Zaterdag
22
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Nederland en de
Oorlog.
5e Jaargang.
No. 1478.
Bureau OlIDE 8INOEL 34, LEIDEN-
Intere, Telefoon 935. Postbus 6.
fT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIIS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
,10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1 30 per kwartaal. Franco
post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2'/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Augustus
1914
De ADVEKI'EN HERRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeellngen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. B<j contract aanzienlijke koiJng. a"vite letters naar plaatsruimte.
Kleine AdvertentUSngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop m verkoop
(geen handels-advertentRn) 1—5 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, Iedere regel -.er 10 cent.
31) dit nummer ls het Se.
us'peerd Zondagsblad de»
Degel-
't Is, alsof hot oorlogsgedreun zwakker
J ons doordringt, nu wij peinzend staan
ndom de lijkbaar van onzen Heiligen
[der Paus Pius den Tienden.
Zidegrootheid rdat is de overheer-
ïende gedachte, als wij denken aan
leven van dezen Man Gods.
Zielegrootheid in zijn bovenmem-
telijke goedheid, maar ootk in zijfa on-
igzame gestrengheid, waar het gold
handhaving en jde verdediging! der
tholieke leer, in het bijzonder waar
gold de katholiciteit in de vereent-
ngen de katholiciteit in de pers.
Zielegrootheid in zijn streven om!
dezen tijd van stof- en menschvergo-
ïg den mensch te doordringen met een
melschen en goddelijken geest.»..
Tiusschen 5 ien 7 uur Donderdagmiddag
erd het lijk des Pausen, jdat in" de troon-
geplaatst was, bezocht door het
diplomatique, het Romeinsche
triciaat, de hooge geestelijkheid en
leden van de verschillende geeste-
te orden in de stad* De troonzaal was
rsierd met rood damast en jelectrisch
rlicht De eerewacht werd gevormd
or leden der pauselijke Lijjfwacht in
oot tenue. H:et lichaam des Pauses was
kleed met de pontificale gewaden -<en
ird tentoongesteld op een verheveni-
d, onder een balkadijhj omgeven door
t brandende kaarsen.
Gistermorgen werd het lijk overge-
jacht naar de basiliek van Sf. Pieter.
Aan den indrukwekkenden stoet namen
el een corpis pauselijke soldaten* hieft
uselijk hof, 22 (kardinalen met den
rdinaal-camierlengo Delia Volpe aan het
»ofd, tal van aartsbisschoppen,, bisschop-
n en godsdienstige genootschappen,
tiet lijk werd geplaatst in de Sacram
entskapel, waar het werd tenfoonge-
eld.
Gisteren had de eerste bijeenkomst van
et college der kardinalen plaats. De 23
irdinalen, die tegenwoordig waren, leg
al eerst den eed af. Daarna werd de
sschersring vain Pius X gebroken, die
het graf zal gelegd worden, evenals
:t zegel, waarmede de bullen verzegeld
erden.
De begrafenis van den Paus is voor
Genavond !zes uur vastgesteld, en zal
in Zeer eenvoudig karakter dragen. Het
k zal, volgens den uitdrukkelijjken
fensch van den overledenie, bijgezet wor-
tn iin de cryptte van St. Pieter, waar
Pausen sinds 17 eeuwen begraven
orden.
In de vergadering weid de bulle van
en 25sten December 1904 over het con-
aaf voorgelezen, hetgeen, volg,ens het
Jiomale d'Italia", een belangrijke ge-
eime discussie verwekte.
De zonsverduistering.
Niet veel aandacht vond gisteren, nu
le gemoederen zoo door den oorlog in
eslag worden genomen, de zonsverduis-
ting. En die er naar-keken vonden 't
ivel aardig", maar betreurden dat ze
echts een „halve" te zien kregen, zoo
lt 't eigenlijk de moeite niet waard
is.
Er mag intusschen bij dit natuur-
erschijnsel wel weer even worden stil-
estaan.
Opmerkelijk was het weer, dat de
erduistering precies op tijd intrad. Wat
knappe koppen moeten de Sterrekun-
jen wezen, ojn dat zoo juist te kunnen
erekerien.
Zeker, de wetenschap gaat ver. Maar
'j zou bij al haar knapheid falen, indien
ft reuzenuurwerk aan het uitspansel
net zoo regelmatig liep.
Duizenden bollen, voor 't meerendeel
reusachtige afmeting, zweven in de
jumte om en om, met vaak verbijsteren-
te snelheid. Maar zoo groot kunnen af-
neting en snelheid niet wezen of de na-
uurverschijnselen, welkte de geleerden
)ns beloven op grond hunner onderzoe
ken en waarnemingen, treden juist
•P tijd in en hebben precies het verloop,
3t werd becijferd.
