DINSDAG 12 JUNI 1923 No. 4169 DeABONNEMENTSPRIJSbodraagt bij vooruitbetaling Voor Leiden 19 cent per week I 2.50 per kwartaal. Bij onze Agenten 20 cent per week 12.60 per kwartaal. Franco per post I 2.95 per kwartaaL Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver krijgbaar tegen betaling van 50 ct. per kwartaal, bij voor uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd Zondagsblad 9 ct. Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- en Feestdagen Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN TEL. INT. 935 GIRONUMMER Ï03003 POSTBUS No. IL DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT: Go wo no advertentiën 30 cent per regel* Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het s dubbele van het tarief berekend. s Kleine advertentlön, van ten hoogste 30 woorden, waarin betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver huur, koop en verkoop 10.50. Dit nummer bestaat uit twee bladen. elw Bij een huldiging. Wij hebben gisteren in het kort mede gedeeld de huldiging van Louis Couperus op diens zestigsten verjaardag, waarbij mede de Minister van Onderwijs, Kun- sten en Wetenschappen, dr. Do Visser, zich niet onbetuigd heeft gelaten. Deze huldiging, waartoe het Haagsche weekblad „De Haagsche Post", dat onder ons niet zoo'n goeden naam heeft liet initiatief had genomen, geschiedde door een aantal kunstvrienden en ver eerders. „De Tijd" (eekent bij deze huldiging aan: „Ook indien men hulde aan verdiensten wil geven, en daarbij ten volle de letter kundige talenten erkent van hem, dien de Minister, sprekende namens eigen persoon, dorst noemen den grootsten Ncdcrland- schcn romanschrijver van den huidigen lijd, behoeft men op diens feestdag niet te verzwijgen den verderfelijken invloed, door den auteur van verscheidene onze delijke werken uitgeoefend onder ons romanlezend publiek. En er is dubbele reden, om vroegere waarschuwingen der Ichristelijke voorzichtigheid tegen den bel- lclrist Couperus in herinnering te brengen, 'nu zij bij het officieel huldebetoon schij nen vergeten te zijn." i Een paar opmerkingen, die heel ad rem mogen worden geacht, f Gaarne erkennen wij, dat minister De Visser hier een zeer moeilijke taak had een delicate positie innam. Maar wij heb ben, eerlijk gezegd, niet kunnen opmerken, dat do minister er zich van bewust was, dat een groot deel van het Nederlandsche volk met belangstelling zou nagaan, hoe een C h r i s t e 1 ij k minister zich zou uit laten over dezen letterkundige Nog maals: de positie van dr. De Visser was vcïiq van gemakkelijk. Maar 't ware voor dfl„chyisialiike voorzichtig li oid" gewenscht geweest, zoo hij hij die huldiging ook nog een eenigszins anderen klank dan die van waardeering had kunnen laten hooren! BUITENLAND De bezetting van liet Ruhrgebied HET NIEUWE DUITSCHE AANBOD. Een volksstemming onder de bevolking van het Ruhrgebied? Van parlementaire zijde wordt aan de .Welt om Montag geschreven, dat de lijksregcering zeer tevreden is over het onthaal, dat de jongst© Duitsche nota ten deel is gevallen. De bladen der entente-lan den, alsook de mededeelingen van Duit sche vertegenwoordigers iD de verschil lende hoofdsteden, hebben deze tevreden heid versterkt. Desondanks is men noch in regceringskringen, noch bij 'de politie ke partijen geheel zonder zorgen. In de eerste plaats vreest men, dat Frankrijk en België en wellicht ook Enge land het einde van het lijdelijk verzet zullen eischen, alvorens bereid te zijn tot bet voeren van onderhandelingen. In sommige kringen staat men op het stand punt, dat aan dit verzoek in geen geval kan worden voldaan. Andere kringen zijn van meening, dat misschien een soort van wapenstilstand in hot Ruhrgebied zou kunnen worden Besloten. Het lid