I Uitab taut".
Tweede Blad
De
BINNENLAND.
KieüÉ Slaatspartij.
Zaterdag 13 Mei 1922
Po heer Mr. A. Baron van Wijnbergen
heeft heden ter Algemeen© Bonds vergade
ring te U'tredhit, de volgende rede nitge-
eproiken
De verkiezing s- arbeid.
Slechte weinige weken nog scheiden ons
ran de verkiezingen, waarbij ook hett Ka-
Ihölieke kiezersikerpa zal wonden opgeroe
pen, teneinde een aan zijn getal-sterkte
evenredig aantal leden aan te wijzen voor
de Tweede Earner der Stolen-Generaal.
Met het oog daarop wend maandenlang
reeds door zoo velen vendiensibedijikie arbeid
verricht, en wel met goed resultaat: de
lijsten werden vastgesteld, de propaganda
fcrachtig ter hand genomen, aam het pro
gram gaat aanstfxndis de laatste hand wor
den gelegd.
Blijft derhalve nog slechte de taak: al
ign. tot de laatste vrouw en tot den laat-
6teoi man tee, te overtuigen, dat het plicht
is zijn stem straks uit te brengen op de
katholieke lijst, ern, naar de regelen van
goede partij-discipline, op No. één van
die lijst.
Zal ik daartoe wijzen op al hetgeen on
der reolitseh bewind gedurende de laatste
vier jaren is verkregen of behouden?
0 zeker, reden te over blijkt, bij de
overweging daarvan, aanwezig te zijn,
om met hart en ziel er naar te streven,
dat een rechtsch bewind ook in de toe
komst kunnen blijven gehandhaafd.
Wft t te danken is aan het
Reihtsch bewind.
Laat mij uit het vele slechts twee zaken
in uw geheugen terugroepen.
Naast God is het ongetwijfeld te don-
kon aan - het kraohtig, energiek, beleidvol
handelen onzer Begeering, dat ons vader
land voor den ramp der revolutie bleef
bewaard, dimt wij gespaard bleven,
niet alleen voor de materieelc, maar bo
venal voor dé moreele ellende, daaraan
verbonden, dat ook hier niet talloozen
in lijden en rouw gedompeld zijn.
Wordt het op heden niet al te zeer ver
geten? Er is grond te meenen van" wél,
En bandelen degenen, die zich het recht
meenen te mogen aanmatigen destijds ge-
- nomen maatregelen thans scherp te
A becnitiseeren. en ze blijkbaar niet wen-
J (when te bezien in het licht der toenma-
lige omstondiaheden, niet even onbillijk
als hij. die in stede van dankbaar te we
ren, later verwijten ging lichten wegens
aangebrachte waterschade tegen hen, die,
kor hem zelf geroepen, met de 'grootste
moeite en met de grootste opofferiraig juist
zijn perceeien tegen dreigend brandge
vaar hadden beschermd?
In de tweede plaats zij gewezen op het
vertragen in deze vierjarige periode van
datgene, wat tientallen jaren lang vóór
alles op politiek terrein door ons werd
nagestreefd zij gewezen op de beëin
diging van den schoolstrijd, wat het Lager
Onderwijs betreft, op eene beëindiging
mot. volkomen zegepraal, op eene beëindi
ging, waarbij het ideaal, dat ons steeds
voor den geest zweefde: „het katholieke
Jdrnd op de katholjeke^ school"; ten volle
verwezenlijkt is.
Ik vraag het u nogmaalsIs er, wan
neer wij slechts Iet-ten op deze beide za-
fcert, niet red-en tob groote dankbaarheid 1
Toch zal ik op dezen weg niet voort
gaan, want, al zoude ik, oja. door ver
rijzing maar hetgeen van liet in 1918 sa
mengestelde program werd ten uitvoer ge
legd, u aamtoonen, hoeveel goeds de zoo
zeer te prijzen werkzaamheid onzer Regee-
ftnig ons heeft gebracht-, daartegenover
Boud en 'anderen stellig een a anbal al of
niet gegronde grieven en tekortkomingen
meenen te mogen aanvoeren. Ook ditmaal
teek blijft ons volk, ook ons katholieke
volk, der traditie getrouw, om aan het
eind een er vierjarig periode -gemakshalve
a-lle kwade posten te stellen op rekening-
der Begee-ring.
