14e Jaargang.
MAANDAG 30 APSslL 1923
No. 4034
"e*SONN£ïVSENTSPRfJSb©draegt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 1© cent per week 9 2.50 per kwartaal-
Bij onze Agenten 20 cent per week I 2.60" per kwartaal.
Franco per post 12.95 per kwartaaL
Het Geïllustreerd Zondagsblad is voor de Abonné's ver
krijgbaar tegen betaling van 50 ot. per kwartaal, bij voor
uitbetaling. Afzonderlijke nummers 5 ct., met Geïllustreerd
9 ct
Dit Wad verscïiijat eiken dag uitgezonderd Zen- en Feestdagen V.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN
TELEFOON INTERC. 935 -!- POSTBUS No. II
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
Gewone advertonllën 30 ©ent per regel.
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt bet
s dubbele van het tarief berekend-
KSetoo advertenties, van ten hoogste 30 woorden, waarin,
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en ver
huur, koop en verkoop 9O.0Q.
Dit nuircireaep SjesSaai uES twsa
1Ë bladen.
ia
Die Schöpfusig.
R, K. Oratoriumvereeniging te Lei-
n den zal op 8 Mei a.s. „Die Schöpfnr"T" van
Joseph Haydn uitvoeren.
Deze aankondiging in Ie courant en op
aanplakbiljetten moge voldoende zijn, om
muziekminnaren van Leiden en de dor
pen uit den omtrek in zoo grooten getale
1 de Gehoorzaal te doen stroomen.dat
jdeze veel te klein blijkt. De goede uitvoe
ring, die dit werk wacht onder leiding
*U w den ^eer Aug. Smets, dunkt ons op
(J zijn minst toch wel even belangrijk als een
of andere voetbalmatch, die het publiek bij
looi duizenden trekt. Laten dan nu ten minste
londerdcn Katholieken toonen, dat zij de
ranst minstens even hoog stellen als de
[port. De prijs der introductiekaarten kan
geen bèzwaar zijn. Komt, Lcidenaars en
juitenmenschenToont, dat gij de kunst
neet te eeren, niet het minst als u die ge
vloden wordt door Katholieken.
We zullen er ons van onthouden, een uit-
irige expositie van het werk te geven,
DU; daar gebrek aan tijd en plaatsruimte nu
Eenmaal niet toelaten een uitvoerige be
cking van recitatieven, solo's en koren
geven of de instrumentatie te bespre-
'El
71
7.
We' bepalen ons dus tot enkele alge-
n Deenheden.
Ka Bach, Handel en Mozart komt
[aydn als eerste grootmeester der klas-
|eke muziek. Met Bach en Handel heeft
ij gemeen het meesterschap over den fu-
Itischen vorm; met Mozart verstaat hij
e kunst, frissche melodieën te schrijven,
die onmiddellijk inslaan, die ,,in het gehoor
geen" en toch nooit banaal worden.
Havdn is geboren in 1732 en componeer-
-Die Schöpfung" in de jaren 1795'98.
pt werk was dus voltooid, toen de kun-
isjAr reeda CC Jaa» T*rne TLJ .u.J uug
I den vollen bloei van zijn scheppings
act en zijn technisch meesterschap was
enredig aan de geweldige inspiratie, wel-
b het. verheven onderwerp eischte. Zoo is
'ie Schöpfung" in vele opzichten gewor-
ra het resultaat van" een hartstochtelijk
inleven in alle vormen der compositie-
pst, van denken en nadenken.
Alle beginselen, welke de meestor zich
lor studie en ervaring had eigen gc-
wkt, alle grooto eindpunten van Bach,
verm andel en Mozarfc, zijn in zekeren zin voor
rin uitgangspunt,
ri Zoowel op het gebied der instumentalo
j banneling als op dat van contrapuntï-
w sfemdoorvoering schiep Haydn een
uk, dat van enorme baanbrekende be-
ieniavoor de toekomst was. Maar voor
n zang toch wel in de allereerste plaats.
5} Overal werd het werk uitgevoerd. Het
M een triomftocht door Duïtscliland en
1 van zangkoren dankten hun ontstaan
1 den geestdrift-, welke alom door „De
én lepB'n§"> gewekt werd. Een aantal koor
uit het werk werd weldra afzon-
Ink uitgegeven en in bundels voor ge-
'rie koren opgenomen.
