MAANDAG 6 MAART. 1916. BUITENLAND. De Oorlog. JAARGANG Na 1948 BUREAU: STEENSCHUUR 15, LEIDEN» Inters. Telefoon 935. - Postbus 6. DIT BUD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN ABONNEMENTSPRIJS bedraagt, bjj vooruitbetaling, met GRATIS POLIS OngevaHon-verzekerlng GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden II cent per week, fJ.45 per kwartaal; bjj onze 12 cent per week, f 1.60 per kwartaal. Franco per post ft.80 per kwartaal, akonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1-5 regels f0.75, elke regel meer 15 cent Ingezonden mededeelingen van 1-5 regels f1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte. Aanvragen om Dienstpersoneel van 1-5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent Aanbiedingen van Dienstpersoneel, Huur- en Verhuur, Koop- en Verkoop (geen Handels-Advertentiën) van 1-5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent USTINUS JOSEPHUS CALLIER, de genade gods en de gunst r DEN APOSTOLISCHEN STOEL ISSCHOP VAN HAARLEM, isprelaat van Z.H. don Paus, kssistent-Bisschop bij den Pauselijken troon, Geestelijkheid en de Geloovigen van Bisdom Zaligheid in den Heer. Onzen vastenbrief van liet vorige ibben wij, B. G. na een., korte samen- van de Encycliek des Pausen over zaken van den oorlog, u opgewekt ifcbaaittieid jeigens God, Diie ons tot liad gespaard voor de gruwelijk- falgen van dien bijna algemeenen krijg en Wij (hebben dien plicht [rongen door er op ite wijzen, dat. it zooveel minder dan de krijgvoe- voükerem schuldig ©'taan aan de ding der christelijke leeringen en iriften, welke, gelijk de H. Vader ngetoond, de ware oorzaak van de- eeselijken oorlog is; Wij wezen er ook op, dat uit dien plicht van laiihedd aanstonds voor ons volgde verplichting, om met den onchris- onkatholieken wereldgeest voor te breken. Sinds is meer dan een wrbijgegaan en wij hadden mogen hten, dat een opleving van den christelijken geest duidelijk zicht- ou zijn igewordepj te meer omdat dit af ge'o op en jaar schier dagelijks i6n van de meest ontzettende ver-, ïg, over steden en tanden neer ge- van >de vreesdij leste slachting,, j duizenden en duizenden menschen 'en verloren, zoodat wij als het - een aanhoudende en luidklinken- diking hoorden,, om toch dankbaar .tegenover -God, Die ons spaarde en ankbaarheid te toonen door Hem SCJie hiPTipir^an wij in het. verledenc .verwachting B. G. vervuld? Wij op die vraag niet bevestigend ant- «n. Over 'heb algemeen is men aan gruwelen gewoon geworden en ver- i wereld haren gewonen loop, alsof voortdurend een zoo geduchte les en Wij betreuren het, dit te erkennen ook onder ohs gingen >ii, die gewoon waren, meer naar de (l dan naar God te luisteren, hun ren gang. Wij wijzen slechts op* een fe.iten, waaraan Wij in de laatste ^werden herinnerd1. Voor één enkel 'gen de gemengde huwe- n in de drie provinciën die bijna tot Ons Bisdom behooren, meer Menen twintig honderd, in de drie grootste steden van Ons li meer dan tweeduizend! een ontzettende minachting hieruit vodr het gezag onzer door us gestichte en met de leiding der belaste H. Kerk, die deze huwelij- erafschuwt en verbiedt! Welk een lende geringschatting ook voor de ire gave, did God ons schonk, voor 'lig geloof., dat in die huwelijken aan il gevaar is blootgesteld en dat jn de jen, welke uit die huwelijken zullen 'Uiten, bijna nooit tot een gezond le al kunnen aanwassen! En wanneer nog inededeelen, dat er jaarlijks ts ongcj/eer vie ;rh o n d e r d dis- tiön voor die huwelijken, worden vraagd zoodat ér veel meer twee duizend on- f> samenlevingen ontstaan door die aamüe huwelijken, die geen huwe- zi.in, op welk een gruwelijk