Maar ook om andere re-den zal ik niet
in de. eers-te plaats, teneinde u te overtui
gen, katholiek te «temmen, u wijzen op
hetgeen daarvoor onmiddellijk zou kun
nen worden terugontvangen, en. wil hier
om niet-, wijl wij steeds, maak zeker nu,
onze actie hebben te brengen op hooger
plan, ons zelf hebben in herinnering te
brengen, dat we op principieel© gronden
hebben te streven naar een. rechts che
meerderheid en daardoor naar een
redhtsoh kabinet.
De Christel ij ke Staat-
k un d e.
Plicht is het voor ons, nu op heden in
onze moe-gestreden, afgetobde wereld, de
internationale bijeenkomsten telkens too
rnen, dat de Christelijke gedachte nog
niet vermag te zegevieren nu telkens
blijkt, dat de geest van menschel ijken
hoogmoed de overhand behoudt op dien
van Christelijke berusting en onderwer
ping te trachten althans bier te lande
op openbaar terrein te d-orn beleven, het
practisch Christendom.
Plicht is het voor ons, voor zoover
z-ulks in dezen tijd nog mogelijk is, te
trachten zoo dicht mogelijk tebenaderen
het ideaal van den Ghraetelij-ken Staat,
waaraan waar geluk en welvaart zoo
nauw verbonden zij-n, gelijk het ons zoo met
nadruk ia herinnering werd gebracht in de
Vredes-Encycliek van Paus Benedictus
XV, waar immers juist het- loslaten der
Christelijke beginselen in het Staats-be
stuur als een der grondoorzaken der hui
dige wereld-ellende wordt genoemd.
Met d-at doel voor oogeai gaan wij te
gemoet- den verkiezingsstrijd, om -te hand
haven en steeds tot verdere ontwikkeling
te brengen de Christelijke Staatkunde, een
doel, na-ar het verleden leerde, voor ons be
reikbaar in samenwerking met- de Anti-Be-
voiutionaire en Ohristelijk-Hast-orisehe Pa-r
tij, een samenwerking, ook door het hui
dig Kabinet meermalen verklaard te we
zen in 's lands belang, en derhalve door
ons, als goede vaderlanders, volgaarne ia
stond- gehouden.
En in 't bijzonder in de komende jaren
waarin, naar verwacht moet worden,
zulke groote problemen zich zullen op
dringen, is meer dan ooit noodig, wil de
orde niet verst-oord worden, d-at- èn Begee-
ring én Volksvertegenwoordiging èn Volk
zich klaar voor den geest brengen en hou
den, wat de Christelijke beginselen hen
voorschrijven te doen en te verdragen.
De afgevaardigd en.
Zeker, het zij volkomen toegegeven, wij
hebben noodig in onze vertegenwoordi- -
geïnde lichamen personen, opgewassen te
gen de vele en velerlei gewichtige vraag
stukken, daar a-an de orde komend, op he-
eco-n-omischen aard. De op-merking, nu van
verschillende zijden gemaakt, dat wij dan
verschillede zijden gemaakt, dat wij dan
toch in onze rijen mensehen. hebben, heel
wat meer geschikt voor die taak dan en
kelen dergenen, door de kiezers thans op
de lijsten gebracht, kan niet als ten ©enen
male onjuist worden terzijde gesteld. "Maar"
wanneer dan straks een beroep gedaan zal
worden op aller medewerking, teneinde de
juiste methode te vinden, die waarborg
biedt, dat ook in d© toekomst de Katho
lieke Staatspartij ia het Parlement haar
prestige zal handhaven, z-al kunnen blij
ven volbrengen de gewichtige taak, haar
daar toevertrouwd, dan mag nu reeds ge
vraagd, dat die medewerking dan ook
door allen zal worden geschonken, in 't
bijzonder door hen die thans het luidst
hun woord van kritiek meenen te. moeten
doen hoornen.
