ADRESLIJST voor handel en industrie voor Leiden en Omgeving. STADSNIEUWS. Verslag van den toestand der gemeente Leiden. (Vea-volg.) n. Hoofdstuk V. Gemeente-eigendommen werken en inrichtingen. De verteerde ijzerwerken der toren klokken zijn in het afgeloopen jaar ver nieuwd, terwijl ook het Lakenhal een gedeeltelijke herstelling, heeft ondergaan. De Stadsgehoorzaal, welke sinds 1 Aug. 1911, in verband met de mobilisatie, dooi de militairen in gebruik genomen werd, hwam 1 Mei 1916 weder voor het gewone gebruik in aanmerking, na "eerst in- m uitwendig geheel gerestaureerd te zijn. Aan verschillende gemeentelijke eigen dommen weiden kleine 'herstellingen uit gevoerd. De scholen aan -de Langebrug, Pieter kerkstraat, Breestraat, v. d. Werfstraat, Maresingel en Paul Krugerstraat, welke sinds 1 Aug. 1914 door de militairen wer den gebruikt, kwamen in Mei wederom in het bezit van de gemeente."Een ingrij pende restauratie l>ïee<k ibij al deze scholen noodig te zijn, vóór zij weder voor het onderwijs konden gebruikt worden. Een groot aantal boomen werden in het afgeloopen jaar gerooid, maar bijna alle door jonger boomen vervangen. Het Plantsoen werd op de gebruikelijke wijze onderhouden, al valt niet te ontken nen, zeg^ het \erslag, dat andere gemeen ten van gelijken omvang op dit gsbied Leiden voorbij streven. De vernieling door de jeugd blijft aanhouden, veel politie toezicht, liefst door speciale plantsoen wachters, die de bezoekers bij name en van aanzien kennen, ware gewenacht,. C.edua-ende het jaar 1916 werden in eigen beheer bestraat en herbestraat vol gens tarief 75800.50 M2. Tengevolge van de mobilisatie en ziekte van het personeel is er aanmerkelijk minder straatwerk ver richt dan in normale omstandigheden. Hoofdstuk VI. Volkshuisvesting en Volksgezondheid. Tengevolge van het in werking treden der Gezondheids- en der Woningwet werd voor deze gemeente een Gezondheidscom missie ingesteld. Bij besluit van den Com missaris der Koningin d.d. 3 Juni 1916 werden Drs. L. van Italië en W. C. Mul der \oor den tijd van 5 jaren herbenoemd. Het aantal contractanten voor levering van duinwater bedroeg op 1 Jan. 1916 8058 en klom in den loop van het jaar tot 8140. Het water, dat uit het. duin reservoir weid opgepompt, bedroeg in 1916 1.629.220 M3.; gemiddeld werd per etmaal opgepompt 4451 M3., tegen 4251 M3. in 1915. Het buizennet werd in 1916 uitgebreid met 1019.25 M zoodat de totale lengte bedraagt 81.601 M. Van de openbare zwemplaats voor mili tairen en minvermogenden en van de bij zondere inrichting voor warme baden werd een druk gebruik gemaakt. In de gemeentelijke zwem- en badinrich ting bedroeg het aantal baden door hes- ren 13666 en door dames 8741. Opmerke- 1 lijk is wel het feit, dat op dagen met lage temperatuur het bade-i door heeren in verhouding sneller afnam, dan door dames; die volhardender bleken te zijn. In de nieuwe zweminrichting nabij dën Hoogen Rijndijk werden groots nationale zwemwedstrijden georganiseerd, welke van groot propagandistisch nut zijn geweest. In 1916 werden-hiér 17 lijders aan febris lyphdïdea verpleegd, waaronder 3 van andere gemeenten. Hiervan overleden 5 patiënten, waarvan 2 van elders. AL lijdende aan roodvonk werden 