wfEfrrrr
BINNENLAND,
Pit Mad verschijnt cïlrcn dag, uifgez. Zon- en Fccstd,
De Abonnementsprijs bedraagt, bij vooruitbetaling,
voor Leiden 17 ct. p. weck, 12.25 p. kwartaal; bg
enzc agenten 18 ct. p. we^k, 12.40 p. kwartaal. Franco
p. poet f2.70 p. kwartaal. Het Geïllustreerd Zondags
blad is voor de Abonné's verkrijgbaar tegen betaling
Tan 40 ct. d.kwartaal,bij vooruitbetaling. Afzonderlijke
nummers 5 ct., met Geïllustreerd Zondagsblad 8 cent
tie Jaargang.
Euresu: STEENSCHUUR
WOENSDAG 7 JANUARI 1920.
15 - LEIDEN. Interc. Telefoon 935.
No. 3115
Postbus 11-
Pc Advertentieprijs bedraagl £2J/a cent per regel
voor gewone advertentiën; Zaterdags 80 cent per regel
Voor ingezonden mcdedeelingén wordt bet dubbele vau
het tarief berekend. e
Kleine Advertentiën, waarin betrekkingen worden
aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en
verkoop 50 cent; Zaterdags 75 cents, van 80woorden
Dit nummer bestaat uit twee bladen
HET VAN KRACHT WORDEN VAN
DEN VREDE.
AMERIKA WAARSCHIJNLIJK BUITEN
DEN VOLKENBOND.
DE OPPERSTE RAAD EN DE
REGEERCNG IN BOEDAPEST.
SUCCESSEN DER BOLSJEWIKI
IN RUSLAND.
OVERZICHT.
Zaterdag zal de vrede licusch van krach!
verklaard kunnen worden door de voorge
nomen uitwisseling van dc ratificatiestuk
ken, heet het nu. Er is feusschen de Duit-
sche vertegenwoordigers en de vertegen
woordigers van de Geallieerde mogendhe
den overeenstemming bereikt ter zake van
een formule, die 'dc schadevergoeding voor
Scapa Flow regelt.
We zeggen: dc vertegenwoordigers der
Geallieerde mogendheden en laten den ge-
bruikelijken iterm Geassocieerde weg. Dat
is in overeenstemming rnet de werkelijk-
heid en in Parijs heeft men nu ook zelfs
den sclio'onen schijn, of Amerika nog altijd
lo-t de verdragsluitende partijen behoorde,
laten vallen. De Amerikaansche gezant zal
nog wel in de conferentie zitten, docli als
rapporteur aan president Wilson, niet als
stemgerechtigde. De kansen, dat Amerika
binnenkort het vredesverdrag nog zal rali-
ficeeren en zich dus weer bij dc Europee-
sche mogendheden zal aansluiten, zijn in
derdaad niet gestegen, ondanks alle opti
mistische berichten, die nu en dan van de
overzijde van den gr ooien plas :tot ons ko
men.
De Opperste Raad, die de vredesvoor
waarden voor Hongarije al kant en klaar in
(portefeuille heeft, zal den legenwoordigen
(bestuurders in Boedapest, die de aanhan
gers van het voorafgegane communistische
bewind met schorpioenen kastijden,.verzoe
ken wat gematigder te willen optreden.
•Helaas komt die vermaning voor velen, die
•het hachje er al bij ingeschoten hebben, te
laat.
Dc .roodt legers in Rusland blijven
ïriomfeorend oprukken. Denjikin's aanhang
ss als sneeuw voor de zon weggesmolten en
can hef Turkestanfront hebben de rooden
.reeds de Kaspische Zee bereikt, waardoor
Perzië voor ben open ligt. De eenigen, die
op het oogenblik front tegen hen maken^
zijti de Japanners, die, hoewel de overeen
komst dienaangaande met Amerika nog
nio.t beklonken is. reeds versterkingen naar
Jrkoetsk voeren. Wel gewagen berichten
uit Kopenhagen nu ook van een vereenig-
d-pn Letsch-Poolschen aanval in de streek
•van Dunaburg, doch men zal nadere be
lichten dienaangaande moeten afwachten,
alvorens men geloof kan hechten aan de
successen, die nu reeds van dat offensief
•worden gemeld.
De bolsjewistische beroering in Bulgarije
moet. nl meer dan 100 •slachtoffers hebben
gevergd.
