nieuwjaars mimiii
3© Jaargang.
Bureaux: RAPENBURG No. 10 - LEIDEN.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
I
DONDERDAG DECEMBER 1921
No. 3698
(©ABONNEMENTSPRIJS bedraagt bij vooruitbetaling
Voor Leiden 19 cent per vreek, 12.50 per kwartaal.
Bi.i onze Agenten 20 cent per week, 12.60 per kwartaal.
Franco per post 2 95 per kwartaal,
(et Geülnetreerd Zondagsblad is voor de Abonné's verkrijgbaar
?en betaling van 60 ct. per kwartaal, bij vooruitbetalinc. Af-
loderliike nummers 6 ct., met Geïllustreerd Zondagsblad 10 ct.
Dit blad verschijnt eiken dag uitgezonderd Zon- eri Feestdagen. I
TELEFOON INTERC. 935 POSTBUS No. II.
DE ADVERTENTIEPRIJS BEDRAAGT:
°p Zrterdag 35 cent per regel Overige agen 30 cent per regel
Voor Ingezonden Mededeelingen wordt het dubbele
van het tarief berekend.
KLEINE ADVERTENTIES, van ten hoogste 30 woorden, waarin
betrekkingen worden aangeboden of gevraagd, huur en verhun*
koop en verkoop t 0.75 's Zaterdag, overige daeenfO.óO
nummer bestaat uit twee bladen
De Katholieke Sociale Week.
Mr. A. Tepe behandelde gisteren: „Her-
jrmingsideeën van katholieke Sociologie
het buitenland; deelneming in de winst
actionariaat".
In de laatste jaren, waarin de maat-
rippelijke evolutie zich als het ware
it sprongen voltrokken heeft, is, aldus
in onderscheiden landen het raden-
ilsel tot ontwikkeling gekomen en als
il bijzonder type van dit stelsel in ons
id het bedrijfsradenstelsel.
'Omtrent den aard en de beteekenis de-
radenstelsels hebben Mr. van Jole en
if. Aengenent u gisteren uiteenzettin
gegeven.
Een stelsel echter van geheel anderen
•d en eveneens van veel ouderen da-
is het stelsel van deelneming van de
rbeiders in de winst der onderneming.
Bpr. poneerde hier omtrent de volgende
lellingen:
I. Onder de middelen, door theoretici
anbevolen en door practici toegepast ten
linde eene goede verhouding tusscHien ar-
eiders en patroons in het leven te roepen
in den socialen vrede te bevorderen, ver-
lient het toekennen van een aandeel in de
rinst van de onderneming aan de arbei-
iers, onze aandacht.
H. In dezen zin verstaan wij onder aan-
feel of deelneming in de winst (participa-
festelsel) een toonstelsel, volgens hetwelk
Ie arbeiders behalve hun gewone loon
rog een bepaald bij het arbeidscontract
vereengekomen deel ontvangen uit de
rinsten der onderneming.
HL Een bijzondere vorm van deelne-
ïmg in de winst is het actionariteit (co-
artnership) volgens hetwelk het winst-
andeel der arbeiders niet aan hen wordt
ilbetaald, doch omgezet in aandeelen in
onderneming, zoodat de arbeiders me-
ezeggenschap verkrijgen in de onderne
rf »ng-
in rv. Het is geen eisch van strikte recht-
lardigheid de arbeiders te doen deelne-
ien in de winst der onderneming zelf.
V. Hoewel onderscheiden sociologen zoo
iel als ondernemers van het stolsel van
leelneming in de winst, meer in het bij-
onder van het actionariaat, groote ver
achtingen gekoesterd hebben voor her-
lel en handhaving van den socialen vrede
toeft dat stelsel tot heden geen voldoen-
!e toepassing gevonden, om een positief
ordeeï te kunnen uitspreken omtrent zijn
eteekenis.
VI. Niettemin is bij vele buitenlandSche
i het bijzonder katholieke sociologen, de
elangstelling voor het stelsel in de
kaatste jaren herleefd, en blijft het de aan
lacht vragen van allen, die streven naar
rorstel en bestendiging van den socialen
trede.