zieden- wiist dan niet dit ééne feit! En dat zoo voort ondanks Onze voortduren- idanks Onze telkens herhaalde .predi- ondauks de groote rampen, waar- 6otl de wereld straft; het is .alsof wij uw de geschiedenis 'beleven van. Mo- prediking aan liet hof van Egyptes 'g, waar wij na iedere plaag, door s aangekondigd cn doqr God over fegebracht, lezen: etinduratum "OfPharaonis, en het ha r t P h a r a o werd verhard, antier feat, in do laatste dagen veel 'ken. dat cme verwachting zoo- biV leurstelde: tooneel en b i o s- zijn sinds lang dit is algemeen d echte leerscholen van zedenbe- zij moesten dns cloor ons, om onze üet in gevaar te brengén, wattoch vare verplichting is meeste zorg .worden verme- w'j mogen ze stellig niet bezoeken, ^6r wij niet vooraf zekerheid fft verkregen, dat alhans dezen ^uze deugd geen gevaar loopt. En- droomt men er heen en offert er zijn de miaidervermogende n zelfs het ■dat zij niet dan door onderstouningJ. _hun ilevens&nderhoud ontvingen of 11 ^mischwaardig loon van arbeid >ögen,__ orïl te genieten van die zie dende vertooningen, zonder voorafgaand onderzoek, of niet zien ea> hooren zal, wat onder Christenen volgens den Apos tel zélfs niét 'genoemd moest worden; ja vaak bij voorkeur als men weiet, dat" men er voldoening zal vinden voor de meest ongezonde;, voor misdadige nieuwsgierig heid. En wij, Katholieken maken al thans wij hierop een gelukkige uitzonde ring? Wij, van wie dit terecht mocht wor den verwacht, omdat wij van jongs af de zuiveiheid (hebben leeren noemen de bij uitstek „heilige deugd", wij die het voor recht hebben ons te kunnen voeden met het brood der engelen, dat wij in onze kerken begroeten en prijzen als het brood uit den hemel, alle geneugten in zich bevattend? Helaas! B. G. wij kunnen niet met gerechtvaardigde fierheid het hoofd opheffen en zeggen: die g erin schatting van ©erendeugd komt onder ons niet voor althans niet dan hij hoog© uitzondering, maar wed durven zij, d:ie deze zondige ge nietingen. den menschen aanbieden, zooals dezer dagen openlijk verklaard en niet tegen gesproken is wél durven z v zeggen, dat; zij de Katholieken onder de trouwste bezoekers rekenen; wel werd er hij de openlijke beraadslaging over de mo gelijkheid van een „Roomsch tooneel", du,s door goedgezinden, d'ie 'het weten kun. nen, ten; Aanhoord van het gansche volk als reden vooi* dat beraad opgegeven: dat eronder ons zoovelen zijn-, di© het ge not van tooneel en bioscoop niet missen willen1, zelfs niet al verliezen zij daarbij hun eerbied eni liefde voor de „heilige deugd'" Waarlijk B. G. uw Bisschop zou zich 'uit schaamte wellicht gewacht heb ben.» dit néér te schrijven in een open zendbrief, wanneer het niet reeds openlijk door vreemd en eigen gezegd ware; nu be hoefde Plij niet te verzwijgen, wat Hij reeds zoolang betreurt en in deze droevige tiiden niet verbeteren, veeleer verergeren Ziet Dit zijn wel de meest sprekende bewijzen van geestelijk verval .onder. I éT7 J.V ut uistTiuón min dér luid klinkend toch ook duidelijk zegt, dat bij menigeen onder ons 't leven uit het ge- doof veel te wensehen overlaat. Wij noe men slechts de schuldige gewoonte van velen, die ondanks de herhaalde verma ningen hunner geestelijke Overheid voort gaan met het lezen en steunen der zoo ge- naamd neutrale bladen, waarvoor zij altijd de verontschuldiging- zoeken 'en weten t.e vinden, dat zij anders nadeel lijden in hun zaken; Wij wijzen er slechts op', hoe velen nog altijd tot Onze teleurstelling zich, bij voorkeur aansluiten bij zoogenfiamd neutrale vereenigingeti, om reden of-onder voorwendsel, dat daardoor beter voor hunne stoffelijke, belangen wordt"gezorgd; Wii