Dinsdag
22
Db VLIEGMACHINE.
BUITENLAND.
De Oorlog.
5e Jaargang.
No. 1504.
3)e &2icbeli£ Qou/tcmt
Bureau OUDE SINGEL, 54, LEIOEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
OrT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
l het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
1.10 per kwartaalbij onze agenten 10 cent per week, 1 30 per kwartaal. Franco
ier post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2'/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
September
1914
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 een!
Ingezonden mededeellngen van 15 regels 1.50, elkl^regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine AdvertentiSngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 centaangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel -.er 10 cent.
„Nader tot U".
Het moet gewoonweg verbluffend we
ll, zooals de Franschen nu weer hun
oevlucht nemen tot het gebed.
Te Parijs b.v., waar de godsdienstige
li tingen al [heel erg verslapt waren, hedft
u in de Notre Dame een plechtig lof
ilaats gehad, (gecelebreerd door Kardi-
iaal Amette, waarbij niet alleen de kerk
tampvol was, maar ook een groote me-
ligte buiten stond„ De bladen schatten
iet aantal kerkgangers bij die gelegen-
leid op 15.I000 tot 30.000.
Heel stichtend verliep alles- Er werd
en processie gehouden miet de reliek-
chrijnen, (gedragen door mannen en
rrouwen vian (allerlei stand, en luide Werd
ioor de "menigte een litanie meegebeden..
De corresp. van t „Hbld." stond ver-
laasd over wat hij zag. Hij had „in de
wintigste eeuw het volk van Parijs" tot
«n. dergelijke (godsdienstuiting niet meer
staat geacht. En dan filosofeert hij
„Het is een quaestie van standpunt
of men bij hen die te voren niet ge-
oovig waren dezen terugkeer tot het
oude, kinderlijke geloof der vaderen, iets
noois wil noemen, iets dat in deze vree-
selijke tijden den geest boven de ellen
den van het oogenblik Verheft en de aan
dacht vestigt op de geestelijke schoon
heden, die de levens van zoo tallooze
geslachten hebben vervuld, en die de
mspiratie hebben gegeven tot de aan
grijpendste kunstwerken, die nog thans
nis leven mooi maken, dan wel als
een droevig bewijs van de zwakheid en
lafheid der menschen, die in tijd van
nood hun trotsche zelfbewustzijn weer
zoo gauw kwijt zijn en als bange kin
deren smeeken om de hulp van een
mlacht, waarvan ze het bestaan, zoolang
iet goed ging, met zooveel nadruk heb
ben ontkend, en waaraan ze ook weer
rullen ophouden te gelooven, zoodra hun
angst geweken is. Tusschen beide op
vattingen kieze elk voor zichzelfik heb
ditmaal van het schouwspel dat ik bij
woonde alleen het uiterlijk-mooie en in
drukwekkende even willen schetsen!"
Men ziet: de verrassende geloofsma-
nifestatie heeft bij den corresp. wel in
geslagen, maar den ondergrond ervan
peilde hij niet Hij blijft bij beschouwin
gen over het menschelijke in de zaak
terwijl hij eenvoudig zich had behoe-
yen te spiegelen aan het gebeurde bij
het vergaan vian de „Titanic" om de
ware drijfveer te vinden.
Was het „laf" van de schipbreuke
lingen, toen zij in 't aangezicht van den
dood het „Nader tot U, mijn God" aan
hieven? Neen, hun eigenlijke-natuur her
nam daarhhj' (slechts haar rechten, welke
tot dan niet door allen waren erkend.,
En is, wie zijn ongelijk inziet, ooit
laf, wanneer hij hiervan getuigenis 'geeft
Neen, laf zullen pas zijn diezelfde Pa-
rijzenaars, als zij straks, wanneer het ge
vaar voorbij zal wezen, tot hun oude
Wuftheid terug zullen keeren.
En zoo zullen er wel bij zijn, helaas.
FEUILLETON.
