»t<\ n.1. cis', der drc;'?ncTalie'rickten U.n do
«ardappeiplant, werd aanvankelijk ia snip
peruren, later voorzoover het onderwijs het
mij toeliet, wat racer studie gemaakt Dr. J.
Oortwijn Botjes nam ditzelfde vraagstuk
van het standpunt van den selectiekweeker
onderhanden, en zoo is door samenwer
king ten slotte een beeld ontworpen van
deze ziekte, dat tot basis van verder onder
zoek kan dienen.
Over deze studiën is in 1913, 1916 en
1919 verslag uitgebracht in de „Mededee-
ÜBgen der Landbouwhoogesehool" en in
het onlangs (1920) verschenen proefschrift
van Dr. J. Oortwijn Botjes. In het kort
kan ik, schrijft Prof. Quanjer, er hier het
volgende van mededeelen. In alle landen
waar- de aardappelteelt eenigo uitbreiding
hecl't gekregen, heeft men opgemerkt, dat.
de bestaande soorten, die zich aanvanke
lijk in een goeden roep verheugen, allengs
meer en mec-r tegenvallen cn door nieuwe
uit zaad gewonnen soorten moeien worden
vervangen. Dit is uit economisch oogpunt
een groot nadeel. Het kost veel moeite om
het gebruik der nieuwe rassen - ingang te
doen vinden eerst moet de landbouwer
eicn dat zij goed zijn, dan moet het pu
bliek aan den smaak wennen. Eindelijk is
het zoover, clat men er een afzetgebied voor
heeft veroverd en clan, beginnen do klach
ten over „ontaarding" te komen, eerst en
kelen, dan van alle kanten tegelijk en
men roept om nieuwe rassen ter vervan
ging van de pas ingeburgerde. Welk boek
over plantenteelt of aardappelverlxnxw men
leest, alle achten zij de ontaarding der
soorten een economisch zeer belangrijk
•nadeel, maar over de oorzaken er van leest
onen de meest verschillende hypothesen
meestal wordt zij met de ongeslachtelijke
voortplanting in verband gebracht. Sedert
15 jaar heb ik mij met de studie van dit
■ve; schijnsel beziggehouden; aanvankelijk
heli ik er mij toe bepaald een voorstelling
te 'krijgen van de wijze, waaorp zich de
^ontaarding" voordeed .Het bleek mij, dat
de ontaarde planten verschijnselen ver
toonden, die de practicus als „krul" aan
duidt. Langzamerhand; heb ik een com
plex van ziekten, dat als krul bekend
etend,, in een geheele reeks afzonderlijke
«dekten leeren indeelen; zooveel mogelijk
lijn deze in de aardappelsoorten, waarin
ze voorkwamen, afzonderlijk voortre
kweek t, terwijl getracht werd gezond mate
riaal aan le kweeken. Het bleek spoedig,
dat ik mij met het oog op de geringe op
pervlakte grond, die mij ter beschikking
stond 'bot het aan kwee ken van twee der be
langrijkste ziekten, tot een klein aanbal
soorten moest bepalen zoo beperkte ik
dus de studie tot de blad-rol en de mozaïek
ziekte voor een beschrijving dezer ver
schijnselen verwijs ik naar de „Mededee-
hngen" of naar een korte brochure, die
door den Phytopathologisclien Dienst is
verspreid. Daar mijn pogingen om een mi
croti rganisine als oorzaak der bladrolziek-
te te vinden, faalden, en ik tot de overtui
ging kwam. dat verschillende opgaven van
Duitsche, Oosten r ij.ksche en Hongaarsche
zijde over organismen, die als oorzaak ge
vonden zouden zijn, onjuist waren, ben ik
gaan zoeken in anatomische en physiologi-
sehc richting en vond do bladrolziekte
steeds gekenmerkt door een afsterven der
zeef vaten (phloeemnec-rose), en door verhin
dering van den zetmeelafvoer, verschijnse
len, die toen nog geheel nieuw waren voor
de wetenschap, maar sedert ook bij een
aantal andere plantensoorten, die aan
6oort.gelij.ke ziekten lijden, gevonden zijn.