VII. In eenige landen heeft de wetgever
lioh met het stelsel van actionariaat be-
Bg gehouden door invoering eener wet,
irbij bepaalde regelen gesteld worden
foor naamloozo vennootschappen, die ge-
|seerd zijn op het deelnemen der arbei
ders in d© onderneming door het actiona-
'aat (Frankrijk, Genève).
VUL Het stelsel van deelnerning in de
Kinst 6taai niet tegenover het bedrijfsra-
fenstelsel, doch kan ook binnen het raam
rail dit stelsel toepassing vinden.
In de middagles werd door mr. J. van
Bellenberg-Hubar, directeur van het Na-
tonaal Hanzebureau te 's-Gravenhage het
Bderwerp behandeld: ,3edrijfsradenstel-
el en Looncontract".
De door mr. van Hellenberg—Hubar toe
(slichte stellingen luiden:
I. De waarde en de inhoud van het indi-
tidueel looncontract (arbeidscontract)
tordt steeds meer bepaald door de collec
te arbeidsovereenkomst.
n. Het bedrijfsradenstelsel heeft een be-
togrijken invloed op de ontwikkeling van
tel looncontract.
Deze ontwikkeling gaat hand iri hand
tel die van het bedrijfsradenstelsel.
UI. Bij de ontwikkeling tot publiekreeh-
felijk© bedrijfsorganisatie- zal de loonsbe-
i'iling 6teeds meor den oontractueelen
torm verliezen of uitsluitend bij verorde-
fcig plaats hebben.
IV. Het verbruikersbclang zal meer
inhoud van het looncontract beïn-
Bden.
V. Hat bedrijfsradenstelsel eischt niet
3 bepaalden vorm, waarin loon genoten
moeten worden.
Doze vorm wordt vooral door practische
Nrwegingen bepaald.
VI. Normalisatie van arbeidsvoorwaar-
kn, voor zoover zulks van zelf niet door
j -?l bedrijfsradenstelsel wordt bevorderd,
H opzettelijk te worden aangekweekt.
Do avondcursus van Woensdag had tot
Merwerp: „Solidarismt in Indië" en werd
??even door den met Indische toestanden
Zozeer vertrouwden Dr. J. I. J. M. Schmut
l61) lid van de Kath. Indische Partij.
Da stelüngen van dr, Schmutz-er luid-
- -'n:
1; ï>e historische ontwikkeling van het
^rijf^rvea in iDdië heeft haar stempel
Vanaf heden tot en met 27 December a.s.,
is de gelegenheid opengesteld, aan ons
Bureau en bij onze Agenten en Eezorgers,
om in het nummer van 31 December, den
gebruikelijken
NIEUWJAARSGROET
te plaatsen,
PRIJZEN ZIJN BIJ VOORUITBETALING:
per 4 regels 10.50
8 1-
16 2.-
DE ADMINISTRATIE.
gedrukt op do verhouding tussclien work-
gever en werknemer.
II. Die verhouding draagt een ander
karakter al naar men Europeesche dan
wel Inlandsche bedrijven in het oog vat.
III. De eerste categorie wordt geken
merkt door eene exploitatie van Indische
bronnen van welvaart ten bate van Euro-
peesch, in den regel overzeesch kapitaal.
De omstandigheid, dat meestendeels de
hoogste bedrijfsleiding buitenslands is ge
vestigd, doet ernstig afbreuk aan eene pas
sende verzorging van de belangen der
werknemers, zoo Europeesche als Inland-
sche.
IV. De werknemersorganisaties, een en
kele daargelaten, staan nog in de kinder
schoenen en zijn dientengevolge niet bij
machte, de inwilliging van rechtmatige
eischen te verkrijgen.
V. Het is daarom plicht der Regeering
om mefc spoed en kraent ae sociale wetge
ving ter hand te nemen.
VI. Intusschen zal een verdere uitbouw
van werkgevers- en werknemersorganisa
ties steeds meer leiden tot gemeenschap
pelijk overleg en tot 'het inzicht van het
bestaan van een belangengemeenschap.