73)
Mijnheer, zeide hij met ernst in zijn
stem, ik ben Amerikaan, en ik verklaar,
dat geen Amerikaan ooit gedaan heeft
voor zijn land, wat gij, die Franschman
zijt, er voor doet De 90millioen bur
gers, die onze staten bevolken, groeten
u door mijn mond met warmte en dank
baarheid. Zij danken u hartelijk en her
halen (thans den kreet, 'waarmee wij u
op de Fulton" hebben ontvangen: „Le
ve Frankrijk'"
Als een honderdvoudige echo daverde
dezelfde uitroep uit de monden van de
geheele bemanning, die langs de ver
schansingen stond geschaard en Tn de
raas was geklommen.
Maurice Rimbaut bemerkte nu, dat al
de manschappen een glas in de hatnd had
den. Ter eere van den Franischman duis
dronk de heele bemanning wijn' van
Frankrijk.
Hij zelf dronk langzaam een teug wijn
en riep op zijn beurt: „Leve de Ver-
eenigde Staten
Maar plotseling werd alles doodstil.
Men wachtte nu op het plechtig oogen
blik.
Evenals bij de vorige ops tijgingen,
De Duitschers in Frankrijk.
Veel nieuws valt er niet te vermelden..
De pogingen van het leger der bond-
genooten om1 Westelijk van den rech
tervleugel van het Duitsche leger in de
buurt van Noyon terrein te winjpen won
den voortgezet, maar vorderen, naar het
schijnt langzaam. Deze pogingen heb
ben blijkbaar, zooals de overzichtschrij
ver van het „Vad.l" opmerkt, een twee
ledig doel, n.jL een direct en een indi
rect, Het directe is, der Duitschers rech
tervleugel om te trekken, het indirejete
hem af te sn ijlden yan zijn verbi'Küngsr
lijnen met België. Het in een Duitsch
telegram genoemde Tergnier toch, welks
bezit, volgens dat bericht, den aanvoer
van versche troepen en andere aanvoe
ren door België en Luxemburg verze
keren moet, ligt sledhts een goede 20
KjM. ten N.W„ van Noyon, dus om zoo
te zeggen vlak achter de hoogten waar
nu reeds zoolanlg de hardnekkige strijd
woedt,
Noyon ligt op den rechteroever van
(de Oise, en op uitvoerige kaarten, dEej
de kleinste dorpjes en gehuchtjes weer
geven, kan men nu langzamerhand de
vorderingen Van het Fransch-Engelscbe
leger nagaan. In het bericht van h'et
Fransche gezantschap te 's-Gravenhjage
dat gisteren in den loop van den dag
werd ontvangen, is sprake van een be
zetten van de linie Ribécourt—Ressons
sur Matz. Het eerste ligt 8 K M. ten
Zuiden van Noyon, aan de Oise, het
andere 15 K.jM. Westelijk daarvan. Een
gisteren avond ontvangen later bericht
meldt evenwel het bezetten van Lassig-
ny, dat "weer Noordelijker ligt, 13 KiM.
verwijderd van Noyon.
Te Noyon is het hoofdkwartier van
den gevreesden generaal Von Kluck,
wien het reeds éénmaal gelukte de Fran-
schen terug te slaan, en wel ten Z. Van
"Noyon[hij zal zich nu naar* het Westen
(moeten richten, wil hij'' jde verdere omr
trekking van zijn vleugel vorkomen.,
Intusschen wijst 'het mislukken van zijn
eigen omtrekkingsplan bij Parijs, dat de
(onmiddellijke oorzaak van den terugtocht
der Duitsche legers werd, er wel op, dat
,het ondernemen van een omtrekkende
beweging nog niet hetzelfde is als het
gelukken daarvan. 'Ook de bondgenoo-
ten zouden, al wordt hun beweging blijk
baar met bedachtzaamheid uitgevoerd,
dit nog wel eens kunnen ondervinen,
te meer omdat de versterkingen uit Lo
tharingen, die volgens Duitsche berich
ten, gedurende de laatste dagen achter
de liniën der Duitschers zijn aangevoerd,
naar luid daarvan Vooral aan Von Kluck
ten goede zijn gekomen.