herinneren, slechts aan het niet of slecht vieren van Zondagen en Katholieke feestdagen, waarop wordt gekocht en verkochtals op gewone dagen, alleen slechts aan uitgaan en genoegens meer tijd dan op gewone dagen wordt besteed; alles gevolgen van onchristelijke genot- en geldzucht. Wij zullen hierover niet.verder uitwei den, maar als Wij zeggen moeten, dat de wereld niet veel luistert naar de ijsselijke vermaning, die God haar in deze dagen gééft, dan mag daarbij volstrekt, niet al leen aan de o n g e 1 o o v i"g e wereld worden gedacht. Nog onlangs drukte dan ook eeii niet-katholiek doch geloovig dagblad zijne vrees uit, dat, als het er. straks om gaan zal. om in het openbare leven te toonen dat men .christen is en te belijden, dat God niet slechts door den enkelen mensch in zijn privaat leven maar ook door de ^maatschappij in het openbare leven als koning moet worden gediend, vele zijner geloofsgenoo- ten om een geldelijk voordeel, dat hun wordt voorgespiegeld, zóoals reeds meermalen gebeurde, hunne overtuiging geweld' zullen 'aandoen; en toen bekroop ook Ons die vrees, dat ook wij hetzelfde te verwachten hebben van velen onzer Katholieken, omdat wij de treurige erva ring 'hebben opgedaan, die dooi' het bo vengezegde maar al te zeer bevestigd wordt, dat ook wij Katholieken niet ge noeg de prediking van den Apostel Paulus ter harte' nemen: nolite c o n f o r m a- r i huic s a e c u 1 o, weest niet ge lijkvormig a a n deze wereld, die zich' ten allen tijd liet regeeren door zucht naar genot en naar geld, en daaraan allc3__o.poffert;, terwijl wij veeleer dat alles, zoo noodig, moeten, opofferen om Gods goeden en welbehagel ij ken en vol maakten wil (Rom. XII 2) te doen heerschen in ons zeiven en over de wereld buiten ons. Wanneer wij dan toch zoo gaarne wil den nadoen, wat anderen ons voordoen, waarom volgen wij niet liever het. voor dbeeld van die mill!oenen onder de. krijg voerende volkeren, die nu reeds anderhalf jaar lang hun leven. veiL 'hebben, hun bloed storten en bereidvaardig, velen zelfs mot geestdrift, don dood-ingaan, om naar hun- ne overtuiging hun vaderland te verdedi gen? Is voor ons het hemelsche vaderland minder offers waard dan voor hen het aardsche? En zelf§ dat offer weed tot dus verre nooit van u gevraagd. G ij h e b t zoo schreef de Apostel' Paulus aap. de Hebreeu wen (XII, 4), g ij hebt im merss.tr ij- dende tegen de zonde, nog niet ten bloede tóe weder stand geboden; dat zelfde kunnen Wij u schrijven, «en terwijl Paulus er op wees. dat Christus hun toch dit voorbeeld van strijd tot dén bloede toe had gegeven, kunnen Wij daarbij nog wijzen op het voorbeeld van geheele volken, die "ten bloede toe strijden voor een.' vergankelijk goed, dat zij bovendien nog met hun leven verliezen en alleen voor anderen, voor hunne landgenooten, verdedigen, en wordt van ons zooveel geringer offer gevraagd voorbeen onvergankelijk© kroon, die wij zelven zullen ontvangen in den hemel. En dit alles klemt t© meer, nu wij nog dezer dagen hebben ondervonden', dat aardsch goed en .genot binnen een paar dagen kun nen verkeeren in armoede en verdriet, als Hit Wien stormen en zee gehoorzamen, ons niet beschermt en behoedt Wij verwachten natuurlijk niet B. G., dat deze beschouwingen, ofschoon wel In staat om den zinnelijken en aarasch-ge- zinden 'mensch tot betere gedachten te brengen, door ééne voorlezing van dezen brief een zoo gelukkig gevolg zullen heb ben: daarvoor is noodig, dat er over worde nagedacht, herhaaldelijk en ernstig; cn daarom doen Wij een, beroep: op onze Gees telijkheid en o«p allen, die eenigen invloed ten goede kunnen uitoefenen, om het werk der