Hierbij mag waarlijk wel eens stilge
staan.
We zien het, maar begrijpen 't niet,
moet toch ieder getuigen.
Zoo'n zonsverduistering is gemakkelijk
genoeg te verklaren, zegt de materia
list. Zon, maan en aarde staan toevallig
i,n één lijn; nu valt de schaduw van de
maan op de aardeen wie dan in de
schaduw zitten aanschouwen de ver*
duistering. Dat 's alles.'
Tot uw dienst. Maar leg nu ook eens
uit, hoe de ontzaglijke krachten, welke
in de sterrenwereld werken, zoo prachtig
met elkaar in evenwicht zijn, dat de
wetenschap er veilig o_p kan vertrouwen.
Hierbij staat 't menschelijk verstand
stil en moeten we ons in ootmoed bui
gen voor de geheimzinnige macht, die
't al iii evenwicht houdt.
En wij, geloo/igen, weten, dat God
het is, de Schepper, Heer en Bestuur
der van hemel en aarde, door Wien die
HXacht in ;t leven werd geroepen.
De Oorlog.
De toestand in België.
Brussel bezet door de Duitsche troe
pen, de Belgische regeering en het leger
in Antwerpen opgesloten, de provincies
Antwerpen en Brabant één tooneel van
verwoesting en jammer, Vlaanderland
overstroomd door de uhlanen, Rupel-
monde, Dendermonde en Aalst bezet,
Gent in handen van den overwinnaar,
ziedaar het tafereel dat België thans te
aanschouwen geeft.
Of Antwerpen een beleg zal hebben
te doorstaan, zullen de naaste dagen lee-
ren. Maar beleg of niet, de Duitschers
zullen een belangrijke troepenmacht voor
de stad moeten achterlaten, om in hun
rug gedekt te zijn.
Dat het Belgische leger binnen Ant
werpen niet voornemens is zich tot een
lijdelijke houding te bepalen, blijkt uit
verschillende berichten. In hoeverre hier
in een bedreiging van beteekenis voor
de Duitsche armee gelegen is, kan op 't
otogenblik niet worden uitgemaakt.
Na Brussel te hebben bezet, heeft het
Duitsche leger volgens de berichten zijn
opmarsch naar de Fransche grens voort
gezet. Volgen zij de hier het meest voor
de hand liggende richting, dan stuiten
zij tegen de rij Fransche grensvestingen.
Lille (Rijssel), Condé, Maubeuge, Lan-
drécis en Rocroy. In de buurt van deze
laatste zal waarschijnlijk ook het Duit
sche leger, dat zich op den rechteroever
der Maas voortbeweegt, de Fransche
grens bereiken. Maar dit zal daar, naar
verwacht mag worden,vroeger aankomen,-
omdat het, gezwegen dan van de scher
mutselingen bij Namen en het gevecht
bij Dinant, bijna niet is opgehouden op
zijn opmarsch naar het Zuiden, terwijl de
rechtervleugel geheel België had schoon
te vegen voor het, zonder ernstig in
zijn opmarsch te worden belemmerd,
verder kon gaan.
Dreigende toestand te Luik.
Een correspondent meldt uit Maas
tricht:
Uit uitnemende bron verneem ik zoo
even, dat de toestand der bevolking van
Luik hoogst ernstig is. Gisterochtend
half tien werd een schot gelost uit een
der huizen aan de Quai des Pécheurs;
onmiddelljk schoten de Duitschers met
mitrailleurs een twintigtal huizen plat*
waarvan de bewoners werden gedood.
Kort daarna werden een tiental huizen
op de Place de l'Université in asch ge
legd. Toen de brand een te grooten om
vang scheen aan te nemen werd de
brandweer gerequireerd en uitbreiding
door jiathouden van de naastbijzijnde
huizen voorkomen.
Buiten de oorlogsbelasting ad 50mil-
lioen francs, die de provincie Luik moet
opbrengen* heeft de stad nog 10 millioen
op te brengen. Het legerbestuur heeft
beslag gelegd op de gelden, in particu
liere banken voorhanden. De bankiers
geven geldbons uit, daar nagenoegal het
geld aan de circulatie is onttrokken. Alle
zich in het bezit van de burgerij bevin
dende wapens moeten ingeleverd wor
den. De boeren worden aangemaand zich
naar het land te begeven, ten einde voor
het binnenbrengen van den oogst zorg te
dragen.