In het jaar 1913 begon ik met proeven, die
ten doel hadden,, vergroeiing te bewerkstel
ligen tusschen deel en van zieke en van ge
zonde planten, en langs dezen weg gelukte
het te bewijzen, dat de bladrolziekte be
smettelijk is. In dien zelfden tijd begon
Oo is wijn Botjes met selectieproeven op zijn
bedrijf te Oostwold (Oldambt), die hem tot
de ontdekking brachten, dat bladrolzieke
■planten op het veld hun gezonde buren
besmetten, van welke besmetting de ge
volgen eerst een jaar later aan het nage
slacht der besmette planten zijn waar te
nemen. Yan dien tijd af is geregeld door
Oortwn Botjes met selectieproeven op zijn
heb ik hem kunnen helpen met de mid
delen, yan mijn, zij het ook niet speciaal
voor dit doel ingericht, laboratorium en
kleine kweekerij, terwijl hij mij steeds ge
tonde planten voor infectie-proeven kon
leveren, die zich op zijn bedrijf beter lie
ten kweeken dan op mijn kleine proefveld-
jes. De dissertatie van Dr. Oortwijn Botjes
nu bevat een zeer belangrijke bijdrage tot
de beantwoording dei' vraag, waarom zich
gezond materiaal beter te Oostwold laat
kweekeneen vraag, die direct samenhangt
met een ander probleem, waarop ik reeds
de aandacht vestigde, n.l. waarom men in
hei- algemeen juist uit. noordelijke streken
FEUILLETON.
De geschiedenis der sociale wet
geving in Nederland.
De enquête van 1841, welke uit dit rond-
ach rijven is gevolgd, vond navolging in
1842, toen de heer Luttenberg zijn bekende
proeven van onderzoek van het armwezen
in ons vaderland in het licht gaf, in welke
ecne verordening nopens het toelaten van
arbeid van kinderen dn fabrieken werd aan
gegrepen als een der middelen, meer recht-
el reeks onder het bereik der regeering ter
verbetering en opbeuring der regeering ter
armen. Geen wonder, dat de provinciale
regeeringen verwezen naar de antwoorden
reeds een voorgaand jaar gegeven. Wel
wonder echter, dat deze beide enquêtes
hebben geleid tot niets, eigenlijk .tot min
der dan aiiets a-oor een doel te wijten aan
1 ri tijdvak Aan staatsonthouding, dat
lgde\-oor een deel ook aan den over-
ried van stof, die dit onderzoek opleverde.
1 i zoo weinig hebben deze enquêtes be-
1 -stelling nagelaten, dat. toen in 1853 de
itschappij tot bevordering der Nijver-
1 I een prijsvraag uitschreef betreffende
i volledig onderzoek naar den invloed,
het gebruik van kinderen tot fabrieks-
"id had op hunne lichamelijke, verstan-
d- pi) zedelijke ontwikkeling, daarvoo<r
t \einig deelneming werd getoond, dat
i i i 1836 opnieuw moes1 worden uitge-
p cn en ook -cn - één antwoord
ink vm. De Maats';!:; ij ter be\'ordering
poo {aardappelen betrekt. Oortwijn
Botjes heeft n.l. gevonden, dat een bepaal
de op aardappelen voorkomende bladluis-
soort (Mizoides pcrsicae) de bladrolziekte
van zieke naar gezonde planten kan over
brengen daar nu deze bladluizen in het
algemeen meer in het boomrijke en be
schutte Gelderland, dan in de kale vlakte
en het ruwer klimaat van het noorden van
ons land op aardappelen voorkomen, heeft
hier in Gelderland veel meer besmetting
plaats dan ginds.
Soortgelijke uitkomsten als de studie der
bladrolziekte opleverde, verkregen wij ook
bij die der mozaïekziekte en in den laats ten
tijd blijkt, dot nog andere ziekten, die
nog niet nader beschreven zijn, dn sommige
opzichten overeenkomen met bladrol en
mozaiek.
Door deze ontdekking schijnt het moge
lijk te zijn geworden om in de streken,
die voor de ontwikkeling van bladluizen
minder gunstig zijn, volkomen ziektevrij
pootgoedi te .telen ik zeg opzettelijk
„eehijnt", want het onderzoek naar de
infectie-bronnen van „bladrol" en „mo
zaiek" is nog niet afgeloopen.
Buitenlandsche Berichten,
Ernstige spoorwegramp in Frankrijk.
Zaterdagmiddag heeft opnieuw een ontzet
tend spoorAvegongeluk in Frankrijk plaats ge
vonden, toen van den expresstrein, die om i
uur 40 minuten van Rijssel naar Parijs ver
trok, tusschen Atrecht en Albert een gedeelte
derailleerde. Drie en twintig dood en en der
tig gewonden werden hij het eer te onderzoek
geteld.