gesloten retraiten zooveel mogelijk te bevorderen, voöral in de groo te steden. Immers Wij ontwaren dat verval van het geloofsleven wel niet uitsluitend maar toch vooral daar, waar die wereldsche. die ongodsdienstige geest als. een aanste kelijke ziekte zooveel erger optreedt en zooveel gemakkelijker voedesel vindt. Maar nnP Hoor. Wii 2>pti bpr/TAp ctr\ nl On7_a-g<»i<>o^- vlgeu, die 't goea meëïïen van het rijke geloofsleven onder ohs, op dat zij door hun dagelijksch gebed tot God. Die ook den weerspamnigen wil der menschen huigen kan, voor de lichtzin nige werekl de overvloedige genade trach ten te verwerven, die noodig blijkt, om zooveel' verblinding t© genezen en zooveel weerstand tegen den H. Geest te breken. Van dat voortdurend gebed der rechtvaar digen verwachten Wij veel, vooral in den aanstaanden vastentijd, als dat gebed ge paard gaat met de voorgeschreven en bij God: zooveel vermogende verstervingen en aalmoezen, waarvoor ons in deze ongeluk kige tijden zoo veel meer dan anders aan leiding en gelegenheid gegeven wordt. Bij deze gelegenheid vragen Wij volgens lofwaardig gebruik tevens een hartelijk gebed voor onzen H. Vader Benedict us XV, die reeds zoovele pogingen heeft gedaan, om den vrede op aarde terug te brengen en intussclien de a*ampen van den oorlog zooveel mogelijk te verzachten, en die wel een groot verdriet moet gevoelen over de vele teleurstellingen, die hij daarbij onder vond; eein hartelijk gebed ook voor onze geliefde Koningin;, die dag aan dag toont, hoezeer zij medeleeft met haar volk, en die bij allen nood' en ontbering weldoende en troostende optreedt, voor Haar en tiaar Koninklijk huis; eindelijk een hartelijk gebed voor de duizenden in ons vaderland, door den watersnood getroffen:, en voor do ontelbaren, die dagelijks door den bit teren krijg worden gedood of in doodsge vaar verkeeren; en gedenkt dan ook Onzer 'een weinig in uwe 'godvruchtige gebeden. En zal dit 'Ons herderlijk schrijven op den Zondag Quinquagesima in alle tot Ons iBisdom behoorende kerken, alsmede in de kapellen waarover oen Rector is •aangesteld, op de gebruikelijke wijze wor den voorgelezen» Gegeven to Haarlem, den Sisten Februari 1916. t AUGUSTINUS JOSEPHUS, Bisschop van Haarlem. Od tast van Z. D. Hoogwaardigheid1, L. WESTERWOUDT, Secretaris. Een Fransch succes in de Vogezen. - Bitlis door de Russen genomen. - Portugal en Duitschland. - Een Fransche munitiefabriek ontploft. --Trein-botsing in Italië. Van de oorlogsterreinen. Overzicht. De verschillende legerberichten, die in gekomen zijn, stemmen overeen in de me- dedeeling, dat de strijd in den sector van Verdun voornamelijk is teruggebracht tot aid.ilIeriogevecMen, In de Vogezen hebben de Duitscheis voor de Frainschen moeten terugtrekken. In hot Duitschè legerbericht wordt ver klaard, dat „om oimoodige vérliezen te vermijden", de Duitsche troepen bij de be schieting van ThiaviUe (ten NoordoosJon van Badonviller) de loopgraven, di© zij op 18 Februari op de Franschen veroverd haddon, wegens een concentrisch daarop gericht algemeen vuur van d© Franschen, hebben ontruimd. Een zeer belangrijk succes is de inne ming van de stad Bislis in Turksch Arme nië,- door hét leger van grootvorst Nico- laas. Het bezit van Bitlis, ton zuid-westen van het meer van Van, brengt de Russen een groote schrede nader tot hun tweele dig doel: het optrekken naar d© vlakte van Mesopotamië en het afsnijden van den spoorweg AleppoBagdad, waarlangs de bij Koet-el-Amara opereerende Turken van troepen, munitie en levensmiddelen worden voorzien. 