De Oorlog.
Nederland en de
Oorlog.
5e Jaargang.
No. 1483
2)e Ceiebclie Qou/ta/nt
Bureau OUDE SINGEL S4, LEIDEN.
In tere. Telefoon 935, Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kw.iriaal. branco
per post 11.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
De AUVEK l'EN HERWIJS bedraagt van 1—5'regela U.75, elke regd ineer 15 cenl
Ingezonden mededeellngeo van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 oent. «Ml gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentfêngevraagde betrekkingen, huur ta verhuur, koop en verkoop
(geen handela-advertentlfin) 1—5 regels 25 cent. Iedere regel meer 5 cenl; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent. Iedere regel .er 10 cent.
Uit de Leidsche Vroedschap.
De burgemeester heeft gisteren in den
Raad een sobere, juiste en weloverdachte
rede gehouden. Hij heeft niet over
dreven, maar ook den toestand niet te
licht beoordeeld; zakelijk uiteengezet,
wat gedaan wa9, werd, moet worden,
tiet dagelijlcach bestuur heeft ln stilte
gewerkt, maar veel tot stand gebracht in
deze buitengewone maand. En waar de
burgemeester hulde bracht aan de bur-
burgerij vermoedt. De tegenwoordige
hulde brengen aan het gemeentebestuur.
Er werd en wordt in dezen buitenge
wonen tijd veel van het bestuur en
ambtenaren gevorderd, meer dan de
(gerij in haar geheel, daar mag Ide burgerij
omstandigheden vragen veel geld. B.en
W. moeten over geld kunnen beschikken.
De Raad heeft daartoe een crediet ver
leend van f 70j,000, En al zal dan ook
het volgend jaar het vermenigvuldigings-
cijfer der plaatselijke belasting niet on*
aanzienlijk stijgen, laten we niet ver
geten, dat we ons opofferingen moeten
getroosten, vooral indien ons land van
den oorlog bevrijd zou blijven.
De vergadering had verder een ^lug
verloop. In een oogenblik had de voor
zitter de agenda er door gehamerd, nu
de punten 16 en 17 van de agenda,
werden afgevoerd. Het bestuur van het
Gemeentelijk Werkloozenfonds had ver
zocht deze punten aan te houden, omdat
zijn opvatting omtrent de door de geJ(
meente te volgen gedragslijn waarschijn
lijk gewijzigd is naar aanleiding van het
belangrijk schrijven van den 'Minister van
Landbouw, Nijverheid en Handel inzake
den gemeentelijken steun aan de werk-
loozenverzekering.
|Hjet adres van den Bond van Nederl.
Gemeentewerklieden vond geen steun in
den Raad, hetgeen te begrijpen is. Waar
de gemeentewerklieden onder de huidige
omstandigheden er heel wat beter voorJ
staan dan de werklieden in particulieren
dienst, was dit adres volstrekt niet op
zijn plaats. De bond had beter gedaan,
dit adres niet de wereld in te sturep,
daar het te voren ervan overtuigd kon
zijn, dat het niemand in dezen moei
lijken tijd sympathiek kon zijn. Sym
pathiek daarentegen was de vraag van
den heer Fokker, of B. en W. niet kon
den bevorderen, dat de ongehuwden, die
vóór de mobilisatie in den kost waren bij
dezen en genen, een gedeelte van de 35
pet. uitbetaalden aan die kostgevers. B.
en W. kunnen hier wel niet ingrijpen,
omdat zij dan op civiel-rechtelijk ter
rein komen, maar zij kunnen toch wel
eenigszins medewerken, dat zij, die voor
een groot deel leven van 't verhuren van
kamers, tenminste gedeeltelijk geholpen
worden. Wel zijn B. en W. in de goede
richting werkzaam geweest, maar nog
een aanmaning zou geen kwaad kunnen.
Die 35 pet. worden toch niet uitsluitend
voor zakcenten gegeven.