iMet dit strategische plan van de bond
genooten tegenover den rechtervleugel
der Duitschers staat ongetwijfeld het ge
vecht in verband, dat volgens een tele-
moest er. weer plotseling een verbinding
worden weggenomen. Ditmaal was het
niet iets, dat het toestel tegenhield, maar
dat het ondersteunde; het was nu een
verticale verbinding, die door middel van
een touw moest worden weggetrokken.
De machien was stop gezet en op d*
zee, die zeer kalm >vas, gleed de „Ful
ton," die met opzet weer koers naar
het Westen zette, heel langzaam voort,
terwijl hij een rechtlijnige vaart ach
ter zich liet, waarvan de richting juist
die naar San Francisco was.
De richtingshoek wa<s zorgvuldig ge
meten op de zeekaart en aan den vlie
ger opgegeven. Hij bedroeg 63 gr. 4
min, en was een weinig vergroot, ten
gevolge van de afwijking, die de „Kates-
bird" had moeten maken om naar het
Noorjdetn voor de w Fulton" luit te (ste
venen.
Het punt, waar men zich bevond, was
zeel naflwkeurig bepaald. I 1
Men bevond zich op 131 _gr. 2' 37"
Westerlengte, volgens den meridiaan van
Greenwich, en op 35 gr. 42' 8*? Noorder
breedte. De afstand van dit punt naar
San Francisco was 446 mijlen of 825
kilometer.
Deze getalsopgaven waren op schrift
aan Maurice Rimbaut verstrekt door den
eersten stuurman.
Al de booten van de „Fulticm" wa
ren uitgezet en zouden van afstand tot
gram van de Daily Mail ten Oosten van
Peronne gevoerd wordt. Peronne ligt he
melsbreed 40 K^M. te/i N. van Noyon
(Den HaagHaarlem1) en is als spoor
wegknooppunt minstens zoo belangrijk
6ls Tergnier.
De beschieting van de kathedraal van
Reims verschaft ons eenig nieuws om
trent den stand der partijen bij Reims^
Terwijl nj.. op de reeds bij herhaling
genoemde lijn ReimsCraonne, die rich
ten N.(WL van de kroningsstad uitstrekt,
voortdurend hevige aanvallen door de
Duitschers werden gedaan, bepalen zij
zich in den naasten omtrek van Reims
tot een artilleriegevecht met he* zware
belegeringsgeschut, maar gaan niet over
tot infanteriegevechten.
In beide richtingen hebben zij daar,
volgens een later in den nacht ontvan
gen telegram, terrein gewonnen. Bij Cra
onne weiden de Franschen teruggedron
gen, Bij Rheims stelde him bombarde
ment van de stad hen in slaat het 'dorp
Betheny, onder de muren van de bran
dende stad, te bezetten.
Ongelukkig stond 'bij dit artilleriege-
Vecht de beroemde kathedraal tusschen
de beide strijdende partijen in, en dus
was de Verwoesting van het gebouw*,
dörlogsnoodzaak, het (woord waarmee in
dezen oorlog iedere verwoesting van een
stad, van leen (gebouw, Van "een kunstwerk
wordt goedgepraat.
Tusschen Reims en het Argonnerwoud
gaan de bondgenooten voort, de eene
plaats na de andere te bezettengisteren
Souain, heden Mesnil les ;Hurlus en Mas-
sign es, kleine dorpen in de buurt van
Ville sur Tourbe. Deze plaatsjes liggen
op de Westelijke helling van het Argon
nerwoud, waar de bovenloop van de
Aisne is, die hier bijna Zuid-Noord loopL
Eerst aan de overzijde van dat riviertje
beginnen hier de eigenlijke hoogten van
dat gebergte, dat tusschen de Aisne en
de Maas verrijst.
