2
BUITENLAND.
De Oorlog.
5e Jaargang.
No. 1487
Se Seicbehe (Bou/tont
Bureau
OUDE SINGEL <54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
Drr BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITOEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V> cent, met OeTlIustreerd Zondagsblad 5 cent
Woenst'ag
September
1914
De ADVERTENTIEPRIJS b draagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Qroote letters naar plaatsruimte.
I^leine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentlën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel .er 10 cent.
Uit de Leidsche Vroedschap,
In de raadsvergadering van gisteren
hebben de benoemingen een kalm ver
loop gehad. De aftredenden werden her
kozen. Alleen de commissie van onder
zoek der 'bezwaarschriften tegen aansla
gen in de plaatselijke directe belasting
onderging verandering, doordat de hee
ren Dr. H. J. Zwiers en S. de Boer Azn.
bedankt hadden. In hun plaats werden
gekozen de heeren Mr. C. v. d. Pot on
J. Botormana. Mr. C, v. d. Pot werd
voorzitter. Toen de raadsleden door de
benoemingen heengeworsteld Waren,
dachten we, idat de voorzitter spoedig
de vergadering «sou sluiten. Maar neen.
De werkloosheidsverzekering is er niet
zonder discussie afgekomen. Over het
voorstel van B. en W. werd feitelijk niet
gesproken. De heer Fokker meende een
achttal vragen te moeten stéllen naar
aanleiding van ihet schrijven van minister
Treub. De heer Briët als voorzitter van
het bestuur van het gemeentelijk Werk
lozenfonds beantwoordde eenige van iclie
[vragen, verdedigd^ Ihet bestuur telgen een
aanval van buiten en gaf een uiteenzet
ting, waarom het bestuur op zijn een
maal genomen besluit was teruggeko
men. Van hetgeen het bestuur over" de
bekende adressen geadviseerd had. nam
Mr, Briët geen woord terug:- De heer
v. d. Pot sprak zijn verwondering uit,
dat niemand een loflied zong op minis
ter Treub, omidat hij zulk een wijzen
mlaatregel had voorgesteld en behandel
de de principieele zijde van de werkloos
heidverzekering. Ook de heer van Tol
juichtte. De voorzitter juichtte niet en
vroeg, wat de heeren eigenlijk, van plan
waren. Aan de orde was een voorstel
van B. en Wi. en over dit voorstel had
hij nog geen woord vernomen. In lief
verslag kan men het verloop van de
discussie volgen. Het voorstel van' B. en
WL werd zonder stemming aangenomen.
Minister Treub heeft een noodmaat
regel voorgesteld betreffende de werk
loosheidsverzekering. De^door den mi
nister voorgestelde regeling is reeds uit
gebreid in dit blad gegeven. Uit de inge
komen stukken blijkt duidelijk, dat B.
en :W:., al erkennen zijl, ;diat tie voorgestel
de buitengewone maatregelen in dezen
abnormalen tijd aanneemlijk zijn, nog al'
tijd het advies van het bestuur van het
Fonds als het juiste aannemen, en het
betoog van Mr. Briët heeft duidelijk aan
het licht gebracht, dat het bestuur zijn
advies niet prijs geeft. Wij zijn het vol
komen met den voorzitter eens, dat door
dezen maatregel van den minister er
geen sprake meer is van Verzekering
maar van staatsonderstand en toch noe
men Wij dien maatregel een gelukkigen.