De Inlandsche vakbeweging zal, ten ge
volge van het groeiend nationalistisch be
wustzijn, bij dat al een gemakkelijke prooi
blijven van politieke agitaties.
VII. De Inlandsche Bedrijven verloonen
eene veel grootere inwendige stabiliteit,
omdat hier de scherpe tegenstellingen tus
schen werkgever en werknemer ontbreken
en do verhoudingen, al zijn die voor den
arbeider algemeen minder gunstig dan bij
de Europeesche Bedrijven, geen aangrij
pingspunt bieden voor de nationalistische
actie en geen gewenscht object voor de
agitatie der Europeesche socialisten. Duur
zame verbetering van de positie der ar
beiders mag alleen worden verwacht van
eene maatschappelijke ontwikkeling vol
gens christelijke banen.
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
De lersche vrede in het Engelsche par
lement en het Dai! Eireann. Lloyd George
geeft een uiteenzetting van het verdrag.
De Valera gaf als zijn meening te kennen,
dat de gevolmachtigden hun instructies
hadden overschreden.
Het nieuwe Belgische ministerie,
Amerikaansche vlootbeperking. J
België.
Het nieuwe Ministerie.
Minister Theimis is thans gekomen met
de definitieve samenstelling van zijn ka
binet. Alleen de deelneming van Hubert
is nog niet geheel zeker, maar algemeen
is men van ooordeel, dat Hubert zal aan
nemen.
Het kabinet ziet er als volgt uit
Theitnis, (katholiek), premier, minister
van financiën
Mas son, (liberaal), minister van justitie;
Ja-spar, (katholiek), buitenlandsche za
ken;
Berryer, (katholiek), binnenlandsche za
ken;
Vandevijvere, (katholiek), economische
zaken
Ruzebto, (katholiek), landbouw eji open
bare werken
Hubert, extra parlementair van gema
tigd liberale principes, minister van on
derwijs en schoone kunsten;
Moyersoen, (katholiek), arbeid on han-
del
Devèzo, (liberaal), nationale verdediging;
Frank, (liberaal), koloniën;
Neujean, (liberaal), spoorwegen, poste
rijen en telegrafie.
Dinsdag a.s. zal het nieuwe kabinet zijn
regeeringsverklaring in de kamer afleg-
Duitschland.
Het Kolengebrek.
De berichten over het kolengebrek lui
den, naar de „Msb." meldt, nog immer
zeer ongunstig.
Zoo werd in de jongste zitting van het
ruw-ijzercomité medegedeeld, dat 28 hoog
ovens wegens gebrek aan brandstof bul
ten werking moesten worden gesteld.
Uit de industrie-districten komen on
rustbarende berichten en de werkloos
heid neemt toe.
De Berlijnsche gas- en electriciteitsfa-
brieken hebben een voorraad voor 5 da
gen, terwijl de aanvoer nog slechts onre
gelmatig plaats vindt.
Bij de spoorwegen is de toekomst niet
minder ongunstig.
DE
FngplandL
IERSCHE VREDE.
De parlementszitting.
BedevanLloydGeorge.
Na de troonrede van den koning gaf
Lloyd George een uiteenzetting," naar aan
leiding van de IersohEngelsche overeen
komst.
De premier zeide, dat de verschillende
bijzonderheden van de gesloten overeen
komst reeds in breeder kring bekend wa
ren geworden dan ooit een verdrag, behal
ve dat van Versailles het geval was ge
weest.
In Engeland, in de Dominions, bij onze
boondgenoolen en over de geheele be
schaafde wereld is dit verdrag niet al
leen met voldoening maar met dank
baarheid en hoop ontvangen.
Ierland zou volgens dit nieuwe plan het
bestuur krijgen over zijn eigen binnen
landsche afgelegenheden zonder eenige be
moeiing van een ander deel van het rijk.
Ierland zou alle rechten, welke de deelen
des rijks genieten, hebben, maar ook de
verantwoordelijkheden des rijks geheel
deelen.
