2ti
Septen iberI
BUITENLAND.
De Oorlog*
BINNENLAND.
Nederland en de
Oorlog.
5e Jaargang.
No. 1503.
3)e £cicbdic Sou/tornt
liiiremi OUÖK H INKÏ IS L 54, LLïDliN.
In tere. Telefoon 935. Postbus 6.
UIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG. UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V> cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Maandag
191
De ADVER l'EN IIEPRIJS b dram van l —5 regels u.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. inet gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiéngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen bandels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent. Iedere regel .er 10 cent.
Vredes-geruchten.
Een Reuter-telegram uit Washington
riri Zaterdag benelaldlB het xol^e ld-*
bericht
De Duitsche gezant deelt mede, dat
Duitschland bereid is te verklaren, dat
oorlog een onbesliste partij is, px
Vrefde te sluitetn, mits 'het grondgebied
van Duitschland in Europa niet wordt
aangetast.
Over ide vraag, of Duitschland .bereid
is vrede te sj uiten, die door het Reuter-
telegram uit Washington aan de orde is,
ïld, wordt door de „Wes.tm. Gazet-
te" G iet volgende medegedeeld
President Wilson heeft aan den Duit-
schen Rijkskanselier de vraag gesteld,
of de Duitsche Keizer bereid zou zijn
de vredesvraag te overwegen. Daarop
heeft de president der Vereen. Stalen
van den heer Von Bethmann Hollweg
een niet-verbindend antwo rd on vangen.
De correspondent van Reuter te Was
hington meldt, dat er niets in het anft-
woord is, waaruit men kan afleiden, dat
de vraag aan den keizer is voorgelegd.
De correspondent van de „Evening
World" zegt, dat president Wilson een
antwoord van den Duitschen Rijkskanse
lier ontving. President Wilson weigerde
zich over den inhoud van het antwoord
uit te laten.
De correspondent voegt daaraan toe:
Op grond van inlichtingen van de
hoogste diplomatieke autoriteit is, do
houding van den Keizer Be volgende:
lo. Duitschland zou gaarne bemidde
lingsvoorstellen in overweging nemen,
maar Wordt daarin belet door de hou
ding van Engeland.
2o. Duitschland zal den strijd niet ein
digen, zoolang Engeland verklaart, dat
de strijd tot het uiterste moet worden
voortgezet
3o. Duitschland kan de bemiddelings
voorstellen over vrede alleen overwegen,
als de bondgenooten geneigd zijn een
gelijke verzoenende en tpvenvejgenjde hou
ding aan te nemen.
4o. Moet de strijd tot het uifterste
worden voortgezet, zooals Engeland da
gelijks verklaart, dan zal Pjuitflchland den
strijd voortzetten. Zoo de bondgenooten
besloten zijn het te vernietigen, en ver
brokkelen, zal het strijden tot den laat-
sten man.
5o. Zoo de wereld hoopt op ontwa
pening dan is de vernietiging van
Duitschland wel de laatste weg om die
te .verkrijgeneen vernietigd Duitsch
land 'zal het itijdvak na de Napoleontische
oorlogen herhalen, en iedere man, ieder
kind, iedere kat en iedere hond in het
Rijk twapenen voor de revanche.
6ö. Duitschland is bereid te vfctJdaren,
dat de oorlog onbeslist is gebleven. Zulk
een oplossjlng, meent het, zal het best
leiden tot den toekomstigen vrede in
Europa en tot ontwapening. Volslagen
overwinning op eenige zijde zou niet lei
den tot stabiele 'toestanden»
Er zijn drie voorwaarden voor Duitsch-
land's geneigdheid om vredesonderhan
delingen te overwegen
lo. Er moet iets meer besjists worden
aangeboden dan de goede diensten van
de Vereenigde Staten alleen. Hoewel de
goede bedoelingen van de Regeering te
Washington waardeerend, wijlst Duitsch
land erop, dat het aanbod geenerlei toe
zegging bevat van de bondgenooten. En
geland moet afstand doen van den eis.ch,
dat de strijd tot het ufrerste zal worden
gevoerd tot algeheele vernietiging van
Duitschland. Zoolang die houding wordt
aangenomen, zal Duitschland gedwongen
zijn alle vriendschappelijke aanbiedingen
af te slaan.
