„Wij hebben een Paus"
BUITENLAND.
De Oorlog,
5e Jaargang.
No. 488
Sdicbelie Sou/ïó/rit
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
dit blad verschijnt elken dao, uitoezonderd zon- en feestdaoen
de abonnementsprijs bedraagt met gratis POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1 30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Donderdag
3
September
1914
De ADVERTENTIEPRIJS b-.-draagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1 —5 regels 50 cent, iedere regel .er 10 cent.
„Habemus Pontificem"h [Wiij
hebben een Paus... Dat is die
juichkreet, die te midden van het ge
schrei om de gruwelen van den wree-
den oorlog opstijgt uit millioenen Ka
tholieke harten, nu wij hebben een nieu
wen Vredesvorst.
Wij hebben een Paus.... Toen
de wereld werd opgeschrikt door de
onverwachte tijding van den dood van
Paus Pius X, werd door zoovelen de
verwachting uitgesproken, dat het, in
d»e belemmerende omstandigheden, lan
gen tijd zou duren, voordat een nieuwe
Paus zou zijn gekozen. En ziet, slechts
veertien dagen geleden is Paus Pius X
gestorven en nu mogen wij wederom
begroeten een zichtbaar Opper
hoofd van Christus' Kerk.
Wij hebben een Paus... Chris
tus blijft bij Zijne Kerk en in deze
droevige tijden heeft Hij de trouwe
kinderen Zijner Kerk niet langen tijd
zonder Opperherder willen laten.
Wij hebben een Paus.... Wij
twijfelden niet, of voor Pius X zou een
opvolger worden gekozen, en toch
juichen wij, en toch jubelen wij, en toch
zijn wij verheugd in kinderlijke vreugde,
omdat wij ons nu weer zoo krachtig
gevoelen en zoo rijk-begenadigd als k i n-
deren der Katholieke Kerk, die
door Christus is gebouwd op de rots
van Petrus, waartegen breekt de kracht
der beukende golven van den oceaan
aller eeuwen, waarop wij veilig staan
temidden van d§ rondom ons zwiepende
stormen
Dankbaarheid is 'de kern van de vreugd
de, (die ons bezielt, nui wij een nieuwen
Paus -mogen begroeten, als het Hoofd
der Kerk, der ééne Heilige, Katholieke
en (Apostolische Kerk, wier trouwe kin
deren wij willen zijn. Dankbaarheid voor
het rijik-beënfld kindschap van Christus1'
Kerke -
In den namjddag bereikte ons het
draadbericht van de verkiezing van Kar
dinaal Giacomo Delia Chi es a,
Aartsbisschop Van Bologna, tot
opvolger van Paus Pius X.
Den 25ste Mei van dit jaar is. de
nieuwe Paus tot Kardinaal! gecreërd.
Kardinaal1 Giacomo Markies Delia
Cjhiesa, werd geboren den 21 sten No
vember 1854 te PegUi (diocees van Ge
nua). Hij werd priester op £1 Ded.
1878; secretaris, van de nuntiatuur te
Madrid, terwijl' Mgr. Rampolla daar nun
tius was, van 18831887 secretaris van
kardinaal' Rampolla van 18871901
van ,19011907 bekleedt hij; een andere
functie aan de Staatssecretariein .1909
werd hij aartsbisschop van Bologna en
als zoodanig door Paus: Pius X zelf ge-
Wijd.
De nieuwe Paus heeft als naam geko
zen: IBenedictus XV.
Uit Jde verkiezing van dezen Paus blijkt
weer, (dlat alle menschelijke berekeningen
en alle menschelijk overleg geen invloed
op jde Pauskeuze Lebben, want, voorzoo
ver ,ons bekenid, is de nu gekozen Paus
oiet genoemd onder Ide waarschijnlijke
opvolgers van Paus Pius X.
De H. Geest beslist, wie petrus' Stoel
bezetten ^zal.
De DuiUcheiS naar Parijs.
De groote generale staf van het Duit-
sche l^ger deelt dato 2 Sept. mede: Het
centrum van het Fran scne leger on
geveer tien legerkorpsen sterk, werd gis
teren tusschen Reims en Verdun
door onze troepen terug gewor
pen. De vervolging wordt heden voort
gezet. De Fransche uitvallen uit Ver
dun werden afgeslagen. De Keizer be
vond zich tijdens den strijd bij het le
ger van den Kroonprins en bracht den
nacht te midden zijner troepen door.