Oorlogsschatting.
Zooals hierboven vermeld is aan Luik
een oorlogsschatting van 50 millioen
francs opgelegd. Aan Brussel legde
Duitschland een oorlogsschatting op van
niet minder dan 20'0 millioen francs.
Belgisch profest.
Door bemiddeling van een neutrale
mogendheid is door de Belgische regee
ring tot de Duitsche regeering een pro
test gericht. De aanhef luidt als volgt:
„België, dat den vrede wilde, is ge
noodzaakt door Duitschl md de wapenen
op te nemen en een wettige verdediging
te stellen tegenover een aanval, dien
niets rechtvaardigt, en die strijdig is
met de ernstige overeenkomsten der trac-
taten.
Het stelt er zijn eer in den strijd
loyaal te voeren en alle regelen der wet
ten en gebruiken van den oorlog in acht
te nemen.
Sedert het binnentrekken der Duitsche
troepen op zijn grondgebied heeft zijn
regeering in alle gemeenten, doen publi-
ceeren en zijn bladen hebben eiken dag
herhaald de bepalingen die aan de bur
gers niet-combattanten Verbieden daden
van strijdenden te verrichten tegenover
de troepen en de militairen, die het land
overweldigen.
De inlicntingen, waarop het Duitsche
gouvernement zich thans gelooft te kunr
nen baseeren, om te beweren dat de Bel
gische bevolking*het volkenrecht over
treedt en niet de minste achting waar
dig is, zijn stellig op dw.iling berustend"
Verder worden eenige, reeds door de
bladen medegedeelde, door de Duit
schers begane wreedheden opgesomd.
Groote slag tusschen Fraoschen en
Duitschers.
De groote generale staf van het Duit
sche leger deelt.mede, dat onder aanvoe
ring van den Kroonprins van Beieren,,
de troepen van de Duitschers Donderdag
in Lotharingen, tusschen Metz en de Vo
gezen, een overwinning hebben bevoch
ten.
IMet een sterke legermacht in "Lotha
ringen vooruitrukkende zijn de Fran-
schen over de geheele linie met zware
verliezen teruggeslagen. Vele duizenden,
aldus het Duitsche bericht, zijn krijgs
gevangen gemaakt.
Van Fransche zijde wordt even
eens melding gemaakt van een nederlaag
hunner troepen in Lotharingen. In den
Elzas schijnt echter den strijd voor de
Franschen voordeeliger te zijn. De her
neming van Muhlhausen door de Fran
schen, ten koste van aanzienlijke verlie
zen der Duitschers, is van belangrijke
beteekenis.
A in de Oostenrijksch-Russische grens.
Het blad Az Est verneemt uitCzer-
nowitz, dat de Russen verscheidene po
gingen hebben gedaan om over de grens
van Boekowina door te dringen. Al die
pogingen zijn door de Oostenrijksche
troepen krachtdadig verijdeld. Vooral
tusschen Novosielitza en Okna hebben
de Russen verliezen geleden. Oostenrijk
sche troepen hebben het gebied tusschen
Novosielitza, Balamutoska en Rahavenzy
bezet en hebben bij Okna de telegraafge-
geleidingen zoowel als de Russische
postkantoren vernield. De Russen zijn
steeds met groote verliezen terugge
worpen.
Naar het blad Czas uit Krakau «ver
neemt, hebben daar in het militaire hos
pitaal binnengebrachte gewonden van het
Olmützer infanterie regiment verklaard,
dat bij Krasnik, niet ver van Kielce, oen
slag heeft plaats gevonden, waarin de
driemaal sterkere vijand door de Oos
tenrijksche troepen is verslagen.
Aan de Duitsch-Russische grens.
Uit Romie aan Central News: Vrijdag
is hier een officieel bericht uit (SI Pe
tersburg ontvangen, inhoudende dat het
Russische leger de Pruisische grens is
overgetrokken, na opi den lSden en 19den
de Duitschej troepten te hebben versla
gen. De Russen hebben LyCk vermeesterd
en rukken op Lötzen (beide plaatsen in
Oost-Pruisen, .aan den spoorweg naar Ko
ningsbergen) aan. Twintig legercorps>en
zullen Pruisen binnendringen. Grootvorst
Nikolaas leidt de krijgsverrichtingen.
Uit den Kaukasus.
Uit Konstantinoplel wordt over 'den op
stand in den Kaukasus bericht, dat er
reeds bloedig gevochten wordt tusschen
revolutionairen ien Russische troepen. De
bevolking 'moet om 't binnenrukken van
het Turksche leger hebben gevraagd. De
toestand wordt onhoudbaar genoegd.