Toen de agenda was afgeloopen, heeft
de heer Sijtsma drie vragen aan B. en W.
gesteld. De twee eerste vragen waren
vrijwel overbodig. Een ieder "kan be
grijpen, dat B. en W. al het mogelijke
doen om aan jje gedwongen vacantie
zoo spoedig mogelijk een einde te ma
ken. Het dagelijksch bestuur ziet niets
liever, dan dat alles zijn gewonen gang
gaat. Het heeft in deze niet stilgezeten
en heeft reeds een zoo goed mogelijke
regeling getroffen met de hoofden van
scholen. Gemakkelijk is het niet, om zoo
maar ineens gebouwen te vinden, waar
de militairen ondergebracht kunnen wor
den. Er komen zooveel factoren in het
spel. Ingeval van noodzakelijkheid moe
ten de troepen bij de hand zijn en nie^
verdeeld over allerhande gebouwtjes. Dat
de militaire autoriteiten medewerken, be
wijst wel, dat waarschijnlijk eerstdaags
ook de vijfde school leeg komt.
Ten slotte heeft de heer Sijtsma de
werkloosheid besproken en als middel
aan de hand gedaan om buitengewone
werken door de gemeente te doen uit
voeren. Dat -de heer Sijtsma de werk
loosheid ter sprake heeft gebracht, kun
nen wij niet anders dan prijzen. Maar
Van de andere zijde zijn wij het met
den voorzitter eens, dat men in een der-
gelijke aangelegenheid zich eens goed op
de hoogte moet stellen, wil men geen
ionnoodige ongerustheid wekken. De
quaestie der werkloosheid is een moei
lijke. Wanneer men de werkloosheid in
lezen buitengewonen tijd vergelijkt met
die in de wintermaanden, dan vallen de
cijfers mede. Men moet niet vergeten,
dat inen ook te doen heeft met een
categorie werklieden, die altjjd inge
schreven staan, die nooit vast werk heb
ben, omdat zij geen vak verstaan. Wij
staan pas in het begin. Wanneer nu
reeds tot buitengewone werken de toe
vlucht moet worden genomen wer
ken, die toch maar niet een, twee, drie
klaargespeeld zijn, die veel voorberei
ding vragen wat moet er dan gedaan
worden, als de nood werkelijk aan den
man komt? Dat oogenblik is nu nog
niet gekomen, en wij zeggen het den>
voorzitter na: „Eerst aanzien hoe het
met 't krediet loopt." Wij voor ons zijn
er van overtuigd, dat er voor de men-
schen in de bouwvakken werk is, wan
neer particulieren en gemeente mede
willen werken. Werken, die in normale
omstandigheden uitgevoerd zouden wor-1
den, waarom zou men daarmede nu niet
beginnen, en zeker behoeft met die wer
ken niet gestaakt te worden, waarmede
reeds een aanvang gemaakt was. Wat de
andere werklieden "betreft, men maakt
van een textielarbeider niet ineens een
timmerman of een grondwerker. Een
subcomité van het steuncomité tracht ook
voor hen werk te vinden. Op het oogen
blik moet een ieder medewerken om te
voorkomen, dat men tot buitengewone
maatregelen zijn toevlucht moet nemen.
BUITENLAND.
De Duitschers in België.
Iin Noord-^Bjelgië ondervinden 'die Duit
schers iwiat het !zegt, ieen sterke vesting
'miet een ondernemende bezetting in zijln
rug te hebben. Dat [M^ec helen door
die (Belgen hernomen lem naar het schijnt
hun wieer Idoor Ide iDluitschers ontnomen
is, is betrekkelijk leen episode van; wei
nig gewicht in deze reuzenstrijd, al bloedt
ons hart om het lot van al de kunstwer
ken, die in tien strijd misschien zijn ten
ondergegaan. Erger voor.de .Duitschers
is ,dat zij, Idoor ide bezetting van Ant
werpen telkens verontrust en bestoolkt,
daarmede rekening moeten houden bij
den troepenaanvoer naar 'het front op de
Fransch-Bielgische grens.
