwoordigen kpers.
Griekenland.
Algemeene staking.-
Maandagmorgen is te Athene de alge
meene staking uitgebroken, waarbij zich
alle arbeiders te land en te water hebben
aangesloten, zoodat alle takken van ver
keer daarbij zijn betrokken. De toestand
is kalm.
De
leg
t a a t van bi
afgekondigd.
In geheel Griekenland is de algemeene
staking geproclamerd. De regeering heeft
den staat van beleg afgekondigd en de lei
ders der staking voor den krijgsraad ge
daagd. De wet op het recht van vereeni
gen is opgeheven, evenals die op arbeiders
organisaties.
Joego-Slavië.
Rad its j te Londen.
In de „Times" leest mem dat Raditsj, de
leider der Kroatische republikeinsche
partij, die drie weken geleden uit Agram
vluchtte en over wiens lot men in het duis
ter verkeerde, inderdaad te Londen is aan
gekomen. Hij denkt een maand in Enge
land door te brengem-
Raditsj heeft Kroatië zonder paspoort
verlaten. Ofschoon de grens scherp
wordt bewaakt, slaagde hij er in haar
's nachts heimelijk te overschrijden en
Hongarije binnen te komen. Vandaar ver
trok hij naar Parijs en vervolgens naar
Londen.
Uit Belgrado wordt gemeld, dat de
voortvluchtige Kroatische boerenleider
Raditsj voorloopig niet in zijn vaderland
zal terugkeeren.
Hij streeft naar een autonoom Kroatië
en hoopt die aangelegenheid in den vol
kenbond te doen bespreken. Bovendien
denkt hij in Zwitsrlana of te Londen een
Kroatische tegenregeering te grondvesten
terwijl hij ook naar de Vereenigdo Staten
denkt te reizen, om do Kroatische Ameri
kanen voor zijn plannen to winnen.
BuitenB. Berichten
De auto-catastrofe bij Guillaumes.
Uit Nizza worden nog nadere bijzon
derheden gemeld over het ongeluk met de
toeristen-auto, die op 3 K.M. afstand van
Guillaumes in de rivier de Var stortte.
In de auto zaten 22 Amerikaansche toe
risten. Zij reed over de Route des Alpen,
toen ze ter hoogte van Entraumes (ar
rondissement Puget-Theniers) door onop
gehelderde oorzaak plotseling van den weg
afraakte en in het ravijn stortte, waar
door de Var stroomt.
De zware wagen botste en bonkte van
rotssteen op rotssteen, tot hij eindelijk op
den bodem van het ravijn verbrijzeld werd.
Zes personen ..werden, zooals gemeld,
gedood en 15 gewond, terwijl een toerist
er ongedeerd afkwam.
Later wordt nog gemeld, dat het auto
ongeluk heeft plaats gehad op den be
roemden Alpenweg van Nizza naar Gre-
noblo op een punt tusschen do dorpen
Guillaumes en Entraumes.
De loeristen hadden Nizza in den mor
gen verlaten om den befaamden bergtoer
te maken cn hadden te Guillaumes gestopt
voor de lunch.
Om twee uur 's middags zetten zij hun
tocht voort, met het dool den Gayolle-pas
te bezoeken, 7000 voet boven den zeespie
gel gelegen.
De zware auto volgde een smallen en
kronkelenden weg, in dc harde rotsen uit
gehouwen en met talrijko tunnels onder
graven.
Op liet punt, waar het ongeluk plaats
had, loopt den weg langs de steile helling
van een afgrond.
Het schijnt, dat de autocar daar ter
plaatse geslipt is en tegen de borstwering
.van rotssiecn langs den weg is aange
botst, waarna het voertuig over den rand
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
BUITENLAND.
Hot Fransche antwoord aan Engeland
wordt heden gepubliceerd.
Het ontslag van
staande.
dr. Havenstein aan-
Japanschc onderzeëer gezonken. 85 man
vermist.
BINNENLAND.
Mededeelingen over het auto-ongeluk bij
LGurdes.
Do onderhandelingen in de textielin
dustrie.
OMGEVING.
Over de Noordwijker Kruidentuinen.
van den afgrond is neergestort, welke de
bedding van de Varrivier vormt.