'Een eveneens van gisteren gedateerd
bericht uit dezelfde bron luidt: De Fran
sche vesting G i v e t (aan de Maas in
de nabijheid van de Fransch-Belgische
grens) is den 31sten Augustus geval-
1 en.
[Het gaat er voor Frankrijk hoe lan
ger hoe bedenkelijker uitzien.
De afstand, die de Fransche linies van
de Belgische grens scheidt, wordt hoe
langer hoe grooter. De kring, die de
Franschen om Parijs trekken, hoe lan
ger hoe kleiner.
Hoewel men verzekert, dat de tweede
vestingenketen, waarvan Peronne a. d.
Somme, La Fère, Laen, Reims, en in
het Oosten Commercy, Pagny, Dyon,
deel uitmaken, veel sterker is dan de
buitenste vestingenkrans, schijnt het toch
lang niet ondenkbaar, dat binnen een
week of hoogstens veertien dagen het
Duitsche leger voor Parijs staat. Men be
denke echter, dat de Duitschers, als zij
Parijs hebben bereikt, nog niet in die stad
zijn.
De Russen naar Berlijn
|Het is volstrekt niet onmogelijk, dat
de Russen voor Berlijn zullen staan op
hetzelfde oogenblik als de Duitschers
Parijs belegeren.
'Het Russische rijk beschikt dat
verlieze men niet uit het oog over een
leger van ettelijke millioenen. Aange
nomen dat de verliezen bij O r t e 16 -
burg zoo groot zijn geweest als de
Duitsche berichten melden, dan is dat
tegenover de enorme menschenmassa's
die Rusland in het geweer kan brengen,
toch slechts het verlies van een klein per
centage. In het Noorden van Oost Prui
sen, in 'de buurt van Koningsberg
ageert de rechtervleugel der Russen; in
Galicië staat haar linkervleugel tegen
over een Oostenrijksch leger, dat aan
vankelijk in de buurt van Krasnik-Lublin
voordeelen heeft behaald, maar waaraan
naar luid van de laatste berichten, het
zelfde lot beschoren is als aan bet leger
der kondgenooten in Frankrijk, n.l. om
voortdurend achteruit gedrongen te wor
den door een vjjand, die weliswaar enor
me verliezen lijdt, maar deze lijden kan,
omdat hij over onuitputtelijke reserves
beschikt.
Gevechten tusschen Russen en
Oostenrijkers.
Betreffende de gevechten in Galicië
tusschen Russen en Oostenrijkers ver
meldt een officieel telegram uit St. Pe
tersburg:
Onze legers, die Galicië binnentrekken,
hebben (hum opmarsch in de richting van
Lemberg voortgezet. De vijand trok
langzamerhand terug. Wij namen eenige
kanonnen met munitie. De vervolging
wordt voortgezet.
Bij de Grida Lipa (een rivier) hield
de vijand een sterke stelling bezet, welke
hij als onneembaar beschouwde. Boven
dien deed de vijand van Lidliez een flank
aanval. Na een verwoeden strijd wierpen
wij de Oostenrijkers terug, en brachten
hun groote verliezen toe. Wij begroeven
4800 lijken van Oostenrijkers, vermees
terden vaandels, 32 kanonnen en maak
ten talrijke gevangenen, onder wie een
generaal.
Op het Zuidelijke front in het district
Warschau zijn alle aanvallen van de Oos
tenrijkers met succes afgeslagen en is
op den rechtervleugel het offensief be
gonnen. Wij dwongen daar de Oostenrij
kers terug te trekken en namen daar ka
nonnen, mitrailleurs en duizend gevan
genen. De verliezen van den vijand zijn
volgens het zeggen van gevangenen
groot.
Een Reuter-telegram uit Londen be
richt:
De Russische generale staf heeft be- i
ken-d gemaakt dat op 28 Augustus bij
Lustchoff(?) de 15e Oostenrijksche di- j
visie volkomen vernietigd is. Divisie- en
brigade commandanten en de chef van
den staf zijn gedood, i 0(0 officieren en
4000 soldaten zijn gedood, 600 gewon
de krijgsgevangenen gemaakt. De Rus
sische troepen hebben, behalve 20 ka
nonnen, het vaandel van het 85e Oos
tenrijksche regiment veroverd. Het slag
veld is met talrijke lijken bedekt.