Amerika blijft zijn straat schoonvegen
van de bolsjc v. ieksehe ongerechtigheden.
.Het wc-iPT't. verdachte elementen den toe
gang. jaagt anderen weg en heeft nu ook
den zoopenaamden gezant 'der sovjet-repu
bliek doen inrekenen.
Duitschland.
GeVaar voor ijsgang.
Tegelijk met het dalen van het water
zoo meldt rne-n uit Keulen is het vinnig
koud geworden, zoodat mep vreest, dat dé
door het hoogwater in gevaar gebrachte
Rijnlandsche dorpen door ijsgang bedreigd
worden. Heft is juist honderd jaar geleden,
dat het Rijnland door zulk een catastrofe
werd getroffen. Toenmaals vlucht'te de be
volking verder bet land in omdat de ijs
massa's alles verbrijzelden, wat hun in den
weg kwam. Daar met zulk een mogelijk
heid ophieuw rekening moeft worden ge
houden, zijn in de bijzonder bedreigde
laaggelegen plaatsen voorzorgsmaatregelen
tegen het ijs.gcvaar getroffen. Waar het
water de dijken doorbroken heeft, is men
bezig met het herstellingswerk. De schade,
•welke het hoogwater heeft aangericht, is
onberekenbaar. Al 't te veld staande koren
■is vernietigd. Ook de wijngaarden zijn hier
en daar sterk geteisterd.
Hongarije.
Lauiifoou wmachi nee.
De Pester Lloyd" meldt, dat de Hon-
gaarsche regeering onderhandelingen is be
gonnen met Nederland, Zweden en
de Tsjechische republiek over de levering
van landbouwmachines, welke op de basis
van compensatie-affaires zullen worden ge
leverd. Daarbij komt. in de eerste plaats
de uitvoer van een groote hoeveelheid Hon-
gmarsche wijn in aanmerking. Totdat deze
onderhandelingen zullen zijn geëindigd,
zal 't ministerie van Landbouw intusschen
landbouwmachines tot een waarde van 100
nrillioen kr. bij Hongaarsche fabrieken be
stellen.
Een moortfenaar.
De terrorist Ar pad Kcrekes Kolm liceft.
den dag voordat bij terechtgesteld werd
aan den procureur-generaal een schrijven
gericht waarin lrij zich schuldig erkend
aan 44 moorden. Ilij zegt Tibor Szamuely
op diens reis door de provincie begeleid te.
hebben en om bij dezen in een goed blaadje
te komen eigenhandig 44 menschcn te heb
ben vermoord en Szamuely lie hebben aan
geraden twee Oekrajiensche officieren te
vermoorden?
Frankrijk.
De staking aaji de ParijaChe Opera.
De staking aan de Opera, waarbij onge
veer 300 personen betrokken zijn, duurt
onveranderd voort. Waarschijnlijk zal het
conflict niet worden bijgelegd voor de Ka
mer weer bijeenkomt, hetgeen nog tien da
gen duurt. De minister van Schoone Kun
sten. Bérard, zal alsdan een crediet van
100,000 francs aanvragen, wat noodig is om
de salarisverhoogingen in te willigen.
Engeland.
Gonfereniie voor siedenkouw.
Een belangrijke intergeallieerde confe
rentie voor stedenbouw zal in Juni a.s. te
Londe-n worden gehouden. Op deze confe
rentie zullen verschillende plannen van
voor den oorlog worden behandeld en za!
oen begin van uitvoering worden gemaakt
met liet nationaal programma, waarbij de
•normale huizenbouw verzekerd wordt.
De conferentie zal worden bijgewoond
door afgevaardigden van Noorwegen, Zwe
den, Denemarken, Neder lan d, Frank
rijk, Italië en Zwitserland.
Italë,
De kassier van d'AtMHfWZiö.
Naar" de bijzondere correspondent van
het „Berliner Tageblatft te Rome seint, is
de kassier van d'Annunzio er van door met
1 millioen lire, die voor uitbetaling van de
soldaten waren bestemd.
Bulgarije.
DE TROEBELEN TE SOFIA.
Meer dan honderd dooden.