60 patiënten behandeld, waarvan één is overleden. Verder 102 lijders aan diphte- ritis, overleden6, 10 aan meningitis, waaronder 6 militairen, waarvan er 6 overleden, waarbij 3 militairen waren. Gedurende het jaar 1916 werden 784 aan giften van mazelen ten gemeente-secreta rie ontvangen. Aan de Stadstimmerwerf werden be zorgd 3297 ratten, waarvoor 5 ct. premie per stuk werd uitbetaald. Op de begraafplaats Rliijnhof werden in 1916 567 lijken begraven, op de begraaf plaats aan de Groenesteeg 19, op het R.-K. kerkhof 211 en op de Israëlietisehe be graafplaats 0. In het Ziekenhuis der Rijks Universi teit werden in 1916 voor rekening der gemeente opgenomen 486 mannelijke en 593 vrouwelijke patiënten, en in het krank zinnigengesticht Endogeest 71 mannen en 106 vioiuwen. In Hópital Wallon werden 417 patiënten verpleegd, waarvan er 13 overleden. In het diaconessenhuis aan de Witte Singel werden 713 patiënten verpleegd, waarvan, er 41 overleden, terwijl in het St. Elisabeth-Gesticht 970 patiënten wer den verpleegd, waarvan er 47 overleden. Van de barak voor besmettelijke ziekten werd ook in 1916 een druk gebruik ge maakt. Aan 1631 personen werd van ge meentewege koslelooze geneeskundige hulp verleend. De geneeskundige armendienst werd uitgeoefend door 6 genees- en heel kundigen, 1 stadsvroedmeester en 4 vroed vrouwen; verder werd aan een vijftal vereenigingen wegens verpleging van stadsarmen in wijkgebouwen een bedrag van f 4000 uitgekeerd. In 29 zittingen werden 835 kinderen met koepok ingeënt. Hoofdstuk Vil. Onderwijs, kunsten en ivetenschajfpen. Aan het einde van 1916 werd in deze gemeente lager onderwijs gegeven in 17 openbare en 14 bijzondere scholen, terwijl verder in 2 openbare en 4 bijzondere- scho len herhalingsonderwijs werd gegeven. In het college van Curatoren der Uni versiteit kwam in het afgeloopen jaar verandering door de benoeming van den heer Mr. J. Oppenheim. Het aantal ingeschreven studenten be droog: In de Letteren en Wijsbegeerte 236 Wis- en Natuurkunde 190 Godgeleerdheid91 Rechtsgeleerdheid645 Geneeskunde T 383 Indologen 167 Totaal 1712 Van dit aantal waren 338 dames stu denten. Het aantal proanotiën bedroeg van 15 November 1915 tot 15 November 1916: Rechtswetenschap 71 Geneeskunde 6 Godgeleerdheid 2- Ned. Letteren 2 In het seizoen 1915—1916 hadden in den Schouwburg 128 voorstellingen plaats. Hoewel de geldelijke toestand niet ongun stig was, kQ£ over dit jmf ÊOeji jjintaa nagGkéètd worden. Hoofdstuk X, Armwezen De bevolking van het R.-K. Parochiaal Wees- en Oudelieden&uis was, wat de ver pleegden betreft, op 1 Jan. 1916 als volgt: 45 jongens, 33 meisjes, 27 oude mannen en 23 oude vrouwen, terwijl de 6tandi op ^,31 Dec. 1916 was 36 jongans, 33 meisjes, 24 Oude mannen en 23 oude vrouwen. De achteruitgang van de jongens vindt, hoofd zakelijk zijn reden in den militairen dienst. De algemeene gezondheidstoestand was bevredigend. Wat betreft het personeel, vond dit jaar een groote verandering plaats, daar de suppoosten op, 1 Nov. werden vervangen door Eerw. Zusters Dominicanessen. Land1 en Tuinbouw. tal ver betering en mestbewaring. Er is dn de laatste jaren zeer geijverd, in do eene provincie ineer, in de andere minder, in het