,Wat den toestand aldaar betreft, het
schijnt, Üat de Franschen ach beginnen
te herstellen Van den jéersten schok. In
berichten uit Antwerpen (die "men ech
ter verstandig zal doen met eenige re
serve te aanvaarden) wordt verzekerd»
dat zij de Duitschers achteruit wierpen.
Daarmede klopt, dat te Roroi, ongeveer
15 K.M. recht ten Noorden van Doornik,
de Fransche vlag wappert.
Zonderlinger klinlkt het bericht, dat de
Franschen voor Namen zijn. Gisteren
werd bericht, idat Zij te Givet waren.
Maar tevens, idat 'Longwy door de Duit
schers genomen was. Is het mogelijk
aan een ernstige beweging der bondge-
nooten tegen Namen te denken, terwijl
het Dudtsche leger in hun rug de vestin
genlinie SédanMontmédyLonguyon
Virtori bedreigt en Longwy reeds geno
men heeft? I 1
Het gevecht te Mechelen.
Tien spijt Van een prachtige verdediging
van het (Belgische leger, dat gedurende
twiee dagen bij Mechelen in een ontzet
tend gevecht was gewikkeld, den eersten
idag tegen 20.000, den tweeden |dag tegen
40.000 iDudtsChers, z!i]n de Belgen ge
noodzaakt geweest otp 'Antwerpen terug
te trekken. Terstond daarna nestelden
de Duitschers {rich in de stad, waarvan
leen gedeelte, nadat de bewoners eerst
gewaarschuwd waren, [door de forten van
St. Catherine, [Wiaelhen "en Heindonck
werd plat geschoten, om aldus de Duit
schers geen dekking te geven, om de
forten bij verrassing te naderen. Na dit
vreeselijk gevecht en bombardement is de
bevolking als gek de stad uitgevlucht
De prachtige kathedraaltoren wérd op
acht plaatsen geraakt, nadat het beroem
de carillonwerk vernield was. De spoor
wegverbindingen zijn .met Mechelen ver
broken, evenals het telegraaf- en post
verkeer. i
Vluchtelingen uit Mechelen, die te Roo
sendaal aan de grens zijn aangekomen,
verklaarden dat het ongelooflijk was hoe
de Duitschers zelfs de wegen, die gebo
ren Mechelaars onbekend waren, wisten
te gebruiken om 'de stad te naderen.
De reden waarom de forten een gedeelte
der stad hebben vernield is, Idat idle Duit
schers zich in de huizen van dit gedeelte
nestelden en van daaruit de Bielgen be
schoten. 1
Tc Mechelen is geen enkele Belg meer
aanwezig. Zestigduizend vluchtelingen
hebben de stad verlaten. Volgens de ver
klaringen van sommige vluchtelingen heb
ben de Duitschers gezegd, dat zij, uit
wraak over het feit, dat het Belgische
leger opnieuw het Duitsche heeft aanger
vallen, de stad Antwerpen zullen plat
schieten.
Emile Van der Velde, de bekende Belr
gische socialist, heeft deelgenomen aan
de gevechten tusschen Mechelen en Vil
voorde en daarbij de troepen aangemoe
digd te strijden „voor "de rechtvaardigste
zaak ter wereld."
De overgave van Namen.
De militare médewerker van de „Ti
mes" noemt den val van Namen een van
die onverklaarbare gebeurtenissen, die
den oorlog inderdaad tot een kansspel
maken.
„Die stelling Namen was van de groot
ste beteekenis voor het welslagen van
de campagne der bondgenoot en. Het be
zit van Namen was van levensbelang voor
de Franschen ,daar het den schakel vorm
de tusschen de linies van Sambre en
Maas en voor een leventueelen opmarsch
der Franschen naar het Noorden of Oos
ten een prachtig steunpunt vormde. Na
men werd beschermd door verdedigings
werken dagteeikenid uit denzelfden tijd
len gebouwd ,als de versterkingen van
Luik. Er was voldoende tijd geweest,
om de verdedigingswerken te voltooien
len een flinke troepen nacht, ter verstem
king van de 4de 'Belgische divisie, die
hiet garnizoen der vesting; vormde, naar
de stad te zenden.