Volgens een bericht uit Sofia aan de
„Agence der Balkans" schijnt de revolu-
.tionnaire beweging, die in Bulgarije is ont
staan, en waaromtrent 'de Bulgaarsche.
censuur de juiste berichten niet doorlaat,
van ernstigen aard te zijn. Men rekent, dat
meer dan 40,000 werkloozon deel genomen
hebben aan de betoogingen tegen de dy
nastie, die in de straten van Sofia hebben
.plant's gevonden. Bloedige schermutselingen
vielen voor tusschen soldaten en mani
festanten voor het koninklijk paleis. Revol
verschoten zijn gelost op de troepen, die
zonder iemand te ontzien, te werk gingen.
Na een uur ongeveer werden de revolu
tionairen uiteengejaagd. Men schat het
aantal dooden en gewonden op meer dan
120. De orde is nu te Sofia hersteld, dat in
staat van beleg is verklaard.
In de provinciën heerscht, naar men be
richt, een vrij heftige gisting, maar ernsti
ge troebelen schijnen daar niet te zijn voor
gevallen.
Buitenlandsche Berichten.
Treinbotsing bij St. Claud.
Maandagavond heeft op den spoorweg
Parijs—Versailles een treinbotsing plaats
gehad op de brug van S. Claud. De van
Parijs komende trein kwam in botsing
met den trein van Versailles; door den hoo-
gen waterstand kon slechts één lijn ge
bruikt worden. Er zijn vier wagons ver
nield; twintig reizigers werden gewond,
waarvan vier zwaar.
Aanzienlijk tekort.
Gisteren zijn de directeur van het distri
butie-comité te Kockelberg (België) en
diens zoon, die tijdens den oorlog kassier
was vah dit comité, gearresteerd, wijl er
in de kas 155,000 frank te kort was. De
zoon liad er alles doorgedobbeld.
De aardbeving in Mexico.
Vluchtelingen van het land doen veront
rustende verhalen over de vreêsalijka ge
beurtenissen bij de aardbeving. Het dorp
San Juan is verwoest en het verlies aan
rnenschenleven's is groo't. Ook vele slacht
offers vielen te Jalapa, waar gelieelQ, ge
deelten van de stad zijn vernietigd. Men
gelooft 'da er 50 dooden zijn. Het centrum
van de aardbeving was blijkbaar .te San
Angel, bij Mexico (stad) in dc bergen. Van
Orizaba worden elf schokken gemeld, die
Zondagnacht .plaats hadden. De mensehen
slapen buiten, uit vrees verpletterd le wor
den onder de instortende huizen. Velen zijn
gewond bij een paniek in den schouwburg
te Orizaba. In Vera, Qruz is de watervoor
ziening stopgezet door hel breken der pij
pen.
Binnenkort komt er belangrijke wijzi
ging in de Woningwetten,
Bot6r.
De Minister van Landbouw enz. heeft
bepaald dat van de boter, bereid door pro
ducenten bedoeld in artikel l.en artikel 2
van zijn desbetreffende beschikking van 15
Augustus j.l. welke zich schriftelijk hebben
verbonden tot nakoming der verplichtingen
hun ingevolge genoemde artikelen opge
legd, zal mogen worden uitgevoerd 40
(veertig) pet. dor productie van de week
van 21/27 December 1919.
Kaas.
De Minister van Landbouw enz. heeft
het tijdstip, met 'ingang waarvfm uitslui
tend vergunningen tot uitvoer van kaas
met Rijksmerk zullen worden verstrekt, be
paald op 1 Februari 1920 en wel in dier
voege dat deze bepaling uitsluitend zal gel
den ten opzichte van allo ria 31 Januari
1920 gemaakte kaas, bereid dn de gebruike
lijkev i'j. tiicu.i voOT~VitTtn3.£- ,'ic en
kaas en in broodvorm.
Deze bepaling is niet van kracht ten op
zichte van het restant kaas, opgenomen in
de inventarisatie' van 30 Augustus 1919,
voor zooveel zulks nog voor uitvoer in
aanmerking kan komen.
Suiker.
De minister van Landbouw maakt be
kend dat in htft tijdvak van Maandag 5 Ja
nuari t.'m Zondag den llen Januari e.k.
geldig zullen zijn de bons nos. 13 en 14 van
de Rijkssuikevkaart en vestigt ten over
vloede de aandacht van belanghebbenden
<er op, dat de aanbieding ter verzilvering
aan het Rijkskantoor voor Suiker van de
bons no. 9 t/m 12 moet'hebben plaats ge
had vóór Maandag den 26en Januari e.k.
Uitvoer van fruit toegöstaan.