van den Rijksdag von Rlieinhaben, van do Duitsche volkspar tij, wil dc beslissing aan de bevolking van het Ruhrgebied overlaten. In parlemen taire kringen wordt zijn voorstel druk besproken. De vraag is voorts of zij, die •steeds in naam van dg bevolking van het [Ruhrgebied spreken, do ware meening van deze bevolking vertolken. Men ziet bier zeer wel in, dat het lijdelijk verzet ia de laatste tijden door een aantal offi- cieelo verordeningen min of meer is ge organiseerd en vermoedt, dat do entente ia do eerste plaats de opheffing van deze verordeningen zal eischen, en zich met een eenvoudige uitspraak van de bevolking aiel zal tevreden stellen. Voorts zal de entente natuurlijk het einde van do sabotage eischen. Van Duit- *cho zijde wijst men er in dit verband op, •ht de bevolking van het Ruhrgebied en van het Rijnland de sabotage nooit heeft goedgekeurd.Zal nu de regeering in staat 2|jn, dc elementen, die waarde hechten aan de sabotage, tot bedaren te brengen? Een tweede niet minder groote zorg pldt do politieke toekomst van het Rijn land. Men vreest, dat Engeland eventu ele concessies op. financieel gebied wil verkrijgen door zijn toestemming te ver- wonen tot de internationalisatie van een [deel van dit gebied. Van Engelsche zijde zouden reeds bepaalde plannen in dezen jjui zijn ontworpen. Het centrum heeft deze kwestie uitvoerig onderzocht en bij i deze gelegenheid ook de vraag opgewor pen, of men aj (jez0 jjjJjj meer gevaar- d ^ailnfn niet zou kunnen verijdelen, °0r onmiddellijk een referendum in het bedreigde gebied te organiseeren, volgens artikel 18 van de rijksgrondwet. Indien bij deze volksstemming de be volking van het Rijnland zich ten gunste van Pruisen mocht uitspreken, wat, naar men hier vermoedt, stellig het geyal zal zijn, dan zal dit resultaat waarschijnlijk een invloed uitoefenen op de houding van Engeland. De meerderheid van hot centrum heeft zich echter tegen deze oplossing uitge sproken. Hetzelfde geschiedde bij een be spreking, die de afgevaardigden van het Rijnland met den rijkskanselier hebben gehad. De moord op de Franschen te Dortmund. Bloedige botsingen. De moord op de Fransche onderofficie ren to Dortmund, in den nacht van Zater dag op Zondag, heeft, begrijpelijkerwijs -veel ontsteltenis teweeggebracht. Dortmund en de voorsteden Dortfeld en Körne zijn in staat van beleg verklaard. Van negen uur 's avonds tot vijf uur 's ochtends is het straatverkeer verboden. Ook de tram en de spoor mogen in deze uren niet rijden. Tenzij de daders worden ontdekt, is de stad aansprakelijk gesteld voor het ge beurde. Als gijzelaars zijn do waarne mende burgemeester dr. Fischer, de wet houder dr. Fluhme en de waarnemende commissaris van politie Martinius gevan gen genomen. Het gemeentebestuur heeft een beloo ning van 5 millioen mark uitgeloofd voor de ontdekking der daders. Do Fransche overheid dreigt met ver dere sancties. Zij weigert alvast het af stempelen van passen, behalve in dringen de gevallen. Tal van inwoners zijn ge fouilleerd om na to gaan of zij wapens bij zich hadden. Eenigen zijn in hechtenis ge nomen. De Franschen hebben Zondagavond op de inwoners, die na verboden tijd nog op straat waren, geschoten en vijf ervan ge dood. D^'doodcn 'werden neergelegd op de plaats waar de Fransche officieren ver moord zijn. Vandaar zijn de lijken later naar het ziekenhuis overgebracht. Gisterochtend hebben de Franschen het stadhuis bezet met behulp van machine geweren. Reizigers, die Zondagavond van buiten Dortmund kwamen en nog niet bekend waren met de nieuwe verkeersbepalingen, werden in bet station opgesloten. Alleen zij, die bewijzen konden in Dortmund woonachtig te zijn, mochten passeeren. Gedurende den nacht hoorde men op vele plaatsen in de