BUITENLAND.
De Oorlog.
BINNENLAND.
Morgen, Allerheiligen, zal
De Leidsche Courant" nieS
jrschijnen.
je
ie
(Èlart verschijn!, eiken dag, uitgcjz. Zon- en Iccstd.
De Abonnementsprijs bedraagt, bij vooruitbetaling,
jr Leiden 11 ct. p. week, fl.45 p. kwartaal; bij
je agenten 12 ct. p. week, f 1.60 p. kwartaal.Franco
post 1 1.80 p. kwartaal. Het Geïllustreerd Zondags-
d is alleen verkrijgbaar tegen betaling van 20 ct.
itrartaal. bij vooruitbetaling. Afzonderlijke nummers
L.met Geïllustreerd Zondagsblad 8 cent.
9e Jaargang. WOENSDAG 31 OCTOBER 1917.
Bureau STEENSCHUUR 15 - LEIBEN. Inlerc. Telefoon 935.
No. 2456
Posfbus 6.
De Advertentieprijs bedraagt van 1—5 regels f0.75
elke regel meer 15 ct. Ingezonden mededeelingeD van
15 regels f1.50, elke regel meer 30 ct., met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting.
Groote letters naar plaatsruimte*
Kleine Advertentiën, waarin betrekkingen wordett
aangeboden of gevraagd, huur en verhuur, koop en
verkoop 40 ct. p. 30 woorden. Ieder woord meer lei.
nummer bestaat uit twee bladea.
terugtocht der Italianenzij wijken
de stelling van Tagliamenio.
we Engelsche aanval in Vlaanderen.
Von Hertlina voor de Kanseliers-
ilissing.
Overzicht
laar is een bekend spreekwoord, dat
,Wic van de trappen valt, is gauw
eden". En wanneer ooit dit rijmpje van
asking is geweest, dan nu. De I t a-
n e n rollen nog steeds holdedebolder
de trap, die zij trede voor trede hebben
lommen. Dat is hun nekslag' geworden,
'evolge van de buiteling,
u wordt er wel gesproken van contact
Italiaansche cavalerie met de Centrale
rlioederi, maar de terugtocht heeft zich
ver uitgestrekt, om reeds aanstonds van
lacl te spieken.
'och verwacht men verbinding, en wel
de Taghamento, een rivier, welke de
eiiaansche laagvlakte loodrecht door-
It. In deze rivier is het water hoog ge
en. zcodat cle mazen van het riviernet
uk staan en een breed verraderlijk wa
den doortocht verspert. Slechts een en-
van Udlne dat inmiddels he
ken is naar Casarsa voert er over.
van den dezen weg maken thans de Ita-
n gebruik. Zal hun groote strijdmacht
nwel vlot den overtocht kunnen doen,
der dat men achterhaald wordt door
and?
Gevraar dreigt ook van andere zijde en
uit Tirol en Karinthie, waar dc ilalia-
al in een net zijn gevangen, dat ieder
jnblik steviger kan worden toegetrok-
Want de Centrale troepen wachten en
men niet.
iet de meer vertoonde voortvarendheid
tkkelen zij hun ontzagwekkende ope
en doen zelfs hier en daar de gedach-
Ikornen aan een onderneming legen
«.rijks Zr.O. grens, dwars .door Noord
heen. Zoo iets is echter te fantastisch
!t ook maar cenigszins te verwachten.
u«al moeten blijken, of de Italiaansche
laanvoerder Cadorna t.z.t. een „halt"
den vijand weet te roepen. Voöral nu
Engelsche en Fransche hulp is toege-
1. Dat vooral deze Engelsche hulp op-
9w geen vogel in de lucht zal blijken te
ri Vlaanderen hebben de Engel
en een aanval op Passchendaele geclaan
drongen blijkbaar dit dorp -binnen,
rhet Duitsche legerbericht meldt dat
er weer uit werden geworpen. Ook bij
tilvelt werden nieuwe, naar het schijnt
.liteloozc aanvallen gedaan. Dit alles
itlechter op een vernieuwde actie der
ische infanterie.
IjDuitachei's behaalden bij een aanval
0. van de Maas eenig voordeel, dat
door de Franschen niet geheel aflian-
kori v orden gemaakt.
fêteren zou de beslissing vallen in .zake
benoeming van von Ilertling tot Duitsch
^kanselier. Tot nu toe is echter niets
rieels bekend.