Aan gene zijde van de Maas, in la
Woëvre blijven de Duitschers de streek
Z„Q. van Verdun, bij Hatton Chatel'en
Thiangourt, bezetten» Beide plaatsen wer
den door hen beschoten, maar zij liggen
te ver uiteen om te denken aan een ge
zamenlijke (operatie, zoodat wij hier ;waan-
schijnlijk te doen hebben met die kleine
Duitsche troepenafdeelingen, waarvan in
vroegere berichten, (handelende over deze
streek, reeds een- en andermaal sprake
was.
Van meer beteekenis is, merkt boven
genoemde overzichtschrijVer op, dat de
Duitschers volgens een later ontvangen
Duitsch telegram1 opnieuw tegen Ver
dun ageeren.
De gruwelen.
De ?KMsbd" plaats een schrijven van'
een zijner lezers, waaraan wij het vol
gende ontleenen:
Mijn neef, advocaat Wentrup, eerste
luitenant der reserve, die bij de mitrail
leurs staat en in den sl,ag bij Neufchateau
gewond werd, schreef m'ij dezer dagen
o.m. het volgende:
afstand over een lengte van' 200 a 300
meters in de richting, welke de „Katejs-
bird" zou nemen, geplaatst worden. Dit
was gedaan uit voorzorg, voor het ge
val, dat de aëroplaan kwam te vallen,
hetgeen niet onmogelijk was, vanwege de
onzekerheid, die de wijze van opstijgen
bood. I' I I I d
.Maürice 'Rimbaut had er voor gezorgd,
(dat hij zijn diepte-roer volgens een vlak
plaatste, dat evenwijdig liep aan den
kabel, opdat ;t gegroefde wiel daarop
zou blijven loopen tot het einde toe;
hij zou het roer dan eerst naar boven
draaien als hij dit laatste steunpunt ver
liet
Het was zeer moeilijk ,de vereischte
beweging op het juiste oogenblik uit
te voeren, en eenmaal ,aatf het einde 'gei-
komen volgens een dalende helling, was
hij niet meer dan vijf meters boven het
water.
En, van Midway was hij vertrokken
op een hoogte van pieer dan tieni me
ters boven de zee en van Hawaï op
een krater bovendp de lavamassa's van
den Homemaumau.
Maar de jonge ingenieur had thans het
volste vertrouwen in zijn toestel.
Hij „voelde" het: 'A zou gelukken^
Hij voelde er zich op thuis als de
ruiter op zijn mak, gehoorzaam paard.
En toen hij, nadat hij met volle snel
heid de schroeven in beweging had ge-
Ik heb met tal van gewonde Duitsche
soldaten gesproken, die bij Charleroi en
bij Thienen gestreden hebben. Zij waren
vol lof over de Belgische liefdezusters
en geneesheeren. Maar over de bevol-»
king hoorde men telkens hetzelfde ver
haal eerst vriendschappelijk opgenomen
en later op hen geschoten.
Eenige soldaten verklaarden mij op
de meest stellige wijze (en ik moest
hen gelooven, daar ze zeer betrouwbaar
bleken en als academisch ontwikkelde
mannen een goed oordeel konden vor
men), dat bij hun afdeeling niets afkeu
renswaardigs gebeurd was, tenzij klei
nere dingen, als bijv. het wegnemen van
een schoon hemd, om het al te lang
gedragene af te kunnen leggen. Ook
werden later niet meer alle genomen
levensmiddelen betaald. Soldaten van een
ander regiment verklaarden, dat het bij
hen ruwer toeging, dat men één keeij
wat al te haastig strenge maatregelen;
nam. Maar de bevolking was verrader
lijk. Zelfs de officieren werden daardoor
zenuwachtig, zoodat ze ten slotte nie-»
mand meer vertrouwden, en bij de klein
ste gebeurtenissen iets erg veronderstel
den. Maar ook deze soldaten verklaarden,
dat inderdaad de bevolking weinig ver
trouwbaar was, altijd tot schieten .ge
reed als zij het uit een hinderlaag kon
den doen.