Dat Namén onder ideze omstandighe
den, als het ware als een open stad,
binnen een paar Idagen voor den Duit-
schen aanval bezweken is, verdient wel
nadere toelichting.
Er loopen geruchten, dat de stedelijke
bevolking te Namen en zelfs het Belgi
sche garnizoen der forten minder dapper
zouden hebben weerstand geboden dan
hun landgenooten te Luik. En ongetwij
feld (Ls er bij (de Belgen een licht gevoel
van teleurstelling ontstaan, dat hun bond-
genooten hen niet hebben bijgestaan en
dat zij alleen den eersten schok van het
groote Duitsche leger hadden te verduren»
maar het is niet aan te nemen, dat de
Belgische bezetting ook maar in het minst
in haar plichtsbetrachting is te kort ge
schoten, en het zou ons dan ook niet in
het minst verwonderen, wanneer wij
hooren, dat zij ten slotte voor de gewel
dige overmacht is bezweken.
iöet bezit van Namen was zoowel voor
de Duitschers als Voor de bondgenooten
om zoo te "zeggen een levensquaestie, en
het is een handige zet van de Duitschers
geweest, deze vesting in te nemen onder
de oogen van tie vereenigde Fransche
>en Engelsche legers.
Als wij nog hopen en g"eIooven, zegt
de schrijver, dat óns tegen-offensief in
het Noorden slechts is uitgesteld en niet
is opgegeven, zoo "moeten wij toch rond
uit érkennen, dat hnet het verlies van
Namen en ide 'Maaslinies het offensief
van onzen kant onder veel ongunstiger
omstandigheden Zal mpeten plaats heb
ben dain verwacht 'was. .Trouwens is deze
aftocht leen slecht begin voor een tegen
aanval."
In Elzas-Lotharingen.
Is hét inderdaad waar, dat de Fran
schen in Lotharingen, waar zij totaal
verslagen heetten te Zijn, het offensief
hervat hebben len in het dal van de
Vézouse voortrukken? Dan is het ook
niet waarschijnlijk, dat 'hun verliezen zóó
groot zijn geweest, 'en dat hun terugtocht
een vlucht is geweest, die een paniek
evenaardde?
En wat beteekent het, dat de Franschen
den Boven-Elzas ontruimen, den Boven-
Elzas, waar zij volgens Parijsche be
richten Mühlhausen pas hadden her
overd, en de Dpitschers over den "Rijn
teruggeworpen heetten te hebben?
Meer dan één Vraagteeken is hier op
zijn plaats. r
De Russen in Pruisen.
In Oost-Pruisen wordt de opmarsch
der Russen met verbijsterende snelheid
voortgezet. JWiaar gisteren nog geen Rus
aanwezig was, is nu de eene stad na
de andere in hun bezit, hetgeen wel voor
namelijk (|oe te "schrijven zal zijn aan de
bijzondere bewegelijkheid hunner cava
lerie, de kozakken.
De plaatsen, die sedert de berichten
van gisteren als door hen bezet worden
opgegeven, liggen aan den noordelijken
zoom van het Masurische merengebied:
Nordenburg aan het 'naar idle stad ge
noemde meer, Rustenburg aan liet Do-
benscher Meer, Sennsburg, RotUesz, Bis-
schofisburg.
Ondanks dien spoed, is het natuurlijk
dwaasheid, dat men 'te Berlijfn reeds sid
dert voor de kozakken. De uiterste plaats
door de Russen bezet, ligt nog 500 K.M.
van Berlijn. Men heeft aan de Spree dus
nog den tijd fom zich voor te bereiden.
Op Zee.