stad schoten vallen. Wat er precies gebeurd is, kan niet met zeker heid gezegd worden. Er doen allerlei geruchten de ronde. Men vertelt, dat er vele dooden zouden zijn, doch deze berichten worden geens zins bevestigd. Het eenige, dat zeker is, is dat het dikwijls tot schietpartijen is gekomen en dat vele gewonden in de nood barakken werden ondergebracht. Tegen 5 uur des morgens trokken zich de Fran sche patrouilles terug, terwijl tevens de in het hoofdstation opgesloten reizigers wer den vrijgelaten, nadat ook zij aan een on derzöek naar wapenen waren onderwor pen. Er werden vele personen gearresteerd. Een Belgische schildwacht aangevallen. Volgens de „Indépendance Beige" werd Zondagavond een Belgische schildwacht, die op schildwacht stond in de buurt van den tunnel Gemmerich, op de lijn Aken— Tongres, aangevallen en met steenen ge worpen. De schildwacht riep assistentie in van 'n naburigen post. De aanvallers kwameij ten getale van vijf man terug en losten revolverschoten op den schildwacht De wachtpost beantwoordde het vuur, waarop do aanvallers de vlucht namen. Er is een onderzoek ingesteld. Een vrouw mishandeld? Te Heme is op 8 Juni een vrouw, Klein genaamd, door Fransche soldaten zoo zwaar gewond, dat zij intusschen ge storven is. De bezettingsoverheid heeft de familie een schadevergoeding van 500.00) mark aangeboden, die echter geweigerd is Bijzonderheden over het gebeurde zijn niet te krijgen, aldus de „TL R. Grt.H. De conferentie te Lausanne. Ismet Pasja hardnekkig. In een schriftelijks- nota aan de leiders der geallieerde delegaties verklaart Ismet Fasja, dat hij na rijp beraad cn met in overweging nemen van de zienswijze, die herhaaldelijk door de regeering en de Na tionale Vergadering te Angora uitgedrukt i3, enkel kan aannemen de coupons van de Turksche openbare schuld te betalen in Fransche franken of in Turkscii geld tot een waarde, die1 gelijk staat met de huidige waarde van de frank. De geallieerden hebben gisteren weder om beraadslaagd met Ismet Pasja en diens medewerkers. De beraadslaging had geen enkele uitwerking De Turksche de legat io volhardde in haar onverzoenlijke houding. De Turken trokken zich terug en de geallieerden beraadslaagden daar na onder elkaar. Zij besloten instructies aan hunne regeeringen te vragen om tot een spoedige oplossing te komen. Engeland. De jongste Russische nota zeer tegemoetkomend. De Londenscho avondbladen melden, dat do nieuwe Russische nota aan Groot Brittannië in zeer verzoeningsgezinden geest is opgesteld. Mot de bedragen, wel ke door Groot-Brittannië van Sovjet-Rus land geëischt worden in verband met de aanspraken der Britsche onderdanen, wordt genoegen genomen. Voorts verklaart de Sovjet-regeering zich bereid, haar gezanten terug te roe pen van die plaatsen, waar het voeren van Communistische anti-Britsche propaganda bewezen is. Italië. Achteruitgang der socialisten. In de jongste Kamerzitting zijn de so cialisten nogal roerig geweest. Het bu reau Volta stuurt thans een waarschuwing de wereld in aan hun vdres om niet al te aanvallend lo worden, daar zij moeten bedenken, dat in de streken, welke hen ge kozen hebben, de zienswijze van de bevol king veranderd is en dat de meerderheid des volks achter de regeering staat. De „Impero" voegt hieraan een lijstje van de jongste Staten- en gemeenteraadsver kiezingen toe, waaruit inderdaad blijkt, dat de socialisten vrijwel overal de meer derkeid verloren hebben en zelfs maar een kleine groep meer uitmaken. Bulgarije. NA DE OMWENTELING. Wat zullen de gevolgen zijn? De door vele ingewijden in do Balkan- politiek misschien verwachtex doch toch plotseling plaats' geliaa hebbende staats greep, kan voor Bulgarije nog wel ern stige gevolgen hebben, al wordt door de