Het ovengroote gedeelte van het Engel
sche volk, ging Lloyd George voort, voelt
zich gelukkig in het bewustzijn, dat het
lersche vraagstug is opgelost, want het
vraagstuk, waarvoor een oplossing moest
worden gevonden, was zeer moeilijk. La
ten wij hopen dat de oplossing gevonden
is een duurzaam zal blijken te zijn. Nooit
zal ik te vertrouwensvol zijn, maar ook
evenmin twijfel ik aan de toekomst.
Het eenigste wat wij kunnen doen, is te
hopen en te verwachten, dat do nieuw©
verhouding tusschen Engelanr on Ierland
vruchten zal dragen voor de toekomst. Ier
land toch heeft trouw aan de Britsehe
kroon beloofd, en zal alle plichten op zich
nemen, welke het als lid van het Britsehe
rijk zijn opgelegd. Het was echter wen-
schelijk voor de belangen van het rijk,
van de wereld en van Ierland zelf, dat er
eenige beperkingen werden aangenomen
te opzichte van de gewapende macht. Do
regeering kon echter niet de verantwoor
delijkheid op zich nemen om voor de hand
having van de orde te weigeren een be
paald getal gewapende mannen aan Ier
land toe te staan, ten einde haar macht
te stutten.
Wat de zeemacht betreft, had da En
gelsche regeering gevoeld, dat zij aan Ier
land in dit opzicht geen recht kon toe
staan, dat andere Dominions wel bezaten.
Zij toch was van meening, dat _de verdedi
ging van Ierland aan de Britsehe zee
macht blijvend moest zijn opgedragen. Dit
zou en voor Ierland en voor Engeland
zelve het beste zijn.
Ulster zal het recht hebben om deel uit
te maken van hot Al-Iersche parlement of
in den politieleen toestand te blijven, waar
in het nu verkeerde. Wenschelijk was ook,
dat, wanneer Ulster besloot een afzonder
lijke eenheid te blijven vofmon, er een
nieuwe afbakening der grenzen zou plaats
hebben.
De definitieve organisatie van den nieu
wen Iers oh en staat moest nog, zeide
Lloyd George, door de lersche vertegen
woordigers zelf worden gemaakt. Wat
het voorloopige bestuur betreft was voor
gesteld een provisioneele regeering te vor
men welke de meerderheid der lersche
vertegenwoordigers zou weergeven.
De zitting van de Dail Eireann.
DeV aleraontevreden.
De opening van de Dail Eirean ken-
mxkte zich door een stille waardigheid,
maar vervolgens ging het er eenigszins
verhit toe. De onderteekenaars van het
verdrag, die gezeten waren tegenover de
Valera, drongen er op aan, dat het ver
drag zou worden beschouwd volgens zijn
mérites, onafhankelijk van het verschil
van meening in het kabinet.
De Valera klaagde er over, dat de ge
volmachtigden hun instructies hadden over
schreden. De overeenkomst had in ont
werp moeten worden overgelegd ter goed
keuring door het kabinet.
Collins beklaagde zich over het onbil
lijke van de opmerkingen van de Valera.
Hij verzette zich bitter tegen een zitting
met gesloten deuren, zeggendedat Ier
land gerechtigd was, de feiten te kennen.
Hij verklaarde opgewonden: Men heeft
mij een verrader genoemd. Laat het ler
sche volk beslissen. Als er menschen zijn,
die mij als een verrader beschouwen, sta
ik klaar om ze te ontmoeten, nu evenals
voorheen,
In het Hoogerhuïs.
Proen contra.
In het Hoo-gerhuis heeft Morley, de ve
teraan uit den 6trijd voor home rule in
Ierland, die meer dan veertig jaar gele
den reeds een trouwe bondgenoot was van
G-ladstone verklaard, dat de dag waarop
de overeenkomst geteekend was, een dag
van groote vreugde was geweest en geens
zins een dag van vernedering van Enge
land.
Curzon sprak in naam der regeering:
Hij wees er op, dat het accoord op drie
gewichtige beginselen gegrond was: de
suprematie van de kroon, de veiligheid van
het vereenigde koninkrijk en de eenheid
van het Engelsche rijk.