Omtrent bet ongeluk wordt nader gemeld:
Het was 10 minuten over drie, toen do trein,
die met een snelheid van 100 kilomeier per
uur reed, het station Beaucourt passeerde.
Plotseling verminderde de trein zijn vaart. De
machinist begreep niet waarom de trein stil
hield en trachtte deze weer in beweging te
brengen. Toen bemerkte hij, dat hij de vier
laatste wagons had verloren. Deze waren na
melijk gederailleerd. De aclrtcrsle goederen
wagon ontspoorde het eerst en Avas oorzaak
van het derail leeren van de drie voorlaatste
wagons, derde klasse rijtuigen, cn met passa
giers opgepropt, tot zelfs in de gangen. De
wagons liepen eerst een tijdje naast de rails
en vielen toen van de spoordijk af, waarbij zij
elkander indrukten. Zij vormden een chaos,
waaruit aan alle kanten gewonden zich tracht
ten los te werken. Van alle kanten daagde liu'p
op. Do eerste hulp werd verleend door wan
delaars, die zich juist nabij de plek des on-
heils bevonden, daarna, door een gedeelte der
passagiers, die teruggekeerd waren. De aanblik
van bet tooneel der ramp was ontzettend.
Een onderzoek heeft aan het licht gebracht,
dat er geen sprake is van sabotage, doch dat
het ongeval te wijten is aan den slechten toe
stand, waarin zich de spoorbaan bevindt..
Doordat de rails door do ontzettende hitte der
laatste dagen waren uitgezet, was de laatste
goederenAvagen die bijna niet geladen was, ont
spoord, hetgeen, zooals gezegd, het ontsporen
der drie voorlaatste wagons ten gevolge had.
Later wordt gemeld, dat bij het ongeluk 25
dood en te betreuren zijn, terwijl G2 personen
gewond zijn.
Onder de personen, die gewond zijn, bevin
den er zich 20, wier toestand uiterst zorgwek
kend is. Men meent dus,"dat de doodenlö-. nog
grooter zal worden.
Vleeschvergiftiging.
Te Neckerspoel (Meckel en) zijn 1G perso
nen vergiftigd door het eten van bedorven var
kensgehakt. De toes'and is zeer ernstig.
Gevaarlijke viooimanceuvres.
De „Times" verneemt uit New-York:
Grootc belangstelling bestaat in Amerika
voor de proeven, bij de "kust van Virginia met
een bomaanval van Anierikaansche vliegtuigen
op gewezen Duitsche duikbooten cm andere
oorlogsschepen.
Een groot aantal leden van hel congres en
persvertegenwoordigers volgden deze manoeu
vres, die zich ontwikkelden tot een wedstrijd
tusschen de Amerikaansche torpedojagers en
de vliegtuigen, wie van hen. het eerst de on
derzeebooten dn den grond kon boren. De
vliegtuigen hebben het tot dusverre gewonnen.
Zij brachten de man oeuvre er en de onderzee
boot 117 in 20 minuten met 12 bommen tot
zinken, terwijl een eskader van vijf torpedoja
gers een kleine duikboot eerst na 24 minuten
en na 40 kanonschoten tot zinken kon bren
gen.
De manoeuvres hebben door een aantal
voorgekomen ongelukken den dood van 22
personen veroorzaakt, o. w. officieren en min
deren.
der Nijverheid heeft aintussche'n haar po
gingen voortgezet'. Het is v.ooa.l liet Leid-
sche departement Leiden behoorde toen
tot de belangrijkste fabriekssteden van ons
land hetwelk den strijd tegen den kin
derarbeid aanbond en dat in 1859 van het
Hoofdbestuur de opdracht, ontving een rap
port aangaande de misbruiken uit te bren
gen. Tevoren, dai 1857, had reeds heb depar
tement Deventer derzelfde Maatschappij
een verslag over den arbeid van kinderen
in fabrieken het lacht doen zien indien
daarin even bedenkelijke toestanden wer
den onthuld als in hel Leidsche verslag
naar voren kwamen, moet het verwonde
ring wekken, dat men nog tot 1874 heeft
noodig gehad alvorens een eerste wettelijke
maatregel werd genomen. Mede maar aan
leiding van dit Leidsche rapport werd in
de algemeene vergadering van 10 en 11 Juli
1860 aan directeuren der Maatschappij op-
gedragen, pogingen bij de regeering aan te
wenden tot het samenstellen van een rege
ling van den arbeid van kinderen in de
fabrieken. Dit geschiedde door directeuren
bij een schrijven van Maart 1861, waarin
het onderwerp van zoo overwegend belang
werd geacht, dat „de Maatschappij aan
hare roeping zou te kort doen, wanneer zij
zich miet veroorloofde het met zekeren aan
drang ter sprake te brengen." Weliswaar
had 't Leidsche departement dn zijn con-
clusiëm aam do algemeene vergadering van
1860 onderworpen, verder strekkende maat
regelen voorgesteld dan in dit request
werden ontwikkeld. Door de regeering
schijnt weinig aandacht aan het adres ie
zijn geschonkenter algemeene vergade-
Droogle in Engeland.