De vakvereenigipgen hebben met het
oog op werkloosheid werkloozenkassen
in het leven geroepen. En nu geven wij
toe, dat er op het oogenblik met de
betrekking tot de werkloosheid overdre
ven wordt en de werkeloosheid in nor
male winters erger is dan op het oogen
blik. Maar de maatregel zal toch wel
genomen zijn met het oog op den ko
menden winter. En of die winter nor
maal zal zijn, niemand weet het, maar
naar aanleiding van de bijzondere tijds
omstandigheden zou men zeggen, dat hij
beslist abnormaal zal zijn. Raken die
werkloozenkassen nu uitgeput, wat zal
dan die arbeider zeggen, die jaren heeft
bijgedragen, nooit werkeloo's is geweest
en door de abnormale omstandigheden
op het laatst ook werkeloos wordt? Hij
zal zeggen: ik heb jaren bijgedragen en
dat is de vrucht van mijn werk; weg
met die werkloozenkassenik wil er niets
meer van weten. Door dezen maatregel
komt het beginsel der verzekering niet
in het gedrang. Wil men het langer geen
verzekering noemen, maar staatszorg,
ons goed. Maar nu toch ingegrepen
moet worden, is het beste, dat op deze
wijze geholpen wordt, waardoor en het
beginsel der verzekering niet in verdruk
king komt on de flinke georganiseer-
de arbeider niet zijn hand behoeft uit
te steken om een aalmoes. Men stare
zich niet blind op staatssocialisme.
En nu kan men zeggen, dat door de-
^en maatregel de georganiseerde arbei
ders, die in het bezit zijn van een werk
lozenkas bijzonder worden bevoorrecht,
het is waar, maar wat kunnen die arbei
ders daar aan doen. Hun doel is ge-
'eest in tijden van werkeloosheid gel
ui te hebben om' te voorzien in de noo.
dige levensbehoeften; daarom zijn werk
loozenkassen in het leven geroeren. Men
heeft niet stilgezeten met de gedachte:
„wie dan leeft, die dan zorgt", zooals he
laas zoovelen gedacht hebben I Het werk
van eenige jaren mag toch door deze
buitengewone omstandigheden niet ver
woest worden en daarom juichen ook wij
toe, dat de regeering hare torvlucht
heeft genomen, tot dezen tijdelijken
noodmaatregel.
Zijn wij er nu? Straks komen mis
schien zij, die gespaard hebben, die hun
penningen gebracht hebben naar de
spaarbanken. Maar de penningen raken
op. Wij zijn het met Mr. Briët eens, dat
om consequent te blijven ook zij recht
hebben op een tijdelijken noodmaatregel
van de regeering.
Rusland en Duitschland.
Er is nu geen twijfel meer mogelijk,
dat het Russische leger in Oost-Pruisen
in de buurt van Ortelsburg en Qilzen-
burg (deze laatste plaats ligt tusschen
Ortelsburg en Ide Weichsel) een geduchte
nederlaag heeft geleden.De Duitsche over
winningstelegrammen melden 7Ö.000
gevangenen en het geheele verlies van de
artillerie der Russen, die vermoedelijk
wel voor een gedeelte in de moerassen
zal zijn blijven steken.
fUit de détails van het bericht dezer
schitterende overwinning van de Duit-
schers is aangaande het veldplan der
Russen iets van belang gebleken, nl. dat
zij Oost-Pruisen met twee legers zijn
binnengedrongenhet eene kwam.uit. het
Oosten over Eydtkünen en Gumbinnen,
het andere uit het Zuiden over Soldau.
Deze legers, die aanvankelijk in nauwe
gemeenschap met elkander ageerden,
hebben later blijkbaar meer op eigen ge
legenheid gehandeld. Het Noorderleger
bezette Tilsit en sloeg het beleg of,
nam (dit is nog altijd niet duidelijk),
de hoofdstad van Oost-Pruisen, Ko-,
ningsberg. Het Zuiderleger-trok op naar
de Weichsel, met de kennelijke bedoe
ling deze tusschen de Pruisische vestin
gen Thorn en Qraudenz te overschrijden.
Het vond daar op zijn weg het leger van
generaal Von Hendenberg, moest den
strijd blijkbaar op een ongunstig terrein
'aangaan en werd verslagen en grooten-
deels vernietigd, -terwijl het overblijvende
gedeelte over de. grenzen werd terug
geworpen.
Rusland en Oostenrijk.