Daartegenover vermeldt een niet-offi-
cieel bericht uit Weenen:
In den grooten slag tegen de Russen
(in het gebied tusschen Zamose en Tys-
zowice, in het Russische gouvernement
Lublin, 20 K.M. ten noorden der Ga-
licische grens) heeft het leger van gene
raal Auffenberg gisteren een volkomen
overwinning behaald. Een groot aantal
Russische soldaten is gevangen geno
men en 160 kanonnen buit gemaakt.
De Russen zijn in vollen aftocht over
de Bug.
Ook het leger van generaal Dankl,
dat Lublin aanvalt, strijdt voortdurend
met succes.
In Oostelijk Galicië is Lemberg nog
in het bezit der Oostenrijkers; toch is
daar de positie tegen een overmachtig
Russisch leger zeer moeilijk.
Oneenigheid in het Engelsche Lager uis
Maandag kwam in het Engelsche La
gerhuis een scherpe oneenigheid tusschen
de afgevaardigden tot uiting.
De schijnbare eenheid, die in de laat
ste dagen tot stand gekomen was, ver
dween, naar uit nadere berichten blijkt,
plotseling na de rede van den leider
der Ieren, Redmond.
Asquith had een kalme rede gehouden,
waarin hij zeide, dat geen der partijen
vóór- of nadeel moést hebben van de
opschorting der partijgeschillen. De re
geering was voornemens de beide wet
ten, waarop de parliament act moet toe
gepast worden (Home Rule en Welsh
disestablishment) nog vóór het einde van
deze zitting in het staatsblad te brengen.
Een plotseling uitstel vond hij unfair.
Asquith hooptè evenwel, dat men door
onderhandelingen nog tot een schikking
zou komen.
Bonar Law sprak in denzelfden .geest
naméns de oppositie; hij wenschte, dat
de oude veeten nu niet herleven zouden,
dat zou een blaam op het huis leggen.
Redmond bleek toen veel meer uit de
woorden van Asquith op te maken dan
de unionisten, en verklaarde op dreigen
den toon, dat de Ieren niet zouden dul
den, dat dit. Home-Rule-voorstel niet
vóór de volgende zitting tot wet zou
zijn verheven. De toestand van onzeker
heid moest nu eindigen, zeide hij.
Toen brak de storm los. Lord Bal
four verweet Redmond een geschilpunt
te berde gebracht te hebben, waarvan de
'bespreking tot strijd en verbittering aan
leiding moest geven. Bovendien zeide
de vroegere leider der unionisten, ver
keerde het huis in abnormalen toestand,
wijl verschillende leden onder de wa
penen waren.
Het huis was zeer rumoerig en voort
durend werden interrupties gemaakt.
Eindelijk rees de minister-president op
en bezwoer het huis zijn waardigheid
voor oogen te houden en de oogenblik-
kelijke geschillen op den achtergrond te
plaatsen, met het oog op den wereld
brand, die uitgebroken was.
De leden van het Lagerhuis gaven aan
dit beroep van Asquith ten slotte gehoor.
Wat er in België gebeurt.
Aan teen brief van een Belgisch pries
ter .aan zijn broer in Holland oritleeiKt
de („Tijd" het volgende:
Gisterenavond jzijoi hier komen aamge—
feukkelld 7 arme kloosterlingen, uit Leuven
tee Voet tot St. Truiden gevlucht, en van
daar !c$> een boerenkar hier aangeland.
Wat die eerbiedwaardige kloosterlin
gen over de misdaden der Pruisen ver
halen, is zóó afschuwelijk, dat het haast
niet (te gelooven is. En wat de zeereerwi
heer [pastoor van N,. verhaalt is even af
schuwelijk. De vrouwen ondergaan de
gemeenste behandelingen onder de oogen
hunner 'mannen en kinderen.
De Zeereerw. heer Gist, pastoor van
Haelen-bij-Diest, is opgehangen. De zeer-
eerw. heer Von Swijzenhoven, pastoor
deken Van Beeringem, terwijl hij een ster
vende vrouw bijstond, is doodgeschoten.
De vrouw lag in doodsstrijd, toen de
Pruisen binnenkwamen en het bed onder
haar Wegtrokken.
Och, wacht todh even, Ibad lef e, (zeereerw.
heer Ideken, gij ziet toch, dat de armie
vrouw nog slechts een paar minuten meer
te leven neeft. Daarop trok de soldaat
zijn revolver en velde den zeereerw» de
ken (dood neer. v
.Woedend over de nederlaag te Meehe
ulen [geladen, hebben de iDuitscners dei stad
Leuven in brand gestoken. Van Leuven
tot 'Thienen staat geen huis meer recht.