Hgens don een heeft hij de benoeming
ivaard, volgens den ander echter wil hij
zien of hij met de partijen op den
n'Jslag van een bepaald programma kan
inwerken-.
lerlling'legt hierbi j gelukkig een groote
ichtiglicid aan den dag, die Micliaëlis
liezettn heeft, wat clo oorzaak werd
zijn val.
België.
Een truc.
iff deelt aan de ,,N. Ft. Ct." mede:
'oor eenige dagen vervoegden .zich - ten
üevan .T. tc Kinroy, een Belgische ge-
'nte op korten afstand van de Neder-
dsche grens, twee vloeiend -Fransch
Rende heeren, die voorgaven ujt Duit-
kTiigsgevangensehap ontvluchte Fran-
officieren te zijn. Zij riepen de "hulp
bin bij hun ontvluchting over de Ne-
fotfdsclie grens en boden daarvopr 4000
tik als belooning aan. J. nam dit aan-
'aan. Daar evenwel de gelegenheid tot
duchting nog niet gunstig was, zouden
officieren zich nog eenigen tijd ten hui-
r»a J. verbergen moeten houden. Daar-
•vfrd hun een geheime schuilplaats
"gewezen, waar nog een tiental jonge
'jen de gelegenheid tot ontvluchting af-
'htten. Door de dochter des huizes op
e plaats aangebracht, ontpopten beide
C|eren .zicli als Duitsche officieren en
(Pende hun vrijheid nabij zijnde Belgen,
""ode J. en zijn dochter, gevangen,
'"etruc der Duitschers werd toegepast,
'H vermoedelijk ftn gevolge van vcr-
de familie J. verdacht werd, op ge-
tijden haar medewerking te verlee-
'bij de ontvluchting van dienstplichtige
en daarvoor die geheime schuil-
in haar woning had gemaakt.
"Ier en dochter zijn naar Brussel over
dacht.
□uitschiand.
De verwonde militairen.
In Pruisen zullen de werkgevers die meer
dan 50 arbeiders hebben, wettelijk worden
verplicht op elke 50 arbeiders een in den
oorlog verwonden arbeider in dienst te
nemen.
In het land van het militairisme.
Om het personenverkeer op de spoorwe
gen in Pruisen te beperken, zal aan mili
tairen voorl-oopig tot April geen verlof wor
den verleend.
Het kanselierschap van graaf Hertling.
De „Münchener Neueste Nachrichten"
meldt, dat von Hertling het kanselierschap
aangenomen heeft.
In Centrumkringen van het Beiersche
Huis van Afgevaardigden verluidt, dat von
Hertling de voorwaarde heeft gesteld, dat
hij izijn ambt kan waarnemen, geheel af
hankelijk van de Berlijnsche officieele
kringen, en dat zijn voorganger met een
hoog rijksambt zal worden bekleed.
Verder houdt men het voor vaststaand,
dat von Hertling den invloed van Erzber-
ger wil uitschakelen en een nieuwe meer
derheid zoeken wil.
De „Frankf. Zcitung' meldt uit Berlijn,
dat von Hertling het kanselierschap nog
niet heeft aangenomen, maar eerst wil zien
of hij met de partijen op een bepaald pro
gram kan samenwerken,
De ,,Köln. Zeitung" begroet von Hert
ling als een uiterst bekwaam man op hot'
gebied der buitenlandsche politiek. Als
Centrumleider heeft hij bewezen parlemen
taire routine te bezitten. Als hij sprak, had
hij altijd het gehoor van den Rijksdag.
Het blad meldt uit Berlijn, dat alleen
vaststaat, dat Michaëlis heen zal gaan. De
Berlijnsche bladen houden eieh gereser
veerd. Zij wijzen er op, dat von Hertling
tegen parlementariseering is, eveneens is
hij sterk er tegen, dat Elzas-Lotharingen
een zelfstandige staat wordt. Zooals be
kend is, wil hij den Elzas bij Zuid-Duitscli-
land en Lotharingen bij Pruisen voegen.
Qostenrijk-Hongarije.
Keizerlijke dank aan Czernin.