Koren als ,Die Himmel erzahlen die
Gottes", „Slimmt aus die Saiten",
ouendet is das grosze Werk" waren wel-
1 geliefde en succesvolle nummers op
programma van grootere koren, die
zelf respecteerden en de middelen
ft om het geheele werk met zijn toe-
jijftn orkest en solisten uit te voeren.
Schöpfung" heeft daardoor een ge
invloed gehad op het muzikale
ftft denke men niet, dat het werk
verbleekt is. Integendeel! Ondanks
1 snufjes, die ons voor en
ftikwijlg met heel veel hocus pocus
en wpvden eu met een orkestbezet-
Raa,r 1° letterlijken zin van rilt
at het zoo mooi is, maar omdat
speclakel maakt (wij denken
aan de luidruchtige producten van
ïcjski of Schönberg), blijft het werk
e gehalte. Wanneer er de nooctige
)ja J!or<H Lesteed, is het buitenge-
an*°aar. Hubert Cuypers gaf er
*66 jaren te Amsterdam nog een
Cfc Va?L' <*aar S6w©ldig insloeg
eschouwd werd als do beste ora-
it 7an ^et geheele seizoen
jjj u e Leidsche R.-K. Oratorinm-
TaVS Gens toonen» zij onder lei-
is va ^eer Smets geheel doordron-
ïjyja en ernst v v ?r ondernemen
ena 611 •Z*JÖ meesterwerk weet te
rs en zijn- En laten Leide-
i T.f^Ul ninen3cfeen het nu eens op
upt",18 ^llen, dat h,nn dit
^Ben en Wor<^ zullen zich,
en vortroQwen, niet beklagen.
N. J. H. 8.
BUITENLAND
De bezetting van het Ruhrgsbied
DE DUITSCHE VOORSTELLEN.
Woensdag wordt de nota
overhandigd.
Als den algemeenen gedachtengang die
bij de Berlijnsche besprekingen is gevolgd,
stelt de Berlijnsche berichtgever van „De
Grt." het volgende vast:
1. Terwijl eenige dagen geleden in het
bijzonder in industrieele kringen nog de
meening werd verkondigd, dat een nieuw
Duitsck aanbod slechts als een mogelijk
heid tot psychologische propaganda be
schouwd moest worden, staat de Duitsche
regeering thans op het standpunt, dat zij
zoowel op grond van binnenlandsche als
buitenlandsche politieke overwegingen
een ernstige poging moet doen, om in
bet Fransch-Duitsche conflict een kente
ring te brengen. De rede van Lord Gurzon
in het Engelsche Hoogerhuis heeft in
Duitschland de positie der oppositiepar
tijen, die sedert lang reeds op een nieuw
Duitsch aanbod aandringen, ten zeerste
versterkt, zoodat er voor het kabinet ten
slotte niets anders overblijft dan te kie
zen tusschen zijn ministerieele bestaan en
het doen van een ernstig gemeend voor
stel.
2. De kwestie, welk bepaald bedrag in
totaal aan de geallieerden zal worden aan
geboden, acht men te Berlijn van tweede
beteekenis. Volgens de hier heerschende
opvatting komt alles aan op het bedrag,
dat jaarlijks moet worden betaald en ook
op de wijze, waarop dit bedrag zal worden
gegarandeerd.
3. Het bedrag der jaarlijksche betalin
gen moet volgens de Duitsche opvatting
worden vastgesteld door een interna
tionale commissie, waarin behalve Enge
land en Italië ook Amerika vertegenwoor
digd zou zijn. Dit onderdeel van het Duit
sche aanbod heeft echtèr niets te .ronff0"
tivcgci geópperde voorstoi-Hu-
ghes. De commissie, welke de Duitsche
regeering wenscht, is een orgaan, waarin
uitsluitend leden zitting zullen hebben,
die door de betrokken regeeringen be
noemd worden.
De Duitsche nota inzake de nieuwe
Duitsche voorstellen zal a.s. Woensdag
aan de geallieerde regeeringen overhan
digd en op denzelfden dag gepubliceerd
worden.