Bij voorbaat zij er echter reeds nu met
na-druk op gewezen, dat ook van de
meest bekwamen, van de in finanoieele
en economische vraagstukken het mees b
dioorkmeeden, de arbeid vruchteloos, ja
zelfs schadelijk zou Wijken te wezen, in
dien zij, zoekend de oplossing di-er pro
blemen, nagaand cl© eisch-en der econo
mische wetten, zich onttrokken aan de
leiding der Christelijke beginsel-en, uit 't
oog verloren, wat. gevorderd wordt door
de webben van Christelijke liefde en Chris
telijke rechtvaardigheid Of is heb ver
metel te stellen, dat alle pogingen, tot
dusverre onder de natiën aangewend, om
tot vrede en rust te koon en, vrijwel schip
breuk leden. hierom, wij-1 vergeten werd,
dat vóór alles de mens-eh zichzelf moet
verbeteren, zich weer moet richten aiaar
de lessen van hot Evangelie, weer moet
worden, niet slechts schijnbaar, maar in
werkelijkheid van goeden wil? Is heb ver
metel te stellen, dat van de verschillende
intemation/ale bijeenkomsten en conferen
ties het resultaat tot dusverre zoozeer be
neden de verwachting bleef, hierom, wijl
de Christelijke geest die beraadslagingen!
niet bezielde, wijl de menschen zelf alleen
de wereld meende to kunnen herstellen, en
niet wilde erkennen daarvoor vóór alles
hulp, steun en voorlichting van Boven te
behoeven, doe dan ook nederig behoorde
te worden afgesmeekt?
Welnu, waar zóó de zaloen staan, heb-
l>e>n wij met .groote zorg te wia-lceai, dot ia
ons vaderland onze Katholieke Partij, op
getrokken op prmcdpdoeleu, religieus en
grondslag, zich daarop ook haudrave.
De eenheid der
Katholieke Part ij.
Ging men -o-p katholiek terrein zich
splitsen naar verschil van opvatting over
finianeieele en economische vraagstukken,
onze eenheid was gebroken, verloren was
een kostbaar stuk apologie; het was ge
daan met onze eenheid, op het behoud
waarvan onze Kerkelijke Overheid zoo
herhaaldelijk heeft aangedrongen, en die
wif aken ook ongetwijfeld als duren plicht
'beschouwen in het belan-g van de Kerk en
in het belang van het Vaderland, onge
rept, te bewaren.
Of dan niet het zal kunnen voorkomen,
dat, staande op d enz elfden princdpieelen
bodem, men verschillend antwoord zal
kunnen, cn zal meenen te moeben geven
op vragen van financieelen en eco-
nomischen aard, en of zulks niet vooral
in onze verarmde wereld, in de. komende
ja-ren ook binnen onze partij tot scherpe
tegenstellingen zal kunnen leiden? Zeker,
-die kans bestaat, maar juist daarom moet
de eenheid steviger dan ooit bevestigd,
moet het beginsel meer dan ooit naar vo
ren gebracht, opdat bij al hetgeen zou
kunnen verdoelen, de zegepraal aan het
geen vereent, bij voorbaat blijvend ge
waarborgd zij. Juist, wijl die kans be
staat, behooren thans aan de leden onzer
vertegenwoordigende lichamen- gesteld te
worden lio.oge eisehen van bekwaamheid,
maar evenzeer van beginsel-vastheid en
van beginsel-trouwjuist nu, meer dan
tot dusverre wellicht, vragen zich
gaan opdoen, waarbij de belangenstrijd
hevig dreigt te- ontbranden hebben we in
onze vertegenwoordigende lichamen per
sonen n-oodig. die zich daarboven weten
te plaatsen, piet zich richten naar het
geen. bepaalde gr-oepen van hen speciaal
mochten verwachten, maar alleen zich af
vragen, wat Christenplicht lien in 't alge
meen belang gebiedt te doen.
