28 BUITENLAND. De Oorlog. ee JAARGANG Nó. 1789 e Ceidócli^Sou^cHit BUREAU: STEENSCHUUR 15, LEIDEN. Interc. Telefoon 935. -- Postbus 6. DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN De ABONNEMENTSPRIJS bedraagt, bij vooruitbetaling, met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 10 cent per week f 1.25 per kwartaal; bij onze agenten li cent per week, f 1.45 per kwartaal. Franco per post f 1.65 per kwartaal. Afzonderlijke nummers 2ya cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent ZATERDAG AUGUSTUS. 1915. De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van t-5 regel» f0.75, elke regel meer 15 cent Ingezonden mededeelingen van 1-5 regel» fl.50, elke regel meer 30 cent, met gratis bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letter» naar plaatsruimte. Aanvragen om Dienstpersoneel van 1-5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cont. Aanbiedingen van Dienstpersoneel, Huur- en Verhuur, Koop- en Verkoop (geen Handels-Advertentiën) van 1-5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent Dit nummer bestaat uit twee bladen en het geïllustreerd Zondagsblad. De Paus en de Vrede. 't Is reeds meermalen in ons blad uit eengezet. dat God den oorlog niet kan wi.ven. of bedoelen, maar dat Hij dezen duldt of toelaat, en dat Hij,tevens in Zijn alwijze en algoede Voorzienigheid deze door de menscMieid zichzelf veroorzaakte ramp wil keeren tot genezing en redding der in een verdwazenden „beschavings"- roes en verlagende genot-zucht en ont- eerende stof-aanbidding verzinkende en .vergane wereld. Zoo kan men niet ontkennen, dat in dit tijdperk, onder de leiding der Voorzie nigheid, de invloed van den H. Stoel steeds krachtiger aan de wereld wordt geopen baard. Alle volkeren hebben hun hoop gevestigd op de zegenrijke werkzaamhe den van Christus' plaat sbekleeder op aarde en tusschen de tragische gebeurte nissen van het allerdroevigst wereld-drama schijnt zich het herstel der volle, onge repte pauselijke souvereiniteit te vol trekken. Wij willen op deze plaats eens de aan dacht vragen voor eeniige uitspraken van li i e t-K atholi eken inzake den in vloed, dien de Paus, naar hun meening, 'op de wereld-gebeurtenissen dient uit te oefenen. Een niet-Katholieke Duitsohe jurist van een Europeesche reputatie, d r. We h- berg, heeft onder den titel „Das Papst- itum und der Weltfriede", een studie gepubliceerd, waarin hij, volgens de .„Tijd", waaraan wij het volgen- do^ onüeenen, d^stelliaste verwachting of rok en en met de omstandigheden waar onder het Pausdom zijn verheven taak moet vervullen. Zóó zegt de schrijver zóó kan het niet langer blijven, de po sitie van den H. Stoel moet intornatio- inaal worden geregeld en gewaarborgd. Eu hij schrijft letterlijk: „De rol, docr den .Paus bij het einde dor tlhans loopende vijandigheden' te spe len, zal er een van buitengewone beteekenis zijn. Er bestaat zooiets als een stilzwijgende overeenkomst tusschen de Stalen, om te zijnertijd van den Paus het onderhandelen over den vrede tegemoet te zien." En nog verder gaande betoogt hij, dat het even wicht eener broederlijke gemeenschap tus schen de volkeren ook voor de toekomst en dan voorgoed verlegd moet worden naar het pauselijk Rome. „Maar voegt hij er bij de Paus kan de hem toever trouwde zending als Vredevorst op zoo edele wijze s'echts uitoefenen, als hem een zeker minimum "van wereldlijke macht en aanzien wordt geschonken em hij niet van de gratie eens anderen afhankelijk En de tengevolge van zijn hoogmoed de Katholieke Kerk vijandige Duiitsche prq- fessor d r. Hugo