belang van mensch en .dder in het hijzonder, en van de volksgezond heid in het algemeen, tegen de in de zand streken bestaande potstallen. Stalwedstrij- den werden daartoe georganiseerd. Zoo is er van lieverlede eenige verandering geko men in de methode van mestmaking en mestbewaring. Vroeger, toen er nog geen kunstmest was en er halve oogsten werden gewonnen, omdat er maar een halve be mesting kon worden gegeven, toen was de mestmakerij hoofdzaak, dé melkwinning bijzaak. Thans is dit anders geworden en ziet men bij de veahouding de melkwin ning meer en meer zich van bijzaak tot hoofdzaak verheffen. De potstal heeft af gedaan. Oorspronkekijk beoogde men in de zand streken het maken van groote hoeveelhe den mest en liet men cLie door het vee nathouden en aantrappen; zeker een goede methode van mestbewaring. Maar het is de vraag of dit op andere wijze niet even goed kan; terwijl aan den potstal toch de volgende nadëëlen «zijn verbonden: le Een voldoende verpleging van het vee is niet mogelijk, evenmin als: 2e. zuivere melkwinning; 3e. reiniging en ontsmetting in gevallen van besmettelijke ziekte kunnen niet af doende tot stand worden gebracht. Daar entegen biedt de grupstal nu beschikbare arbeidskrachten schaarschejr worden dan vroeger, en het, stroo zelfs op de mest af gelegen boerderij in den handel veel groo- tere waarde hée'ft dan in den mestput, het voordeel, dat liet vee zindelijk gehou den kan worden, met een minimum hoe veelheid strooiingsmateriaal en vooral met een minimum aan arbeid en toezicht. Hoofdzaak is, zoo lezen we in een bro chure, uitgegeven door de Noord-Br. Ver. voor Stalverbetering dat de geheele stal- vloer, dus ook het gedeelte onder die voor- beenen, waterdicht is. Bij gebruik van een weinig strooisel kan de vloer daaronder wat dieper liggen-, en kan men terwilie van een wanne en zachte ligging deze ruimte opvulLn met klei, e m, st o, ll'aggien, etc. Bij, noodzakelijke ontsmet ting kan men zich beperken tot het ver wijderen van deze laag. De waterdichtheid kon zoowxl in metsel werk als beton worden verkregen. Over het algemeen zal beton bij geringe onder- Ptrooiing, dreigeïL van te glad of te koud te zijni; zoodat onder de achterbeen en en op den mestgang metselwerk beter op zijn plaats is, Waar vlugge: reiniging hoofd zaak is, dus voor drinkgoot en voedergang, de grup en den wand achter den mest- gang, is een gladde afwerking gewenscKt, terwijl voor den vloer steeds moet woorden gemeden dat hout in aanraking komt met restanten van voeder of mest. Bij een enkelrijigen stal is het gewenscht om den voedergang een breedte te geven van minstens 1 meter, liever 1,251,50 M. De drinkgoot met knieboom «n voorrand krijgt een breedte van 0.90—1.10 M. Met het oog op een goede verpleging en hulp bij ziekte ep gehooide moet die mestgang een breedte hebben van min stens 1 M. liever 1.25—1.50 M. Voor volwassen vee rekent men in de zandstreken op een staaidlengte van 1.50 M. en een standbreedte van gemiddeld 1 M. (wanneer tegelijkertijd alle koeien hoog drachtig staan liever 1.10 M.) Hoe weaischelijk het is, om, wegens ge vaar voor overbrenging van tuberculose, het jongvee van het melkvee te scheiden en in een aparten stal met vrijen