De Minister van Landbouw heeft beslo
ten, met ingang van 12 Januari tot nadere
aankondiging dispensatie le verleenen van
bet verbod van uitvoer van paard-epeen,
knolrapen en pastinaken, zoomede van de
uitvoerverboden van alle fruit,, zoowel in
verschep als in verduurzaamden vorm.
Rijkskantoor voor Vetten.
De minister van Landbouw. Nijverheid
en Handel brengt ter algemeene kennis,
dat de liquidatie van liet voormalig Rijks-
kantoor voor vetten op 15 Januari 1920
geëindigd zal zijn, en dat briefwisseling
omtrent vet aangelegenheden na dien datum
dient te. worden gericht aan het Rijks Cen
traal Administratiekantoor voor de Distri
butie van Levensmiddelen t.e 's-Gravenhage,
Bezuidenhoutscheweg mo. 271.
Rijkskantoor voor Bouwmaterialen.
De minister van Landbouw, Nijverheid
en Handel brengt ter algemeene kennis,
dat de liquidatie van het voormalig Rijks
kantoor voor bouwmaterialen te Amsterdam
op 31 Januari 1920 geëindigd zal zijn en
dat brief wisseling omtrent bouwmaterialen
na dien datum dient te worden gericht aan
de af deeling Crisis-Nijverheid van zijn de-
parement.
Dekens en onderkleeding van het legor.
Door den minister van Landbouw, Nij
verheid en Handel is tot do burgemeesters
een circulaire gericht, waarin wordt mede
gedeeld dab de gelegenheid bestaat om,
voor zooverro clo voorraad strekt, van de
Centrale Magazijnen van Militaire Kleeding
en Uitrusting te Woerden le koopen kunst
wollen dekens, molton dekens en onder
kleeding.
Deze gebruikte dekens zijn good gewas-
sehen en gerepareerd, voornamelijk gesor
teerd in donkere kleuren en verpakt dn
pakken van 10 stuks.
Dc onderkleeding bestaat uit gebruikte,
gewassclien en gerepareerde katoenen
manshemden en wit katoenen tricot borst
rokken en onderbroeken, in verschillende
afmetingen en verpakt in pakken van 10
stuks.
De prijzen zijn: kunstwollen dekens f2.75
per tóuk; molton dekens f 0.90 per stuk;
onderkleeding i 0.50 per stuk.
De levering zal zoo spoedig mogelijk
plaats hebben. In verband mot den zeer la
gen prijs der goederen kunnen reclames
niet worden aangenomen, en moeten de
goederen worden geaccepteerd zooals deze
door het militaire magazijn te Woerden
zullen zijn geleverd. De zorgen aan de goe
deren besteed, waarborgen echter dat deze
goed bruikbaar zijn.
Het vrouwenkiesrecht in werking".
Op 17 Mei zal in Maastricht, in verband
met de uitbreiding der gemeente, een ver
kiezing voor den nieuwen Gemeenteraad
Imoeten plaats hebben, naar de „Tel." ver
neemt. Aan deze verkiezing zullen, vol
gens de nieuwe Kieswet, voor het eerst, de
vrouwen deelnemen. Maastricht zal dan
de eerste plaats in ons land zijn waar de
vrouwen aan de verkiezingen zullen deel
nemen.
Voor d<l ondervoede Duitsche kinderen;
Omstreeks het midden dezer maand
vermoedelijk Maandag 12 dezer zal uit
ons land ec.n extra-trein der Nederlandscho
Spoorweg-Maatschappijen met voedings
middelen voor de ondervoede Duitsche kin
deren vertrekken naar het voor die kinde
ren ingerichte kamp te Lcutenburg in Thü-
ringen.
Naar wij vernemen, zal Z. K. II. de Prins
der Nederlanden, in zijn hóedanigheid van
voorzitter van_ het Ncdcrlandsche Roode
Kruis, met be doëTu en trein ïneduTi.'err"naar
het kamp en met denzelfden trein ook we
der de terugreis naar Nederland onderne
men.
Mede zullen met dien trein vertrekken
mr. II. C. Dresselhuys, secretaris-generaal,
en mcj. A. H. M. Thorbécke, lid van hc'fc
hoofdbestuur van het Nederlandscho Roo
de Kruis.
Hulpverloening aan burgerwachten.