K o c. k moet het vol gende erkennen: „Het Pausdom is in de groote beproe vingen der volkeren als een toevluchts oord. Zoo zien wij ook in dezen oorlog de re- geetingen levendig bezig, om de gunst van het Romeinsche Hof te verwerven. Het is zeker, dat niet alles openhaar óa geworden, wat in verhand hiermede reeds werd gedaan en te Rome reeds met bevre diging kon worden gehoekt. Doch het a-eeds hekend geworden© is voldoende, om de positie en de beteekenis van het Paus dom te zien stijgen." In het „Vaderland" schrijft o u d-m i- n i s t e r S t a a 1 de volgende merkwaar dige woorden. Het geheim -der biecht word'i, daarin wel op een vreemde wijze naar voren gebracht, doch hoogst opmer kelijk is het, dat een niet-Khtholiek zulk een diep vertrouwen blijkt 'te hebben in het ambt en den persoon des Pausen en ten slotte toch ook zulk een grootte betee kenis toekent aan het biechtgeheim. „Ik weet dat er genoeg Nederlanders zijn, die, geheel los van des Pausen per soonlijkheid, er bezwaar in zien om liet Hoofd der Katholieke Kerk zoo op den voorgrond te brengen, en die daarvan later gevolgen duchten, welke zij in ieder geval niet in de hand willen werken. Ik voor mij deel die beduchtheid niet, al voel ik er voor (doch om geheel andere redenen) dat velen de gewenschte Confe rentie liever te 's-Gravenhage dan in Rome of op het Vaticaan bijeen zouden zien ko men. Naar mijn inzien is echter de Paus de meest aangewezen persoon om als het ware in biecht door de oorlogvoe rende partijen de eerste, maar dan zeer geheime ea jrertrouwelijke mede dee ling zich te hooren toefluisteren, „ik wil wel uitscheiden". En ik meen, dat zelfs een Protestant dat met meer vertrouwen zou doen aan iemand die onder plicht van biechtgeheim staat dan aan eenig ander, hoe vertrouwenwekkend die ook overigens persoonlijk voor hem zou wezen. Hierbij is ook nog in aanmerking te ne men, dat de persoon, aan wien het geheim zal worden toegefluisterd, bij allen ver trouwenwekkend moet .zijn en bovendien iemand wiens medewerkers eveneens als onder biechtgeheim staan. Er zijn natuur lijk wel andere, in alle opzichten als ver trouwenwekkend te beschouwen, personen aan te wijzen, doch wel geen, die overi gens in de bijzondere en zoo gunstige om standigheden verkeert, waarin de Paus verkeert, die geen wereldlijk vorst ia." Brengen wij rten slotte nog eens in her innering de woorden van minis er Cort van der Linden bij de be raadslaging in de Tweede Kamer over de vestiging van een tijdelijk gezantschap bij den H. Stoel: „In den Paus heeft men te zien" aldus de minister „een belang rijke in'ternationaal-polltieke macht. Dat de Paus een belangrijke internationale macht is, is eenvoudig een realiteit. Som migen mogen die realiteit betreuren, di't doet niets tot het fei't af. De Paus heeft nu eenmaal die macht. Ik wil er bijvoegen, dat er vooral in dezen tijd weinig neu'trale politieke centra zijn, die belangrijker .zijn danwhet politieke centrum van het Va'ti- caan. En waar de Regeering weet, dat de Paus bereid is zijn groote macht :te ge bruiken in het belang van den vrede, daar behoeft het toch geen verwondering te baren, dat de Regeering aanraking zoek't met den Paus en dat zij dit doet langs den eenig mogelijken weg." Wij zouden bij deze uitspraken nog vele andere kunnen voegen. Doch genoeg. Bij het lezen van zulke oordeelvellingen v§jl njet-Ka'tholieke mannen dringt ons dankbaarheid voor de onschatbare gave van ons heilig Roomsch geloof Wij zien niet, zooals dezen, gedrongen door de duidelijke teekenen des tijds, m den Paus s-lech'ts een