nieuwe regeering ook beweerd, dat het eet» zuiver binnenlandsche aangelegenheid is. Het omverstooten van den Boerenleider Stainboelinski, die een viertal jaren de dictotariale macht van Bulgarije in handen had, plaatst de nieuwe regeering onmid dellijk voor moeilijkbeden. De militaire groep, die de omwenteling bewerkstelligde, zal baar houding moeten bepalen ten opzichte van het verdrag van Neuilly, dat einde November 1919 aan Bulgarije werd opgelegd. Stamboeünski had het verdrag aanvaard, al was in ver schillende opzichten van de uitvoering niet veel gekomen, behalvo dan van de terri toriale bepalingen, die ook van Bulgarije zware offers eischten. In dat verdrag was Bulgarije ook oen „economische uitweg" naar do Aegeische Zee toegezegd. Die toe zegging heeft op de conferentie van Lau sanne, vooral in de eerste dagen, meer malen tot wrijvingen met Griekenland aanleiding gegeven en heeft, voor zoover wij weten, nog geen definitieve regeling tot gevolg gehad. De nieuwe regeering wordt dus hier da delijk voor een beslissing in verband met liet verdrag van Neuilly geplaatst. Stam- boelinski nam vrijwel een afwachtende houding aan, zonder tot een openlijke ac tieve politiek over te gaan, hoewel hij in het geheim de Turken steunde en, bij het uitbarsten van een conflict, zeker hun zijde gekozen zou hebben. Zal Sankof met zijn mannen, die de teugels van het be wind in handen namen, die politiek van onthouding en actieve afzijdigheid, die er niet weinig toe bijgedragen heeft om den toestand op den Balkan zich ten minste zonder ernstige schokken te laten ontwik kelen, LLijvcn vol>vn? De toestand van verwarring, die er in het Zuid-Oostelijke deel van Europa lieerscht, is zoo groot, dat een onvoorzichtige en onberaden daad tot heel wat ongelukkige evenementen lei den kan, en een uitwerking kan hebben van een vonk hij een buskruit-vat. En tot welke onvoorzichtigheden kunnen de ge beurtenissen in Bulgarije zelf, nu de ijzeren vuist, waarmede Stamhoelinski het land regeerde, is weggenomen, niet leiden? De voornaamste bezorgdheid verder baart de vraag, hoe Servië zich zal hou den. De Servische gezant te Sofia bezocht gisteren do regeering en vroeg, hoe de regeering do naleving van het verdrag met Stamhoelinski opvatte. Nader meldt hieromtrent de Belgrado- sche courant „Vreme", dat de minister president den Jocgo-Slavischen vertegen woordiger te Sofia een bezoek heeft ge bracht. Daarbij heeft hij gevraagd, hoe Belgrado de nieuwe situatie heeft opge vat. Do Jocgo-Slavische gezant verklaar de, dat de indruk bestaat, dat de omwen teling door de deelname van officieren een verandering van den vrede van Neuilly beoogt. i De vootgeschïicdendd d! e, r omwenteling. Reeds hebben we gemeld, dat aan slechts enkele personen den datum bekend was, waarop de onwenteling zou uitbreken. Naar het „Neue Wiener Tageblatt" thans meldt, bestond aanvankelijk het plan, haar eerst tegen het einde van Juni ten uit voer te brengen. Zij werd evenwel bespoe digd door een in voorbereiding zijnde actie der Boerenpartij. Stamhoelinski wilde nog deze maand te Sofia een groote agra rische revue houden, welke de onoverwin nelijkheid der Boerenpartij moest illus- treeren. Er zouden 20.000 gewapende boe ren te Sofia aankomen en het totaal aan tal deelnemers zou circa 200.000 beloopen. Daarbij zou ook een soort beëediging der troepen plaats hebben. Omtrent de voorbereiding der omwente ling wordt nog hekend, dat de samen zweerders plachten bijeen te komen in het huis van generaal Lazarof. Het hoofd kwartier der reserve-officieren was de stad Philippopel. Van daaruit werden op een afgesproken teeken dc troepen op de hoofd stad afgezonden. Behalve de ministers, zijn nog ca. 1000 politieke leiders der boeren