OftlBuu: api ttn.
ders van het verdrag. Hij toonde zich zeer
bitter tegenover Curzon en tegenover de
regeering. Gij beleeft thans de begrafenis
der unionistische partij, die door haar
eigen leiders vermoord is, zeide hij.
Amerika.
Vlootbeperking.
Naar de „Chicago Tribune" uit Was
hington verneemt, beraadslaagt het Con
gres over een wetsontwerp tot verminde
ring van het personeel der marine met
vijftig procent. De huidige sterkte van het
personeel is 175.000 man, waarbij de offi
cieren zijn inbegrepen.
De strijd tusschen Peru en Chili.
De „Nacion" verneemt uit La Paz, dat
Peruaan6che troepen de grens van Chili
hebben overschreden.
Volgens de laatste berichten hebben er
tusschen Peruaansche en Chileensche troe
pen botsingen plaats gehad, als gevolg
van het feit, dat eerstgenoemden de grens
van Chili hebben overschreden.
De nieuwe president yan Guatemala.
De Nationale Vergadering van Guate
mala koos na de omverwerping der oude
regeering generaal José Maria Orreianto
tot president.
Sympathie-staking.
Te New-York zijn 7000 slagers in staking
gegaan uit sympathie met de stakende
vleeschpakkers in de westelijke staten. De
vleeschetende bevolking ziet met zorg den
vleeschvoorraad dunnen en menigeen
maakt zich er nu reeds angstig over, of
hij met Kerstmis van een lekker kluifje
verstoken zal moeten blijven.
Buitenlandsche Berichten.
Mijnramp.
el uH
19 menschen ve
Een exchange-telegram uit Johannesburg
meldt, dat vijf Europeesche mijnwerkers tenge
volge van het instorten van ecu rots tijdens
een brand op de Ferreira goudmijn levend, zijn
begraven. Er is geen hoop meor, om hen te
redden, daar de redders machteloos staan te
genover de vergiftige gassen, die omhoog etij-
gon.
Naar eau Reuter-tclograra nog meldt, brak
Donderdag 31 in de Ferreira-mijn brand uit
wclko naar dc Krl inson-mijn oversloeg mot bet
noodlottig gevolg,, dat 2 blanken on 12 inboor
lingen ten slachtoffer vielen. Zondag kwamen
nog bovengenoemde vijf personen om het le
ven. „Msb."
Treinroof.
Leredu, do Minister van Gezondheid en Lief
dadigheid, die mot zijn kabinetschef een studie
reis heeft gemaakt door het departement Var,
is in den trein van Toulon naar Parijs van zijn
portefeuille beroofd.
Deze berooving had op oen zeer pigonaaTdige
wijze plaats. Toen de trein to Laroche stopte,
werd de kabinetschef gewekt, omdait de deur
van de coupé werd geopend. De chef zag
daarop een hand in den binnenzak van de®
Minister tasten en de portefeuille wegnemen*
De dief was echter zoo snel verdwenen, dat vaa
achterbalen geen sprake was. De portefeuille
bevatte behalve een bedrag aan geld, belangrij-
ke documenten.
FabrieksonSpIoffing.
In de Silezische fabriek te Krickau nabij
Rybnik heeft een ontploffing plaats gehad. Be
halve dat groote materieele schade werd aan
gericht, zijn 5 arbeiders bij de ramp om het
leven gekomen.
Brand in de St Pieter ie Rome.
^Gisterenmorgen geraakte in de kleine kamer
bij de trap, die naar den koepel van de Sint-
Piet er leidt, waarschijnlijk tengevolge van het
wegwerpen van een sigaret, een hoeveelheid
verfstoffen in brand.
Brandweermannen van de stad: en van het
Vaticaan bluschlon het vuur, dat geen schad*
heeft aangericht.
De aardbeving in Japan.
De „Morning Post" verneemt uit Tokio: De
jongste aardbeving heeft in de provincie meor1
dan 400 dooden en 6000 gewonden geöischt.