Op grond van een Kon. besluit kunnen
militair personeel voor hulp bij de oefenin
gen, alsmede wapenen, toebehooren en on
derhoudsmiddelen, ledergoed, munitie en
ïnargascliijven worden beschikbaar gesteld
voor burgerwachten, cye voldoen aan de
volgende voorwaarden: lo. de burgerwacht
moet den verklaring van den burgemeester
overleggen, dat deze autoriteit van de
diensten der burgerwacht wenscht gebruik
te maken, indien de handhaving van de
openbare orde dergelijke bijzondere maat
regelen noodig maakt: 2o. de leden van do
burgerwacht moeten den leeftijd van ten
aninsto 18 jaar hebben bereikt.
Verzoeken om over in dienst zijnde mili
tair personeel (officieren, onderofficieren,
korporaals en soldaten) voor hulp bij oefe
ningen 4e beschikken, worden door den
burgemeester van de gemeente, waar de
burgerwacht is gevormd, aan den inspec
teur der burgerwachten gericht.
Geen afzonderlijke stemdist rieten voor
vrouwen.
R. en W. van Hasselt wenschten de ge
meente te verdoelen in twee 'sjemdistricten:
een -voor vrouwen en een voor mannen.
God. Staten van Overijsel achten een
dergelijke indeeling niet geoorloofd. Be
halve dat de wet een dergelijke verdeeling
Brandsioffencommissie
district Leiden.
De Directeur van het Brandstoffenbureail
maakt namens Burgemeester en Wethou
ders der Gemeente Leiden bekend, dat'
houders van Couponkaarten voor goedkoo-
pe brandstoffen, die reeds voor 1 October l.h,
op de bons 310 der Minimumrantsoen»
kaart brandstoffen hebben betrokken, in de
gelegenheid zullen worden gesteld de des»
betreffende coupons te verzilveren.
Om betaling der bovenbedoelde coupons
te erlangen, zijn belanghebbenden verplicht
zich aan te melden aan het Bureau Nieuwe
Rijn 66, vóór Zaterdag 10 Januari a.s.
Veereenigingen en Coöperaties, die ge
woon zijn de brandstoffen-voorziening voor.
hare leden te behartigen, kunnen deze aan
melding gemeenschappelijk door bare be
sturen doen geschieden.
De Directeur van het Brand*
stoffenbureau,
KRAMER.
Leiden, 27 December 1919.
van de kiezers niet kent, oordeclen Gede
puteerde Stalen, dat liet system der Kies
wet er door in gevaar zou worden gebracht
aangezien het geheim van de stemming
voor een groot gedeelte zou verloren gaan*
De nieuwe drukwerktarieven.
Maandag hebben de verschillen Ie druk
kerijen van het bestuur van den Bond de
aanschrijving ontvangen, dat van primo
Januari af dat deel van het tariff, hetwelk
op zetten en drukken betrekking heeft,
moet worden Verhoogd met 40 pet. voor
gewoon1 drukwerk en met 50 pet. voor
boekwerk!
.Federatie van Provirteaale Drukkers'1
contra „Boud van Boekdrukkerijen".
Maandagmiddag vergaderde in het Hotel
Noord-Brabant te Utrecht een flink aantal
drukkers, leden-van de Landel. Fed. ter
behartiging van de belangen der Prov.
Drukkers, die wenschten te ageeren tegen
de verschillende handelingen van het
Hoofdbestuur van den Bond van Boek
drukkerijen.
Algemeen keurde men de houding van
dat Hoofdbestuur op de laatste algeineeno
vergadering af.
Men wcnschtc ook te ageeren tegen do
aangekondigde wijziging in het kiesrecht,
zoodat grootere drukkerijen meerdere stem
men toegewezen zullen krijgen dan kleine.
De laatste stemming over de C. A. O.
schijnt niet in orde to zijn geweest, en
word deze zeer uitvoerig besproken. Hier
over zal rechtskundig advies wonden inge-
Het, voorloopig bestuur driikte alle aan
wezigen op 't liart, geen overijlde stappen
te nemen en zich voor hot. oogenblik nog
niet van de Patroonsbonden at te scheiden.
Men „blijft voorloopig lid van den Bond,
doch komt voor uw rechten op", sloot dei
voorzitter de vergadering.
D u u r lebestr i j dï ng.
Naar aanleiding van de gemaakte op
merking, dat de Regeering bij de bestrij
ding der duurte talmt met wettelijke maat
regelen, vestigt men er de aandacht op dab
hij Koninklijke Boodschap van 27 Novem
ber j.l. hot wetsontwerp afkomstig van da
Commissie-prof. mr. Bruins bij de Tweede
Kamer is ingediend.