Hen Duitsche hulpkruiser ia den
grond geboord,
In het Engelsche Lagerhuis deelde
Churchill me^e, dat de Duitsche hulp-
kruiser, het koopvaardijschip „Kaiter Wil
helm der Grosse", bi eten de 14.000 ton
en bewapend met tien kanonnen van naar
schatting 4 inch, 'door 'een Engelschen
lichten kruiser tot rinken is gebracht ter
hoogte van (plaatsnaam waarschijnlijk
door de censuur geschrapt). Dit is een
der weinige gewapende Duitsche hulp-
kruisers, die er in geslaagd is zee te
kiezen. De overlevenden werden aan land
gezet Vóór het schip in den grond werd
geboord. Aan boord van den Engelschen
kruiser werd één man gedood en werden
acht licht gewond.
De ondergang van de „Magdeburg".
(Hiet Diudtsche departement Van marine
deelt mede, dat de kleine kruiser „Mag-
ricbiug»', bij ecu tocht in Rnsche 'gokomcti" woRit, opdat de vefsthrilAi.,-
trolF. nahii ihier'eiland iCMenshoimi nn,n dp™ i__ i-~1,12
golf, nabij bet 'eiland Oldensholm aan den
gronld is geraakt, [fcllet bieden "Van hulpl
idoor die andere schepen was bij dén
dikken mist onmogelijk. Daar hiet niet
gelukte het schip Vlot te imaikén, liet m,eïi
het bij den aanval van overmachtige Rus
sische strijdkrachten in tie lucht vliegen,
zoodat het op „eervolle" wijze is onder
gegaan. Onder het vuur des vijands werd
door de toirpedoboot „V 26" het grootste
deel der bemanning van den kruiser ge
red. De verliezen 'van ide „Magdeburg"
en de „V 26" staan nog niet vast. Tot
nog toe werd gemeld: 17 dooden, 21 ge
wonden, 85 vermist; tot deze laatste be
hoort de commandant van de „Magde
burg". De geredden zullen heden in de
Duitschie haven aankomen.
Schepen op mijnen geloopen.
Een Lloyd's telegram meldt, dat de
Deensche stoomtrawler „Skuli Togeti",
van Grimsby naar IJsland, in de Noord
zee op een mijn liep en zonk. Dertien
leden der bemanning werden bij de Tyne
aan land gezet; vier worden vermist.
JHét Noorsche stoomschip „Gottjfried",
bestemd voor Blyth, liep eveneens in de
Noordzee op een mijn en zonk^. Vier leden
der bemanning werden bij' de Tyne aan
wal gezet; acht worden vermist.
De Paus en de oorlog.
De (WeensChe b,Reichspost" komt met
leen verklaring voor "den dag, die de lijf
arts Van Paus Pius X, dr. Marchiafava,
aan tien Romeinschen vertegenwoordiger
van het blad zou hebben afgelegd!.
Volgens den geneesheer werd het drin
gend verzoek tot tien Paus gericht opi
mét z;ijn hooge autoriteit te pogen het
Uitbreken van |den oorlog, te voorkomen.
De Paus you daarop woordelijk het
volgende verklaard hebben:
„,De eenige heerscher, bij wien ik met
kans op succes zou (kunnen tusschenr
béitie komen» wijl deze monarch steeds
trouw gehecht ,was aan, den H|. Stoel, is
keizer Frans Jozef. Maar .juist bij 'hem
kan ik niet tusschenbeide komen, want
tie oorlog, dien Oostenrijk voert, is recht
vaardig, maar al te zeer rechtvaardig."
Wiijl geven dit bericht natuurlijk onder
alle voorbehoud.
Een nieuw ministerie in Frankrijk.
Viviani heeft aan Poincaré me
degedeeld, dat de ministers besloten
hadden gezamenlijk af te treden. Poin
caré droeg aan Viviani op een nieuw
kabinet te vormen. Om elf uur Woens
dagavond heeft Viviani aan Poincaré de
samenstelling van 't nieuwe kabinet me
degedeeld. Voorz. van 't kabinet, zonder
portefeuille, ls Viviani; justitie Briand;
buitenl .zaken Delcassé; binnenl. zaken
Malvy; oorlog Millerand; marine Augag-
neur; financiën Ribot; onderwijs Sarraut;
openbare werken Sembat; handel Thomp
sonkoloniën Doumerguelandbouw
Fernand Diavld; arbeid Bienvenu Martin;
Jules Guesde ds minister zonder porte
feuille. Daliraicr is onderstaatssecretaris
van schoone kunsten. Viviani heeft op
het Elysce de ministers aan Poincaré
voorgesteld.
jHet samenstellen van cfft nieuwe mi
nisterie bedoelt een verbroedering te
scheppen tusschen verschillende partijen
en stroomingen.