De voortdurende droogte ui Engeland dreigt
voor de boeren op een catastrophe te zulten
uitloopeu. Alle oogsten lijden sterk door gebrek
aan water en vele producten zullen zeker mis
lukken. Het publiek wordt aangespoord zuinig
met water om te gaan.
Do mijnramp in Westfalcn.
Onder groote deelneming van alic klassen
der bevolking zijn Vrijdagmiddag de slachtof
fers van de niijngasojilploffmg in do mijn
Mont-Cenis begraven. Op de plaats, waar het
ongeluk is geschied, en van de naburige mij
nen, waren ten' feeken van rouw do vlaggen
halfstok geheschen. Ook do openbare gebou
wen en tal van particuliere woningen vertoon
den dit toeken van rouw. Op verzoek van de
nagelaten betrekkingen waren sommigen der
slachtoffers naar hun woonplaatsen vervoerd,
om daar begraven te worden.
Voot het ziekenhuis Doornig stonden drie
ën-ze ven tig lijkkisten opgesteld. Duizenden wa
ren samengestroomd om bij de plechtigheid
tegenwoordig te zijn. Afgevaardigden der
mijnwerkers, vak vereen igin gen in de kleeder
dracht van hun bedrijf, en afgevaardigden vau
alle mijnen uit de omgeving waren aanwezig.
Het hoofd van hot mijnbedrijf in Pruisen, Von
A'lthaus, was uit Berlijn aangekomen; als ver
tegenwoordiger der Rijksregecring vergezelde
•hem de Minister van Arbeid, dr. Braun. Ook
de provinciale autoriteiten waren vertegen
woordigd. evenals do gemeenten, en de mijn
werkers van de mijn Mont-Cenis.
Op de tonen van treurmuziek wei den eerst
twintig lijkkisten van het ziekenhuis Boemig
naar het aan de overzijde dei' straat gelegen
katholieke kerkhof gedragen, waar voor de uit
Boernig afkomstige mijnwerkers een gemeen
schappelijk graf was gedolven. Aan het met
eikenloof versierde graf werd het Avoord ge
voerd door den vicaris-generaal, dr. Rosen-
berg uit Paderborn die den bisschop vertegen
woordigde. Tijdens de plechtigheid' klonk het
Miserere.
De Zwitsersche hcrlogeirvdusWe.
De horloge-industrie bevindt zich op heï
oogenblik in een freurigen toestand. Sedert bet
einde van 1920 zijn de zaken voortdurend ach
teruitgegaan en nog nimmer heeft de horloge-
industrie zich in een dergel ijk en kritieken toe
stand bevonden als tegenwoordig. De uitvoer -
Avaarde gedurende het eer:te kwartaal van 1920
bedroeg 78.832.970 franken. Gedurende hetzelf
de tijdvak in 1921 bedroeg de uitvoerwaarde
slechts 44.791.252 franken. Jn de kringen der
■horloge-industrie is men hot er algemeen over
eens, dat do beperking vart den invoer groote
gevaren oplevert en dat deze beperking moet
worden opgeheven. Bovendien dringt men er
bij de Bondsregeering op aan de invoerrechten
voor verschillende artikelen, welke in Zwitser
land niet gemist kunnen worden, te verlagen.
„Haudelsber."
Dood van een avonturier.