wereld-macht van groote beteekenis, maar wij erkennen in Hem Christus' Plaatsbekleder, die ons te midden van de wildste verwarring met onfeilbaar leergezag de waarheid leert en ons :te midden van de verschrikkelijkste rampen met zekerheid leidt langs veilige wegen den. Tot dusverre is dit een veilig pad ge bleken. En als dan de natie voortgaat de regee ring daarbjj te volgen als tot dusverre, nu, dan hebben we die aanwakkerende arti kelen niet noodig. Zelfs als de nood aan den man mocht komen, zullen we meer profijt hebben van de kalm geleide mobilisatie-maatregelen dan van al zulke brïfelende aansporingen. Van geen der oorlogsterreinen belang rijk nieuws. -- Het Britsche stoomschip „Talmgrave" is gezonken. In Zuid- Wales staken 10.000 mijnwerkers. Van het Westelijk oorlogs terrein. Ouitsch legsrbencht. Officieel wondt uit bet Duitsohe hoofd- kwartier gemeld: In Champagne en op de Maashoogten werden Firansche verschatnsingswerken door mijnen vernield. In de Vogezen werd een zwakke Fran- fiche aaruval gemakkelijk Kalmte. In een paar persorganen verschijnen te- de vuist genwoordig artikelen, waarin wordt gebald tegen ieder, die ons land mocht willen genaken. Nu begrijpen we niet best, waarom die artikelen thans voor den dag komen. Sinds meer dan een jaar is de regeering bezig om ons land m staat van verdediging t.e stellen en te houden; sinds meer dan een jaar ook verduren duizenden Neder landers allerlei ongerief om de regeering daarbij te steunen en te zorgen dat we klaar zijn als er gevaar mocht naken Waarom bovendien in kranten nog vuis ten moeten worden opgestoken, vatten we niet. We zouden er reden voor kunneh vinden indien in de natie onwil bleek op te ko- meji om de mobilisatie te doen voortduren. Het tegendeel is echter waar. Natuurlijk vindt men den oorlogstoestand niet plei- zierig, maar zonder eenig verwijl komt nu toch maar weer de landstorm op en (1e oudere landweer hoopt wel' op naar huis gaan, doch wacht rustig af. Waarlijk, Nederland toont metterdaad; dat het van plan is ernstig tegenweer bieden als 't noodig is. Maar waarom dan die brallende arti kelen? Waarom moet „het mes er in", zooals in oen blad dezer dagen werd betoogd. En w aar moet dat mes in? In de pacificistische beweging, betoogen de vuistenballers. In de lui vooralsnog figuurlijk die vóór alles den vrede wil len bewaren. Indien er werlaelijk lieden zijn, die den strijd zouden willen ontwijken ook als deze noodig mocht wezen en zulke gevallen zijn toch denkbaar, nietwaar dan die- ne n zulke bloodaards aan de kaak te worden gesteld, maar daarom behoeft men 't toch niet te doen voorkomen, of heel de natie er aldus over denkt. Toen verleden jaar de wereldbrand uiU barstte las men van die vechtlustige arti kelen niet. Teen was. het bewaren der neutraliteit bij allen en ieder de hoofd zaak. Waarom thans het mes te trekken, nu die neutraliteit tot dusverre ongerept is bewaard en niemand er ook aan denkt ze prijs to geven. Laat de regeering wat zij trouwens wel van plan zal wezen kalm en beslist het eenmaal ingeslagen pad blijven bfitJEt; Fransch legerbericht. Aan het Frainsdhe communiqué ontilee- nen we: In den sector ten noorden van AtrecM was de artilleriebeschieting in den loop van den nacht van 26/27 Aug. minder hevig, daarentegen zeer heftig bij Roye en op het plateau tusschen Oise en Aisne. In Champagne werd een offert kenning ..''h.