Wat er in Gallicië gebeurt, moet ook
op een groote nederlaag van een der
beide partijen uitloopen. Met groote le
gers staat men daar tegenover elkander
maar behalve dit weinge weten wij al
leen, dat het front zich hier van Lublin
tot Z. O. van Tarnopol uitstrekt, en een
afstand van meer dan 350i KM,omvat., De
afwisselende berichten van gedeeltelijke
Oostenrijksche en Russische overwinnin
gen, nu op dit, dan op dat gedeelte van
dat front, bieden geen houvast, en wij
zullen nadere berichten moeten afwach
ten alvorens iets positiefs aangaande den
uitslag van dezen reeds vele dagen woe
denden veldslag iets te zeggen is.
De Franschen.
Dat de Duitsche troepen, indien zij al
ooit voor Oost-Pruisen bestemd :ijn ge
weest, thans nog derwaarts gedirigeerd
zouden worden, achten wij niet denkbaar.
Wij gelooven, dat zij bestemd zijn voor
versterking van de Duitschers op be
paalde punten van Lotharingen en den
Elzas. Mogelijk voorzien de Franschen
dit en trachten door contra bewegingen
te verhinderen dat deze troepen daar ko
men, waar zij voor de Franschen ge
vaarlijk zijn. Berichten van het front
van Lotharingen en den Elzas gewagen
er tenminste van, dat de Franschen de
aanvallen hebben hervat.
Het schijnt er voor de Franschen niet
erg rooskleurig uit te zien. Bij Rijssel
en Bergen teruggedrongen, bij Maubeu-
ge slechts door het doorzicht der velu-
heeren en een in alle orde uitgevoerden
terugtocht ontsnapt aan het lot van een
tweede Sédan te ondergaan, wijkt het
Fransche leger versterkt door Engelsche
hulptroepen, in de geheele strook ten
Westen van de Maas telkens verder te
rug.
Het volgende Fransche communique
werpt een ander licht op den toestand>
dan de tot nu toe gemelde berichten,
welke echter o. i. een zeer groote waar
schijnlijkheid hebben.
Het communique luidt nl.:
„Wij rukken langzaam op in de streek
Vogezen-Lotharingen, waar sedert twee
dagen een ware belegcrirtgsslag wordt
geleverd.
Wij hebben den kroonprins verslagen
in de buurt van Spincourt en Longuyon,'
maar in de buurt van Neufchateau (dep.
Vogezen) en Paliscul gedeeltelijke neder-
lagen geleden, die ons noodzaakten te
rug te trekken op de Muas.
Een algemeen gevecht Is op
het oogenblik aan den gang tus
schen de Maas :en Ret hel.
Onze legers hebben feitelijk nergens
ernstig geleden. Het moreel van de troe
pen is uitstekend, de geleden verliezen
zijn aangevuld"
Toch kan men tusschen de regels door
iin dit oommuniqué lezen, dat het den
Franschen niet bijster goed gaat.
De Duitschers in Belg
Een 'telegram uit Terneuzen (geda
teerd van gisteren) aan dé ,,N. Rott. Ct."
meldt:
Uit een particulier bericht valt af te
leiden dat de zending van Duitsche troe
pen oostwaarts niets anders was dan ver
wisseling van vermoeide soldaten die nu
door versche troepen worden of zijn ver
vangen. Thans zijn de Duitschers weer
in het noorden van België gekomen en
bevinden zich te Denderleeuw, Erembo-
deghem, Aalst, Lede en Dendermonde.
De treinenloop bezuiden Qent is weet
gestopt. Hedenavond kwamen hier een
aantal vluchtelingen, waaronder een no-
iabele uit Leuven, die cot de gebonden
gevangenei 'behoorde. De oude heer
heeft ook van de mishandelingen en be-
leedigingen verhaald .waaraan hij en an
deren blootstonden. Hij weet niet waar
(zijne vrouw is.
De Indépendance Beige meldt dat de
Duitschers de omstreken van Brussel ver
sterken. Het kerkhof wordt herschapen
in een versterking.