De sociaal-democratische
voorstellen.
Op een vergadering van de Vereenigde
Sociaal-democratische partij sprak de af
gevaardigde dr. Breitscheidt over het
Duitsch-Fransche conflict. Hij verklaarde
dat het lijdelijk verzet in het Rukrgebied
geschiedt in overeenstemming met den
vrijen wil van de arbeidersklasse.
Over het verwachte Duitsche aanbod
zeide hij: „Dit aanbod moet zoo positief
zijn gesteld, dat het tot onderhandelingen
kan leiden. Duitschland moet een bepaald
cijfer noemen en wel ongeveer 80 milliard
goudmark, waarvan 26 milliard aan
Frankrijk zou moeten worden toegewezen
Do hezettingskosten van de actie in het
Ruhrgebied moeten uit dit bedrag wor
den bekostigd.
Voorts opperde Breitscheidt het denk
beeld wederkeerig overeen te komen ge
durende 100 jaar geen oorlog te voeren.
Voorwaarde hiervoor is echter de veilig
heid van de Duitsche grens. In geen ge
val mag ook slechts aldus spreker
een staat van Duitschland worden afge
scheiden. Onmiddellijk na afsluiting van
het verdrag, zoo besloot Breitscheidt, zou
dan het Ruhrgebied moeten worden ont
ruimd.
Aanslag op Belgische soldaten.
Aan den overgang van de Lippe, tus
schen Wesel, en Friedrichsfelde, zijn in
den nacht van den 26sten aanslagen op
Belgische soldaten gepleegd. Twee Belgi
sche soldaten werden door onbekende da
ders door schoten zwaar gewond. Een der
Belgische soldaten is aan zijn verwondin
gen bezweken.
De bezettingsautoriteiten hebben daar
op onmiddellijk strafmaatregelen geno
men. Naar aanleiding van dor. aanslag
zijn de landraad, die tevens lid van den
Pruisischen landdag is en de burgemees
ter van een der naburigo plaatsen gear
resteerd.
Over "het district Vorde is de verscherp
te staat van beleg afgekondigd. Het
straatverkeer is van 's avonds 8 tot
's morgens 6 uur verboden.
Bruggen vernield.
Uit Witten wordt aan het „Berl. Tago-
blatt" gemeld:
Op het gemilitariseerde spoorweg-tra
ject Witten-Vorhaller werden door onbe
kende daders twee groote bruggen opge
blazen. Do zware ontploffingen waren tot
voorbij Witten hoorbaar. Omtrent den
omvang van de aangerichte verwoestin
gen kan nog niets naders worden mede
gedeeld.
Het gemilitariseerde spoorwegtraject
wordt buitengewoon scherp door Fran-
sche troepen bewaakt en hieruit leidt de
correspondent van het blad af, dat de
Franschen zelf de bruggen hebben ver
nield.
België.
De staking bij de telefoon en
telegraaf en ds spoorwegen.
Het conflict bij den post- en telegraaf
dienst beeft een scherper karakter aange
nomen. Do arbeiders,* die de telegraaf- en
telefoondraden leggen, klagen over te la
ge loonen. Sedert enkele dagen hebben
150 dezer arbeiders te Antwerpen het
werk neergelegd. De akvereenigingen heb
ben iu een geheime bijeenkomst den toe
stand besproken. De ministerraad zal zich
volgens ds bladen heden met de kwestie
bezighouden. Zaterdag hebben 120 tele
foon- en telegraafarbeiders het werk neer
gelegd, te Yerviers 100.
Over gansch bet land blijkt de staking
bij de telegrafie en telefonie en de spoor
wegen zich uit te breiden. In de meeste
steden begeven de arbeiders zich naar de
werkplaatsen, doch weigeren er aan den
arbeid te gaan. Evenwel blijven voorals
nog de beambten, werkzaam bij het over
seinen van telegrammen, en de spoorweg
bedienden, op aandringen van het syndi-
kaat den dienst ten behoeve van het pu
bliek verzekeren. Te Antwerpen, vanwaar
de beweging uitging, hebben de georga
niseerde arbeiders in principe tot sta
king besloten.
Duitschland.
Ernstige straatgevechten te Münchan.