0p Zee. De „Möwe" weer thuis. De Duitsche marinestaf meldt officieel: Z. M.'s „Möwe", gezagvoerder de korvet kapitein burggraaf Dohna Schlodien, is Zaterdag na een met succes bekroonden kruistocht van verscheiden© maanden met 4 Engelsche officieren, 29 Engelsche zee soldaten én matrozen, zoomede 116 opva renden van vijandelijke stoomschepen (o. w. 103 Indiërs) als gevangenen en bo vendien met goud in baren ter waarde van een millioen mark, in een Duitsche haven binnéngeloopen. Het schip heeft de volgende vijandelijke schepen aangehouden (voor 't grootste deel in den grond geboord, voor een klei ner als prijs naar onzijdige havens ge zonden): „Corhridge" (3687 ton. bruto); „Author" (3496 ton), „Trader" (3608 ton): ton): ..Farringford" (3146 ivisn" 0T5TT} ton); Appaixv' t778T ton); ■,7Wéstbüra'' (3300 ton); „Horace" (3335 ton); „Flamenco" (4629 ton); Edinburgh" (zeilschip 1473 ton); ,,Saxon Prince" (3471 ton). Al deze schepen zijn Engelsche „Maroni" (3109 ton Fransch), „Luxem bourg" (4322 ton Belgisch). De „Möwe" heeft verder op verscheide ne plaatsen bij. vijandelijke kusten mijnen gelegt, waaraan o. a. het Engelscli slag schip „King Eduard VII" ton offer geval len ia. De bewapende koopvaardijschepen. Volgens de „Neon Asty" heeft Duitsch land Griekenland kennis gegeven, dat de Duitsche duikbooten alle bewapende koop vaardijschepen van de geallieerden in den grond zullen boren en dat het derhalve de neutralen aanraadt niet met zulke schepen te reizen. De Grieksche regeering heeft hiervan alle autoriteiten in het koninkrijk, dii© daarvoor in aanmerking kwamen, op de hoogte gesteld. De duikboot- en mijnoorlog. Blijkens een Lloyds" bericht is het Engelsche s.s. „Teutonian" gezonken. De bemanning is gered. Een Engelsch stoomschip is te Piraeus aangekomen met 54 man van hot Italiaansche s!s. „Java" hetwelk door een Oostenrijksche duikboot is getorpedeerd. Volgens een bericht van „Lloyds" is het Engelsche stoomschip „Fothesay" in den grond geboord. De bemanning is ge red. Frankrijk. Ontpdoffïng. Er heeft een hevige ontploffing plaats gehad in de kruitfabriek van Double Cou- ronne te Lacourneuve (ten noorden van Parijs). Er moeten verscheiden personen gewond zijn. (Double Couronne is een fout, dat gebruikt wordt voor munitie magazijn.) „Reuter" meldt, dat er 22 dooden en 66 gewonden te voorschijn zijn gehaald. Ze ven soldaten moeten onder de puinhoopen zijn begraven. - De Temps" meldt, dat 260 gekwetsten onder de puinhoopen van Double Couronne te voorschijn zijn gehaald. Fransche marinestaf. Vice-admiraal Le Bon is benoemd tot chef van den marinestaf. Engeland. Oproeping. Een proclamatie is Zaterdag uitgevaar digd waarbij tegen 7 April worden onder de wapenen geroepen, alle gehuwde man nen van 19 tot 26 jaar, die onder het stol sel-Derby zijn aangeworven. Portugal. Portugal en Durtschüand. „Havas" meldt uit LiSsabon: Man ver wacht d© terugroeping van den Duitschen gezant uit Lissabon. Zijn vertrek zal overi gens den toestand in gee-n onkel opzicht wijzigen, daar Portugal zich feitelijk in Afrika reeds in oorlog "toet Duitschland bevind to De „Times" verneemt uit> Lissabon dat een Portugeeséh vlaggenschap kolen heeft ingenomen met (het doel te kruisen lang» de Poirtugeesche kust. De machinerieën van 19 Duitsche schepen moeten licht be schadigd zijn maar dé reparatie zou slechte drie maanden in beslag nemen. De moest beschadigde schepen zullen naar een be- schermde ankerplaats worden gesleept. Duitsche 'inwoners gaan voort met naar Vigo uit té wijken, om de ontwikkeling van. de gebeurtenissen aldaar af te wach ten. Volgens een Lloyds-telegram uit Bombay is op alle Duitsche schepen in. Portugeesch-Indië de Portugeesche vlag •gelheisrihen. De Duitsche bemanningen zijn geïnterneerd. Van