Te Leuven hebben de Duitschers twee
Jezuieten, professoren aan de universiteit
aldaar, dodogeschoten.
Een dertigtal venters van dagbladen,
waarin Duitsche wreedheden vermeld
stonden, zijn, op karren gebonden, naar
Brussel gevoerd, en eerst losgelaten,
dank zij de tusschekomst van een Ne-
derlandsch burger.
De Duitsche gouverneur van Brussel
heeft de uitzetting binnen een etmaal van
de te Brussel woonachtige Engelschen
bevolen. Dezen hebben een protest ihge-
diend bij den Amerikaanschen gezant.
IDe snelheid en de beslistheid, waarme
de Duitschers na hun bezetting van Luik
daar het Duitsche burgerlijke bestuur
hebben ingevoerd, zijn evenzeer een be
wijs van den Pruisischen geest van argu
mentatie, als de orde en de regelmatig
heid, waarmede de opmarsch en de ap
proviandeering van het Duitsche leger
geschiedt.
Er is op gewezen, dat verschillende
omstandigheden doen gelooven, dat de
inval in België is (geschied volgens een
vooraf beraamd plan van den generalen
staf. Hetzelfde zou men kunnen zeggen
schrijft het „N. v. d. D.", van de Germa
niseering van Luik, dat nu opeens een
Duitsche stad moet worden.
Niet alleen zitten Duitsche ambtena
ren daar op de stedelijke bureaux of ze
er al jaren zitten, maar ze gebruiken daar
gedrukte stukken met het hoofd: „Ge-
meinde behörde von Lüttich" welke stuk
ken in Berlijn gedrukt zijn en het jaartal
1904 dragen.
Als hier geen drukfout in het spel is,
zou het plan om van ihet Belgische Liègle
een Duitsche stad Lüttich te maken, al
tien jaren geleden voorbereid zijn.
De steden-verwoesting.
Over de tijden van barbarisme spant
de 2Qste eeuw de kroon. De stedenver-
woesting gaat voort. Mechelen is weder
om tweemaal gebombardeerd. En het
zelfde lot trof Aerschot.
De bombardementen hebben te Me
chelen groote schade aangericht aan de
Lieve Vrouwekerk. Verscheidene bommen
zijn in het middenschap gesprongen. Al
de prachtig gebrandschilderde ruiten zijn
aan gruis. De Wonderbare Vischavngst
van Rubens is door shrapmellscherven
vernield; het eenige basreliëf van Faid-
herbe, de Kruisheffing, is verbrijzeld.
Leuven na verwoesti ig.
De oorlogcorru van tie „Tijd" schrijft:
Onmiddellijk nadat het bericht over
Leuven s verwoesting bekend werd, heb
ik alle andere plannen op zijde gezet en
ben naar Leuven gegaan. Ik heb er den
nacht van Zondag op Maandag -doorge
bracht. al was 1.et dan ook in de open
lucht en tusschen Duitsicue soldaden. De
aanblik der stad is verschrikkelijk. Het
grootste deel is uitgebrand en wel de
meest voornaamste buurten. Enkele stra
ten van minder aanzien zijn echter nog
geheel onbeschadigd, De stad is overi
gens totaal verlaten, terwijü tientallen rot
tende cadavers van paanden een ontzag
lijken stank verspreiden,.
De kathedraal is verbrand,
evenals 2 gebouwen idler hoogeschool,
waaronder de bibliotheek. Het
stadhuis is geheel onbeschadigd
en de militaire autoriteiten dragen ook
zorg, dat het nog steeds brandende vuur
dit gebouw niet aantast;.
Het aantal dooden uit de bevolking
wordt tusschen 70 en 80 geschat,.