De zoodóinigên zullé-n ook bij die ver
schillende vragen, waarop met vólkernen
inachtneming onzer beginselen, meer dan
één antwoord is te geven, over ©n weer
offers weten te brengen, zuil en begrij
pen, dat dë eenheid róór alles d-oor allen
moet bewaard worden, dat die - eenheid
voor allen eenzelfde waarde bezit, wes
halve door allen im gelijke mate toegege
ven worden moet zullen overleg weten
-te plegen in lief-de, d-us.-. toonenid dat op i
politiek terrein ten volle te verwezenlijken
is, juist krachtens onze beginselen, de ge
dachte der Christelijke solidariteit..
Moge in de komende weken die geest
meer en meer in ons volk worden aange
kweekt-, en mogen zij, die door de krach
tige, eendrachtige samenwerking onzer
kiezers straks zullen gezonden worden
naar 's lands vergaderzaal, aldaar met
Gods hulp i-n dien geest werkzaam zijn
en zoo aan de nog steeds zoekende wereld
toonen, dat o-nze o-ude, nooit verouderde
katholieke beginselen kracht en leiding
geven op elk terrein des levens, kracht en
'leiding geven ook in onze hoogst moeilijke
tijden op het Staatkundig arbeidsveld, tot
heil en zegen vaitoh-et Vaderland.
Arbeidswet en absenteïsme.
De parlementaire redacteur van. ,,De
Tijd" wijst er op, dat er geen aanleiding
voelen die ééne gedachte, die mij zoo diep,
diep ontroerd heeft en dat is, dat Jezus in
al zijn smaad en grenzelooze vernedering
is het Licht der Wereld. Hij
kwam op aarde om het licht te brengen
aan allen, die daarnaar smachtten en de
menschen hebben Hem uitgeworpen. Ziet
hoe de duistere wereld-lingen Hem uitban
nen en Zijn licht in een rooden stroom
van bloed en lijden trachten te verdon
keren. Maar ondanks allen hoon en ver
guizing straalt het -goddelijke Licht en
verlicht degenen, die liet in stil gelooven
aannemen."
Dit was de gedachte, -die Servaes aan
greep, hem niet meer losliet en liem er
toe. bracht dezen kruisweg aldus te
schilderen.
Wij zien den goddelijken Lijdensman
dan ook. o-p de eerste statie, staande als
oen lichtende passievlam tusschen twee
donkere beulsknechten. Let niet op die ge
zichten, die slechts in ruwe trekken ge
penseeld zijn, niet o-p die handen en voe
ten. Servaes hacl zo mooier kunnen ma
ken als hij gewild had, maar -hij wil niet
dat men zegt: „Wat zijn die juist getrof
fen, zo© prachtig van proportie en anato
misch zuiver".
Plaats u er vóór en onderga den indruk,
zoo luide uitgeroepen door kleuren en
lichaamshoudingen: „Wat een grenzeloo
ze vernedering \oor een God. Toch is deze
geslagene het Licht der wereld, licht ma
kend die in Hom gelooven".
Dit is do prediking, die voortdurend
herhaald wordt.bij iedere statie varicerend
Naar gelang de personendie den Heiland
omringen, Hem nader staan in liefde, naar
die mate doelen zij in het licht dat van de
Christusfiguur uitgaat. En als een zekere
vergoeding geeft de schilder aan Christus'
lichaam grooler luister naarmate de ver
nedering grootc'r is.
Pastoor Th. Kwakman geeft in het tijd
is, om aan de afwezigheid bij do eind-
stemming over de no volle-Arbeid wet der
R. K. Kamerleden d© hoeren- Engels, Hor
mans en Haazovoeb. politieke beschouwin
gen vast te knoopen.
Zooals reeds in het Kameroverzicht ie
medegedeeld, is die afwezigheid een toe
vallige geweest. De heer Engels kon de
tlefooncol niet verlaten wegens een inter
communale verbinding; d'e heer Hermans
had elders in het gebouw ©en conferentie
en het bellen niet verstaan. Van den heer
Haazevöet mag worden aangenomen, dat
hij niet enthousiast was voor het ont
werp, maar dat hij evenmin als de hoe
ren 'Kuiper, Van Rijzewijk en de boven-
gnoemden zijn stom aan de goedkeuring
zou hebban onthouden, ware hij aanwezig
geweest.