In Engeland is overleden Louis de Rouge-
mout, wiens verscheiden in de herinnering te
rugbrengt een sensatie-geschiedenis, die in
1898 in Engeland groote belangstelling trok. In
dien tijd kwam daar uit Nieuw-Zeeland aan
Louis de Rougemont, die beweerde dal hij na
een schipbreuk dertig jaren had geleefd onder
kambalen .van de Zuidzce-eilaudon bij Austra
lië, waar le voren geen blanke ooit een voet
had gezet. Hij verklaarde, dat hij hoofd geAvor-
den was van dien Avildcu volksstam; een
vrouw uit dien stam had- gehuwd: aan kroko
dillen was ontsnapt, enz. enz., en zijn verhalen
maakten in Engeland zulk een sensatie, dat de
Rougemont liilgenoocligd werd lezingen te hou
den in tal van wetenschappelijke genootschap
pen.
Evenwel kwamen zijn verhalen in verdenking
bij mensohen, die Australië kenden. Zij beweer
den, dat de Rougemont's beschrijvingen niet
overeenkwamen met den plantengroei en de
fauna van Australië en hun oppositie ging zoo
ver, dat do ..Daily Chronicle" de- Rougemont
uitnoodigde eens te komen, praten met de re
dactie. Daar deed bij wéder zijn verhalen in
tegenwoordigheid van den heer Donolioe, een
journalist, die Australië door en door kende
dezelfde Donohoe, thans als oorlogscorres
pondent der „Daily Chronicle'' bekend en
toen viel do Rougemont door de mand en ver
klaarde hij dat al zijn verhalen louter fantasie
waren geweest.
Hij bleek te zijn Honri Louis Grin, geboren
in Zwitserland, die in 1874 «is koerier naar
Australië was gegaan, en daaT van alles ge
weest Avas paarlvissehcr. ondernemer van
mijn-syndicaten enz., ana ar die tevens een man
was met groote fantasie en daardoor allerlei
sensatiewekkeude verhalen Avist te verzinnen.
Na zijn ontmaskering vei dween de Rougemont
maar December jl. werd in een Londensch hos
pitaal opgenomen zekere Louis Redman van
ring van 1863 werd geklaagd, dat dc Maat
schappij geheel ia het onzekere Avas gelaten
of aan. hare pogingen eeiiige opmerkzaam
heid! was 'gegeven. Daarom werd aangeno
men een voorstel om opnieuw op regeling
van den arbeid van kinderen i-n fabrieken
aan te dringen, terwijl het- voorstel om een
.nieuwe enquête over dit onderwerp te hou
den we-rd verworpen.
Niet alleen trouwens de Maatschappij tot
bevordering der Nijverheid, maar ook de
Vereeniging ter bevordering van f a-brie ks-
en handwerknijverheid trok zich het vraag
stuk aan. Door de Leidsche afdeeling van
deze vereenigiiog werd een avettelijke rege
ling evenzeer en met even grooten nadruk
bepleit als reeds door do Maatschappij van
Nijverheid was geschied. Tevoren Avenschto
deze vereeuiging een onderzoek.
Zulks werd niet. gewensoht door de
Twentseho vereeaiging tot bevordering van
Nijverheid en Handel en de. Nederlandschc
Maatschapynj tot bevordering der Genees
kunst. In de vergadering der Vereeniging
tegen het pauperisme te Groningen van
i860 wend door de heciren Dr. A-li Cohen,
Mr. J. H. Trip en Mr. A. P. Pareau een
rapport uitgebracht betreffende den toe-
st&nd van kinderen, die in fabrieken e. d.
werken. De Leidsche diakenen stichtten in
1851 een eerste diaconie-school voor fa
briekskinderen. Tal' van publicisten, onder
wie in deze jaren het eerst de heer en Lalle-
man, 'le Poole en Goronel dienen to wor
den genoemd, hebben in tijdschriften als
,,De Economist" en ondorc de aandacht
op het verschrikkelijk verschijnsel van den
kinderarbeid gevestigd. j -
wien iiu gebleken is, dat hij was Grin alias
de Rougemont. Hij is nu op 74-jarigen leeftijd!
overleden. Had hij zijn fantaslhchen geest ge
bruikt om zijn verhalen om te zotten in ro
mans, hij zou er mogelijk schatten mede ver
diend hebben.
Een moeder, die om genade smeekt voor den
moordenaar van haren zoon.
Een merkwaardig verzoek om genade voor
een moordenaar door de moeder van zijn
slachtoffer is gedaan ten behoeve van John
Mac Kean, een Sinn-Feinsch lid van hel „ler-
sche republikeinsche parlement", die beschul
digd Avordt van het vermoorden van den in
specteur Mc. Grath Van de koninklijke Iersche
politie.