De Maastrichtscne correspondent, die
vele Ltuvensche\lacntedngen sprak, zegt
Veler verklaring stemde nierin overeen,
dat de Duitschers in Leuven in vergissing
op eikaar hebben geschoten en toen hun
wraak aan de kunstzinnige stad en haar
beewuners gingen koeien.
Een Zeppelin boven Antwerpen.
Terwijl [Antwerpen in volslagen duister
nis was, aldus senrijft een cun espondent
van ide „Msbd." gisteren aan zijn-blad^
en Ide bevolking in rustigen slaap was
neergezonken, kwam uit de richting Bier-
chein een Zeppelin opdoemen.
Het gesnor der motoren wekte reeds
velen 'uit den on vasten dommel en met
verbijstering zag men een blauwe vlam
door Ide donkere lucht schieten.
Na den eersten donderslag, die de hui
zen deed schudden en de vensterruiten
uiteen (deed springen, greep een .paniek
de 'bevolking aan, die verbijsterd naar de
.kelders fder huizen vluchtte.
Intusschen hield het bombardement uit.
het luchtschip aan. Zes a zeven ontplof
fingen volgden vlak opeen en de kracht
der projectielen was zoo groot, dat op
een plaats een gat van 20 nieter diep in
den grond geslagen werd. Waarschijnlijk
was 'de aanslag bedoeld' ojr de kazerne
aan Ide Etterbedksche .poort, in de nabijf-
heid van de straten van Berchem.
De kazerne der gendarmerie achter de
Plantingen stortte geheel in en van vele
|der (omliggende 'gebouwen wierden deuren
en vensters uitgeslagen door de gewel
dige Uuchfcdrukking. -
Flarden gordijnen vlogen door de lucht
en bleven hangen op ide telefoon- en tele
graaflijnen, idie gedeeltelijk oo.k vernield
werden.
Terwijl vermoed wordt, 'dat geen men-
schenlevens iyal'jen te betreuren, valt met
zekerheid tie 'zeggen, dat de materieele
schade weder zeer groot is.
De toestand der stad' is heden zeer
kritiek. Tal van vluchtelingen zoeken zet.
nuwachtig een goed heenkomen en met
trein en rijtuig jaagt men voort om de
stad te ontvluchten.
Priesterhaat - Een Jezuiet gefusilleerd.
De Pater-Conventueel Bern. Mets, ge
vlucht uit Leuven, doet aan het „Cen
trum" het volgende verhaal
„De soldaten kunnen geen priesters
zien of zij geraken in woede. „Zwijnen,
vuile honden, volksverdommers", deze
en dergelijke woorden braken zij tegen
de priesters uit. De beleedigingen en
mishandelingen, welke wij zelf als pries
ters moesten verduren, zijn eenvoudig
vreeselijk, en nog huiveren wij, als wij
erover spreken. Vele dorpspastoors zijn
dan ook op gruwelijke wijze mishandeld.
En de reden hiervan? Men maakt den
soldaten wijs, dat de priesters de bur
gers en boeren opzetten om op de sol
daten te schieten. Over 't algemeen zijn
de officieren zeer vriendelijk. Zij groeten
ons, sommigen wenschten ons goede
reis. Doch ook drie officieren waren
vol haat en zeiden: „de pastoors zijn de
schuld van alles, zij zetten 'tvolk op."
Dat een of ander pastoor zijn plicht
vergat, 'tkan zijn, ik weet het niet;
doch zeker is het, dat de priesters juist
kalmte gepredikt hebben en de menschen
hebben gebeden en gesmeekt, toch niets
tegen de soldaten te ondernemen.
[In Leuven hebben de pastoors dit Zon
dagmorgen in de H. Missen gedaan en
Dinsdagmorgen in de H, Mis ter eere
van Carolus Borromaeus betrad de grijze
Deken nog den preekstoel en bad en
smeekte het volk, toch kalm te zijn en
de soldaten te eerbiedigen.
Toch krijgen de priesters ook in
Leuven van alles de schuld. Een onder
officier durfde ons zelfs zeggen: „Al de
pastoors van Leuven worden dan ook
opgehangen." Men heeft, zegt men, ge
weren in den toren der St. Pieterskerk
gevonden. Doch men vergeet, dat die
toren niet aan de geestelijkheid behoort,
maar aan de stad. De geestelijkheid
heeft over dien toren en over de klok
hen niets te zeggen. Op den toren zijn
weleer Belgische soldaten geweest, van
daar dat men er eenige patronen, geen
geweren, heeft gevonden.