Niet Board of Trade, maar Trade Board.
Blijkens 'het verslag van de zibtdnig der
Tweede Kamer van Donderdag heeft de
(heer Drion zich, als waarschuwing tegen
-het stellen, van lo-onvoorwaarden van o-ver-
Hieidswege, beroepen op een recent rap
port over dit onderwerp van den Board of
Trade. Na hem spraken ook de heer Van
Rijzewijk en de Minister over den Board'
of Trade.
De heer Drion is hier blijkbaar door
een overeenkomst in namen op een dwaal
spoor geraakt.. De Board of Trade (het
Brits dhe ministerie van handel) heeft met
deze zaak niets uitstaande. Wel echter is
onlangs door een commissie, benoemd,
dioor den Britsohen Minister van Arbeid,
dr. Macnamana, rapport uitgebracht over
de werking der wetten op de „Trade
Boards", welke lichamen d-oor den minister
kunnen wórden ingesteld ter regeling van
de loonen in een bepaald vak. Volgens
deze commissie was er grond voor de be
wering dab de werkzaamheden van som
mige dezer Trade Boards hebben bijge
dragen tot den omvan-g van de depressie
in den handel en van dö werkloosheid.
Sommige loonsverboogiujgen, d-oor die be-
dirijfsratdien vastgesteld, traden n.l. in wer
king toen het slecht ging met het bedrijf.
Maar daartegenover stonden volgens de
commissi© ook heilzame gevolgen van de
bemoeiingen dier bedrijfs-raden; Hbld.
Partijen en Partijtjes.
„De Tijd" weet de volgende partijen en
partijtjes op te noem-em. (De volgorde i*
ook van genoemd blad).
1. R.-K Staatspaaltij.
2. Nieuwe Katholieke partij.
3. Anti-revolutionairen.
4. Christel ijk-Hdstoris che Unie.
5. Ohristelij k-sociialen.
6. Chrisiten-deano-craten.
7. Gereformeerde Staatspartij.
8. Hervormde (G-er.) Staatspartij.
9. Rechts che. plottelandispartij
10. Christelijke volkspartij.
11. Vrijheidsbond.
12. Liberalen (mr. van Houten).
13. Vrijzinnig-Deni. (Mr. MorchantV
14. Democratische partij (prof. Heeres).
15. Onafhankelijken (van Bcresteyn).
16. Staatspartij voor Volkswelvaart.
17. Middenstandsunie.
18. Neutrale blok aller middenstanders.
19. Bond van belastingbetalers.
20. Partij van gepension/neerdeax.
21. Partij van Handels reizigers
22. S. D. A. P.
23. Sociaal-democratische .P-artij.
24. Communisten.
25. Vrouwenorganisatie.
26. Vrijdenkers.
27. Weermachts-democraten.
28. Spiritisten] ijst.
29. Bapaille-partij
Militaire Pensioenraad.
De Minister van Oorlog, de heer Van
Dijk, heeft gisterochtend in het gebouw
van den Pensioenraad te 'a-Gravenhage
geïnstalleerd den dcze.r dagen bij Konink
lijk Besluit, onder voorzi!terschap van
dtn lieer A. J. Doorman oud-secretaris
generaal van het Departement van Oorlog,
ingestelden Militairen Torisioenraad.
Na de installatie is de nieuwe Pensioen
raad hare werkzaamheden begonnen.
Do Ncderlandsclic delegatie t© Genua.
Van de heeren, die deel uitmaken van
de Neclerlandsclie delegatie ter Gonfc-
schrift „Opgang"cen enthousiaste beschrij.
ving van deze staties. Hij gaat ze cónvoor
één na, telkens met andere .woorden vrij
wel hetzelfde herhalend. Zulk een afzon
derlijke bespreking heeft hier geen zin,
doch even wil ik nog de aandacht vestigen
op do Xlle statie: „Jezus aan het kruis ge
storven."