^rrrrén van Sonder- nach herstelden de Franschen hun front en nestelden zich op een hoogte tusschen Sondemach en Landesbach, zich meester makende van verschillende Dultsche loop graven. Een Duitsche tegenaanval werd totaal afgaslagen. In den loop van 26 Aug. bombardeer den Fransche vliegers in Woëvre St. Baus- eant en Essey. In de Argonnen werden de stations van Ivoiry en Cefges door aviateurs gebombardeerd, als gevolg van een poging der Duitschers om Clermont te bombardeeren; maar de Duitsohe bom men veroorzaakten geen schade of ver liezen. den nacht van 26/27 wierp een Fransch vlieger hommen op een fabriek van vergiftige gassen te Bornael. Heden morgen beschoot een escadrille het station van MoUheim in Baden. Alle vliegers kwamen behouden terug. Van het Oostelijk oorlogs terrein. Overzicht. De Duiitsche pers verklaart zegevierend, dat de Russen in dezen oorlog hebben af gedaan, terwijl de Engelsche bladen kort- weg opmerken dat de Russische overwin ning is uitgesteld! Men herinnert zich, dat in he>t begin van dein oorlog het Russische leger een „stoomwals*' is genoemd, welke dreigend Duitschland zou binnen rollen en onder haar ontzaggelijk gewicht de geheele Duit- sche strijdmacht zou verpletteren. En nude eene vesting na de andere is gevallen, en de intocht der Duitschers in Petersburg of Petrograd is lang niet on waarschijnlijk. Maar wij mogen toch niet vergeten, dat het Russische leger nog niet is verpletterd en dat zoo lang dit niet is geschied de kans hoe gering dan ook nog altijd bestaat dat het ontkomt en de Midden- Europeesche mogendheden ondanks het bezit van Russisch-Pólen met zijn rijke metaalschatten bedreigd blijven door dat leger met zijn aanzienlijke reserves, dat hen tot nu toe belemmerde in het Oosten. De Duitschers hebben reeds in zoover hun doel bereikt, dat de scheiding tus schen de Russische legers thans een vol dongen feit is. De toestand is nu zoo, dat er twee van elkaar gescheiden Russische legermachten tegon.de bondgenoot en strijden: één ten noorden en ééit: ten zuiden van de Rokit- nomoerassen. Naar alle waarschijnlijkheid zal de te rugtocht der Russen tot de gouvernemen ten Witebsk en Smolensk worden voort gezet.. zoo de Russen er in slagen in het noorden de legers der bondgenooten aan de Dwina af te weren. Van het Zuidelijk oorlogs terrein. Niets belangrijks. Een overzicht van den toe§t3iQKl op dit oor logst errein is al evenmin te geven als van dien op het Westelijk. Hebben wij hierboven uit- de communiqué's van het Westelijk Oorlogsiterineiin het voornaam ste naar voren gebracht, die van het Zui delijk vermelden zulke onbelangrijke ge beurtenissen eoi zijn bovendien hier en daar nog zoo tegenstrijdig met elkander, dat wij oneen leoetrs den inhoud willen besparen. Op Zee. De duikboot- en mijnoorlog. Uit Berlijn wordt gemeild: Den 16den Augustus vernielde een van onze duikboo- •ten een bij Harrington aan de Iersche Zee gelegen benzoJi&hriek met de daarbij beboerende opslagplaats en cokesovens door geschutvuur. De fabriek vloog met een hoogopslaande vlam in de lucht. De indertijd door de Engelsche pers verspreide bewering, dat de duikboot de open steden Harrington, Parton en Whi tehaven beschoten heeft, is onjuist. Dezelfde duikboot werd op 15 Augustus in de Iersche Zee door een groot passa giersschip, waarschijnlijk aan de Royafl Mail Steam Packet Co." toebehoorende, op grooten afstand beschoten, ofschoon de duikboot het schip niet aanviel. Met nadruk wordt er op gewezen, dat dit koopvaardijschip dus voor den aanval en niet voor de verdediging van geschut ge bruik gemaakt heeft. De Engelsche Admiraliteit deelde op 27 Augustus mede, dat een Duitsche duik boot bij Ostende door een Engelsch mari- nevliegfiuig volkomen vernield en tot zin ken gebracht