-Het Korr. Bur. zegt, dat keizer Karl,
naar aanleiding van de groote successen
in Italië, aan Czernin zijn waardeerlng
betuigde voor de consequente bondgenoot
schappelijke politiek.
Engeland.
Overvloed van aardappelen.
Volgens een Reuler-telegram verklaarde
de voedselcontroleur lord Rhondda in een
rede, gehouden hr Mansion House'; waarin"
hij o.a. ook mededeelde dat het gebrek aan
thee binnen twee maanden .zou zijn verhol
pen, dat de aardappelenoogst uitmuntend
is en dat er een surplus van twee rnillioeri
ton aardappelen is.
Kardinaal Bourne aan het front.
De ..Evening Standard' meldt, dat kar
dinaal Bourne een bezoek brengt aan de
Engelsche linies op het Westelijk front.
In Vlaanderen is hij ontvangen door Sir
Douglas Haig. De kardinaal en zijn gevolg
werden van helmen en gasmaskers voor
zien. Zij begaven .zich in de a uurzone van
liet. Duitsche luchtgescliut.
Italië.
Geen dag langer oorlog om Eizas-
Lctharingen.
In de „Critica"Socialiste" bespreekt Ales-
sandro Schiavi het antwoord van Von
Kühlmann op de vraag van Asquith be
treffende Elzas-Lotharingen en zegt hier
omtrent het navolgende: „Het antwoord:
„Neen, nooit!" is zoo catcgorisch-beslist en
opgewonden, dat men zou kunnen geloo-
ven, dat over alle andere punten onder
handelingen mogelijk, ja zelfs reeds gaan
de zijn. Aangezien de oorlog niet wegens
Elzas-Lotharingen is uitgebroken schijnt
liet ons ondenkbaar, dat de strijd ook inaar
één dag uitsluitend ten bate van Elzas-Lo
tharingen zou worden voortgezet.
Brazilië.
Oorlogsmaatregelen.
De regeering besloot tot versterking
van het leger; tot maatregelen tegen spion-
riage, interneering van de bemanningen
der vroegere Duitsche'schepen; organisatie
van een Comité voor ruilionale productie;
verbod van bladen in 'de Duitsche taal;
maatregelen betreffende dpn uitvoer Aan
goud en andere metalen, het instellen van
een controledienst.
Nederland en de Oorlog.
De onder li an delingen met
Amerika.
De „Tel." was in de gelegenheid van be
trouwbare zijde eenige inlichtingen te ver
krijgen over de onderhandelingen tusscheh
Amerika en Nederland.
Men deelt het blad het volgende mede:
De onderhandelingen tusschen de regee
ring der Vereenigde Staten en de Neder-
landsche commissie, welke zich in Ameri
ka bevindt, hebben een bevredi
gend verloop en is in het algemeen
gunstiger dan men hier te lande schijnt te
ineen en.
Wanneer zij cenigszins lang duren,
wordt dit veroorzaakt door de omstandig
heid, dat het hier een regeling geldt, welke
voor de geheele economische politiek van
Amerika a'an het grootste belang is. Het
gaat hier niet alleen over eén overeen
komst met Nederland, maar met alle lan
den, die aan Duitschland greneen.
Bovendien zal de regeling met ons land
niet alleen bevatten verschillende punten
in zake de voedselvoorziening van mensch
en dier, maar ook vun de scheepvaart.
De Amer. regeering denkt er niet aan de
totale export van Nederland naar Duitsch
land te willen stopzetten. Het Amerikaan-
sche standpunt wordt door deze beide be
ginselen beheerscht:
le. dat producten die uit Amerika naar
ons land gezonden worden, noch direct,
noch indirect aan Duitschland mogen ten
goede komen en
2e. dat eerst de bondgenooten en daarna
dc neutralen geholpen moeten xvorden.
Gisteren echter was cr juist een tele
gram ontvangen van 'het Arnerikaanschc
departement van Buitenlandsche Zaken,
Avaarin Averd medegedeeld, dat de onder
handelingen met cle Ncderlandsche com
missie een bevredigender verloop namen
dan onlangs viel te verwachten.
Thee c n ik o f f i e.