Ik wil dit punt hiermee besluiten;
ik zou echter nog een aantal feiten van
gruwelen, door de (Belgen aan Duitschers
gepleegd, met naam van plaats en ge
tuigen, op kunnen noemen.
Gedachtig aan het „hoor en weder
hoor", hebben wij de boven gegeven
beschouwing in ons blad opgenomen.
De verwoesting van de kathedraal
(e Reims.
De Engelsche bladen vinden geen uit
drukkingen, krachtig genoeg om hun ver
ontwaardiging over de vernieling van
de kathedraal van Reims te uiten. Zij
zien daarin een wandaad, die de ver
nieling van Leuven nog overtreft. Vol
gens de Engelsche bladen worden door
zulke daden niet enkel de bondgenooten,
getroffen, maar ook alle volken, die de
christelijke beschaving niet willen zien
weggespoeld door 'de golven van bar-
baarschheid en vandalisme.
Het gebeurde te Reims heeft ook een
kreet van afschuw ontlokt aan de Ita-<
liaansche pers. Het „Giornale d' Italia"
schrijft, dat de Duitschers, door de oor
logsopwinding aangetast, brutaliteit ver
warren met kracht.
Dergelijke oordeelvellingen vindt men
in de Amerikaansche pers.
Ia- en ora Antwerpen.
De Duitschers gaan nog steeds voort,
aldus wordt uit Antwerpen aan de „Tel."
gemeld, ontzetting te zaaien onder de
weerlooze ingezetenen van de dorpen
in het zuiden der provincie Antwerpen.
Zij verschijnen bij kleine patrouilles,
stichten 7)rand en schieten de burgers
omver. Te Tremeloo hebben zij, om zoo
te zeggen, de gansche kom van het dorp
zet ,en zijn „alles los" h^d ^geroepen,
zich vooruit voelde gaan, was hij in 't
minst niet ongerust: de „Katesbird" zou
opstijgen en bezit nemen van haar ele
ment met het gemak van een zwemmer,
die zijn eerste paar meters aflegt
Hij vertrok dan de aëroplaan licht,
majestueus, zacht heen en weer schom
melend, naar de lucht, zonder het water
ook maar eventjes geraakt te hebben.
En weldra hoorde de „vlieger van den
Stillen Oceaan", niets meer van de don
derende hoera's, die zijn'prachtige op
stijging vergezelden.
Het was 11 u. 20 '<s morgens.
XIV. I
OORLOG.
Ondertusschen bracht een steeds toe
nemende emotie niet alleen Sa(a-Francisr
00 en de groote landstreek van Cali-
fornië, maar geheel Amerika in bewe-
ging. 1
De Japansche kwestie, die de geesten
zoo zeer in beweging gébracht had voor
eenige jaren, die de ernstige geschil
len had veroorzaakt tusschen den staat
Californië en president Roosevelt ejn die
indertijd minder dreigend scheen te wor
den door het krachtig optreden der
staatshoofden begon opnieuw verwarring
te stichten en ging zonder twijfel eindi
gen met een oorlog en zulks op een'
oogenblik, waarop Amerika er niet meer
aan dacht
uitgebrand; 220 huizen werden vernie
tigd. Men vraagt zich vergeefs af, wat
ftnet die gruwelen strategisch wel be
doeld kan zijn.
De „Taube", die Vrijdagmorgen boven
Antwerpen vloog, heeft, in strijd met het
Reuter-telegram, geen bom geworpen. De
groenteboer in quaestie werd getroffen
door een vallenden geweerkogel, waar
schijnlijk op het vliegtuig afgeschoten.
Van iemand, die vandaag uit Brussel
kwam, vernam ik, dat alles daar zeer
rustig is. Het leven wordt er schandelijk
duur en er begint zoowat gebrek aan
alles te komen. Deze persoon bevestigde
volkomen mijn inlichtingen over de oor
zaken van den bloedigen twist tusschen
Pruisische en Beiersche soldaten.