2o» Duitschland in Europa ,moet nieij
worden verbrokkeld. Terwijl over de ko
loniën onderhandelingen kunnen wor
den gevoerd, moet het Duitsche Rijk
intact blijven.
3o. Duitschland moet in de toekoms.t
door de Mogendheden, die het omringen',
ongemoeid worden gelaten. 'Iedere man
•n het Rijk meent ernstig en' eerlijk,
dat de oorlog is een strijd van zelf-
verdediging tegen de vijandelijke bedoe
lingen van Rusland, Frankrijk en Enge
land. Leven en laten leven is de staat
kunde, die Duitschland wenscht, dat zijn
vijanden in (Het oog zullen houden.
Het vriendschappelijk aanbod' van
Amerikaansche bemiddeling wordt door
Duitschland afgewezen, wijl er geen ze
kerheid bestaat, dat de bondgenooten
dit zullen overwegen".
De „Times"-oorres.pondent zegt hier
omtrent:
„De lezing van het Duitsche antwoord
door de „Evening World" komt vol
komen overeen met de mededeeling, die
graaf Bernstorff aan zijn vriend deed.
Sommigen, die met den gezant hebben
gesproken, meenen er uit te moeten af
leiden de erkenning, dat Duitschland den
strijd verloren heeft; anderen beschou
wen het echter als een handige poging,
om de geheele verantwoordelijkheid voor
de voortzetting van den oorlog op En
geland te verschuiven.
Togi nspraak.
De „Nordd." schrijft: „Volgens be
richten, welke Reuter uit Washington
verscpreidt, zou de Duitsche gezant al
daar verklaard hebben, dat Duitschland
tot het sluiten van den vrede bereid
is, wanneer het Duitsche grondgebied
in Europa ongeschonden zou blijven.
Zu'ke benChten zijn er op berekend den
indruk te verwekken als zou Duitschland
„ondanks de overwinningen van zijn leger
Sn het westen en het oosten den strijd
moede zijn. Duitschland denkt er op het
oogenblik niet aan een pelgrimage te
doen naar den Vrede. Wjij herhalen :i
Duitschland streeft slechts één doel na:
eervol den tegen ons roekeloos ontketen
den oorlog ten einde te brengen."
De toestaod in Frankrijk.
De kathedraal van Reims vernield.
De berichten geven den indruk, dat er
weinig verandering in den toestand van
den strijd in Frankrijk is gekomen, maar
dat de meeste ingetreden verandering
hoe gering ook deze moge zijn den
bondgenooten ten goede komt.
Ruim 18 K.M. ten N. van Reims ligt
de hoogte, Waarop tiet dorp Brimont ligt,
die enkele dagen geleden door de Fran-
schen werd veroverd, Deze heuvel is nu
door de DuitsChers heroverd.
In hoeverre het nemen van den berg
groep van Pompei le door de FransChen
daartegen opweegt, kunnen ,wij niet be
palen. Voor het overige wordt ook nog
gesproken van andere kleine voordeelen
aan de zijde der bondgenooten, al wor
den die niet nader aangeduid.
Tusschen Reims en het Argonner
woud, idjus in het centrum1, werd eveneens
feeniig voordeel id/oor het Fransch-Enged-
sChe leger behaald. Het dorp Souain, in
die streek, dat stormenderhand door hen
werd veroverd, ligt tussdhen Reims en
en Ville sur Tourbe, 6 K.M. ten N. van
Suippes, op een heuvel van 150 M.
hoogte. Hier was de streek waarvan ge
meld 'werd, dat de Duitscher,s er zich zoo
geducht hadden verschanst
Verder naar het Oosten, in Lotharin
gen, trokken de Duitsche troepen, voï-
gens een telegram uit Parijs, ziCh terug
tot op Duitsali grondgebied en ontruim
den de streek bij Avricourt en Lagarde,
waar in het begin van den oorlog de
FransChen de grens overschreden in de
richting van Saarburg en Zabern.