Uit Konstantinopel wordt aan de Süd-
slavische Corresp'ondenz gemeld dat de
woelingen in den Kaukasus in een volle
dige revolutie tegen Rusland ontaarden.
De gebeurtenissen aan de Kaukasische
grenzen worden in Turksohe regeerings-
kringen met ongerustheid gevolgd. Er
komen deputaties uit de Kaukasische
grensplaatsen om den Turkschen troepen
aanvoerder te verzoeken binnen te
rukken.
Ook Spanje in den oorlog bitrokken?
Alsof het nu nog niet genoeg was,
komen uit Spanje de meest zonderlinge
berichten en geruchten. Dat de stem
ming op het Iberische schiereiland
niet vriendschappelijk gezind is tegen
Duitschland, blijkt ook'pit de manifes
taties, die te Lissabon plaats hadden voor
de ambassades van Frankrijk en Enge
land.
Alsof ler nog geen ellende en jammer
genoeg heerscht in Europa, alsof de on
zichtbare doodsengel, rond warend door
de landein, nog niet genoeg slachtoffers
maakt, en alsof de oorlogswoede nog
nxeer eischt, nog meer menschenlevens,
nog mieer schatten van kunst en bescha-
ving, van arbeid en nijverheid, treden
steeds weer kampioenen in het strijdperk,
totdat eindelijk geheel Europa door den
oorlogswaanzin zal zijn overmeesterd.....
W,aar moet dat heen? vraagt men
zich af.
Gemengde Oorlogsberichten.
Oostenrijk en Montenegro.
De Montenegrijnen hebben, naar uit Cet-
finje, |de Jioofdstajd van (Montenegro ;wofdt
gemeld, een overwinning behaald bij Gra-
howo i(in Montenegro, dicht bij de grens
van Dalmatië.)
Duitschie gewonden en gevan
genen. Achttien Duitsche officieren
ien 432 man, die zijn gevangen genomen,
vertrokken van Brugge naar Duinkerken,
begeleid door gendarmes niet bajonet op
het geweer. Te Brugge zegt men, dat
zij naar Engeland zullen worden ge
zonden.
Majesteitsschennis. -De Wiest-
faliscbe Rundschau, die te iWiaremdorf ver
schijnt, is op last van de militaire over
heid onderdrukt en haar verantwoorde
lijke redacteur Joseph Klostermann is ge
vankelijk naar Mjinster gebracht, waar hij
voor den krijgsraad terecht zal staan.
Hem wordt majesteitsschennis ten laste
gelegd. JhCet blad hajd al dadelijk na de
mobilisatie verklaam, dat de oorlog na
tuurlijk met een v^eeseLijfkie nederlaag van
Duitschland zou eindigen.
Jan Oliieslagers. lp België zit
men sinds eenigen tijd zonder ;eenig be
richt over den populairen en geliefden
Antwerpschen duivel", Jan Olieslagers.
Sommigen vertellen te hebben gezien,
dat de Belgische soldaten stroopoppen
maakten die Zij in brand stakjen. Toen
zij hun vroegen wat dit moest beteeke-
nen, kregen zij ten antwoord: „Wpet gij
dan niet wat Olieslagers heeft gedaan?
Dit is Olieslagers dien wij verbranden,.
En er volgde een verhaal, dat de Ant
werps Che duivel geheimen van het Bel
gische leger en zijn ligging voor een
half millioen francs aan de Duitschers
zou hebben verraden. Hij was ontdekt
en in de buurt van Leuven opgehangen.
Eien J ezuiëtenkloos ter bij
Luik. In de Koln. Zeitung wordt ver
haald, dat leen zinnelooze menigte bij de
inneming van Luik een Jezuiëtenklooster
dicht (bij (de sta|d is (binnengevlucht ien [daar
een pater en twintig broeders overhoop
heeft gestoken. Het verhaal ziet er zeer
onwaarschijnlijk uit.
„Ik betaal m'n huur niet".
Onder dit opschrift leest men in het
(soc.-dem.) Rotterdamisch „Volksweek-
blad"1
„Dagelijks hoort men rondom' zich zeg
gen door de arbeiders: „Ik betaal
m'n huur niet. De huisbaas moet maar
wachten";.
Nu dat talioozo gezinnen, wier kost
winner werkloos is, *n waar derhalve
reeds van de vorigo week af geen Joon
binnenkomt, onmogelijk de huur kunnen
betalen, spreekt vanzelf.