Mc Grath was in een hinderlaag van do Sinn
Feincrs gevallen en door hen tor dood veroor
deeld.
Voor hij gefusilleerd werd, schreef hij een
roerenden brief aan zijn vrouw, waarin bij haar
vroeg, geen haat te koesteren tegen Mc Kean,
dio zijn terechtstelling volvoerde en verzocht,
om zijn gou-den 'horloge als bewijs van verge
ving aan Mac Kean aan te bieden. Mac Kean,
zoo echreef de ter dood ver or deelde, meent
dat hij zijn plicht vervult en hoeft mij met alle
mogelijke consideratie behandeld.
De krijgsraad, voor welken Mac Kean nu
terecht staat, heeft van de moeder, vader cn
drie broers van den inspecteur Mc Grath den
volgenden brief ontvangen.
„Zijn moeder die hem zijn diensten van den
grooten oorlog misgund beeft, die trolsch was
op hom toen hij een officiers-aanstelling ver
wierf met liet militaire kruis voor 'dapperheid
op hot slagveld' en. die met' een zwaar hart zijn
stoffelijk overschot naar zijn rustplaats volgt,
verzoekt eerbiedig, dat de hancl der gerechtig
heid door genade verzacht moge worden. En
Avij, zijn vader en broers, die het verlies van.
onzen zoon en broeder zullen blijven voelen,
tot wij hem aan gene zijde van het graf ont
moeten, vragen niet om wraak, maar sluiten
ons aan hij dit verzoek en hopen dat ons allen
Avare troost zal geschonken Avorden, doordat
gij gevolg geeft aan wat, naar wij oprecht ge-
looven. de laatste wenech van wijlen den dis
tricts-inspect cur is geweest: dal de man die
zijn gevangenen ontzag en beschermde, ontzien
en beschermd zou worden, wanneer hij zelf
gevangene was."
Vreemdsoortige sterfgevallen.
Tc New-York hebben zich e°n drietal vreemd
soorlige sterfgevallen voorgedaan, die de poli
tie ernstig bezighouden. Op verschillende plaat
sen der stad zijn drie jonge vrouwen dood 'f
stervende gevonden, vermoedelijk door dc uit
werking van een onbekend narcotisch vergift.
De drie vrouwen, die in looneelkringen bekend
waren, doch overigens in geenerlei betrekking
met elkaar stonden, werden alle drie gevonden
onder omstandigheden, die geen vermoeden
opleveren voor zelfmoord.
Ook Avas er geen enkele aanwijzing dat zij
kort voor haar (jf.'od in hot gezelschap van an
dere personen geweest waren, zoodat de New-
Yerksehe politie hier voor een moeilijk op te
lossen raadsel staat.
Dc ontzettende ellende te Wcenen.
Men heeft tie ..N. R. C." in staat ge
steld uit een particulier schrijven het vol
gende over te nemen:
Ik ben nu ruim 4 weken in Oosten
rijk en vindt den toestand afschuwelijk.
Een ongelooflijke verarming, tot dusver
{erend op dc besparingen van vroegere ge
neratics; de kroon, is cent en in koop
kracht ongeveer 1 cent. Ziedaar do bron
van verarming; de vreemdeling' leeft hier,
tot zijn schande, goedkoop, de inlander
Jijdt honger door de duurte in Kronen,
waarnaar hij zijn inkomen telt. De ar-
be.idsmassa leeft boven haar stand, ver bo
ven 1913 uit en luiert.; de. middenstand
lijdt gebrek; de goede families cn de adel
kwijnen weg in mansardes, het openbaar
leven wordt beheerscht door O.-W.-ërs en
Joden van het gemeenste soort; alles is
hier inferieur, het ge-ld, de mensehen, het
eten; er is iets raadselachtigs in als men
ziet dit heerlijke vruchtbare laud, met
zijn prachtig klimaat, dat ten ondergang
opgeschreven is door het gezwel, dat men
nog altijd Wcenen noemt, een groot bor
deel, meer niet; een budget mei een jaar-
lijksch deficit van milliardèn, ontstaande
uit de voortdurende looneischen, die ove
rigens bij de steeds toenemende duurte in
Kronen zeer verklaarbaar is. Dan de „No-
tenpre-sse", die altijd maar werkt; ik weet
niet veel van circulatiebanken al', maar
het papier van een biljet van 50 Kronen is
met de drukkosten mee 50 Kronen waard,
d.w.z. kost 50 Kr. om het te maken; denk
u in wat oen afgrond voor kot crediet dat
Lallemaoi met zijn artikel„Slavernij in
Nederland", voorkomende in „Do Econo
mist" van 1S55, onder dten titel voorzien
\an het journalistiek zoo sprekende woord
je „Ingezonden" heeft zeker een der oud
ste bijdragen geleverd, maar nevens hem
zijn het in het bijzonder de medische on
derzoekingen van Goronel, die de aan
dacht verdienen. In 1860 betreffende de
ziekten der oalicot-wevers, in 1862 betref
fende do Halversumsche industrie, in 1564
betreffende de Leidsche wolfabrieiken en
de Amsterdamsohe diamantindustrie, pu
bliceerde deze hygiënist voor het mceren-
deel in de tijdschriften der Maatschappij
voor Geneeskunst voortreffelijke 'bijdragen,
die aansloten aan de reeds vroeger ver
schenen geneeskundige plaatsbeschrijvin
gen als die van dr. Büclier over Gouda
(1842), van Coronel over Middelburg voor
heen en thans (1859) en van Van Hengel
over do fabrieksarbeiders in de spinnerijen
te Hilversum (1862), alle welke bijdragen
langzaam maar zeker een publieke overtui
ging .gingen vestigen, dat er something rot
ten was.