Ook in de Vogezen wordt (altijd uit
Parijs!) een langzame vooruitgang ge
constateerd. Het offensief der Duit-
schers wend daar, blijkens het bericht
afgeslagen, en men rukt langzaam voort
naar St ,01 het N^ogezenstadje aan de
Meurthe. De langzame vordering van de
bondgenooten in die streek wordt, en dit
is niet zonder belang, niet toegeschre
ven aan den sterken tegenstand van den
vijand, maar aan terreinhinderinssen (St
Dié ligt tussjChen hoogten van 600 en
700faeter in) en aan de nJoodzakelijkheid
om, terwijl men offensief optreedt, de
eisChen van het defensieve gevecht niet
te verzuimen, n.l. te zorgen voor dekking
indien men eventueel weder wordt te
ruggeslagen
Inmiddels is, ook reeds gebleken, dat
het bericht als zou Reims, weder door de
DuitsChers bezet zijn, onjuist is Zij staan
ten N. van de stad en besjrihieten haar
van daar. Ongelukkig is weder een der
schitterendsite bouwwerken, die de we
reld kent, het slachtoffer van die .be
schieting moeten worden. Volgens, een
der telegrammen todh is de beroemde
kathedraal, na eerst aan een bombarde
ment te zijn blootgesteld, in brand ge
raakt.
Pe Notre Dame van Reims is een
ider beroemdste Oothische bouwwerken
der wereld De eerste steen werd ge
legd in 121.2, en h< kolossale kunst
werk met zijn talrijke vbeelden en reliefs
was eerst in de ,14e tftuw 'af» Pe kathen
Idraal is 138 meter wig, van binnen
30 meter breed en .3» meter (Jioog. Zij
(heeft een schitterend* fa^aidie met 530
beelden, een roset vaf\12 meter middel
lijn, twee torens van jFU/j metier hoogte,
mlet een klok van JZ-OjO kilogram.
De kathedraal geeft' van binnen een
geweldigen indTuk» Rh.-aderden prachtige
beelden ien vooral de geschilderde ra-
m)en, imieest uit de [13e; eeuw, sieren de
kathedraal.
Beroemd is ook het vergulde hoofd
altaar, «waar sirjds 1173 de Fransche ko
ningen (behalve Hendrik JV) ,tot Lode-
wijk XVI en Karei X door den aarts
bisschop-primaat gekroond en uit de hei
lige AmpalLa gezalfd werden.
Veiider bevat de kathedraal tal van
kunstschatten en relikwieën, die een
hooge waarde hebben.
In den ministerraad deelde Viviani gis
teren aan zijn ambtgepooten hielde, d|at
een commissie benoem|d ist .belast met
het instellen van een pniderzoek i|n felC, 1
heroveide IdepartementLn naar den aard
van de wreedheden, djx>r ^e Duitscliers
bejdreven. De regeeriqg besloot onver
wijld tot alle mogendheden langs
diplomatieken weg een verontwaardigd!
protest te richten tegen het bombar
dement en de vernieling der
kathedraal Van R'eim's»
De Ruvsisc - 'osienrij sch gevechten.
Uit Londen wordt dd» 20 Septj.geseind:
De „Daily Mail" verneemt uit Petrogra-
fcio, dat de Oostenrijkers de vesting)
Jaroslav ontruimden er in brand stakejji,
omdat (de Russen huV achterhoede be
dreigden door de inneming van Kryhesr
hov. De 'Ruissen hebben aldus die veilbinr
dinjgen (acjbter iPrzyinisl afgesneden* 1
Te Weenen is Zaterdagmiddag ambte
lijk (bekenjd 'gemaakt, dat de nieuwe groe-
jpeering van bet leger op het nooijdelijk
oorlogstoon eel in vollen gang is» Een op
zidh zelf staan|de aanval *&n een .Russi-
sqhe tlivise infanterie wend /Jen 17deu/
kiezer bloedig teruggeslagen.