is. Dit bericht is onjuist. De duikboot is wel door den vlieger aange val! len, maar niet getroffen en onbescha digd in de haven teruggekeerd. (De vernielde benzol fabriek is een der grootsten; van Engeland en, voor de Engel sche pro (lug-tig van Engeland zijn.) Gezonken. Lloyds imeldt, dat het Britsche s.s. Pa'jngrove" is gezonken. De actie tegen de Darda- nellen. De Italianen niet naar de Dardanellen. De „Gazetta del Popoio" brengt een in teressant interview over de mogelijkheid een deelnemen door Italië aan het forceeren der Dardanellen. Men kan n.l. tot dusverre in de xiiet-Italiaansche pers veelvuldig de verwachting uitgesproken vindon, dat een oorlogsverklaring van Italië aan Turkije eigenlijk de eerste stap is voor een landing van Italiaansche troe pen in het Oosten. Er zijn zelfs al berich ten gebracht, dat een landingsleger der Italianen bereids naar Callipoli onderweg is. Hiertegenover blijven echter vroegere berichten vaststaan, dat generaal Cador- na zich met beslistheid heeft uitgesproken tegen elide verzwakking zijner krachten, aan de Oustenrijksche grenzen. In deze tegenstrijdigheid der berichten brengt nu het bedoelde interview eenig licht, niet om de autoriteit van den zegs man, want deze is zelfs niet genoemd (de redactie zegt alleen, dat het oen hoogge plaatste persoonlijkheid is) maar omdat de censuur, die in Italië zeer streng op treedt, dit artikel heeft laten passeeren. Naar zeggen van deze hooggeplaatste persoonlijkheid is de oorlogsverklaring van Italië aan Turkije volstrekt niet tevens het sein voor een tocht naar de Dardanellen. Wanneer de regeering zich niet in een ge- vaarijlk avontuur wil wagen, is het noo dig met groote omzichtigheid te handelen. De meening, dat een forceering der Dar danellen vanzelf eert nieuw Russisch offen sief zou ten gevolge hebben, moet met groote reserve worden bejegend. Voors hands ontbreken voor zulk een meening nog alle gegeyens, en de ^egeering kan niet voorzichtig genoeg zijn in het nemen van haar besluiten. Men liebbe dus ver trouwen, en wachte rustig af, wat de naaste toekomst brengen zal. Uit deze regels blijkt dus, dat op dit oogenblik nog tot niets besloten is, en dat ook de oorlogsverklaring van Italië aan Turkije den beslissenden factor in het Dardanellen-vraagstuk niet gebracht heeft. Tenminste tot op heden nog niet. Turksch legerbericht. Aan de fronten van Anaforta, Ari Boer- noe en Sedteel-Bathr onderin© den de ge- al 1-eerden afwisselend heftiger en zwak ker geschutvuur en verepSiaen een massa munitie. In den nach:t van 2-i op 25 Au gustus bleef het vuur tot het aanbreken van den dag voortduren. Op 25 Augustus beproefden de gea'j.ieeerden met /.wakke krachten een aanval op den Turkschen linkervleugel. De aanvallers .werden ge heel verslagen. Aan de andere fronten geen verande ring. Vredesgeruchten. Donderdag bevatte do „Maasbode" medo- deelilngen over de mogelijkheid van een wapenstilstand tusschen Rusland en Duitschland; gisteren deelt de „Tijd" mede, in een correspondentie uitt Keu'len, dat er mogelijkheid bestaak op het sluiten van een afzonderlijken vrede tusschen Rusland en Duitschland. Met het Russische leger is geen rokening meer te houden en de opening van de Dardanellen is niet te verwachten. In deze offnstandigjhedenv zegt de correefüondenó van de „Tijd", ia het begrijpelijk, dat de Russische wil om te overwinnen de mogelijkheid overweegt om in 'een wil tot behoud van het vóór den oorlog bezetene over te gaan. Behali ve den tegenslag aan de Dardanelles die Rusland -afgesloten houdt op een wijze waarvan men zich