En dat .nen, wanneer er al eens énke
le guldens verdiend worden, of men
van het algemeene comité hoogstens en
kele guldens krijgt, deze bes,teedt voor
voeding het eerstiioodige in het gezin,
li£t ook voor de hand.
Maar toen zich dezer dagen iemand,
die tot op dat oogenblik ten: volle go-
werkt en zijn normale loon ontvangen
had, zich bij ons vervoegde met de
vraag: „Ik heb m'n huur maar niet be
taald ik weet niet of ik werkloos word,
maar huur betaal ik niet meer; heb ik
geen gelijk Toen hebben wij gezegd
„Neen, dat ïs niet goed, Zoolang ge
uw loon verdient, moet ge uw huur
betalen; wat gte doet i§ een slecht?
daad, want g® bederft het daardoor V09f
anderen, die het onmogelijk kunnen, en
ge onthoudt den huisbaas datfosns, waar
op hij rcclht heeft P
En wo herhalen hier de aanmaning:
niemand, die normale inkomsten heeft,
mag tradhten van de algemeene conster
natie gebruik te maken, om aan zijne
normale verplichtingen te ontkomen.
Wanneer zij, die het tóch pTobeeren,
denkende: ze pakken mij toch niet aan,
de gevolgen er van ondervinden, op
straat komen, of hun inboedel zien ver
kocht, dan hebben ze het zich zelf te
wijten, en op hun hulp geen recht.
Het huisbazengilde is, niet beter en
niet slechter dan het fwinkeliersjgilde, dan
allen die van hun zaken leven, en zoo
goed als men z'n winkelwaren betaalt,
zoo goed dient men, onder de huidige
maatschappelijke omstandigheden, ode
den huisbaas te betalen.
Daartegenover staat ©n daarover
is ook reeds, een circulaire aan de huis
eigenaren verzonden dat, wie on
machtig blijkt, in deze dagen ook niet
met vervolgingen en uitzetting bedreigd
mag worden.
Dat zou even misdadig zijn en daar
tegen, zal de arbeidersbeweging niet
aarzelen, met alle kracht in te gaan"!.
Van de „Kloosters"*
Hoe dikwijls hebben wij vroeger niet
in de vrijzinnige en in de JBironsvelcm
sche bladen en sphotschriftlen hoorer?
afgeven op de „kloosters"! /In Noord-I
Brabant en Limburg? Waren zij niet
een ramp voor de streek, ja, voor heel
het land? Buiten onze Rieligieusen het
volk niet uit? En ook, wat gebruiktejn'
de schoolbroeders en zusters een massa
Rijksgeld, dat zij voor hun oniderwij^
ontvingen, in het belang .van de Kerk.
En wat deed die „doode hand" een
schade aan 's Rijks vermogen 1
Het zal nu anders worden, als de
mobilisatie is afgeloopen. Wij kunnen
er nu nog niet over schrijven, omdat
alle aanduidingen van het verblijf ,en
de beweging onzer troepen moeten ver
zwegen worden.) Maar als alles achter
den rug is hebben de mannen van ons)
leger, de miliciens, de landweermannen,
soldaten, ondeijofficieren en manschap
pen, gelegenheid om te vertellen, wat
er niet alleen door de beWoners d'er
streek, maar ook wat er in de huizen
van Broeders en Zusters voor hen gef-
daan 'is, wat- de „kloosters" voor onze
landsverdedigers geweest zijn.,
Een paar staaltjes verhaalt „De Volks
banier" en wel uit een kleine plaats,waar
een talrijke troep soldaten aankwam en
gehuisvest werd in een prachtige school.
Nauwelijks hadden de Zusters den toe
stand, waarin 1de soldaten verkeerden,
bemerkt, of onmiddellijk had .er een voet-
wassChing plaats op groote gchaal, waar
bij de Zusters zich op kranige wijze
van haar taak kweten en waarvoor ze de
grootste dankbaarheid der militairen in-
oogsten.
Een andere groep kwam in een school
van de Eerw. Broeders, waarin gekookt,
gegeten en geslapen werd. Dei spldar
ten hadden het er zóó goed', dat zij bij
hun vertrek uit dankbaarheid den Broe
ders een kostbaar geschenk overhan
digden n.1. een prachtig kazuifel voor
hun kapel. «Tijd"'.
Bloem bol lenhandel.
De leiders der arbeidersorganisaties In
het bloembollenbedrijf bëbben een onder
houd gehad met den minister Treub,
waarbij den Minister gevraagd is, wan
neer het voorschot vain tien millioen geti
jden aan (het bloembollenbedrijf wordt yen-