18'December is bet wetsontwerp in de af-
deelingen onderzocht.
Zoodra de Regeeving het Voorloopig Ver
slag der Commissie van Rapporteurs beeft
ontvangen, hetgeen nog niet hgt geval is, is
zij voornemens dat Verslag te beantwoor
den.
Korte Kroniek,
In zake de Staking der tooneelspelera
worden bijzonderheden omtrent het stand
punt zoowel van de directeuren als van da
tooneelisïen gepubliceerd. Geen noemens
waardige verandering in den stand der
staking.
B. en W. .van 's-G ra verb age stellen'
den Raad voor, over te gaan tot uitgifte
van «een speciale woningcourant.
Jn do „Nieuwe Crt." bepleit een inzen
der de afschaffing van halve cent en cent,
omdat deze toch geen waarde meer hebben.
2Vf» cent zou hot kleinste geldstuk moeten
•worden. 'Dwaasheid .noemt do redactie te-
lrech!t dezen wensch.
Charles Maurice de
T alleyrand-Périgord
(1754-1838.)
Het samengaan der belangen en de eer
zucht van deze overigens zoo geheel ver
schillende persoonlijkheden, leidden tot
den staatsgreep van 9 November 1799.
Bonaparte had dc macht in handen ge
kregen, doch dnukte dit voor een groot
gedeelte aan Talleyrand. Nauwelijks ge
ïnstalleerd, roepen, do Consuls dezen dan
ook naar het Luxembourg, waar Bona
parte aan hem, evenals aan Roederer en
Volmey „in naam van het vaderland zijn
dank betuigt voor den ijver, dien zij be
toond hebben, om de nieuwe revolutie te
doen slagen". Het begin der nieuwe eeuw
was voor Talleyrand tevens het begin van
een schitterende loopbaan. De Consuls de
den .spoedig hunne schuld af, door hem 'dc
portefeuille van Buitenlandsche Zaken
weer terug te geven. Hij had intusschen
gauw gezien met welken van de drie hij
zich het nauwst verbinden moest en ge
voelde, dat er een nieuwe zon aan het op
komen was.
„Citoyen Consul, zoo schreef hij aan Bo
naparte, gij hebt mij de portefeuille van
Buitenlandsche Zaken toevertrouwd on ik
*al mij uw vertrouwen waardig toonen.
Ik moet echter aanstonds verklaren, dat ik
slechts met u wil samenwerken. Daarin
schuilt van mijn kant geen ij dele trots,
floch ik spreek zoo tot u, alleen in het be
lang van het vaderland. Opdat het goed
worde bestuurd, opdat er eenheid van actie
zij, moet gij Eerst Consul wezen en moet
dc Eerste Consul aüle macht in handen heb
ben, die rechtstreeks aan don Eersten.Con
sul toekomt. Beiast Cambacérès met Justi
tie en Lebrun, niet Financiën; 'dat zal hun
genoegen doen c.n he.n bezighouden.
En gij, generaal, houd dc hoofdzaken der
regeering voor uw eigen rekening, dan
zult gij bet edele doel bereiken, dat. gij u
hebt gesteld: de wedergeboorte van Frank
rijk."