het Vaticaan. Een Pauselijk schrijven over den oorlog. Dé „Osservatore Romano','publiceert een brief van Z. H. den Paus Benedictus XV aan den kardinaal-vicaris Pompili. In den brief herinnert de Paus aan Zijn herhaalde vroegere raadgevingen en aan sporingen, opdat dé oorlogvoerende naties de wapenen zouden neerleggen en haar geschillen door een vriendschappelijke overeenkomst zouden eindigen. - De Paus voegt er aan toe, dat Hij zichi te midden der oorlogvoerende volkeren geworpen heeft als een vader te midden van zijn strijdende kinderen en hen in naam van God bezworèn heeft om van all© verlangen van wederzijdsche vernietiging af te zien. - Ongelukkigerwijze werd, aldus Z. H., Onze Vaderlijke stem tot dusverre niet gehoord en duurt de oorlog met al zijn verschrikkingen in volle verwoedheid voort. v „JKL&SUSa i verheften %«.u- dezen oorlog,-welke ons een zelfmoord van het beschaafde Europa toeschijnt. Wij mo gen niet nalaten óm, zoodra de omstandig heden dit toelaten, een öf ander middel te suggereeren aan te wijzen, waardoor h©t zoo vurig verlangde doel zou kunnen be reikt worden. Eenige godvruchtige vrouwen hebben het plan bekend gemaakt om zich gedu rende de komende 'Vasten in een geeste lijke v-ereeniging van gebeden én verster- vimgen nauwer aaneen te sluiten, ten eiaido van de Goddelijk© Barmhartigheid het einde van dezen verschrikkelijken geesel. af te smeeken. De Paus zegent en prijst dit plan open lijk en spreekt de lioop uit, dat alle geloo vigen er zich mede zullen veaeenigem. Do Paus uit het vertrouwen, dat de Katholieke families dn alle oorlogvoerende landen zich gedurende de Vasten in gebe- den en christelijke verstervingen nauw aaneen zullen sluiten. Z. H. richt een bijzonderen oproep tot de moeders, echtgenooten, dochters en zusters der soldaten, opdat zij alle leden van haar families tot voortdurende vurige gebeden en vrijwillige offeis en verstervin gen zullen aansporen. De H. Vader spreekt den wensch uit, dat deze werken van godsvrucht vooral zullen verricht worden op den dag, welke gewijd is aan de herdenking van hét Ver heven offer van den Godmensch, en dait men Dezen dan de genade zal vragen om met kracht en christelijke onderwerping de zeer smartelijke verliezen te dragen, welke door den oorlog veroorzaakt zijn. Tevens zal men dan den Godmensch smee ken, dat Hij een einde make aan deze lange en verschrikkelijke beproeving. De Paus beveelt eveneens aan om aal moezen te geven aan de armen en de on- gelukkigen, maar vooral aan de kinderen van hen, die in dezen ontzettenden oorlog gestorven zijn. De H. Vader eindigt met de hoop uit to spreken, dat ook de huisgezinnen der neutj/ale landen uit gevoelens van mede lijden en naastenliefde zich in deze wer-i ken van godsvrucht zullen vcrcenigen. Verschillende oorlogsberichten. Suikerverbruik. Het ministerie van Handel to Weenen (heeft maatregelen vast gesteld om het verbruik van suiker onder toezicht 4e stellen. Er zul tea midden Maart suikerkaarten worden Ingevoerd, waarbij het maximum-verbruik van suiker per, maand1 en per 'hoofd op 1 en 1/4 kilogram wordt bepaald. Nieuwe duikbooten. Bij een officieel onderzoek is vastgesteld, dat de duikboot, die de „Brovence" torpedeerde, van ©era geheel nieuw type was. De snefhedd waar mede het schip-is gezonken, was het ge volg van de groote verwoesting, di© een munitieontploffing aan boord' veroorzaak te. Het as zeker dat de nieuwe Duitsch© duikbooten veel krachtiger vernieling*- middelen zijn dan de oudere. Koning Ferdinand van Bulgarije. T© Rome is het gerucht yetrapreid' dat Koning)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1916 | | pagina 1