ZATERDAG
MAART.
1915.
BUITENLAND.
De Oorlog.
li
6e JAARGANG.
No. 1642
Ecid^clveSoii^a/nt
BUREAU: STEENSCHUUR 15, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DeABONNEMENTSPRIJS bedraagt, bij vooruitbetaling, met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
i het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 10 cent per week f 1.25 per kwartaal; bjionze
agenten II cent per week, f 1.45 per kwartaal. Franco per post f 1.65 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21ji cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
6
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1-5 regels f0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 1-5 regels fl.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Aanvragen om Dienstpersoneel van 1-5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Aanbiedingen van Dienstpersoneel, Huur- en Verhuur, Koop- en Verkoop (geen
Handeis-Advertentiën) van 1-5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Dit nummer bestaat uit drie
bladen en het geïllustreerd
Zondagsblad.
Vanwaar het mislukken
der Vredesbeweging?
Beniige jaren geleden schreef Clement
Vautel in de „Maitiin" de volgende bittere
ironie
„De bouw van bet vredespaleis in Den
Haag maakt groobe vorderingen.... Het is
zelfs zeer veronrtrustemd.
Inderdaad brengt dit vredelievend ge
bouw ongeluk.
Bewijzen:
Tot den bouw is besloten: de Boeren-
oorlog breekt uit.
De eerste steen is gelegd: reis van detn
keizer naar Tanger en begin van de Ma-
rokkaainsch-Eunopeescbe verwikkelingen.
De eerste verdieping is gereed: Oosten-
S rijk maakt zich meèstier van Bosnië en
I Herzegowina.
De tweede is klaar: Fransch-Duitsche
verwikkeling.
Het dak is geplaatst: Italiaansch-Turk-
sche oorlog.
Ik volg met angst de werkzaamheden
van de metselaars van het paleis in Den
Haag. In tegenstelling met de ,,Peau de
Chagrin" van Balzac, wordt naarmate het
verder komt, de toestand ernstiger.
Denk eens aam, dat de glazenmakers,
behangers, schilders, enz., hun taak nog
niet zijn begonnen. Ik heb hooreai spreken
van groote schilderstukken, die de zege
pralen van het pacifisme zouden symbo-
liseeren.... Mogen wij er voor bewaard
blijven! lederen keer dat een. eir van zal
worden geplaatst, zal een regen van
«hrapmells ergens neervallen. Er is ook
sprake van beelden (Pax, Lux, Labo>r,
enz.) die de gaanderij zullen versleren:
elk er van zal duizend menschenlevens
kosten. En den dag dat deze Vredestem-
pel zal worden ingewijd, zal de giroote
botsing komen."
Bet is bitter, maar het is raak. Doch
i er een prophetlsche blik noodiig cm
too iets te voorspellen? Ik geloof het niet.
Een enkele beschouwing van de Euror
peeschie Stiatenmons-ters en hun werken
voor den internationalen vrede moet ieder
een duidelijk makem de reden van het
groote fiasco der vredesbeweging.
Ziehier eenige der voornaamste tnekken
van de moderne Staten.
Bestond ör ooit onder de volkeren zulk
een naijver als tegenwoordig! Het is c>em
klacht van Z. H. Paus Benedictus XV in
J lijn eerste encycliek, dat de liefde onder
volkeren verdwenen is. Daarbij komt
nog het rusteloos streven van den jong-
tijd naar uitbreiding op koloniaal
ed. De Carol inien-quaestie tusschen
Düitschland en Spanje; dé Samoa-quaestae
tusschen Engeland en Duiitsch.land; die
Marokko-quaestie; de Spaansoh-Ameri-
kaansche oorlog; de Turksch-Italiaansche
g; en last m.ot least ook voor e.n
deel de huidige Europeésche oorlog, het
Jijn uitvloeisels van de koloniale politiek,'
de zucht der Starten om zich uit te breiden.
Eon andere trek van onze 2Ge eeuwsclie
Staatsinstelling is haar materialistisch
dement. Men ontkent pract.isch de godde-
- wet en daardoor heeft men uit de
maatschappelijke orde een krachlt wegge
nomen welke- tegen het sterkste leger op
weegt.. Immers met God is aan het volk
zijn zedelijk bewustzijn ontnamen,
j Geen ander middel blijft er dus voor den
Staat open om zijn bevelen uit te voeren
dan hot geweld der wapenen. Vroeger
was het voor den Christen staat een grond-
I rcgel dat „In het wereldsche recht niets
j rechtvaardig is, dan hetgeen de memschen
m'. het eeuwig goddelijk recht hebben af-
ptkid." (St. Augustim.) Doch de materia
listische srtaat acht zich volstrekt onaf
hankelijk en oppermachtig in zijn wetge
ving. Vandaar kon ook Staatsraad Struyc-
hori eenigen tijd geleden in .de ,,Tijd"
schrijven: „Nog nimmer had de „deskun-
djgfteid" op eenig rechtsgebied zóó wei-
beteekenis aLs thans op het gebied
van het positieve volkenrecht Ware het
dat de oorlogvoerende Staten het
kikens weder inroepen, vooral wanneer
Z|j voornemens zijn het te overtreden, men
^de veelal wel er over kunnen zwijgen."