Zoolang Bonaparte's gezag nog niet op
vasten grondslag steunt, blijft Talleyrand
met iedereen in contact, om, wat er ook
gebeure, de man van het oogenblik te blij
ven. Hij zoekt omgang met 'de Volksverte
genwoordigers der oppositie, sluit zich
meer aan bij Siévès, die op handige wijze
door Bonaparte is opzij gedrongen, ver
schijnt aan het maandeüjksche diner van
de hrumairisten, ontziet de fractie der Or-
leanisten, beschermt de émigré's c.n staat
zijn omgeving toe, voor bun koningsge
zindheid uit te komen. De overwinning
van Marengo maakt echter aan alle twij
fel een einde. Alvorens naar Italië te ver
trekken, had Bonaparte tot zijn broeder
Joseph gezegd: „Als ik dc overwinning be
haal, dan zal ik kunnen doen, wat ik goed
vind," en werkelijk is dc dag, waarop do
overwinning bij Marengo werd bevochten,
een keerpunt geworden in de politiek van
het Consulaat. Bonaparte is voorgoed do
man geworden. Een der eerste gevolgen
daarvan is hst Concordaat. Trots de op
positie der rationalistische philosopher],
die de overhand hadden in bet Instituut,
den Raad van State en de rechterlijke
macht, knoopt de Eerste Consul, gesteund
door Talleyrand en Cambacérès, onderhan
delingen aan met Rome en geeft aan het
land den godsdienstvrede terug, waaraan
het zoozeer behoefte had. De Paus heft de
excommunicatie op. dio reeds tien jaren
lang op den cx-bisschop drukt en verplicht
hem alleen tot het geven van rijke aalmoe
zen aan 'de armen; hij slaat hem toe het
geestelijk gewaad af te leggen. Talleyrand
•neemt echter niet alleen den vinger, doch
de geheele hand, beschouwt zichzelf als ge
heel vrij en huwteen Engelsclie dame,
Lady Grand, 'die 'hij tc Hamburg had ont
moet. Hij deed dezen stap voor een groot
gedeelte doordat Bonaparte, die op alles
orde wilde stellen, niet alleen op staats
zaken, maar zelfs op private zeden, erop
aandrong, en troostte zichzelf met deze
boutade: „Een geestige vrouw compromit
teert haar echtgenoot dikwijls, een domme
vrouw compromitteert alleen zichzelf." Ma
dame Grand nu was even schoon als dom.
Op zekeren 'dag had Talleyrand zijn vrouw
aangeraden do- reisbeschrijvingen van De-
non te lezen, om er met den beroemden
ontdekkingsreiziger over tc kunnen spre
ken. Midden onder het diner vraagt de
prinses aan Denon nadere bijzonderheden
omtrent zijn punthoed en Vrijdag, zijn be
diende. Zij had namelijk „Robinson Cru
soe" gelezen. Zij was geboortig van Pon-
diclierry on Talleyrand zei ondeugend:
„Mijn vrouw? Die komt uit Indië!"
Wij komen nu aan een uiterst, delicate
episode in Talleyrand's politieke, loop
baan: do vermoording van den hertog van
Eughicn. Dc arrestatie van Georges Cadou-
dal en zijn medeplichtigen had aan het
licht gebracht, dat er een komplot was ge
smeed, om Bonaparte uit don weg te rui
men. Deze besloot dit te verijdelen door
•zelf niet doortastendheid op te treden.
Hij vernam, dat een Bourbon, de jonge
hertog van Eughien, kleinzoon van den
hertog van Condé, zich in het Groot-Her
togdom Boden ophield, vier uur van do
grens. Hij liet hem 's nachts door een troep
dragonders oplichten,naar Vin'connes
overbrengen, en na oen veroordeeling voor
de leus, den 21cn Maart 1804 terechtstel
len; Steeds heeft hij de verantwoordelijk
heid voor deze misdaad op zich genomen;
op Sint-IIelena schreef hij: „In doKeilfdq
omstandigheden zou ik weer hetzelfde
doen."
Er moeten echter raadslieden geweest'
zijn, die hein van bet verblijf van 'de-n
hertog van Eughien op het kasteel Elten-
heiin op de hoogte gebracht cn hem het
idee aan dc liand gedaan hebben. Was
Talleyrand een van die raadslieden? In
hoeverre is hij aan de misdaad rnedcplidh-
tig? Was hij cr dc aanstoker van of alleen
een stille getuige? Savary, hertog van
Rovigo, stelt hem er geheel verantwoorde
lijk voor, maar er is nooit een authentiek
stuk gevonden, dat zijn schuld heeft, bewe
zen. Wel is. het een feit, dat Talleyrand1
voor den terugkeer der Bourbons alle stuk
ken uit het Ministerie van Bui ten'andschei
Zaken heeft doc.n verdwijnen, welke heerf
hadden kunnen compromitleeren, zoo'dat.
er wel nooit klaarheid omtrent deze zaak
zal komen. ZooVocl is zeker, dat zijn ver
ontwaardiging bij zijn belang moest ach
terstaan. Teg n een vriend, die hem had
aangeraden, zijn ontslag te nemen, zei hij;
„Als Bonaparte -zooals ge zegt, zich aan'
oen misdaad heeft schuldig gemaakt, dan
is dat voor mij nog geen reden, oip mij t
zelf schudig te maken aan cene dwaas*
lieid."
[Wórdt VWVOlgdJ