De minister van Landbouw, Nijverheid
en Handel heeft bepaald, dat de leveran
ciers van thee en koffie aan detaillisten, in
het tijdvak a'an 1 tot en met 27 November
1017, aan de detaillisten thee en koffie «ui
len mogen afleveren en Avel op een hun
door een detaillist over tc leggen bon no. 1
eener thee- cn koffiekaart 0.1 Kg. thee en
op een hun door een detaillist over te leg
gen bon no. 2 eener thee- en koffiekaart
0.15 Kg. koffie, geldende deze hoeveelheden
als voorziening in de behoeften van den
detaillist A-oor de geheele maand.
Gedurende het tijdvak, aanvangende op
1 November en eindigende op 15 November
1017, zal door detaillisten aan verbruikers
mogen worden afgeleverd:
op bon no. 3 eener thee- en koffiekaart
0.05 Kg. thee;
op bon no. 4 eener thee cn koffiekaart
0.05 Kg. koffie
Gedurende liet tijdvak aanvangende op
16 Nov. en eindigende op 30 November 1917
zal door detaillisten auri verbruikers mo-
gon worden afgeleverd:
op bon ho. 5 eener. itiee- en koffiekaart
0.05 Kg. thee;
op bon no. 6 eener thee- eri koffiekaart
0.1 Kg. koffie.
Bons nos. 3 en 5 voor thee en nos. -5 en 6
voor koffie, door detaillisten van verbrui
kers in ontvangst genomen, kunnen door
den bctreffenden detaillist dadelijk aan zijn
leverancier Avorden afgegeven; nader zal
bekend gemaakt worden, welke hoeveelheid
de leverancier op deze bons na 3!) November
J017 zal mogen afleveren aan den detail
list.
iéoTrf t.
Met hel Ned. stoomschip Agamemnon"
van de Koninklijke Nedcflandsche Stoom
boot Maatschappij is na geruimen tijd
.weer eens een lading koffie en tabak in
Amsterdam aangekomen. Het schip a er-
trok 26 Sept. van Port au Prince en had
dus een voorspoedige reis.
Geen ui ^v oer van boerenkool
In verband met de vele aanvragen die
inkomen bij de Rijks Commissie van Toe
zicht op de Groenten-Centrale, wordt me
degedeeld, dat wegens de schaarschte van
veevoeder geen vergunning cal worden ge
geven tot liet drogen, zouten en uitvoeren
van boerenkool.
De volgende uitzonderingen zijn toege
staan:
Uitschot Deensche Avittekool
mag voor de fabrieken of voor het buiten
land worden geveild. De veilihgsbesturen
zijn echter gehouden 20 pCt. A'an de op
brengst ten bate van de voedselvoorzie
ning en de uit dien hoofde ontvangen gel
den op de bekende wijze te storten ten
name der Yerceniging Groenten-Centrale.
De ondervinding heeft echter geleerd,
dat wanneer het uitschot naar het buiten
land mag, ten slotte alles uitschot Avordt.
Prachtige andijvie laat men doorschieten,
mooie bloemkool wordt gegooid en ruw
behandeld en dan is het uitschot en brengt
a oor export veel meer op dan als eerste
soort a oor liet binnenland. Om te zorgen
dat dit nu niet kan, is bepaald, dat uit
schot niet mag Avorden gekocht tegen hoo-
gcren prijs clan daarvoor door liet Cen
traal Bureau van de veilingen is vastge
steld.
Voor de R o o cl c en G e I e k o o 1 welke
moet Avorden beschikbaar gesteld ingevolge
cle voorschriften van 17 October, .zal 1 ct.
per K.G. worden vergoed.
Vain de voor export gqvcild wordende
uien moet 70 pet. voor overland" en 30
pet. AO or „overzee" geveild worden.
Met ingang van heden mogen geen uien
voor de beschikbaarstelling uit do hand ge
kocht worden, doch moeten ook deze Avor
den geveild.
Aanbeveling Acrdient liet, clat de A'eilings-
bcsturen één of twee dagen per week spe
ciale veiling houden Aan uien voor de be
schikbaarstelling. Van cle aangevoerde par
tijen op deze speciale veilingen mag A-an
iedere 100 K.G. 15 K.G. geveild worden
voor Scandinavië.
De veilingmeester geeft voor de uien
die voor de beschikbaarstelling geveild zijn
een veilingsverklaring af.