Ook weat de moderne Staat niet meer,
dat hij er om wille der menschen is en
Riet omgekeerd.
Algemeene dienstplicht is noodig om
iri tegenweer te stellen tegen de na-
ur;-ru Zeker, en het is geen verwijt voor
een regeeiïng, dat zij een staand leger
heelt. Doch aan wtie dan de schuld? Aan
e beginselen der groote revolutie. Wan-
•afr rnen op den Sitaat weer gaat toepas-
san de eeuwige beginselen van het recht,
an zullen 1000 man voldoende zijn, waar
n 100,000 in krachten te kort schieten.
e enkele trekken van de moderne
Starten, die in 1899 onder voorzitterschap
van Ruslland's keizer een conferentie zou
den bijeenleggen voor een algemeenen
wereldvrede.
Rusland echter was ondertusschen zelf
bezig met den aanleg van spoorwegen
van groot strategisch belang en met de
Uitbreiding zijner vloot. Verder werden
bewoners van eigen land verdrukt on
der een stelselmatige Russificeering en de
klachten der Finnen konden het oor van
den Czaar niet bereiken, omdat een depu
tatie, welke een petitie met 563,000 hand-
teekenitngen wilde aanbieden, door lie't
kuiipen der hooge autoriteiten, nieit bij
den Gzaar werd toegelaten.
De Nederlandsche regeering werd tot
bode aangesteld om aan de verschillende
mogendheden die uitnoodigiimgen te over
handigen.
De Zuid-Afrikaansche republieken ont
vingen er echter geeoi wegens het verzot
van Engeland, hetwelk vreesde voor zijn
vredelievende plannen om beide lan-
deji te annexeeren.
Maar wat erger was, en waardoor het
allerduidelijkst werd, dat men. van de
heele vredesbeweging niet veel te ver
wachten had, was. de uitsluiting des Pau
sen. Welk een misslag dat geweest is
blijkt duidelijk thans, nu de Paus de
eenige vorst is, die in dezen volkeren-
krijg iets to't leniging van den oorlogs-
nood kan bijbrengen. Misschien zal een
eventueele vrede nog aantoonen, dat' zijn
uitsluiting van de vredesconferentie een
ooi-zaak was van haar treurig fiasco.
D£ bewerker van deze uitsluiting was
Italië. Terecht schroef men in die dagen,
„de regeering van het derde Rome be
hoort als een der voornaamste oorzaken
van Europa's verstoord politiek evenwicht,
zoolang zij zich als zoodanig handhaaft,
op een vredesconferentie niet thuis en de
reden, waarom zij weigert die vertegen
woordiger van den H. Stoel te dulden in
de omgeving van haar gedelegeerden, kan
geen andere zijn, dan de vrees voor een
contrast, hetwelk, zelfs op een vredes-con-
ferentie, de steenen zou doen roepen bij
wijze van protest."
Ondertusschen bleef ook Amerika druk
bezig om de Philipijnen beter onder zijn
macht te krijgen.
Ook Düitschland dreigde in de Samoa-
quaestto in conflict te komen met Enge
land. En zelfs midden onder de bespro
kingen stuurde Engeland vele millioenen
kogels, model no. IV (de beruchte dum
dum), naar Transvaal. Dat alles natuurlijk
ter uitvoering van vredelievende plannen.
Terwijl Europa druk bezig was zich
voor te bereiden voor den oorlog, hielden
zijn afgevaardigden besprekingen pver
ontwapening.
Men zou de militaire en maritieme krach
ten gedurende een bepaalden tijd niet
versterken; bovendien zou er een middel
gezocht worden om ze in de toekomst te
verminderen..
Het gebruik van eenig nieuw wapen of
explosiie-middel zou verboden worden.
Ook zou men een verbod uitvaardigen
tegen het werpen van ontploffingswerk
tuigen uit luchtballons en tegen heit aan
vallen met onderzeeërs.
En ten slotte zou er een permanent hof
van arbitrage gevestigd worden om zoo
veel mogelijk de geschillen der mogendhe
den bij te leggen om den oorlog te voor
komen.