Verschillende Beiersche belhamels
werden gefusileerd. Nu 'zijn er geen Beie
ren te Brussel meer. In 't algemeen zijn
trouwens schier al -de Duitschers naar het
Fransche of het Russische front vertrok
ken en vervangen door Oostenrijkers
er zijn er 30 tot 40.000- Zij hebben
zeven stukken belegeringsgeschut mee
gebracht en twee wagens met granaten.
De Duitschers hebben de kazerne der
karabiniers bijna afgebroken.
1 Burgemeester Max heeft al de ver
nielde voorwerpen op de koer van het
stadhuis doen tentoonstellen voor de be
volking. 1
1 Mijn zegsman bevestigt, dat het lezen
van Belgische bladen op doodstraf ver
boden is. Toch worden er nog dagelijks
binnengesmokkeld en in 't geheim van
hand tot hand gegeven. Er staan geen
mitrailleurs meer in de straten.
De Duitsche vloot.
Toen in net begin van den oorlog
het stoutmoedig optreden van eenige
Duitsche kruisers bekend werd, zoo
schrijft de gepensionneerde Duitsche
kaitein ter zee Persius aan het „Berl,
Tagebl.", meende men, dat nu ook wel
dra de groote zeeslag zou volgen, waarin
de Duitsche vloot minstens een deel van
de Engelsche marine zou vernietigen.
Er gebeurde echter niets bijzonders.
Kleine gevechten kwamen nu en dan
voor, een groote zeeslag liet zich echter
wachten. Dat gaf in Duitschland aan
leiding tot uitingen van ongeduld ert
wrevel. Zeer ten onrechte. Bij kalm na
denken moet de Duitscher tot de over
tuiging komen, dat bij het groote nume
rieke verschil tusschen de Engelsche en
de Duitsche vloot, zelfs met die van de
Entente-mogendheden samen, voor de
Duitsche vlootvoogden de grootste voor
zichtigheid noodig is en dat zij zich be
slist moeten onthouden van al te over
moedig optreden.
Het materieel speelt op zee een veel
grooter rol dan te land. Wel strijden
geen schepen, maar menschen. Maar ook
de heldhaftigste, de uitstekendst geoefen
de en gedisciplineerde bemanning zal de
overwinning niet behalen, wanneer zij
is aangewezen op te gering materieel.
Duitschland moet dus zijn groote ge
vechtseenheden zooveel mogelijk sparen.
De tijd was lang voorbij, dat de Yan
kee, de voornaamste uitvoerder naar het
Japansche rijk, dat hem toen zijn profes
soren en leermeesters vroeg, een ware
voorliefde had voor de aardige, kleine
Japs" en er behagen In schepte om in
hen de navolgers te zien van zijn eigen
goede hoedanigheden, het initaitief en
het volhardend doorzetten.
De overwinningen van Japan op Rus
land, waarvan de tijdingen eerst in de
Nieuwe Wereld met zooveel sympathie
waren ontvangen, hadden de hoopvolle
verwachtingen der Vereenigde Staten ge
schokt, en hun getoond, dat een gevrees
de concurrent zich tegenover hen ontwik
keld had op economisch gebied.
Eenmaal gevestigd aan de oevers van
den Stillen Oceaan, had de Amerikaan
gemeend, dat hij er een Amerikaansche
Middellandsche Zee van Tcon maken en
had hij zijn imperialisme ter zee dadelijk
naar het Westen uitgebreid ,door de
naasting van de Hawaï-eilanden, Samoa-
eilanden, Philippijnen en een deel der
Mariannen.
Plotseling werd het hem duidelijk, dat
er op den anderen oever een tegenstan
den woonde, die in stijte overtuigd was
van Zijn macht en groot ging op zijn
overwinningen en thans vagft besloten
was op den oceaan de opperheerschappij
te handhaven van de Rijzende Zon.
(Wordt vervolgd.)