Zonder machtiging van de Groenten-Cen
trale mogen geen duplicaat-veilingsverkla-
ringen worden afgegeven, daar het is voor
gekomen, dat èn het oorspronkelijk stuk
cn het duplicaat als geldig gebruikt wer
den.
Het kan ook niet worden toegestaan, dat
in de reeds afgegeven veilings,verklaringen
eenige verandering wordt aangebracht,
komt er een onjuistheid aan het licht, dan
moet daarvoor eerst met de G. C. worden
gecorrespondeerd.
Kolenschaarschte.N
Gisteren is de confectiefabriek van de
firma Lievenboom te Borne, waarop onge
veer 1U0 personen Averkzaam zijn, stopgezet
wegens gebrek aan kolen voor de perserij
en strijkerij.
Brandstof voor het tuin
bouwbedrijf.
Men meldt aan de „Tel.":
Zooals men weet zijn de Limburgsche ko
len door het Rijkskolenbureau aanzienlijk
in prijs A'erlioogd wegens den zeer hoogen
prijs die voor de buitenlandsche steenkolen
moet betaald worden.
Voor verschillende tuinbouwbedrijven
zullen de prijzen van dien aard zijn, dat
a an een loonende cultuur geen sprake kan
zijn. Ifet Rijkskolenbureau kan geen toe
zegging doen, dat in de naaste toekomst
een verlaging zal komen, integendeel, het
is zeer goed mogelijk dat de prijzen nog
zullen stijgen. In verband met cle abnor
male stijging zijn er kweekers die nog 50
pel. der aangevraagde hoeveelheden brand
stof ontvingen, doch van verdere levering
wcnschen af te zien.
Het Rijksbureau heeft daarom bepaald
voorloopig aan de tuinbouw-comité's, Avelke
nog geen 50 pet. ontvingen, geen verdere
toewijzing van brandstof te zenden. Alleen
dan, Avanneer door een dier comité's aan
den Ned. Tuinbouwraad wordt medege
deeld, dat het ook tegen de hooge prijzen
nog brandstoffen wënscht te ontA'angen,
tot een maximum van 50 pet., zal het Rijks
bureau, op advies van clen Tuinbouwraad,
een toewijzing zenden.
Voor of op 5 November moeten cle comi
té s aan den Tuinbouwraad opgeven, hoe
veel en Avelke brandstoffen gedurende Octo
ber door li en Averd ontvangen. Ook clan,
Avanneer niets werd ontvangen, moet toch
een berichtkaart worden ingezonden.
De productie der Limburg
sche mijnen.
Er is een commissie ingesteld tot onder
zoek van de vraag, of de steenkoienproduc-
tie van de Limburgsche mijnen hooger kan
worden opgevoerd, dan op het oogenblik
het geval is.
Op de weiischelijklieid van zoodanig on
derzoek is nog onlangs in ons blad gewe
zen. Leden van deze commissie -zijn o.a.
de heeren prof. De Vooys en W enckebach.
II u u r o p d r ij v i ng en p e r s o-
n c e 1 e belasting*.
Aan het ,,N. v. d. D." wordt gemeld, dat
de minister van Financiën reeds in Decem
ber 1916 de vraag, of men uit de huurop-
drijving Aan den laat sten ti.id mag aflei
den, „dat de huur niet.onder normale om
standigheden is' bedongen", bevestigend
heeft beantwoord.
J11 zulkegevallen wil de minister de be
lastbare huurwaarde niet hooger gesteld
zien dan het bedrag, dat op 15 Januari
1916 als belastbare huurwaarde heeft ge
golden. De ontvangers werden zelfs ge
machtigd, voor perceelen, Avelke in '1917
nog op dezelfde wijze in gebruik Avaren als
op 15 Januari 1916. ook al had de belas
tingplichtige op zijn aangifte-biljet geen
beroep gedaan op „abnormale omstandig
heden de belastbare huurwaarde van
1916 voor te dragen. In andere gevallen
moest er schatting plaats hebben. In ge
meenten, waar de huuropcj rij ving reeds
eerder is begonnen, kan de inspecteur een
vroeger tijdstip dan 15 Januari '1916 als ba
sis nemen voor de vaststelling van de be
lastbare huurwaarde.