Te München hebben Donderdagnacht
ernstige straatgevechten plaats gehad, ten
gevolge van een aanval van nationaal-so-
cialisten op socialisten, die in een café
versadeidware^ nJWn
personen aan het gevecht doel, dat het
karakter aannam van een formeelen veld
slag op straat. Van beide zijden vielen
verscheidene gewonden.
De nationaal-socialisten waren van vuur
wapenen voorzien en schoten zoowel op
de sociaal-democraten als op de politie.
Er zal een ernstig onderzoek naar het
gebeurde worden ingesteld.
Een later telegram meldt nog:
De socialisten hielden een vergadering,
toen plotseling de nationaal-socialisten een
inval deden en alles vernielden. IJlings
werd politie ontboden, doch inmiddels vie
len er in de zaal een aantal schoten. De
socialisten verlangden, dat de politie van
haar wapens gebruik zou maken, doch
deze weigerde en zeide niet te mogen schie
ten. Het gevecht nam zulk een omvang
aan, dat ten slotte vier personen in het
ziekenhuis moesten worden opgenomen.
De „Munchener Zeit." ontkent dat deze
botsing een politiek karakter zou dragen
en noemt het een vechtpartij zonder meer.
Engeland.
De capitulatie der rebellen.
Do proclamatie van
DeValera.
In zijn proclamatie zegt De Valera, dat
ook de republikeinen gaarne willen mede
werken aan den vrede, op zulk een wijze,
dat de grootst mogelijke stabiliteit der
regeering zal worden verkregen, doch dat
tevens de beteekenis der republikeinsche
beweging duidelijk naar voren komt.
Hij is dus bereid, te onderbandelen
over het neerleggen der wapens en staking
der vijandelijkheden op voorwaarde: le.
dat ook de tegenpartij erkent, dat de
souvereine rechten van het Iersche volk
onvervreemdbaar en onaantastbaar zijn;
2e. Dat alle gezag: wetgevend, uitvoe
rend en justitioneel zal worden beschouwd
als te zijn ontleend aan die volkssouverei-
niteit;
3e. Dat in hoogste instantie over vraag
stukken van nationaal belang en van po
litiek zal worden beslist door het Iersche
volk zelf en wel door de meerderheid der
volwassen Ieren, als kiezers ingeschreven,
en dat van dwang of geweld geen sprake
zal zijn.
De minderheid zal zich aan die beslis
sing hebben te onderwerpen, niet omdat
zij per se juist is of voor alle tijden zal
gelden, doch omdat alleen op die wijze
de vrede en de eenheid kan worden verze
kerd.
De Valera wenscht verder, dat ieder
Ier, die verklaart zich aan deze voorwaar
den te onderwerpen, ervan kan worden
uitgesloten, zijn invloed op den gang van
zakèn te doen gelden, als hij weigert eeni-
gen aanvullenden eed of dergelijke ver
klaringen af te leggen.
Ten slotte verlangt hij vrijheid van ver
eeniging, vergadering en drukpers voor
allo politieke propaganda en dat de mili-
tairo strijdkrachten rechtstreeks zullen
staan onder do bevelen van een vrij door
het geheele volk gekozen parlement
Er kan natuurlijk nog -riets worden ge
zegd over het lot van deze voorwaarden
van den leider der republikeinen, al laat
hij op grond ervan de vijandelijkheden
onmiddellijk staken. Doch dit staat wel
vast, dat de Iersche regeering, in verband
met het traclaat van Londen, moeilijk De
Valera's eisch kan aannemen, om iemand
tot alle betrekkingen enz. toe te laten, zon
der dat bij den eed van trouw aan koning
George aflegt.
Onvoorwaardelijke
overgave geëischt.
Do regeering is geneigd, de jongste
proclamatie van De Valera onvoldoende
te achten. Zij staat nog steeds op 't stand
punt, dat slechts een onvoorwaardelijke
overgave in aanmerking komt. Het kabi
net heeft de proclamatie nog niet bespro
ken, doch het legerbestuur blijft in volle
actie ten opzichte van de rebellen, en Iaat
geen enkele van de maatregelen na, welke
tot dusver genomen waren.
iuitenS. Berichten
Brand te New-York.