De posities met het versterkt bruggenr
[hoofd in het oosten .bij Sdekawa, onzer
zijds isieicjhts door zeer «zwakke troepen-
afdeel ingen heldhaftig verdedigd, dwon-
jgen (de Russen twee korpsen zware artil
lerie in actie te brengen» Toen de ven
sterk ings werken aan vhun doel beant
woord hadden, werden zij vrijwillig ont-
ruim|cL
Uit Petersburg wordt geseindDe chef
van den grooten general en staY deelt het
volgende mede: De Oosten rijks che troe
pen, die getracht hebben [den opmarsch
van ons front bij «RamChow tegen tel
houden, Zijn met groote verliezen terug
geslagen. Het belegeringsgeschut bom
bardeert ide versterkingen van Yaroslaw»
(De gevechten tegen het garnizoen van
Przemysl, waarbij de artillerie het vuur
opende, zijn begonnen. De Russische
troejpien Jhebben bij hun «doortocht door
(tfe bosschen batterijen gevonden, die
Idoor ide Oostenrijkers waren achterge-
lateny
De Russisch-Du tsche gevechten.
[Het groote hoofdkwartier te Berlijn
)deelde Zaterdagavond mede: In het Oos
ten is (den 17en iSept de vierde Finlahd-
sche schuttersbrigade bij Augustow ver
slagen .Bij de offensieve operaties tegen
Ossowieco [werden [Grajewo en Bzczuczyju
tna een kort gevecht genomen.
De Belgische missie te Washington.
Zooals men weet, is «een Belgische
missie naar Washington vertrokken, pm
aan den president der J^ereenigde Statqjn
verslag uit te brengen tover het optreden/
der EÏuitschers in België.
'Het antwoord:, dat president j^ilson
aan de Belgische mssiei heeft gegeven*
luidt volgens 'n telegram uit Washington
letterlijk als volgt: i
„U heeft zich niet vergist in uw over
tuiging dat 't volk van dit land de ge
rechtigheid lief heeft, de rechtspaden van
vooruitjgang zoekt en in het bijzonder djq
rechten der menscjhbeid in acht jieemrtü
Ik ben zeer verèeijd poor het feit, dat
uw land zich tot mij wendde in dezen tijd
van droefenis, als tot iemand, die, evenals
het volk, dat hij vertegenwoordigt, bereid
kou züjn, jhet beroep jop het groote men-
scheïijk; medegevoel te ovérwiegen, ge
daan (door een natie, die zidh onrecht
aangedaan acht* Ik zal het protest door
uw (missie mij ter hand gesteld ernstig be-
stujdeeren. U Zult zeker niet van mij v£r-
«*vadhten dat ik thans hier meer aan toe
voeg»
Ik bid God, dat deze dorlog spoedig
geëindigd moge zijn. De dag van afreke
ning /zal dan komen, Waarop, ik geloof dit
stellig, de Europeesche staten bijeen zul
len komen om een beslissing te fiemerf
over de misdrijMen, die geschied zijn,
over hun gevolgen en over de onderlijnge
verantwoordelijkheid daardoor veroor
zaakt)
De staten der wereld1 'maakten reeds
leen overeenkomst voor dergelijke beslis
singen, maar een zoodanige regelifig kan
(niet met de meening tier menschheid
vergeleken worden. De Opperrechter zal
beslissen, en het zou onverstandig dn
voorbarig zijn, wanneer een enkele regee-
fring, hoe gelukkig overigens ook, thans
buiten (den strijd staande, leen oordeel zou
vellen of zeggen.
ilk heb u deze conclusie ronduit ge-
kegld, omdat ik warme vriendschap voor
u koester en opjdat wij elkaar goed' be
grijpen».1" i
Zoo'n antwoord noemt men diplomar
tisch, Wvat in dit (geval beteekenk* iemand
met een kluitje in het riet sturen.
(iemengde Oorlogsberichten.