De ui'tdlag hiervan blijkt genoeg uiit den
tegen woo rdigen oorlog: het tegengestelde
is bereikt.
De moderne Staat en de vredesbeweging
zijn twee tegenstrijd-igheden en daarom
is het vredespaleis een karikatuur. Steeds
.in breeder omvang en op hooger leeftijd
worden de weerbare mannen tot het hand
werk der wapenen verplicht. Wetenschap
en techniek zijn de laatste jaren meer dan
ooit in dienst gekomen van den oorlogs-
god.
Zal het menschdom, aldus voortgaande,
ten slotte zijn ondergang moeten vinden
in zijn „beschaving"? Dit weten wij niet.
Maar wel weten wij, dat er redding mo
gelijk is uit dien chaos, en er verschillen
de keeron een uitweg getoond is, niet al
leen door katholieken, maar ook b.v. door
den beroemden Prot. David Urquehard
en deze is: „Terugkeer tot de Christelijke
beginselen, in liet herstel der Christelijke
volkeren-familie en in het huldigen van
dien Paus als hoofd daarvan.
O. M. R.
Weinig nieuws van het Oostelijk en
Westelijk oorlogsferrein. De beschie
ting der Dardanellen is de voornaamste
oorlogsgebeurtenis. Duitsche onder
zeeërs gezonken.
INGEZONDEN MEDEDEELING 1 GULDEN PER REGEL.
De oplossing van het Botervraagstuk!
De Gruyters Botermelange ol Plantenboter is de eenige plaatsver
vangster van dure Natuurboter en ongeveer de Helft goedkooper. Eéne
proefname zal U onmiddellijk van de voortreffelijke kwaliteit overtuigen.
Alleen verkrijgbaar in de bekende winkels van
P. de Gruyter Zoon.
De Gruyters Melange: 60, 50,45 en 40 ct. p. p. Plantenboter: 50 en 45 ct. p. p
Let op den reclamecoupon In onze volgende annoncel
De actie in de Dardanellen.
Noch van het Oostelijk noch van het
Westelijk Ooiiogstooneel is eenig belang
rijk nieuws. Des te meer wordt de aan
dacht getrokken naar wat er in de straait
der Dardanellen plaats heeft.
In tacrtischen en politieleen zin is de on
derneming der Geallieerden dan ook een
zet op het politieke schaakbord, waarvan
de gevolgen moeilijk te: bepalen zijn, merkt
het „Vad." op. Dat zij Duitschland-Oos-
tenrijk zeer ongelegen komt, bijna zoo on
gelegen alis Turkije, staart vist.
Dat tot doworrè de TTezc sta
ten zich zoowel in het westen als in het
oosten konden handhaven, is-voor een be
langrijk deel te danken aan het uitgebrei
de spoorwegnet in Düitschland en Oosten
rijk en aan de voortreffelijke organisatie
van het spoorwegwezen.
Dientengevolge immers was het moge
lijk, als in Oost-Pruisen, Polen, Garticië,
Hongarije aanvulling van de legers- noo-
dig was, snel de benoodigde troepen der
waarts te zenden, en ze met gelijke snel
heid weer naar het westen terug te bren
gen, zoodra de gebeurtenissen hunne te
genwoordigheid daar noodig maakten.
Waarbij dan nog gezwegen wordt van de
enorme voordeelen, die zoowel de Duit
sche als de Oostenrijksche legers trokken
uit de snelle uitwisseling van troepenaf-
deelingan tusschen verschillende punten
onderling, die aan hetzelfde front gelegen
waren.
Maar het meesft te bewonderen was het
snelle vervoer over de grootere afstanden.
Nauwedijks dreigde er op een punt een
nieuw gevaar of binnen enkele dagen
brachten reeksen van treinen er van el
ders de manschappen en het oorlogsmate
riaal heen, die men er behoefde. Werd
Roemenië woelig: drie dagen later ston
den WestfaaJsche troepen in Zevenburgen
aan de Roemeernsche grenzen. Werd Ser
vië van nieuwe oorlogsplannen verdacht:
twe-e dagen later stonden Saksische sol
daten bij Belgrado. Drongen in de Buko-
wina de Russen te ver voorwaarts: trei
nen uit Noord-Frankrijk losten binnen
enkele dagen manschappen aan de grens
van het kroonland, enz. enz.
Doch nu gaat het om een punt'in het te
onzaliger ure als Dri'tte im Bunde opgeno
men Turkije, een punt wiearheen het Duit
sche snelverkeer wieit Teikt, en waar de
prachtige organisatie van het spoorweg
wezen geheel ontbreekt.