uitloop onder te brengen, zal men ,tot op de meeste kleinere «zandboederijen alles op een rij plaatsen. Dan vermindert de lengte van den vee- stand aan het benedeneind, b.v. tot 1.35 a 1,40 M., en neemt ook de standwijdte af tot 0.85 a -0.90 M. De grup moeT een breedte hebben van 0.60 M., en een diepte van 0.43 M. aan den veestand gemeten en van 0.25 M. langs den mestgang. Dit wijst op een verschil in hoogte van drie lagen metselwerk. Nu kan de voedergang even hoog liggen als de vee stand (dan helt het. rijpad dat voeder en- mestgang verbindt) of wel al leen de vee stand ligt hooger. In al'.er^ gevalle ligt de bodem van een vcergoot ev-en hoog als of -enkele centimeters hoo ger, dan de vcestand. Met het oog op den waterafvoer helt de goot iets, maar niet meer dan 1 centime ter per Meter naar het benedeneind. De veestand (liever alleen het laatste ge deelte ter breedte van 0.60 M. onder do acliterbeenen) lielt b.v. 1 cM. naar do grup 1 cM. per M. in de lengterichting en b.v. 2 cM. in dwarsrichting: en moet do vaste mest ééns, liever tweemaal; per dag uit den stal verwijderd, worden. Wanneer _de koeien bij zomerdag nog dagelijks op stal gedreven worden, kan met wenschelijk zijn om de stalpalen te' halver, anders op do volle standbreedte uit. elkaar te plaatsen. Om de kans o-p be vuiling van den veestand te verm in deren, plaatst men de stalpalen in plaats van direct achte.r den knieboom, wel eens b.v. 35 cM. verder naar achter, en bindt do koeien dan kort aan. De stalpalen kunnen van eikenhout zijn, ter dikte van 67 cM. en passen het best in ijzen-en ringen of vierkante bussen, d.ie in den betonvloer zijn ingelaten. IJzeren stalpalen (oude vlampijpen pf gebruikte gasbuizen kunnen heel goed dienen), laat men over een halven meter dieper "in het beton. De mestbewaring wordt een geheel an der dan vroeger: het gescheiden bewaren van de vaste en de vloeibare meststoffen komt aan de mestbewaring ten goede. De gier wordt opgevangen in een kelder, die van be ton ringen gelegd of geheel gemet seld van klinkers in sterke specie, of go, heel van1 gewapend beton gemaakt kan worden. Het verdient aanbeveling om hiervoor goede vaklieden te kiezen; voor gewapend beton zelfs specialiteiten te ne men, die deze put eventueel met garantie willen oplerveren. Want een lekke pat 1 opt in hst v. ori jaar vanzelf' leeg en wordt in 'L najaar met grondwater gevuld. Tegenwoordig re kent men, dat een volwassen.koe per win< terhalfjaar tot 2-500 Liter gier kan pro du* ceeren. Een deel wordt in 't. strooisel op, gevangen; niet al het vee levert evenveel. In de meeste om ten jighe en e. 1 nun met 2 kub. Meter per koe zeker kunnen volstaan. Een algemeen gebrek is, dat, men de gierkelders meestal te klein neemt. En twee kleine kelders zijn duur der dan één groote. Om de (gier op te kunnen- pompen, dient een pompgat, dat met een houten of beton- d-eksel afgesloten kan worden. Bij ©enigs zins groote kelders is liet raadzaam voor, het spuien tijdens het schoonmaken van den kelder, nog een tweede mangat aan te brengen. "Mét het oog op het opvangen van de grootst mogelijke hoeveelheden stikstof moet de góer zoo spoedig mogelijk uit den warmen stal. Is de grup te lang voor een