Een Duitsch en een Engelsch
schip gezonken. De Engelsche
admiraliteit (deelt (mede, jdat (het Engelsche
oorlogsschip „Pegasus" voor Zanzibar
opereerende, (Daressalaain verwoestte en
de Duitsche kanonneerboot „Moewe" tot
zinken bracjit D(e „Xbenigsberg" viel
gisterenmorgen de „Pegasus" aan, die
izich in de haven Man Zanziblar bevdndy
om de machines te reinigen. Het Engel
sche schip, dat op een aanval niet was
voorbereid, werd in den grond geboord.
Er zijn 25 dooden. De bemanning be
stond uit 234 man.
Actie ter zee, 'De Engelsche
admiraliteit igidld^ dat pp /10 September
(de Duitsche kruiser „Einden" uit China^
|na gedurende zes weken geheel uit hei
oog verdwenen te zijn, plotseling iln de
Oolf van Bengalen verschenen is, daar
zes Engelsche schepen iin beslag geno-
hie)n heeft, waarvan er fclijf tot zinken
gebracht werden, tiet zesdie, [met de ver
schillende bemanningen naar Calcutta
gezonden, zou op dit oogenblik te Ran
goon zijn. "x x
,ln den nacht van (tleh 14en JSeptemr
ber trachtte een Duitsch stoomschip op
Ide Kameroen rivier de Engelsche kanon-
in eerboot Dwarf" tot zinken te brengen,
Idoor middel van een bom. De -poging
mislukte, en het stoomschip werd in be
slag genomen. Op den 16n trachtte een
anjder Duitsch stoomschip opnieuw dei
„Dwarf" 4)e doen zinken. iDeze kreeg
'echter slechts geringe schad/eu [Het Duit
sche stoomschip werd vernietigd |en ook
twee Duitsche sloepen, geladen met ont
plofbare stoffen, wenden vernietigd
De Engelsche hulpkruiser „Carmania"
bracht een Duitsche bewapende stoom
boot tot zinken. Men geloofde dat het
(de ,„Kaap Trafalgar" of de ^-Berlijn"
was. De „Carmania" had slechts negen
dooden, [H et gevecht duurde twee uur.
Ee.n lastige positie.
Hoe lastig onze positie is temidden
van de oorlogvoerende staten, blijkt, voor
wie de kunst van lezen verstaat, uit
het volgende stukje, dat ontleend is aan
de „Daily Mail".
„Het staat vast", zegt dit blad, „en
de Britsche regeering is ervan op de
hoogte, dat grondstoffen voor fabrieken
zoowél als voedsel voor de bevolking
uit Engelsche havens over Nederland
naar Duitschland worden verscheept. Er
zijn twee middelen om dat te beletten.
Het eene is de koninklijke besluiten in
Engeland te vermeerderen, waarbij de
uitvoer van die waren geheel wordt ver
boden. Het andere is een strikter onder
zoek van de zijde van het departement
van handel naar de eindbestemming van
een lading-, als katoen of rubber of lijn
koeken, die een Engelsche haven verlaat.
De toestand is ongetwijfeld ingewikkel
der, daar wij niet gaarne de moeilijk
heden van de Hollanders, die stipte
onzijdigheid hebben betracht, ook maar
in het allerminste zouden verzwaren.
Maar de Hollanders zullen, evenals de
overige wereld, door niets zoozeer ge
baat zijn als door het einde van den
oorlog. En om dat einde te bereiken
zullen weinig dingen zoo afdoende blij
ken dan Duitschland alle grondstoffer*
voor zijn fabrieken te onthouden. Eni
wat ons zelf betreft, het zou gekkenwerk
zijn, het voordeel, dat wij van onze
heerschappij ter zee hebben, niet te ge
bruiken."