gearresteerd. Het verloop der beweging. Volgens verhalen van reizigers en inlich-, tingen der bladen, is de prefect van po litie te Sofia gedood. De minister van justitie Doepanov, is niet gearresteerd. De verschillende garnizoenen sloten zich bij de beweging aan, behalve een regiment, dat ontwapend werd na hevige gevechten. In de straten van Sofia werden bij ge vechten 80 gendarmen gedood. Te Sofia is het verkeer na 9 uur ver boden. Opstandelingen met mitrailleurs patrouilleeren door de hoofdstad. De Bulgaarscho autoriteiten hebben de grenzen gesloten. Naar verluidt zijn de gevangengenomen ministers allen naar hun particuliere wo ningen overgebracht en aldaar opgesloten. Men verwacht, dat zij spoedig op vrije voeten zullen worden gesteld. Gisteravond had een groote demonstratie van revolutionaire troepen plaats voor de delegaties der buitenlandsche vertegen woordigers. Het doel van deze demonstra lie was te bewijzen, dat de omwenteling in geenen deele te boschouwen was als vijandig legen de Entente. Een communiqué van de nieuwe regeering. Gistermiddag, aldus het „Berliner Ta geblatt", werd een proclamatie door do revolutionaire troepen gepubliceerd, waar aan het volgende is ontleend: „Eindelijk is het gelukt, den zoolang verbeiden val van een regeering van on rechtvaardigheid en geweld tot een feit te maken. Hiermede is een regiem van ter reur en onderdrukking geëindigd door den vastberaden wil van het volk. De nieuwe regeering zal orde, rust en vrede hand haven cn de vrijheid herstellen. Iedere actie tegen de nieuwe regeering zal streng en zonder genade worden onderdrukt. Do nieuwe regeering zal de groote mo gendheden en naburige staaten respectee ren en do vredesverdragen loyaal ten uit voer brengen, om op deze wijze v/n Bul garije den vrede te brengen,' Het ma nifest eindigt met de woorden: „Leve Bul garije!" Wat zal Stamhoelinski doen'? Naar de „Times" meldt, vertoeft Stam hoelinski met een honderdtal van zijn agrarische medestanders te Slavovitji, waar hij zich versterkt. Hij wordt daar belegerd door de troepen, die voortdurend versterkingen aan artillerie en machine geweren ontvangen. In officieele kringen verwacht men, dat do gevangenneming van Staamboelinski slechts een kwestie van dagen zal zijn. Bij een onderzoek, dat ten huize van Stamhoelinski te Sofia werd gedaan, heeft men 24 millioen Fevas in Zwïtsersch, Fransch. Engelsch en Amerikaansch geld gevonden. Aan de „Vossischo Zeitung" wordt uit Belgrado gemeld, dat aldaar een gerucht loopt, dat Stamhoelinski voornemens zou zijn, zich met zijn aanhangers tegen den koning to keeren. Naar verluidt, zou Stam hoelinski overwegen, met zijn aanhangers naar, Sofia op te marcheeren. Amerika. Het drankverbod. In het jaarverslag over de werking van de drankverbod-wet, komt een tamelijke graad van bevrediging tot uiting over het drankverbod in Amerika. Het zegt, datdc vijandige gevoelens aan het verbod hoofd zakelijk beperkt zijn tot de Oostkust, ter wijl ook de plaatselijke toestanden in eenige steden het vraagstuk zeer moeilijk maken. De stoomschepen „Carmania", „Cel tic" en „France" zijn Zondag te Ncw- York aangekomen; de aan boord aanwe zige -sterke drank was weggesloten. De douane-ambtenaren verzegelden de voor raden terstond. Do bemanning der Engelscbo schepen bleek onverschillig ten aanzien van do nieuwe maatregelen; die van het Fran sche schip echter protesteerde tegen het feit, dat ze van haar rantsoen wijn word beroofd. HET VOORHAANSSTE H1EUWS. BUITENLAND. De verwachtingen der Duitsche regee ring ten aanzien van het nieuwe i&nbed. Er is een voorstel gedaan tot het houden van een volksstemmnig in het Ruhrgebied Maatregelen der Franschen na den moord te Dortmund. j Het verloop der Bulgaarsche omwente-< ling. Een