En dan vergeet men, dat een groot
deel van Leuven, en van de mannen het
grootste gedeelte, niet meer naar de
kerk gaat; dat er een groot aantal so
cialisten zijn, die zich allen weinig van
het woord des priesters aantrekken.Toch
zijn, volgens de Duitschers, de priesters
in Leuven van alles de schuld en worden
zij als uitvaagsel behandeld.
Op de verschillende dorpen, waar wij
doortrokken, ondervroegen wij met op
zet de menschen, wat de pastoor gepre
dikt had, en overal ontvingen wij het
zelfde antwoord, dat wij trouwens ver
wachtten: „o, onze pastoor heeft ons
zoo gebeden, toch rustig te zijn en maar
alles te geven, wat ze vragen." En dan
verhalen ze fluisterend met gesloten
deuren, hoe de pastoor van 75 jaar ge
heel een dag geboeid jn de brandende
zon moest staan, elders: dat men hem
geboeid meevoerde en een nacht op een
veld liet liggen.
De meeste officieren schijnen vrij van
dien priesterhaat, ook sommige soldaten
groeten eerbiedig en 't moeten wel
mannen van karakter zijn, die dit
durven doen, als overal de vervloekingen
weerklinken."
|Het ,,H. v. A." vernam van den pro
vinciaal der Jezuieten, dat bij de pa
niek te Leuven terstond een groot aantal
priesters en paters werden gevangen
genomen.
Een [20-tal paters Jezuieten werden ge
plakt en men deed ze gaan tot Ter-
vueren. Daar deed een officier hen af
tasten en op een hunner vond men een
agenda, met een beknopt relaas van de
gebeurtenissen sedert het begin van den
oorlog.
Er stond ook geschreven, dat de bi
bliotheek der Hoogschool, die zelfs door
de godsdienstoorlogen en de revoluties
was gespaard, in 1914 door de Duit
sche overweldigers was in brand ge
stoken.
Dit (gelezen h'ebbend1, sloot de officier
de agenda en zeide: Dat is voldoende.
(Met vier andere officieren hield hij een
specdalen (krijgsraad en daarna verwittigde
hij den priester, dat hij op staanden
voet zou worden gefusileerd.
Deze vroeg de absolutie „in articulo
mortis" te mogen ontvangen; men liet
aan een zijner collega's toe om ter zij
te staan. De priesters gingen geknield
op den weg zitten, terwijl de wakkere
jonge Jezuiet zich tegen een boom ging
plaatsen.
De anderen wendden het hoofd af,
doch de beulen dwongen hen toe te zien
en naar den terechtgestelde te kijken.
Op enkele oogenblikken werd het lijk
begraven en daarna moesten de anderen
den weg voortzetten.
De geestelijken werden in vrijheid ge
steld door tusschenkomst van den pater
provinciaal, die den Amerikaanschen
gezant deed optreden. Deze deed1 ook de
bescherming van het Amerikaansche
seminarie verzekeren, waar, naar men
ons verzekert, Mgr. de rector en Mgr.
de vice-rector een onderkomen konden
vinden.
Gemengde Oorlogsberichten.
Aanslag op den Tsaar. Te
Kopenhagen is bericht van een' aanslag
op den Tsaar ontvangen uit Petrogracf
(St .Petersburg). Na een troepeninsjpeo-
tie reed de Tsaar over de Newsky-Pro-
spekt omgeven door. een cordon van
kozakken, toen van afstand van 50 paV
eenige revolverschoten op hem' werden
afgevuurd door een jongen inlaw. Een
kozak werd gedood. D:e Tsaar bl'eef on
gedeerd. De dader werd door een re
Chercheur gearresteerd. Hit is een stu
dent van de Technische Hoogdsthool' t r
Petrograd, Aksakoff genaamd. Er zij',
nog tal' van andere arrestaties^ gedaan
De politiechef van Petrogad is on
Nederlanders t'd OHam'bur(r_.
Onder leiding van den Nederlant
séhen conqubgeneraal Flaes heeft Vrij
dagavond te Hamburg een vergaderin;
plaats gefhad van het Koningin-Wilhel
mjina-fonds, waarin een comité is; be
noemd tot ondersteuning van gezinnen
van Nederlanders, welke in verband m'ex
den -oorlog, hetzij doordat de .kost
winner is opgeroepen, hij zijn betrekkin?
heeft verloren in nood verkeeren. H»