Gemengde Oorlogsberichten.
Sc h r ij ven van den bisschop
van Luik. Zondag i9 in alle kerken
van het bisdom Luik een schrijven van
den 73-jarigen bisschop, Mgr. Rutten,
voorgelezen, waarin deze, na een korte
mededeeling over den dood van Pius X
Xz. g., de bevolking met de volgende
woorden tot kalmte aanmaant:
„Wij smeeken u dringend, u van elke
vijandelijkheid en zelfs van elke on
vriendelijkheid jegens het Duitsche leger
te onthouden. In den toestand, waarin
wij ons bevinden, moet elke handeling
van dien aard als een misdaad be
schouwd worden, welke de Duitschers
tot represaille-maatregelen zou dwingen,
waardoor vaak de onschuldigen het eerst
getroffen worden.
De Duitsche autoriteiten hebben mij
uitdrukkelijk verzekerd, dat geen strenge
maatregelen zullen getroffen worden, als
de bevolking haar rust en kalmte weet
te behouden.
Wij vertrouwen vast op u allen, dat
gij onvoorwaardelijk aan onze drin
gende bede zult gehoor geven, en dat
gij er volgens uw krachten toe zult bij
dragen, dat dit verzoek door allen na-
gen van den oorlog nog niet geweldiger
lover ons neerkomen."
Negen paters Redemptoris
ten doodgeschoten. De Parij
sche oorrespndent van „De Tijd" be
richt, dat negen paters Redemptoristen
door Duitsche soldaten zijn doodgescho
ten. "De paters woonden in het klooster
te Reidisheim. Toen deze stad voor dq
teerste maal door Fransche troepen was
ingenomen, werden eenige Fransche sol
daten door de paters gastvrij ontvangen.
De Duitschers zaten echter de soldaten,
die vluchtelingen bleken te zijn, op de
hielen, drongen het klooster binnen en
schoten negen paters op het klooster
plein dood tegelijk met de gastvrij ont
vangen Duitschers.
Een telegram van Koning
George aan Koning Albert.
Volgens een officieus bericht zond ko
ning George van Griekenland aan ko
ning Albert het volgende telegram:
„Ik ben ontsteld door het bericht van
het gevaar dat gij geloopen hebt door
het werpen van bommen. Ik hoop, dat
de Koningin en de kinderen niet geleden
hebben. Met bewondering volg ik de
schoone wapenfeiten van uw dapper le
ger."
Een dorp verwoest. UitDahl-
heim in Lotharingen wordt aan de „Mör-
chinger Nachrichten" gemeld: Nadat op
2Q Aug. uit de huizen op de Duitsche
troepen was geschoten, werd op bevel
van den militairen commandant liet dorp
beschoten en met den grond gelijk ge
maakt. Dahlheim was een dorp in het
distract Chateau Salins en had 286 in
woners.
BINNENLAND.
Oorlog en Al coho 1.
Door het Nijmeegsche Kruis verbond
is aan den minister het volgend verzoek
schrift gegaan.
Geeft met verschuldigden eerbied te.
kennen het bestuur der als rcchtspersioon
erkende vereeniging: „het Nijmeegsche
Kruis verbond",
dat in de vergadering van 23 Augus
tus 1.1. n aeen inleiding van den heer
Dr. F. D. Banning over „Oorlog en Alco
hol" de volgende motie bij acclamatie
werd aangenomen
„De vergadering, gehoord de inleiding
Van Dr. Banning over „Oorlog en Al
cohol",
gelet op de mededeeling van Uwe Ex
cellentie over den graanvoorraad in ons
land.