communiqué der nieuwe regee ring. Wat zal Stamboulinski doen? In een nota aan de Geallieerden te Lau sanne zegt Ismet Pasja de coupons der Turksche schuld te willen betalen naar de huidige waarde der frank. BINNENLAND. Een rede van den gouverneur van Cu rasao, Dr. Brantjes. De oeconomischo toestand in de Kolonie. Een bijzondere leerstoel in de vergelij kende psychologie aan de Amsterdamsche Universiteit. LEIDEN. Aanbeveling van B. en W. voor de be noeming van een gemeente-ontvanger. BHIIIEIIILfl»i» Koninklijke Besluiten. Bij Kon. Besluit is aan den directeur van het postkantoor te Valkenswaard, C. Wil- linr.lr, tevens belast met het telegraafbeheer aldaar, op verzoek als zoodanig eervol ont slag verleend en is benoemd tot directeur van het post- en telegraafkantoor te Val- k&swaard L. A. J. Verpalen, idem te Wijk bij Duurstede. De Huurwetten. Heden is afgekondigd de wet van deU 2d en Juni 1923, tot wijziging der Huurcom- missiewet en der Huuropzeggingswet. De wet op den Zoutaccijns. Do wet van 11 Mei 1923 (Stbl. no. 203), houdende nadere bepalingen omtrent dea accijns op bet zout, treedt, blijkens het beden verschenen Stbl. 251, in werking op. 7 Juni 1923. Koloniale Raad van Curacao. Een overzicht van den economw schen toestand in de k olonie. Z. Exc. dr. N. J. L. Brantjes, gouver neur van Curacao heeft de vergadering van den Kolonialen Raad van Curacao voor het zittingsjaar 1923/24 geopend met een rede, waaraan het volgende is ont leend: De gezondheidstoestand der bevolking liet weinig te wenschen over. De verhouding tusschcn onze kolonie en de naburige republieken bleef steeds vriendschappelijk. Naar verbetering van hot onderwijs, zoowel het openbare als het bijzondere, werd met betrachting der dringend nood zakelijke zuinigheid voortdurend gestreefd. De economische toestand der kolonie on derging in 1922 weinig verandering. Ten deele als een gevolg van de over vloedige regens van het vorig jaar, waar van de landbouw en de Bcnedenwindsche eilanden partij kon trekken, werd dc in vloed van de crisis, die de wereld door maakt, hier minder zwaar dan in andere landen gevoeld. Ongewone droogte deed aan dr;. i 1- bouw op de Bovenwindsche eilanden i iter veel schade. De lage katoenprijzen deden aldaar van verbouwing van dat product afzien. Was op Curacao de niaisoogst dit jaar minder ruim dan in het voorafgaande, was de kleine dividivi-oogst bij geringen afzet iets beter, de oogst van oranjeschillen was bijzonder goed, al liet de afzet te wen schen over en waren de prijzen laag. Op Aruba en Bonaire was de oogst van mais en rankvruckten zeer overvloedig. Door vraag naar dit artikel uit Colum bia, kwam in den loop van dit jaar een verandering ten goede in den afzet van "zout op Curacao en Bonaire. Op St. Martin bleef de zoutvcrscbcping beneden die van 1921. Het voornemen bestaat om wanneer in 1924 de aldaar bestaande concessies eindi gen, door wijziging te brengen in de af gifte daarvan, het niet oogsion van rijp zout en weinig intensieve ontginning der pannen zooveel doenlijk tc voorkomen. Niettegenstaande dc opkoopprijs van g©-< wone stroohoeden laag bleef, werd steeds ijverig In dien tak van nijveiheid go- werkt; de uitvoer van stroohoeden bedroeg in 1922 ruim f 48.000 meer dan in 1921. Op Bonaire bleef de belangstelling in de vlechtcursussenoalonde. Aruba voerde 10.000 dozijn stroohoeden minder uit dan in 1921. Spr. wees vervolgens op den vermoerdr- den uitvoer Yan gasolio, waarvan dit jaar ruim 15 millioen liters, zijnde raim 10 millioen liters moer dan in 1921, werd uit-j gevoerd. Het aantal stoomschepen, dat do hr.vesi van Curacao it; J 922 binnenviel, bedroeg 1182 met Cfn netto inhoud van 3 035.C63

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1