in het overig Europa niet voldoende rekenschap geeft, werken daartoe mede, de opeenhooping van, voor raden en de verstopping van voor het ge regelde leven noodzakelijke verkeer, de stilstand der krijgsverrichtingen in liet westen, het geringe uitzicht van den- toe stand op .den Balkan en moeilijkheden, die met de Entente-machten zijn gerezen- Van den anderen kant zou er Duitsch land alles aan gelegen zijn, de overwin ningen in het Oosten te kunnen uii'.huiten voor den algemeenen toestand en tevens om het gevaar te ontgaan van een avon tuurlijke overwintering i-n de sneeuwvel den. De cen-lrale mogendheden en dit is aan Rusland wiet ombekend gebleven zouden, op het oogenblik edelmoedig jegens den teruggedrongen tegenstander kunnen zijn. Een en ander heeft er toe geleid, dat men elkaar niet in onwetendheid heeft gelaten over hetgeen wenschelijk zou hee- tetn. In verband daarmede as ook nog geer* de-finitieve beslissing heken>i frp.r^f.ift aan de thans, door de oentrale mogend heden bezette. Poolsche streken was toe gezegd. en voor Duitschland en Oosten- rijk-Ilongarije een zelfstandig Polenrijk onder zekere voorwaarden niet gelheel on gelegen zou komen-, is op dit punt dus een overeenstemming zeer wel mogelijk. Voor Rusland zou thans een vrede niet bepaald vernederend behoeven te zijn, in dien het aan Oostenrijk een zeker con trole-recht over Servië zou toekennen, ter wijl dan aan Turkije de vrije hand in Azië zou worden gelaten. Berlijn is op het oogonblitk de wissel plaats van gedachten over een en ander, en ofschoon de Duitsche pers f,lollige wenken heeft gekregen om op het punt van mogelijke vredesonderhandelingen niet voorbarig te zijn, zou de afkondiging van een wapenstilstand de komende da gen geenszins een volkomen verrassing zijn. Of die spoedig gevolgd wordt door een afzonderlijken vrede met het Tsaren rijk en of deze weer bet uitgangspunt van onderhandelingen ook mot de Entente zal worden, zou natuurlijk niet geheel zijn uilgesloten. In het Britsche Rijk. Staking in Zuid Wales. De bladen molden, dat ongeveer tien duizend mijnwerkers in de steenkolenmij nen in Zuid-Wales staken. Duitschland en Amerika. Het Arabic"-incident. De Duitsche gezant Bernstorff, hande lende op instructies uit Berlijn, gaf aan staatssecretaris Lansing kennis, dat aan de Vereenigde Staten volledige voldoening zal worden gegeven voor het doen zinken van de „Arabic". Bernstorff verzekerde, dat wanneer de „Arabic" tot zinken, is gebracht zonder waarschuwing, <le Duit sche regeering meer zal doen dan alleen do daad désavoueeren. Op den Balkan. Duit9chlalnd en Turkije. Volgens de „Gaulois" is prins Iloltexi- lohe, °de nieuwe gezant van Duitschland •in Turkije, zeer teleur gesteld door den stand van zaken, dien hii te Konstanti- nopel aantrof. Hij had'zich een geheel ander denkbee'id gevormd van liet Jong- Turksche régime, dodh dn plaats Yan or de, zuinig beheer en goed gekozen voor zorgsmaatregelen, vond hij er wanorde en administratieve slordigheid in den hoogsten graad. Als gevolg daarvan heeft hij een beeld Blaf ambtenaren uit Duitschland laten aanrukken, om de anarchie in alle tak ken vun liestuur zooveel mogelijk te doen verdwijnen. Op deze wijze wordt Turkije bijna een vasal staat van Duitschland, zoowel administratief als staathuishoud kundig en financieel. Maar daarover zijn tl,, Tuilen nu ook weer niet tevreden eni zoo 7al men zich ten filotle voor dit dilem ma geplaatst zien; At de Duitschers wor den inderdaad op den duur do overhoej>

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1915 | | pagina 1