Sociale berichten.
De Hanze.
Naar „De Tijd" verneemt, heeft het
hoofdbestuur van de Haarleuvsche Hanze
de redactie van het orgaan van den Rond
„De Hanze", overgedragen op mr. Henri
Schaapveld, 'directeur van het Centraal
Hanzc-bureau te Amsterdam. De vroegere
redacteur, de heer J. F. SI. Endel; blijft
als medewerker aan het blad verbonden.
Nachtarbeid van bakkers.
Te Arnhem is de nachtarbeid in brood-
bakkerijen afgeschaft. In verband daar
mede heeft een wijziging plaats gehad fin
de bezorging van het brood: voortaan zal
slechts driemaal per week veTsch brood
aan cle huizen bezorgd worden.
STADSNIEUWS.
De winkelverlichting.
Door de Kamer van Arbeid voor dc Win
kel- en cle Grossiers-bedrijven alhier (voor
zitter de heer B. Geijer, secretaris de heer
II. v. Kerkhoff) is aan den Raad der ge
meente een adres gezonden, betreffende de
Avinkcl verlichting.
Over het algemeen was men het eens, dat
de verlichting te beperkt is, Ai «oowel voor
groote als voor kleine zaken onvoldoende.
Ook betreurde men, clat de Avinkeliers ge
noodzaakt zijn hun toegestane, lichtpunten
daar te moeten aanbrengen, waar cle ver
ordening het gebiedt, en vond men het
jammer, dat niet schijnt te worden inge
zien dat etalage-verlichting ter bevordering
a'an den verkoop Noodzakelijk is.
De Kamer wenscht tevens cle aandacht te
vestigen op cle jaarlijksche St. Nicola as-
drukte, de voordeelen daaraan voor den
winkelstand verbonden, en overwoog Avat
een flink verlichte etalage daartoe kan
bijbrengen.
Reden waarom de Kamer den Raad ver
zoekt:
le. de bestaande verordening op de ver
lichting van Avinkels in dier voege te wil
len wijzigen, clat de winkeliers worden
vrijgelaten de hun toegestane lichtpunten
daar te mogen aanbrengen, waar zij tiet 't
meest noodig achten;
Brandstoffencommissie
Leiden.
Het Brandstoffenbureau 13 a'oor het g6<
ven van inlichtingen eiken Averkdag ge
opend des namiddags van 2 tot 4 uur.
Klachten omtrent het niet ontvangen vanf
brandstoffenkaarten, wijziging van bons*
enz., Avorden aMeen in behandeling geno
men, Avanneer deze schriftelijk en, zoo mo
gelijk, onder overlegging van de benoodig-
de stukken, worden ingediend.
De Directeur van het Brand-
3726 stoffenbureau,
KRAMER.
2e. het daarheen te willen leiden, dat vauL
30 November tot en met 6 December (uit
genomen Zondag 2 December) algeheele
vrijheid van verlichting worde toegestaan.
„Geloof en Wetenschap".
Een buitengewoon talrijk publiek wad
gisteravond naar den foyer Aan de Stads
gehoorzaal getogen, om bij te wonen de
vergadering van „Geloof en Wetenschap"
waarin dr. Gerard Brom een lezing met
lichtbeelden zou houden over Toorop, den
bekeerling en kunstenaar.
Dr. Brom begon zijn voordracht met een
•levensschets' van Toorop te geven. Toorop
in 1858 te Poerworedjo op Java geboren
trok reeds op jeugdigen leeftijd naar
Europa. Hij studeerde te Leiden en daar
na te Delft als indodioog. In '1881 begon
hij zijn artistieke loopbaan aan de An>
steixlamsche academie, -waar hij Studeerde
met Jan Vetlli en Derkinderen, E-en jaar
later ging hij naar de B msol.se hc acade
mie. Van hier uit heeft hij de iioriuage
bezocht niet de revolutionaire zoons von
een notaris in Charloi. George en .Idea
Destrée, van wie de eerste Benedictijner
monnik is gewórden (Dom Bruno). Met
Meunier, Verhaeren, Van Rysselbersjhe,
De Groux, (c. a. heeft Toorop in België
geslicht de groep mn de „Yingt", t'e
..Niquwo Gidsers".