11 Dooden, 20 gewonden.
Bij een hevige brand in een woning
kazerne te New-York, zijn, naar Reuter
aan de Engelsche bladen meldt, elf per
sonen in de vlammen omgekomen en twin
tig gewond.
De ramp van de „Mossamedes."
Reeds 227 geredden.
Allo booten van de „Mossamedes" op
twee na, zijn thans opgepikt. Tot dusver
zijn: 227 van de 258 opvarenden der boot
gered.
Ernstige auto-ongelukken in Engeland.
Een zeer ernstig automobielongeluk heeft
Sehad. Een huur
ren, reed met groote snelheid een helling
af en kwam in botsing met een paal vau
de elecfcrische geleiding. De botsing was
zoo geweldig, dat het voertuig letterlijk in
stukken sloeg. De zes passagiers en de
chauffeurs werden allen over den weg ge
slingerd. Toen toeschouwers to hulp snel
den, waren reeds twee der ons-elukkigen
dood, terwijl een der anderen zoo ernstig
gewond was. dat hij kort ds ama stierf.
De overige vier inzittenden, die het leven
er hebben afgebracht zijn allen min of
meer ernstig gewond, doch niet levensge
vaarlijk. Allen waren arbeiders, die te
rugkeerden van een voetbalwedstrijd.
Een ander motorongeluk had pistoren in
Ierland plaats, nabij Belfast tijdens een
wedstrijd in het heuvel-beklimmen tusschen
motorwielrijders. Een van de deelnemers
overreed een der toeschouwers. De man
was onmiddellijk dood. Do aanrijder be
kwam slechts lichte verwondingen.
Zaterdag heeft een vrij ernstig onge
luk plaats gehad met een autobus, die op
weg was naar Wembley, waar de wedsfrrd
voor do Cup-final werd gespeeld. De mo
torbus sloeg bij het plotseling uitwijken
voor een tram om. Vijftien personen wer
den gewond, van wie twee ernstig. Alle
vijftien gewonden werden naar heb zieken
huis overgebracht, maar slechts de twee
ernstig gewonden werden er gehouden.
Botsing tusschen trein en auto.
Vrijdagnamiddag is een auto uit Neuss
op een spoorwegovergang met een Bel
gischen trein in botsing gekomen. Van de
vijf inzittenden werden twee onmiddellijk
gedood terwijl twee andoren zoo zwaar
werden gewond, dat zij spoedig daarna
overleden.
BiiiNEIiLAÜD
De R.-K. Universiteit.
Naar „De Tijd" verneemt in verband
met den aankoop van gebouwen te Nijme
gen voor de R.-K. Universiteit, zal het
voormalige gebouw der Nijmeegsche Bank
vereeniging hoofdzakelijk dienen ter voor-
loopige vestiging van de boekerij en lees-
zaak, terwijl het kapitale huis-De Bruyn
zal worden ingericht als Instituuts-huis
en bestemd voor de practiscbe oefeningen
en werkcolleges, die immers krachtens het
niéuwe Academisch Statuut een voorname
plaats in het universitair onderwijs gaan
innemen. Elke faculteit zal hier over en
kele lokalen beschikken, waar tevens de
engere vak-literatuur ter beschikking zal
staan van professoren en studenten. De
villa aan het Keizer-Karclplein zal dienen
voor de theoretische colleges, de faculteits-
en senaatskamers, enz.
Uit de sigaren-industrie.
De in de sigaren-industrie nn gesloten
overeenkomst gaat 1 Mei in, doch de for-
meele ondertcekening van het contract
door partijen zal eerst plaats hebben in
HET VOORNAAMSTE NIEU&S.
De plannen voer het Nationaal Hulde
blijk.
De voetbalwedstrijd Holla; i
eindigde in een gelijk spel (1—f).
Het Leidsch tapverbod wederom vcor
hei Kantongerecht.
Woensdag a.s. zal de Duitsche neia
over de nieuwe schadevergoedingsvoor-
stellen overhandigd en gepubliceerd wor
den.
Ernstige gevechten te Munchen tusschen
nationaal-socialisten en socialisten.
De proclamatie van De Valera. De regee
ring eischt onvoory/aardeüjkc overgave.