De Duitschers hebben een onderofficier
en twee man gedood. De Duitsche oom-
manidant verhaalde mij als de aanleiding
der verwoesting, dat Belgische troepen
lop 7 kilometer afstand van Leuven Dins
dag gesignaleerd waren, waarop Duit
schers uitrukten en met hen slaags raak
ten. Toen zouden de burgers plotseling
uit de vensters zijn beginnen te schie
ten, om de nog in jde stad zijnde troepen
te beletten hulp te gaan biedien. Des
avonds te 9 uur heeft de commandant
daarop bevel gegeven de stad1 te verbran
den. Verschillende mannen, die verdacht
waren, zijn op de straten gêdöodi, een
T groöt aantal andere gevangen genomen.
In het hotel „Maria Thieresia", waar de
officieren dineerden, zou nilen negen bom
men gevonden hebben, waarop ook on
middellijk de hotelhouder gedood werd.
Dat ook de kathedraal verbrand' werd',
vindt zijn oorzaak in het feit, dat een
mitrailleuse in den toren gevonden was,
waarmee de Belgen vroeger op vliegv-
machines schoten,. Met deze mitrailleuse
was nu echter niet gevuurd.
Alle vluchtelingen beweren, dat er ab
soluut niet door burgers geschoten is,
doch de in de stad zijnde soldaten zulks
gedaan hebben op de vluchtende Duit
schers. Een Belgische 'doctor van Leuven
noemde een georganiseerd optreden der
bevolking zooals de Duitschers het voor
stellen, in deze omstandigheden een
krankzinnig idee.
Verder sdhrijift de oorrespondent
In Brussel begint het mindere volk
rumoerig te worden, daar er gebrek aan
levensmiddelen is. Mitrailleuses zijn in
alle buurten Opgesteld), (daar idie [Duitschers
vast van plan zijn bij het 'minste yerzet
de stad ook te vernielen. De hollandsche
families vluchten,. Zoo juist kwam de
Hollandsche gezant uit Brussel te Maas
tricht met zijn familie aan. Volgens Duit
sche berichten is Zondagmiddag de be
schieting van de stelling Antwerpen be
gonnen.
Een medewerker van het „Centrum",
Pater Mets, die uit Leuven moest vluch
ten, schrijft o. m.
Reeds 10 dagen waren de Duitschers
in Leuven. De bevolking was kalm. De
soldaten betaalden in 't begin met
Duitsch geld, doch nu gingen ze rond
om 'tgeld in te wisselen. De menschen
waren blij Belgisch geld te ontvangen,
doch toen zij 't Duitsche geld hadden
gegeven, kregen zij in ruil... een briefje,
een bonnetje, natuurlijk zonder waarde.
Daarmede betaalden ook de officieren,
die in 't hotel fijn gedineerd en altijd
champagne gedronken hadden.
(In ons kloostertje kwam een officier,
begeleid door een soldaat met geweer.
„Binnen een half uur levert u 12 ma
trassen." We zijn juist met 12 reli
gieuzen. Onze gardiaan antwoordde:
„dat is veel, heer officier." „Ik moet
ze hebben", en we gaven onze eigen
matrassen.
's Anderendaags kregen we zelf 20
soldaten ingekwartierd, 't Waren over
'talgemeen goede jongens; vier waren
katholiek. Ze waren dadelijk thuis, speel
den op de piano en zongen 't hoogste
lied. Wij gaven hun sigaren en bier en
behandelden ze met alle goedheid. In
ons studiehuis waren 40 soldaten inge
kwartierd. De paters hadden hun met
de matrassen ook de kussens der stu
denten gegeven. Ze hebben de 40 kus
sens medegenomen.
'In al de kloosters zijn de soldaten
met de grootste vriendschap ontvangen.
De officieren, die bij de priesters logeer
den, waren allen ten zeerste voldaan,
de meesten schreven dan ook een brief-
of kaart van innige dankbaarheid. In
de hospitalen werden ook eveneens de
gewonde Duitschers met liefderijke zorg
verpleegd. „We zijn hier vertroetelde
kindjes", zeiden ze, „het spijt ons om
hier weg te gaan." In't hospitaal lag o.a.
een soldaat van Lutherschen godsdienst.