goeden en vluggen afvoer, dan kan men onder de mestgang met succes een smalle giergoot maken, die dieper ligt dan da grup en plaatselijk door openingen, met roosters afgesloten, daaimee in verbin- ding staat. Gaat door een langdurig verblijf in den wannen stal. een gedeelte der stikstof ver loren door vervluchtiging, cok de stall lucht wordt er door verontreinigd. Bij het verlaten van grup of giergoot dien©, men daarvoor z.g. stankafsluiters aan te bren gen, die aan beide bezwaren tegemoet komen. -Bij nieuwbouw zal liet in de meeste gé vallen niet nóodig zijn om een overdekte mestvaalt te bouwen. Meer en meer.ge bruikelijk wordt de verdiept liggende wa terdichte vloer (ongeveer Yz1 M. beneden het maaiveld) met opstaande wanden (die b.v. Y>M. boven het terrein redken)| waarin in- en uitritopeningen, met daar bij behoorende opritten, zijn uitgespaard* Al naar de onderstrooiïng zal men on geveer 5 vierk. M. aan bodemoppervlak: per volwassen koe rekenen. Dikwijls «zak men die gierkelders door de mestvaalt aanbrengen. Zoo doende dient de zolde- ring van den kelder tegelijk als vloer voor de mestvaalt en zal het zakwater nog naar den kelder afgevoerd kunnen worden. Nog dient men er de aandacht op te ves tigen dat geen voeder in den stal bereid1 bewaard mag worden. Dat gaat zoowel ten koste van de zuivere -stallucht, als' van de kwaliteit van het voeder. Hoe gemakkelijk kan men in het cen trum van alle stallen een lokaal inrich ten, waar bakoven, voederketels, nieel- en mengba-kken bij elkaar zijn onderge» braclit. Ziek vee dient men ook niet in rlen stal te houden. Allicht is er op de boerderij hier of daar een kleine ruimte te maker* waar de patient kan worden afgezonderd.» Reinigen en ontsmetten zal nu veel gemak kelijker gaan, terwijl het besmettingsge vaar aanzienlijk minderd wordt. <5 B. Auto's, Motoren, Rijwielen A. J. STALLINGA, Hoogewoerd 52-68-146, Tel. 361. Banketbakkerij MA ISO N PIJL, Couturier, Breestraat 11, Tel. 329. J C. v. d. STEEN, Pieterskerkhof 28, Tel. 1127. TH. C. STIJNMAN, Burgsteeg 1076, Te#. 1076. G. P. TIMP, Haarl.straat 241/7, Tel. 383. Beddenmagazijn KUIJPERS BEDDENMAGAZIJN, Breestraat 138, Tef. 1586. Behangerij en Stoffeerderij J. M. DOOVE, Papengracht 40. Bloemisterij P. H. SMEETS, Marodijk 38, Tel. 40 Boekhandel H. J. DIEBEN, Maarsmanssteeg 9, Tel. 637. Fa. C. KOOIJKER, Nieuwe Rijn 16, Tel. 12. A. M. VAN ZWICHT, Breestraat 126, Tel. 228. Boter-, Kaas- en Eierhandel P. TH. v. d. VOORT, Haarl.straat 66. Tel. 1216. Brandstoffenhandel Fa. J. TH. PERQUIN Zn., Breestr. 45, Tel. 152. Brood-, Beschuit-, Luxe Bakkerij A. H. VAN NOORT, Doezastraat 2, Tel. 1407. Fa. J. M. WOLTERS, Vliet 28, Tel. 726. Café-Restaurant A. BAGKER, Burg3teeg, Tel. 436. Dames-Mode-artikelen en Pellerijen G. C. HACKE, Hoogewoerd 21, Tel. 560. WISBRUN LIFFMANN, Haariemmerstr. Tel. 898. Drogisterij S. A. BROERSE, Haarl.str. 68, Tel. 784. Gebr. CHRISTIAANSE, Hoogewoerd 3, Tel. 899. filiaal; Haarlemmerstraat 6, Tel. 788. EBectriciteit- en Gasinrichting d. HEIJDEN LIGTVOET, Heerengracht 2, Tel. 1201. DE VRIES STEVENS, O. Singel 198/8. Tel. 116. Fotografisch Magazijn v. d. ZANDEN, Breestraat 141, Tel. 669. Fijne Vleeschwaren MAISON VAN DIJK, Breestraat 104, Tel. 