Ziet en aanschouwt of er een smart is
gelijk aan de Zijne. Hij is een aardworm
on geen menseli meer, de smaad der men
schen en het uitvaagsel des volks. Wat
een verlatenheid, wat een nameloos wee
ligt in deze static uitgedrukt. Een gewel
dige ontroering knijpt u de keel dicht.
God, mijn God, hoe is het licht der wereld
in een damp van lijden ondergegaan.
Toch gloort nog zacht een flauwe
schijn, die straks zal uitbreken tot vic
torie-stralen.
Dit is een der geweldigste afbeeldingen
van dezen geweldenaar onder de schil
ders. Want een geweldenaar is hij, Albert
Servaes. „Een ontroerde geweldenaar",
schrijft pastoor Kwakman, „die overal
zoekt en nergens vindt.. Dit werk brandt
met onrustig geweld, onrust van on
macht van niet te kunnen wat men
wenscht; onmacht, die te meer wordt ge
voeld, naarmate meer wordt bereikt....
Dit laatste werk maakt stil. en vult van
ontzetting do dogen met tranen".
Mij dringt zich de vergelijking op, alsof
Servaes een passieprediker is, die in zijn
al te groote ontroering, door liet overwel
digende van zijn uitingsdrang aan het
stamelen en stotteren slaat. Hij kan geen
afgeronde vo'riiuien maken en h'j zou
het ook niet willen. Hij kan er niet op Iet
ten of zijn woorden een aangenaam klin
kend rhylhme cn cadans hebben. Hij gooit
eruit wat hem. naar de keel welt.
Vandaar al die onvolkomenheden in het
schilderwerk, al die onafgewerkte, ja ver
minkte en vervormde details. Servaes sta-
rentie le Genua, hebben die stad reed*
verlaten de heeren Vissering, Fentener;
van Ylissingen, Nan de Sande Bakhuyzefy
prof. Francois en Heringa.
Ontslag niet op eigen verzoek.
Blijkens het Regeeringsverslag over heil
-lager onderwijs 1920/21 werden in 1919 op
voordracht va^i burgemeester en wethou
ders of van het Rijksschooltoezic-ht aan 40
hoofden van scholen en onderwijzers niet
aangevraagd ontslag verleend, waarbij 4
niet-eervol.
Analphabcten.
Het aantal werkelijke anal-phabeten
blijkt in ons land zeer gering. Tijdens don
duur der mobilisatie, zegt het Hegeerings
verslag lager onderwijs, bleek het niet
mogelijk, hiernaar een onderzoek in te
stellen bij de landmilitie. Van de zeemili
tie 1920 konden allen lezen en schrijven.
Alleen één dienstplichtige, een schippers
knecht uit Groningen, bleek zeer weinig
te kunnen lezen en schrijven.
Ten aanzien van liet absoluut analpha-
betisme zegt dit niets. Onderzoek hiernaar
bij vrouwen zou noodig zijn,
In 1865 bedroeg het aantal analphabeten
onder de ingelijfden bij de militie 182
in 1911 was het 0.8. Vermoedelijk is het
thans voor de mannen niet meer dan 1 per
10.000; bij de vrouwen iets meer.
Uitvoer van eieren.
Het Ned. Weekblad voor den handel in
kruidenierswaren meldt, dat in de afge-
loopen week naar Engeland zijn ver
scheept 2.658:000 eieren.
Vcevervoer.
Blijkens bij het hoofdbestuur van de
Ned. Vereeniging tot Bescherming van
Dieren ontvangen bericht, is door de ma-
réèhaussée te Hozendaal proces-verbaal
opgemaakt van weer een zeer ernstig ge
val van veevèrvotr-ellende. Daar kwamen
aan 14 groote stieren in een wagon van
✓ruim 17 vierk. M Eén dier lag dóód. Het
tooneel in den wagon was afgrijsdiik
Gecombineerde wachtdiensten Kon. Holt
Lloyd ©n Rotterdam «Zuid-Amerika Lijn.