Niets heeft inkusscheai meer gewerkt op
de openbare moering dan de rede, die de
schrijver J. J. Cremer onder den titel „Fa
briekskinderen, een bede doch niet om
geld" op 7 Maant 1863 in de Diligemtiar
zaal te 's-Gravenhage uitsprakeen rede,
waarvan de „Nieuwe Rotterdams che Cou
rant" sclirecf te hopen, dat- eindelijk de
Nederlandschc wetgever voor goed een ein
de zou maken aan de mishandeling a-an
kinderen op de fabrieken en waarvan De
Bosch Kemper in het „Volksblad" getuigde
s en dart zijn er nog biljetten van 20, 10, 2T
cn 1 Kroon, waarop geld wordt toegelegd!
Hoe men ooit uit deze papieren „Wirt-
schaft." komt, is een raadsel.
Dc families, die ik ken, leven in de ar-
inëiijkstc omstandigheden; een paar,lach
niet, veldmaarschalken, gepensioneerd', zijn
klerk op de boekhouding van een brouwe
rij voor 1000 Kr., zegge ƒ5.per maand!
Hef is een tragedie, die zich i.n het hart
der l.g. beschaafde wereld afspeelt, dio
men mei eigén oogen zien moet, om le gc-
looven. En men ziet geen uitzicht op een
oplossing, en toch leven dez© menschen
mot een „gemiitlichkoit" en een betrekke
lijke. opgewektheid», alsof het sflechts een
voorbijgaand kwaad is, terwijl zij" heel
goed Avelcn en ook uitspreken, dat zij een
verbetering niet zullen beleven, „Hoff-
nuhgslos" en „aussiahtslos", een mensch
is een vreemd veerkrachtig wezen!
Do Spaansclic koning flauw gevallen.
De Koning van Spanje viel Dinsdag, toen
hij een polo-imalch te Londen bijwoon die,
flauw en was gedwongen zich terug lo
trekken. Hij heeft van zijn ongesteldheid
geen kwade, gevolgen ondervonden. Hij
was Woensdag i-n staat, de match weer bij
te wonen.
Apostolaat.
De Kcik is niet enkel he.:teind voor de ka
tholiek geborenen; God ayiI door Haar allo
njonscheu leiden naar het geluk. En ook niet
enkel zwarte, doch eveneens blanke heidenen.
Dat hebben do Engelse lie kalholioken be
grepen.