De eenige groote spoorweg op het Bal
kan-schiereiland, behalve die van de
Orient-Express, is de lijn van Budapest
over Orsowa en Boecharest naar Constant-
zia, aan de Zwarte Zee, ten Z. van den
Donaumond. Op dezen spoorweg is tlhns
't geheele personen- en goederenvervoer
naar Turkije van uit Duitschland-Oosten-
rijk aangewezen. Van Constantzia moet
dan verder alles per boot; een afstand van
400 K.M.
Aangezien de spoorweg naar Constant
zia over Roemeensch, d. i. neutraal, ge
bied loopt, is ook langs dien weg geen aan
voer van troepentransporten mogelijk,
hetgeen trouwens wegens de moeilijkheid
en misschien onmogelijkheid om aan de
Zwarte Zee over de noodige transportsche
pen te beschikken, alleen reeds uitgeslo
ten zou zijn.
Afgezien van den aanvoer van Duitsche
artillerie- en genie-officieren voor de lei
ding bij de verdediging, is dan Turkije
voor de straat der Dardanellen vrijwel op
zich aalf aangewezen. Aanvoer van oor
logsmateriaal is natuurlijk mogelijk voor
zoover Roemenië het doorlaat, maar ver-
eischt in elk geval een langen tijd.
Over zee heeft het arme Turkije natuur
lijk al evenmin hulp te wachten.
Aan de Zwarte Zee is Rusland alleen-
heersrher.
Het Turksche hoofdkwartier meldt d.d. 5
Maart Gisteravond op een laat uur be
proefde de vloot der bondgenooten onder
een versterkt vuren op enkele gedeelten der
kust bij de stellingen Sadil Bahr en Koe-
male in sloepen soldaten te landen.
Eerst lieten de Turken hen hun gang
gaan, maar toen beantwoordden zij het
vuur. Zestig soldaten, die bij Sadil Bahr
waren ontscheept, vluchtten weer in de
booten en trokken terug, twintig dooden
en gewonden achterlatend.
Vierhonderd soldaten der bondgenooten
die bij Koemkale aan land waren gezet,
werden verdreven; waarbij zij ongeveer 80
dooden verloren. De Turken hadden zes
dooden en vijf en twintig gewonden in
beide gevechten.
Na haar nederlaag van gisteren verdeel
de de vloot der bondgenooten zich in ver
scheidene gedeelten en beschoot de open
onverdedigde havens Dikili, Sarmsak en
Auvali.
Twee vliegers, die vlogen over de Golf
van Xeiros, vielen in zee. ITun vliegtuig
viel eveneens in het water en verdween.
Van de verdere oorlogsterreinen is niets
van beteekenis te vermelden.
De represaille-maatregelen
der Entente en de indruk
in Amerika.
Aan de „Daily Telegraph" wordt, vol
gens een particulier Londensch telegram
aan de ,,N. R. Gt.", onder dagteekening
van Woensdag uit Washington geseind:
Presidenrt Wilson, moat als zijn persoon
lijke meening hebben kenbaar gemaakt
dat veranderingen in de wijze van oorlog
voering, zooals het gebruik van duikboo-
itien en vliegtoestellen, in de regelen der
oorlogvoering geen veranderingen wetti
gen die de rechrten der onzijdigen aantas
ten. Op dit punt heeft hij echitier veel tegen
stand ontmoet. Wilson geeft zich intus-
schen rekenschap van het feirt dat Düitsch
land het eerst aile regelen met voeten
heeft getreden en hij beseft volkomen dat
de Entente-mogemdbeden in haar recht
zijn als zij zich op het standpunt stellen
d.at wanneer ee<n der tegenstanders de
regelen van het tounnooi sclhendt, de an
der gerechtigd ds tot vergeüding.
Een gezaghebbende Ameri'knansch
schrijver over oorlogsrecht merkt
dn de „New-York Herald" op, dat elke
groote oorlog veranderingen in de wijze
van oorlogvoering heeft gebracht en dat
dientengevolge ook de regelen der oorlog
voering telkens zijn herzien.