Naar wordt medegedeeld, is tusschen den
Koninklijken Lloyd en de Rotterdam Zuid-
Amerika Lijn (Van Nievelt, Goudriaanen
Co.'s Stoomvaart Maatschappij en Holland
Amerika Lijn) overeengekomen de tot nu
toe separaat uit Amsterdam en Rotterdam
onderhouden vrachtlijnen naar en van Ar
gentinië en Brazilië te combineeren tot
gemeenschappelijke dienslen.De bestaande
passagiersdierist van den Koninklijken
Hollandschen Lloyd blijft hiernaast onge
wijzigd gehandhaafd.
Een plechtigheid in het Kinderheim
Arnold Franz to Gahlitz.(Wcenen).
Men. schrijft ons uit Wecncn d.d. G Mei:
Hedcnnanüddag om 3 ,uur had eene
schitterende plechtigheid plaats vanw;ege
de Katholieke Kindcractie van het Nei
R.-K. Huisvestings-Comité, dat zijn hoofd
zetel in 's-IIertögenbosch heeft.
Tevens gold deze plechtigheid de for-
mcele opening van het Kinderheim Göl-
lersdorf, dat door Arnhem geheel is over
genomen, terwijl zij verder nog voor kin
dervoeding zal zorgen.
Graaf Wolff Metternich
sprak,als gevolmachtigde van het Ned.
R.-K. Huisvesfings-Gomité lot opening van
het Kinderheim.
Daarna nam Z. Era. Kardinaal
P i f f l liet woord.
Z.Em. zeide, dat toen de economische
verhoudingen in het arme Oostenrijk zich
van dag tot dag verslechterden, het, vóór
de charitas do vrijgevige bronnen van het
groote Amerika opende, vooral twee sta
ten waren, die de arme door den oorlog
zoo verzwakte kinderen liefderijk en of
fervaardig aannamen. De Katholieke Zwit
sers gaven het voorbeeld om den kinderen,
de weldaden van een goede voeding ten
goede te laten komen. Deze eerste op roef
van den Katholieken Zwitser vond eey
geestdriftigen echo in Katholiek Hot-
land cn sedert dien trekken en trokke;
molt van ontroering.
Maar en hier ga ik, na eerst het prin
cipe verdedigd te hebben, de overdrijving
daarvan weer aanvallen hoe goed wij
ons dat gestamel kunnen indenken, ja, hos
treffend het ons den innerlijken liefde-»
brand openbaart, een volmaaktheid, iets
begeerenswaardigs om er naar te streven
kan het toch moeilijk genoemd worden.
Zooals degene, die voor het eerst zulk
een stolte-renden en stamelenden prediker
zou aanhooren, aanvankelijk moeilijk zijn
lachen zal kunnen inhouden, zoo doet d«
eerste aanblik van de onnatuurlijke en
uiterlijk leelijke figuren van dit schil
derwerk ik wil niet. zeggen belachelijk
dan toch vreemd en onaangenaam aan,
voor -al diegenen, die waarlijk onbevoor
oordeeld zijn, d.w.z. zich niet zóó in dezfl
ééne richting hebben ingeleefd, dat niet*
hun meer vreemd voorkomt.
Heeft do schilder niet gewild, dat da
aandacht, van het symbolische van hel'
innerlijke werd afgetrokken door het
uiterlijke schoon, dan had hij evenmin zóó
moeten schilderen, dat "do aandacht op zij
wegen wordt afgeleid door het uiterlijk'
al te leelijke.
Bovenstaande beschouwingen over dit!
veel omstreden, door den een hoog gepre
zen, door den ander voor foei-leelijk uit
gemaakte kunstwerk, geven wij onzen!
lezers in overweging. Wellicht komen zi|
in de gelegenheid dit werk van Servaes
(zoowel de geschilderde als de geleeken-
de kruisweg) te zien. De aflevering vad
„Opgang" van 6 Mei geeft de reproductie!
van den geschilderden kruisweg en de re
dactie deelt mode, dat de beide kruiswe
gen zullen geëxposeerd worden in het Am-
sterdamsche Kunstnijvc-rlicidshuys, Spie
gelgracht 15, van 15 Juni lol 15 Juli. i
U. G. 1
De Kruisweg van
Albert Servaes.