De eenige inzittende, die niet gewond
werd, was ook de eenige dame van het
gezelschap.
Bij de redding legde zij grooten moed
aan den dag. Het alarm werd gegeven
door andere automobilisten, die de auto
in.het ravijn hadden zien storten. Zij kon
den langs een rotsachtig pad den bodem
van het ravijn bereiken en de eerste hulp
aan de slachtoffers brengen.
Terzelfdertijd werd de tijding van het
ongeluk rondgeseind.
De vrouwelijke toerist lag onder de auto
bekneld, maar zij kon spoedig bevrijd wor
den en, daar zij ongedeerd was, hielp zij
zelf mee de gewonden naar boven te bren
gen, waar zij direct door geneesbeeren
werden verzorgd.
Spoedig kwamen er auto-ambulances
van Nizza cn werden de gewonden daar
heen overgebracht.
De lijken der slachtoffers werden in
het raadhuis to Guillaumes neergelegd. De
autoriteiten te Nizza betuigden hun deel
neming met de nagelaten betrekkingen der
slachtoffers aan den Amerikaanschen.
consul ter plaatse.
BgggfSERILAitëÉi
VERKEERDE JOURNALISTIEK.
In een Katholieke courant geen dag
blad verscheen eenige weken geleden
het bericht, dat de letterkundige Henri
Bore! Katholiek zou worden.
Het bericht viel ons op maar wij
dachten er natuurlijk niet aan, om het,
over te nemen. Een medcdceling, dat
iemand Katholiek z a 1 worden achten wij
uit den booze. Ecu bekeeringsproces is to
heilig, te teer en te intiem, dan dat men
er in de pers publiciteit aan geeft. En
nog andere redenen zijn er, om oon der
gelijke mededeeling niét te doen, ook al
is er w e r k o 1 ij k grond voor. Dai laat
ste schijnt échter bovendien niet het be
val te zijn: de heer Borel spreekt nu ten
minste in het „Vad." het bericht pertinent
tegen.
Voorzoover ons bekend, heeft evenmin
als wij eenig ander Katholiek blad be
doeld bericht overgenomen.
Het tekort op da. begroeting,
Met zal zich, zegt de Res.bode, herinne
ren, dat wij de vorige weck do juistheid
in twijfel trokken van bet door Het Va
derland gepubliceerde tekort op do slaals-
begrooting voor 1924, waarbij bet blad
het bedrag noemde van ruim 1S3 milliocm
Wij vernemen nu, dat dit cijfer juist is,
maar dat onder dit bedrag ook begrepen
zijn de buitengewone uitgaven en crisis-i
uitgaven.
liet cijfer van 140 inillioen, dat wij
noemden, was het tekort op do gewone,
uitgaven, zooals vrij ook mededeelden.
Wij meldden toen. ook. dat intussehon
op dit bedrag nog werd besnoeid, en dit is
inderdaad ook geschied, zoodat de be-t
grooting, die bij den Raad van Stalo is
ingediend, nog een tekort hee>ft op de ge-*
wono uitgaven van 105 roillioen, ver-*
meerderd met 12 millioen voor do storting -
in liet invalid!lellslonds, zcodat het ge-*, -
heele tekort op de gewone uitgaven 117.
mililoen bedraag.
Maar ook dit cijfer heeft slechts relatie^
<ve waarde, want naar men ons van wel-*;
ingelichte zijde mededeelde, kan nu reeds
met zekerheid worden gezegd, dat dc mil-*)»
lioenennota van minister Golijn geheel
andere cijfers zal bevatten.
Uit de textielnijverheid. s
Gisternamiddag heeft to Enschede on
uitnoodiging van de federatiecommissie uif^
do texticlarbeidersbonden St. LamberUfSj
en Unitas een vergadering plaats geha®
met de hoofdbesturen van De Eendracht?
en de Vrije Organisatie, om te komen tot£
eenheid van standpunt tegenover de voor-j
stellen van de fabrikantenverccnigingen. Defj
Christelijke organisaties staan positiof af-|
wijzend tegenover de voorstellen van dtf,
werkgevers. Zij mcenen echter, om meer
dan één reden, een tegenvoorstel te moeten'