Mei, nadat nog enkele punten van onder
geschikt belang geregeld zijn. Op een
Woensdag te Amsterdam nog nader plaats
hebbende vergadering wordt het artikel
over den duur der overeenkomst nog na
der besproken-
De strijd in de textielindustrie te Alrr.elo.
Men meldt ons:
Hedenmorgen heeft men een poging ge
daan om de staking te breken. Ondanks
het feit, dat de uitsluiting hedenmorgen
in werking trad, werden de fabriekspoor-
len open gehouden. De Roornsch-Katholi^-
ken en de Chr. Georganiseerden hadden
een kleine groep arbeiders verzameld, dis
genegen waren de fabrieken binnen te>
gaan.. Waarschijnlijk was dit bekend go-
worden. Tenminste hedenmorgen stonder
talrijke stakers voor do fabriek. Eon 25-
tal leden van „Sfc. Lambertus en Unitac
ging binnen, doch geen der andere arbei
ders volgde. Bij het geheele conflict zijn
thans ongeveer 2-WO arbeiders betrokken
Retraite in de gevangenis
ringsvereeniging hélboïf cfè
de cellulaire, in de bijzondere en in de
militairen-gevangenis te Se heven bwn. oen
retraite kunnen medemak en
Deze retraite, die Maand:m t ju,
had een uitmuntend verloop, dank zij ook
de medewerking van den directeur dor ge
vangenis. Alle R.-K. gevangenen namen
aan de oefeningen deel, die geleid werden
door de WelEerw. Paters Gapucijnen Jozef
en Dominicus; elk hunner had een groep
gevangenen voor zijn rekening genomen
Vrijdagochtend werd de retraite geslo
ten met plechtigo H.M. Missen en een ge
nerale H. Communie. Voor de groep gede
tineerden in de cellulaire gevangenis had
in de kapel, welke voor de godsdienst
oefeningen bestemd is, te 7 uur de plech
tigheid plaats. De H. Mis werd opgedra
gen door den WelEerw. heer Roozen, pas
toor van de parochie van O. L. Vrouw van
Lourdes met assistentie van de WolEorw.
heeren v. d. Kolk, kapelaan dier parochie
en Pater Dominicus.
Te half negen had de tweede plechtig
heid plaats, en wel voor de gevangenen
der bijzondere strafgevangenis en voor do
militairen-gevangenen. Kapelaan v d
Kolk, aalmoezenier der gevangenis, droeg
de H. Mis op, met assistentie van de. Wel
Eerw. Paters Dominicus en Jozef
Een korte voorbereiding ging de alga-
meene H. Communie vooraf, waaraan na
genoeg alle gevangenen deelnamen met
veel godsvrucht. Velen stonden de tranen
in de oogen.
De beide plechtigheden werden opge-1
luisterd door zang van leden van het zang
koor der St-Luduïna-parochie onder lei
ding van den heer Aug. Smets. Zij voer
den de Mis van Perosi uit.
Het is misschien wel een aardige bij
zonderheid, dat het denkbeeld om deze ro-
traite te houden van een der gevangenen
is uitgegaan.
UIT DE OlGEWliS
KATWIJK.
Arbeidsbeurs. Aan het Bureau de®
GemeenteL Arbeidsbemiddeling staan op
heden ingeschreven 191 personen, waar
van 143 viascbers. Het getal zqnder werk
zijnden gaat dus verminderen.
Emma bloem. De opbrengst der Enn
mabloom is geweest te Katwijk-aari-Zoê
f 73.40, to Katwijk-Rijn f 33.60.
Autobus. Vanaf 10 Mei zal er eoa
autodienst geopend worden toaschen Kat*
wijk-Zee, Katwijk-Rijn, Rijnsborg, Oogst*
geest Vertrok om het uur.
LISSE.
Bloembollensorteermachina. Bij gw
ruchte vernamen we enkele dagen gels
den, dat de heer v. Stijn, de uitvinder d«
bloembollensorteermachine de „Vlinder
thans een nieuwe en voel verbeterde ma*
chine op dit gebied had uitgevonden, één*
die èn Vlinder èn Zwaluw verre zou over*
treffen! Deze nieuwe schepping van des
heeren v. Stijn vernuft, stond bij hem
kant en klaar in do werkplaats. Daar we