650. Garen, Band, Tricotgoederen en Lingeriën BEUZEMAKER Co., Vischmarkt 12/13, Tel. 530. Gedistilleerd, Likeuren en Wijnen A. B. v. d. REEP, voorh. C. A. Franchimcn, Haarlemmerstraat 204, Tel. 1611. GSazenwasscherij F. F. FRAIKIN, Papes'craat 3, Tel. 1175. J. KUKLER, v. d. Werfstraat 34, Tel. 777. Goudsmeden en Horlogers J H. MAARTENSE, Botermarkt 11. Grutterij en MeelhandeB B. OUWERKERK, Nieuwe Rijn 38, Tel. 786. Heeren- en Kinderkleeding, Heerenartikelen DE HANDELSMAATSCHAPPIJ, Haarl.straat 163, Tel. 394. A. KREYMBORG Co., Botermarkt 19, Tel. 903. MAATSCHAPPIJ DE FAAM, Vischmarkt 16/17, Tel. 134. PEEK CLOPPENBURG, Breestraat, Tel. 17. Hout- en Steengranietvloeren G. F. v. BEUKERING, Nieuwe Rijn 99, Tel. 1320. Huishoudelijke en Luxe artikeüen C. A. HEGENBARTH, Maarsmanssteeg 7, Te! 630. H. Wl. PIERROT, Maarsmansstecg 14, Tel. 1293, J. J. POLLMANN, Nieuwe Rijn 1 en Hoog straat 4. Tel. 1668. G. J. VISSER, Haarl.straat 151. Instrumenten, Brillen enz. P. VAN TOL, Hooigracht 54, Tel. 455. Kapokmatrassen VROOM DREESMAN, Aalmarkt 26, Tal. 271. Koffers en Tasschen S. G. J DO GROOT, Noordeindo 11, Te4. 706. G. H. LENS, Nieuwe Rijn 34, Tel. 649. Koloniale Waren Fa. W. A. AFFOURTIT, Hoogewoerd 153, Tel. 418. Fa. S. P. MINNEMA, Haarl.straat 143, Tel. 322. VERKOUW STOKHUIZEN, Nieuwo Rijn 46/48, Tel. 69. L. M. G. v. WELL, Zegwaart. Mantels, Stoffen, Manufacturen, Bedden B. DE KONING, Haarlemmerstraat, hoek Dionkcrsteeg, TeJ. 695. J. A. KOHSCHULTE, Haariemmerstr., Tel. 1392. GEBRS. SCHLATMANN, Vischmarkt 9/10, Tel. 344. Melkinrichting Me/kinr. DE TOEKOMST, Hooigracht 41, Tel. 658. Piano- en Orgelhandel C. C. BENDER, Hoogewoerd 9/10, Tel. Fa. L. VALK, Breestraat 109, Tel. 97. 802. Religieuse Artikelen J. A. HUIBERS, Haarl.straat 26, J. J. POLLMANN, Hoogstraat 3. Tel. 1668. Rund- en Varkensslager. H. H. TH. HEEMSKERK, .Doczdstraat 8, Tel 847. Schrijfbehoeften W. MAT7ELD, Princessekade 2, Tel. 886. Spiegel- en Lijstenfabriek, Kunsthandel D. SALA Zn., Breestraat 114 B. 0. Tel. 237. Spekslagerij TH. M. W. BERGERS, Nieuwe Mare 10, Tel. 588. W. TH. A. BERGERS, Haarl.str. 216, Tel. 392. J. DUINDAM, Korenbrugsteeg 2, Tel. 10G6. Spreekmachines en Harmonica's J. v. ZIJP, Haarlemmerstraat 299. Tel. 711. Stoomververij, Ghem. Wasscherij Gebr. LOHMANN, Hoogewoerd 53. Tel. 75. Stoomwaschinrichfmg B. C. J. v. OMMEREN, Haarl.weg 49a, Tel. 291—985. Stoom- Wasch- en Strijkinrichting ,;DE RIJN", Maresingel 71a, Tel. 31. B SPRONK, Witte Singel 85, Tel. 1035. Tabak en Sigaren ARNOLD'S Havanahandel, Breestraat 77, Tel. 770. L. DEKKER'S Pijpenmagaz., Steenstr. 57, Tel. 425. A. B. v. d. REEP, voorh. C. A. Franchimcn, Haarlemmerstraat 204, Tel. 1611. J. E. ZIRKZEE, Steenstraat 22, Tel. 342. Twin-, Bloem- en Vogelzaden T. F. VLIELAND, N. Rijn 50, Tel. 824. Uniformen, Indische uitrustingen MAATSCHAPPIJ DE FAAM, Vischmarkt 16/17, Tel. 134. Gebr. VLES, Breestraat 177, Tel. 393. Vieeschhouwerij A. J. HOLM, Koogewoerd 42, Tel. 317. A. P. A. DE VRIND, Nieuwe Rijn 92, Tel. 971. Wijnhandelaren HERM. F. A. DAMEN ZOON, Kant. Burgsteeg 2a, Tel. 500. Zee- en Riviervischhandel F. VAN DER BERG, Haarl.str. 237, Tot. 152^

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1917 | | pagina 4