In den oorlog met de zuidelijke staten
heeft Noord-Amerika de blokkade-regelen
gewijzigd. Het ds de Amerikaansche regee
ring geweest, die zich het eerst het recht
heeft toegekend om een feitelijke blokkade
van onzijdige havens uit te oefenen ten
einde den invoer van contrabande in vij
andelijk gebied over die havens te voor
komen. De duikboot heeft de bestaande
blokkade-regelen te niet gedaan. De duik
boot-blokkade, afgekondigd door de Duit
sche regeering, waarbij geen enkele der
voorschriften omtrent aanhouding van
schip en lading kan worden nagekomen, is
een duidelijke terugkeer tot de barbaar-
sche zeden, doch met heit feit heeft men
rekening te houden. Engeland en Frank
rijk hebben geen blokkade van Duitsche
en Oosiienrijksche havens afgekondigd,
doch inplaats daarvan hun voornemen te
kennen .gegeven om alle schepen aan te
houden welker lading voor den vijand
tot hulp of nut zou kunnen zijn. Zij bren
gen nu het Amerikaan sche begins; 1 van
de „voortgezette reis" i,n toepassing cp
grond van de noodzakelijkheid die door
het optreden der Duitsche duikbooten is
ontstaan. Tem tijde van den Amerikaan
se hen burgeroorloe kan de blokkade wor
den uitgeoefend door schepen die voor de
geblokkeerde havens lagen. De duikboot
maakt dit thans onmogelijk. De oorlogs-
regelan moeten daarom worden herzien.
De heele internationale wetgeving onder
gaat een wijziging. Ilet versrtandrigale wat
de onzijdige staJten thans kunnen doen is
waakzaam afwachten.
De beschaafde kringen in de Veroeruigde
Staten zijn vrij algemeen de poldrtiek van
het waakzaam afwachten welgezind en ook
verscheidene dagbladen, doch andere zijn
ontsteld over het vooruitzicht dat Ameri
kaansche fabrieken geldelijke verliezen
zullen lijden, dat zij heftig protesteeren.
Tot deze laatste kranten be hoeren de
„Sun" en de „Wioii'id"; beide verlangen
dat de regeering langs diplomatie ken weg
zoo krachtig mogelijk verzet zal aa.nrt.eeke-
nen.
De „Sun" zegt: De bondgenooten hadden
beter gedaan de blokkade af te kondigen.
Geen vorm van militaire operaties wordt
berter begrepen en maar geen soliikt men
zich geduldiger. De nieuwe maatregelen,
door de bondgenooten bekend gemaakt,
zijn echter onrechtmatig en zoudon niet
alleen den handel verlammen, doch onre
delijk zijn en indruisehen tegen den onaf-
hankelijken geest van ons onzijdig volk.
Zij vormen eon grove benadeelimg zoowel
als een tastbaar onrecht.
De World" is even kras in zijn oordeel.
„Dc tegen de onzijdigen gerichte papieren
blokkade van Engeland kan zegt bet
blad evenmin gedoogd worden als do
papieren oorlogszone van Duitschla.nd. In
dien Engeland, rncit oen beroep op repre
sailles, de onwu'.tige maatregelen van
Düitschland met even onwettige maatre
gelen vergeldt, waar blijft dan liet zede
lijke standpunt van Engeland?"
Verschillende Oorlogs
berichten.
Moderne Amazonen. Een Duitsche
spotvogel ried, zooals men weet, onlangs
aan, de kiesrechtvrouwen van Engeland
naar het front te laten gaan. Kitchener
zou daarmee twee vliegen in één klap
slaan: soldaten krijgen en Engeland van
een plaag bevrijden.
De vrouwen en meisjes hebben echter
blijkbaar het voorstel ernstig opgenomen
en zich waardig gemaakt. Overal worden
vrijwilligerskorpsen opgericht en Kitche
ner aangeboden.
De opperbevelhebber raakte daarmee in
een eenigszins moeilijk parket. Wetend
aan de eene zijde, dat met Engelscho
kiesrechtdames niet te gekscheren valt on
aan de andere zijde verzwakking van de
discipline bij de overkomst van het zwakke
geslacht duchtende mocht het hem geluk
ken, een Salomonische oplossing te vin
den. Hij nam de dames voor den „hulp
dienst" aan en nu zullen weldra, volgens
de Engelsche bladen, kiesrechtvrouwen te
velde gaan, om.... brood te bakken, eten te
koken, de wasch te doen en andere hui
selijke bezigheden te verrichten.
De oplossing van Kitchener lijkt ons ook
daarom gelukkig, omdat aan de politieke
dames zoo dikwijls verwaarloozing van
het huishouden verweten wordt. De scha
de kan nu moge het niet zijn tot scha
de van de soldaten ingehaald worden.
Smokkelen van brieven. Aan de
Duitsche grens hij Vaals zijn de Duit
sche autoriteiten zóó bevreesd voor het
smokkelen van brieven, dat zij gerege'd
van de kinderen die in Aken op school
maar in Vaals woonachtig zijn de schrif
ten en boekon nakijken, of er geen brieven
tusschen liggen.