De „Tijd" teekent hierbij aan:
Er valt, dunkt ons, van Engelsch
standpunt, niet veel tegen deze rede
neering te zeggen, want het uitputten
van den tegenstander, door hem het
levensbestaan te ontnemen, is een van,
de minst bloedige manieren om hem
het hoofd te doen buigen. Echter blijkt
uit de „Daily Mail", dat zulks in dit
geval een gevaarlijk wapen is, waar
mede men ook den eigen landgenoot
treft, daar de Engelsche handel zijn uit
voer niet geheel kan ontberen. In elk;
geval heeft Engeland geen klagen over
de Nederlandsche koopvaart, zoolang zijn
eigen handelaars er gebruik van maken
voor den afvoer naar vijandige havens.
Een andere zaak is de nog niet ein
digende leverantie van Duitsche krijgs
gevangenen aan Engeland door Neder
landsche schepen. Weder is dat gisteren
gebehrd, doordien de „Qelria", van den
Kon. Hioll. Lloyd, door Engelsche krui
sers is aangehouden «en «naar Falmouth,
opgebracht. De „Oelria" kwam van Rio
de Janeiro en was, volgens het Reuter-
telegram, bestemd voor Rotterdam, maar
volgens de „Zeepost" werd zij heden
te Amsterdam verwacht. Aan boord be
vonden zich 100 Duitsche reservisten,
die door de Elngelsche militaire autori
teiten krijgsgevangen werden gemaakt.
Het spreekt van zelf, dat zulks den
kapitein der „Qelria" volmaakt onver
schillig zal hebben gelaten, daar de Duit-i
schers niet anders dan op eigen risioq
den overtocht hebben gemaakt. Zij kun
nen, als heete vaderlanders, getuigen,
dat zij hun plicht hebben gedaan, door
den eenig openstaanden weg in te slaan,
om hen naar het Duitsche leger te voeren.
Ook de Engelsche regeering kan tevre
den zijn, die zich langs dien weg op
goedkoope wijze kan voorzien van Duit
sche krijgsgevangenen, welke haar nu
zonder strijd worden afgeleverd. En de
Nederiandsche koopvaardij kan tevreden
wezen met haar kapiteins, die weliswaar
soldaten van een oorlogvoerenden staat
op hun neutralen bodem overnemen,
waarbij dan toch de bedoeling schijnt
te wezen, om ze over Amsterdam of
Rotterdam naar Duitschland te laten
reizen, maar die weten, dat het genomen
en betaalde passagebiljet een wassen
neus en slechts een geleibiljet is van den
reservist voor den Duitschen krijgsraad
in geval van uitlevering.
En daar, omgekeerd, ook van de
Duitsche en Belgische zijde ieder civiel
man per spoor over ons land kan reizen
om zich bij de krijtrotsen als Engelsch
soldaat te ontpoppen, zooals de Engel
sche handelshuizen zich ook Duitsche
artikelen frank en vrij via Nederland
aanschaffen, kan ten slotte ook de neu
traliteit in eigen persoon tevreden zijn.
Het s.s. „Besoeki", van den Rotter-
damschen Lloyd, dat naar Dover was
opgebracht, heeft heden de reis naar
Rotterdam voortgezet.
1 Tegelijk met de „Oelria" is ook de
„Oostendijk", van de Holland-Amerika-
lijn, komende van Bal timore, va rende naar,
Rotterdam, vermoedelijk door de Fran-
schen, aangehouden. Althans, het schip
is te Havre aangekomen, waar het niet
wezen moest, en een reden voor hef
binnenloopen aldaar is niet opgegeven.
Voor ons land is het inmiddels een,
lastige positie, die een weinig Salo-
mons-Wijsheid verelscht.
Oorlogsbrooii v
Aan den [heer C. J. van Daaien, bak
ker te Utredht, is het gelukt na heit
ncmJen van verschillende proeven, een
nieuw soort brood te bakken, dat vol
gens den Vervaardiger aan alle redelijk
te stellen eischen voldoet.
Het wordt vervaardigd voor 1/2 uit
tarwemeel, 1/4 uit rijst, terwijl 1/4 deel
bestaat uit een graansoort, dat de ver
vaardiger om diverse redenen nog ge
heim wenscht te houden.
Aan minister Treub zijn eenige mom
sters van dit brood opgezonden en te
vens inlichtingen gwraagd of van het