In Tokio zijn ongeveer 1000 huizen bescha
digd, waarbij talrijke personen ernstig gewond
zijn. Onder de bevolking heerscht een paniek*
stemming, daar men een herhaling der aardbe
ving vreest.
Een Insectenplaag.
Een vreemdsoortige insectenplaag woedt i9
Cardiff in het huis van een daar woonachtig
aanzienlijk handelsman. De man was met zijn
familie een tijdlang buiten de stad geweest,
toen hij, in zijn „home" terugkeeronde, zijn
vriendelijk verblijf belegerd zag door millioenen
vreemde insecten.
Zij hadden zich op de muren en op de meut*-
bels genesteld, op de bedden, de gordijnen, dc -
kleeden en daar oen ongelooflijke vernieling
aangericht.
Verschillende inseotenwerende middeleC
werden beproefd om de invasie te keere*
maar tevergeefs.
De insecten schijnen
vulsel" uit Indisch materiaal bestond. Daarin;
moeten de insecten, die ongevaarlijk voor dei}
mensch zijn, maar in een ongelooflijk korten
tijd alle stoffeering stukvreten, oorspronkelijk'
hun verblijf hebben gehouden. De insecten plan* j
ten zich met een snelheid van drie generaties i£
de 24 uur voort, zoodat het geen gemakikelQC
werk is, het ongedierte uit te roeien.
HET VOORNAAMSTE NIEUWS.
De gewijzigde Dienstplichtwet is met £1
tegen 48 stemmen aangenomen.
Het woningvraagstuk in een nieuw phé"
se. De woningen zijn te duur.
De gemeente-begrooting te Leiden is Her
drie dagen discussie aangenomen, zooals
door B. en W. was voorgesteld.
De Kamerverkiezingen.
Naar Ons Noorden mededeelt, heeft eeng
vergadering van de drie R.-K. kieskring-
besturen van Friesland, Drente en Gro*
ningen besloten één en hetzelfde adviee
naar het hoofdbestuur van den bond van
R.-K. rijkskieskringorganisaties op te zen
den. Dit advies luidt: 1. A. C. A. van Vuu*
ren; 2. mr. P. J. Aalbcrse; 3. dr. H. W. Talf
kenhurg; 4. mevr. W. Brouns van Bcsouv^
5. L. baron van Voorst tot Voorst: G. mevr»
Bronsveld-Yitringa; 7. mr. dr. Jan va#
Best.
Arbeidstijd spoorwegpersoneel.
Het bericht dienaangaande, overgeno
men uit de „Tel." blijkt onjuist.
Het hoofdbestuur van „St. RaphaëL*
doelt mede, dat er geen commissie uit da|
hoofdbestpren der vier bonden van spoor
wegpersoneel, welke de voorstellen det)
directie zou onderzoeken, heeft bestaan ea;
nog niet bestaat, waardoor dus ook van-
zelf vervalt, dat die commissie aan del I
hoofdbesturen der vier bonden van spoor-
dat de wijzigingsvoorstellen der directie! 1
onaanvaardbaar zijn. t}
De Djambi-ovcrccnkomst is geteekend. i
Naar men verneemt is gisterenmiddag
5 uur op het Ministerie van Koloniën de'
overeenkomst tusschen do Regeering en:
de Balaafscho Petroleum-Maatscbappi|
inzake Djambi door Minister De Graaf e#i
de directeuren van de Balaafsche getee-J
kend.
Invoer van ruudvlocseh in België.
De redacteur van het „Hbld." te Brussel
seint d-d 13 dezer: L
Naar wij vernemen, zal van morgen all./
de invoer in België bij hcele, halve bees-?)
ten of kwartieren, zonder dat do longen? ,Jr
er aan vast zijn, van versch vleesch vaifr
runderen, geslacht in Nederland, zijn toe*7
gestaan langs de tol- en hulpkantoren).
welke geopend zijn voor den invoer va^'
slachtvee. Het vleesch moet op iedeÉ
kwartier van een goed leesbaar stemp»
voorzien zijn. waaraan de herkomst t
vast te stellen.