De kruiswegschilderingen in onze ker
ken, waarlangs wij zoo dikwijls in vroom
iiiediteeren gaan van statie tot statie, zijn
alle min of meer van dezelfde makelij. Zij
stellen ons voor den wreeden kruisgang
ln den smartelijken dood van onzen Ver
der, zooals dat zich in werkelijkheid
Gt. toegedragen, of juister, zooals de
-ri.l.ler zich die werkelijkheid voorstelde
k dan treffen sommige schilderwerken
ons hetzij door hun rijkdom en gloed van
kjüuren of door de levendigheid waarmede
dit droeve drama is geënsceneerd, hetzij
door de duidelijkheid, waarmede de kun
stenaar de gemoedsstemmingen der ver
schillende personen in rake trekken heeft
Weten te schetsen.
Dit alles harigt af van de verbeeldings
kracht van den schilder, van de helder
heid der voorstelling, die hem voor den
?eest staat en ook van het geduld en de
technische vaardigheid; waarmede hij do
houten net zoo lang penseelt en bewerkt,
totdat zij zijn geestesideaal het. dichtst na-
hij komen.
Dat zijn de kruiswegstaties die het
toeesl geliefd zijn onder het volk.
Doch een echte diepzinnige kunstenaar
'8 niet louter een technisch knap en han
d's figurenrangschikker en portretten-
Penseeler een diepzinnige kunstenaar
's op de eerste plaats een man met een
r'Jk gemoedsleven; een man, die veel en
•hop heeft nagedacht ove-r de groote ge--
heurtènissen en de duistere mysteriën van
hot leven.
Zoo zal do eene schilder zich tevreden
stellen met de uiterlijke weergave van liet
^beurde op den Goeden Vrijdag, de an-
dore echter zal zich in dat goddelijk lijden
Mrdiepen, daarop peinzen en, ontroerd i
door de grootheid van dat ontzagwekkend
mysterie, zijn bewogen ziel willen uitstor
ten.
Zooals een dichter dat doet met woor
den, zoo spreekt, de schilder in lijnen en
vormen, in houding, in grocpeering en in
kleuren in kleuren bovenal.
En lioe feller zijn bewogenheid is, hoe
dieper hij ontroerd is, des te sterker zal
hij zich willen uitdrukken. Des te minder
zal hij letten op kleinigheden, op details.
Wat kunnen hem die onbenulligheden
schelen, één ding dringt zich bij hem met
onstuimig geweld naar voren, één gedach
te moet hij luide den menschen toeroepen
en om dat ééne met alle kracht te heffen
in het volle licht, laat hij alles weg wat
niet ter zak© doet of hij verzorgt het zoo
min mogelijk opdat het toch vooral niet
de aandacht trekke.
Dat zijn de kruiswegen, die men ge
woonlijk niet ziet. in de kerken, dat zijn de
kruiswegen van de grootste kunstenaars,
do diepste denkers, de gevoeligst© naturen.
Dat zijn die z.g. „vreemde" schilderingen
die de m-enschelijk© figuren niet weerge
ven als portretten, die den toeschouwer
dwingen niet naar de uiterlijke vormen te
kijken, maar te Voelen en te begrijpen
den symbolischen zjn, die achter de figu
ren schuilt.
Zulk een kruisweg is ooi; die van den
Belgischen schilder Albert Servaes. Hier
geen figuren, die een min of moor geluk
kige weergave zijn van liet portret, dat
de schilder zich van de personen xan Je
zus, van Maria, van Simon van Cyrene,
van de vrouwen en de beulsknechten heeft
voorgesteld. Het zijn menschelijke vor
men; men ziet dat ze menschen moeten
voorstellen, maar men begrijpt tevens, dat
de schilder wil zeggen: „Zoo zijn ,ze na
tuurlijk in werkelijkheid niet geweest.
Ik wil juist dat daarop niet zal gelet wor
den. Ik wil, dat men alleen zal zien en