Verloofd met oen Iersch Inaiaje itf
Toorop later naar Londen gereisd.
't Is wonderlijk', höe de veelbereisde
kosmopoliet altijd tröuw weer, in ons landi
is neergestreken. Na zijn huwelijk vestig
de. hij zich te Is Graven! 101,ge. In 1889 ging
hij, een hartstochtelijk liefhebber van de
zee, achtergrond op zooveel \nn .zijn wer
ken, in Katwijk Avonon, Avaar hij Fïeyer-
mans leerde kennen. Na twen jaar ging
cle ongedurige Too fop weer' naar Den
Haag, waar hij met Tlu-opliile de Bock
den Haagschen Kunstkr-h.g lichtte, om
dat „Pn-Mrri Studio" hem niet beviel.
Onderwijl bad hij ook nog gew>H>i*l te
Noordwijk, waar hij o.a. fn relatie i- ge
komen met Albert Vervveij, en te Brussel.
Ten slotte heeft hij zich in Den Haag;
bij SChcveningen gevestigd, waar hij na-
woont.
Een keer op weg naar Parijs, waar zijn
vrouw vertoefde, ging hij de kerk van het
Begijnhof te Gent binnen. Hier heeft de
genade hem gegrepen en is hel proces
zijner bekeering begonnen. Vóór dien tijd
had in Den Haag de plechtigheid van den
Kerstnacht eens diepen indruk op hem ge
maakt. Zijn vrouw, Anglicaan, wofi reeds
in Engeland, geheel buiten zijn medewer
king, Katholiek geworden.
Bij Toorop schijnt de inspiratie van het
kunstenaar-zijn eerst ten volle ontdekt,
nadat hij gevonden had de 'bron van het
geestelijk leven in het Katholicisme.
Spreker liet vei'volgcns in lichtbeelden
verscheidene schilderstukken en teekenin-
gen van Toorop «ien.
't Begon met het beginwerk: een begrafe
nis. Hier spreekt al het mysterie, 't Is hem
niet om het décor van de begrafenis zelf te
doen, Avaarvan' de stoet nauwelijks zicht
baar is, maar om den indruk van de
eeuwigheid op de ruwe arbeiders, die in
eens stil worden.
Van zijn verblijf te Katwijk dateert het
mooie werk „Vervoer van een bomschuit'
Met hun rug aan *t duwen tegen 't donker
schip, stellen de zwijgende visschers ons
onmiddellijk de levenswet van den arbeid
voor, en dragen in hun offervaardig-gebo-
gen houding een dramatiek boven 1-1 eyer-
mans luidruchtig vertoon uit. Opzij da
wachtende paarden, vooruit tiet lichtende
water, bovenaan de dreigende hc-rnel. l»e
zware toon van de atsmospheer is tragisch,
maar tragisch van triomfantelijk heroïsme.
Dr. Brom liet ons zien, hoe Toomp gelei
delijk heeft leeren kennen het onderscheid
tusschen Avare mystiek en valsch mysticis
me, tusschen echte symboliek en verward
symbolisme. Na «zijn bekeering is Toorop
van vaagheid tot klaarheid gekomen. I.»e
troebele mystiek van vroeger met zijn ab
stractie heeft Toorop kunnen zuiveren cn
kristallisoeren in de concrete symboliek
van het kunstzinnig katholicisme. Door
zich aan de samenleving te geven, vond hij
zichzelf voor goed.
Velen vinden in portretten de kracht van
Toorop, terwijl onder die portretten dia
van kinderen, van meisjes, als het schoonst
worden geroemd. Vele dezer portretten*
werden op het doek vertoond een open
baring van het engelachtige in mensclien
kinderen!
Vertoond we.rden ook de koppen van den
opofferenden apostel, pastoor Ariens.en den
zelfbeheerachten denker pater Ruayrnakers,
't Eerste doet haast denken aan een cari-
catuur, maar dan een caricatuur van den
ernst en niet van den spot.
Wij hebben hier natuurlijk maar een
greep gedaan uit het vele, dat dr. Brom
voor en na de pauze liet zien en ons ver
klaarde.
Ongetwijfeld heeft hij Toorop velen lee
ren kennen, leeren waardeeren, leeren lief
hebben!
De laatste schilderij, die ons vertoouü