De Londenecko corr. van de „Msb." schrijft
over „Do Tweede Lente", cn zegt:
In de jonge, frissche, strijdende organisatie
der Roomscho Kerk alhier beginnen voor c-en
ieder duidelijk naar buiten te stralen die on
loochenbare teekenen van een bovennatuurii;-
ko instelling, waarvoor de leden der Staatskerk
als der overige p roles tantscke sect en vreem
den waren geworden. Die uni vers eel e éénheid
in tegenstelling «net de geïsoleerde geloofsge
meenschap van nationale kerken en het insu
laire „zedelijk gezag", komt nu het felle Jicht
der realiteit. Dio heiligheid, door een toene
mend gebruik maken A an de bovennatuurlijke
genade-middelen der H. Kerk, Avaardoor tel
kens nieuwe kracht, en de reeds vergeten deug
den der werkdadige christenen aan do buiten
wereld werden geopenbaard. Dat ijverige apos
tolaat der ouderen, als van de bekeerde En-
gelsche katholieken, dat zich doet kennen in
het toenemend organiseereri van de kerkge
meenschap, van missies, scholen, centra voor
Katholieke lectuur, onder do inspiratie van
die wonderlijk-succesvolle „Catholic Truth So
ciety", welke maatschappij sinds een halve
eeuw miUioenen goedkoope, excellente brochu
res cn tract a ten Aan de allerbeste apologeten
en polemisten, van geschiedkundigen, mannen
van profane wetenschappen en kath. letterkun
digen, do wereld heeft ingezonden. Laai ik u
alleen maar vertellen, dat verschillende hon
derdduizenden dier ..papieren-preeken", jaar
lijks door andersdenkenden gekocht worden in,
de depots der maatschappij, en aan de kerkdeu
ren. De „Catholic Evidence Guild", slechts
oenige jaren oud, en begonnen als een lceken-
V reoniging, door beproefde apologeten ge
schooid, om ..Katholieke getuigenis" af te leg
gen tusschen de graspreekers van' het Hyde-
Park, heeft zich nu nierkwaal dig ontwikkeld-
Op Zen- en feestdagen zijn er in Londen al
léén wel een lAviiitiglal groepen jonge maun n
die, vanaf een draagbaar platform, onder de
schaduw van een groot missie-Kruisbeeld, het
■katholicisme prediken, ophelderingen geven
aan do honderden onwetenden, valsche aantij
gingen weerleggen. En dat gebeurt nu in Li
verpool en Plymouth, in Birmingham en Not
tingham, in sleden, dorpen, tusschen de genot
zoekers aan hot zeestrand, in de afgelegen bin-
ncniaudsche gehuchten.
Burgerlijke Stand,
LEIDEN.
24 Juni.
Geboren: Jansjo d. van C. Sloos en J Rck*
landso Elisabeth Julia d. van P. P. Deumer
en K. van 't Riet Nicolaas Godfried van
P. N. van Kampen en L. kornike Tjon ui© z.
van M. Alkema en M. van Meijgaard.
0 v c r 1 o d e nH. v. d. Beid m. 45 j.
13
ZOeTERWOUDë.
Geboren: Calliarina WdJhetmina, d van
Cl). Vonk cn van N. Hoogervorst Johanna,
Maria, d. van H. van der Poel en van A. J.
Lubbe.
Overleden: Fi ansje Dirks, 83 j; r
dat ze eindelijk de "regeering-zou over
halen een wets voordracht in /te dienen,
die zelfs door veel welgezinde fabrikanten
verlangd werd. Inderdaad, al liet de Maat
schappij van Nijverheid in haar adres, in
1861 lot de regeering gericht, het beroep
op de menschlievcndhcid der iindustrieelen
om zich vooral tot onthouden van het ge
bruik van langdurigen en te vroegen ar
beid der kinderen, hetwelk in.het Leidsche
rapport werd aangetroffen, vervallen, men
ken verwijzen naar de voorbeelden van Van
Kempen, van Marken en Stork, die als par
ticulier initiatief van dien tijd genoemd
dienen te worden. En men kon er op wij
zen, da,t nog op 17 Maart. 1863 een 32 taf
inwoners van Leiden, allen fabrikanten,
tot den Koning een adres richtten, waarin
zij zich „bewogen" verklaarden ..met den
toestand der in fabrieken arbeidende kin
deren" en de overtuiging uitspraken
„van do dringende noodzakelijkheid ee-ner
allen verplichtende regeling betreffende het
onderwijs', uren van arbeid en de .rust der
kinderen." Het Noord-Brabanteeh Genoot
schap van Kunsten en Wetenschappen ten
slotte had in 1863 opnieuw een prijsvraag
uilgeschreven betreffende een overzicht
Aan den invloed door den arbeid der kin
deren in fabrieken op hun zedelijke, ver
standelijke cn lichamelijke ontwikkeling
uitgeoefend voor wat betreffen Tilburg,
Eindhoven en Helmond met de aan die ste
den grenzende gemeentendat er ooit een
antwoord op die prijsvraag is gekomen
blijkt nergens uit dc handelingen van het
genootschap.
([Wordt VOi'VOlgd}.