Een katholiek priester, de Zeereerw. lieer
dr. van der Vorst, president van het
groot-seminarie, zat bij zijn bed. Samen
Baden ze een acte van berouw, een acte
van liefde tot God. „Blijf bij mij, Eerw.",
hoorde ik hem zeggen, „blijf met mij
bidden. Ik zou mijn heimath nog zeer
gaarne wederzien, doch u zult aan de
familie schrijven?" En als de priester
zich moest verwijderen, dan was het:
„Spoedig terugkomen, vader?" En die
priesters worden gevloekt en van haat
en onverdraagzaamheid beschuldigd!
De huizen van hen, die afwezig waren,
werden opengebroken en daar ging het
woest en baldadig toe. Daar werd alles
geplunderd en vooral de wijnkelders
moesten het ontgelden. Daar werd niet
gedronkenmaar gebrast de wijn
stroomde over de kostbare tapijten en
veel werd stukgeslagen en vernield.
Toch bleef alles rustig, zóó rustig, dat
tie gijzelaars werden afgeschaft. Aan
den Zeereerw. deken werd door den
commandant geschreven nog eens het
volk op het hart te drukken rustig te
blijven. Deze schreef aan al de pastoors
en oversten der kloosters en juist dien
avond brak de storm los. Wat er gebeurd
is Ik weet het niet, maar ééne zaak
staat bij m ijvast: de burgers hebben
niet geschoten, ze hebben niet gevochten.
Gemengde Oorlogsberichten.
Een neef van don Keizer
geboeid. Een telegram uit Parijs
meldt, dat Graaf von Schwerinn, idle een
neef van Keizer Wilhelm is, Zaterdag
met andere krijgsgevangenen in het sta
tion Achères bij Kortrijk gevangen is
genomen door een luitenant van de Fran
sche jagers, die hem zijn helm afnam,
en den degen, Idie hij van den Keizer
zelf had gekregen. De graaf was alleen
lacht gewond.. ,H ij zat in een coupé 2de
klasse, onder bewaMng van twee gen
darmes,. Daar hij' geweigerd had' zijn
eerewoord te geven., om niet te o-ntvluciir
ten, was hij aan handen en voeten ge
boeid.
De Belgische missie, De
Belgische missie, die op weg is naar
Amerika om te protesteeren tegen hert
optreden van Duitschland, heeft gisteren
een bezoek gebracht aan den Koning van
Engeland om dezen te bedanken voor
hetgeen Groot-Britannië voor België heeft
gedaan.
Een Nederlandsch schip aan-
gehoude n, Het Nederlandschq
stoomschip Themis, met een gedeelte la
ding voor Duitschland, is gisteren, vol
gens de Westminster Gazette, in de ha
ven van Dover binnengebracht.
Sédan-dag kNu juist vier-en-veer
tig jaar geleden was de groote dag, die
feitelijk een einde maakte aan het Fran
sche Keizerrijk; Keizer Napoléon III werd
met zijin leger door tie overwinnende
Duitschers gevangen genomen,.
'Ook nul weer zijn de Duitschers bij
Medières en Sédan, juist als bijna een
halve eeuw geleden. W]at zal ditmaal de
2e September ons brengen?
De Pauskeuze.
Gisteravond om 5 minuten over half 7
was opnieuw het opstijgen van de rook
uit den schoorsteen der $ixtijwsche kapel
waarneembaar.
Verscheidene duizenden personen wa
ren op het St. Pietersplein hiervan ge
tuigen.
De menigte, 'die meende dat de 'Paus
gekozen was, ging naar de basiliek, ten
einde de afkondiging avn de Pauskeuze
bij Dei Wonerij,. imaar het wachten bieel;
zonder resultaat.
Hedenmorgen constateerde 'men, dat de
rook wélke uat den schoorsteen der Six-
tijmsche kapel opsteeg, bijna onzichtbaar
was.
Bij de stemming van 's avonds vermeer
derde men de hoeveelheid stroo, die met
de stembriefjes wordt Verbrand.
'Gistermiddag om 4 uur begaf baron v.
Erp, de gezant van België bij den H;
