Zaterdag
13
Het fifoede uit het kwade.
BUITENLAND.
5e Jaargang.
No. 1472.
Bureau OUDE SINGEL, 54. LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 11.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Augustus
1914
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeellngen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, Iedere regel -.er 10 cent.
Aan dein oorlog, die is een ramp en
een geesel voor de volkeren, kunnen ook
goede gevolgen verbonden zijn.
Zoowel Ions (persoonlijk leven lal's de ge*
sdiiadenis der tnenschheid leggen er ge
tuigenis van af, d|at Gods Liefde en
Wijsheid het goede uit het kwade kan,
doen geboren worden. God wil het
kwade niet (wil dus ook niet den oorJ
log) maar kan het toelaten en het dan,
ols hdt is geschied, leiden tot geluk van
ga menschen, wier zonden er de oor
zaak van zijn.
En zie» wij niet nu reeds een opleving
van [helt godsdienstig bewustzijn in den
mehsdh, ,als Igevoig van de ellende, die
hdmJ aangrijpt, fcri. de Jhulpeloosheid, waar*
in [hij is neergestort? De wereld van het
eeuwige wordt voor hem weer plotseling
<fcn waarheid, een in hem' levende,
een gelukkig-tmakende waar.
heidl
De weelde, die tot zulk een verbijste
rende hoogte was opgevoerd, wordt nu
teruggedrongen, niet door den vrijen kvil
der menschen, doch tengevolge van liet
ge|wel|d dier feiten. En zal nu met de
mensch "igaati ontwaren, dat hij -er niets
minMér om wordt, als hij eens een moSe
overslaat? Zal hij nu niet gaan ontwa
ren, dat hij veel kan missen, zonder nog
iets te kort te komen? Het verkrijgen
van zulk een juiste kennis der mensche-
lijke waarde, als vrucht van de tegen
woordige omstandigheden, zou de
menschheid tot zegen en heil strekken
Er js zoo veel strijd, zoo veel twist en
zooveel kleins in ons 'mildden.
Br .is onder onze beschaving zoo veel
ondeugd en zoo veel zonde opgeschoten
als wefig-jtjerend onkruid. De zinnelijk
heid treedt bruut op en ontwijdt het hei
ligste. In het openbaar vertoont zich de
mensch als een slaaf of slavin der zonde.
Tegen dat alles heeft de Katholieke
Kerk haar vermanende en veroqrdee*
le|hde stem laten hooren, maar.'... voor.
zoo velen tevergeefs." Nu zal de wereld
worden gelouterd met vuur en zwaard en
Modd; de trotscbe'en trage rnenscii zal
voelen zijn onmacht en zijn afhankelijk
heid van God, zal ook voelen dat hij
jéén moet zijn met zijn taddetmenschen in
onderling hulpbetoon.
Moge de drang der goede daden en
van [het (gebed van God de genade ver
wenen, dat ons volk worde gebracht in
het Jicht der eeuwigheids-gedachten, zon
der eerst met den geesel van den oofrv
log te zijn geslagen, gelijk zoovele ande
re naties. 1
De Middenstand en de crisis.
Ongetwijfeld zullen velen met tie groot
ste belangstelling keninis genomen hebben
van den nitnemenden raad* (dien onze
wakkere burgemeester in zijn jongste
publicatie aan ide Leidsche buirgerij ge
geven heeft. Jhr. de iGij'selaar heeft een
uitstekend woord gespirolken, dat |er bij
't volk wel ,zal ingaan»
„iWe moeten", aldus de burgemeester,
„de tijden niet moeilijker maken dan ze
zijn,." Eri iede,r „weldenken(d (burger"
die niet door „onmogelijkheid getroffen
is, behoort inog stipter (dan anders te
betalen wat hij' schuldig is",.
Vooral ook de Middenstand', Idie na
tuurlijk van de wanbetalers het eerst de
dupe wordt, zal den .burgemeester voor
dit woord dankbaar Zijn.
Van den anderen kant echter, rust ook
op den Middenstand zelf (de plicht, zijne
schulden zoo stipt mogelijk (te betalen,-
Onttrekt de iMjddienstjanider opzettelijk
geld aan de gemeenschap, (door bijv. die
betaling van wissels enz. (te weigeren, dan
treedt hij even misdakjig (op' als een pu
bliek, dat zijn geld .oppot, maar den,
kleinen balkker, slager en kruidenier op
den duim laat fluiten.
Er doet zich hierbij tediter eene grootie
moeielijkheid voor, die wij (wel eens goed
onder 'toog (mogen zien. 'tls de moeie-
lijikhieid van 't crediet Zooals bekend is,
geven de banken op Toogenbllk slechts
onder zeer bezwarende voorwaarden, en
dan nog op zeer beperkte wijze, geld
Wie debet staat, kan (bij de meeste
banken zelifs heelemaal niet -meer terecht
en zelfs soliede instellingen schrikken er
niet voor terug, voor debetposten 10 a
IOV2 pet. in rekening te brengen. Dit is
door den tMjdidenstand, waarvan het
grootste deel met crediet (werken moet,
omjmogelijk op te brengen, Lal geef i'k
gaarne toe, dat ook menige bank er aller
beroerdst voorzit.
Maar ook hier is men druk bezig, naar
ieen weg te zoeken.
En ik geloot, dat men ook inderdaad
leen uitstekenden weg gevonden heeft.
Kort geleden ;deed nlj. jin de bladen eein
bericht de ronde, dat (zich in Amsterdam
iee.n comité yan eenigè bekende midden
standers gevormd had met hot dioel een
Middenstandscreddetbank op te richten,
.Werd in den eerste eenigszins de indruk
gewekt dat het slechts een Middenstands
bank voor Amsterdam zou gorden, al
spoedig bleek, dat men tiaafmedle niet
alleen Amsterdam, maar het geheele land
op 'toog had. Voorgelicht door het be
kende Kamerlid Dr. Dl. (Bos, is men thans
druk bezig op te (richten een instelling,
waarnaar in alle middenstan'djskfringen
reeds zoolang werd uitgezieneene
groote centrale Middenstanids.Gredietbank,
m. a. w. eene Nederlandsche Biank voor
den Middenstand, werkend voor en over
het geheele land, in iden geest der
Pruisische Centralgenossen-
schaf t s k a s s ie, die rfdaar te lande zoo
prachtig marcheert, dat haar laatste jaar
verslag een omzet aanwijst van 15 mil
liard Mark. En deze ibarik zal zelifs met
krachtigen steun on,zer Regeering tot
stand komen. tHaar hoofddoel (zal zijn
(en hier bezig ik de woorden van Dr. Bos)
„de s c h a k e l te wo r d en tusschen
allerlei plaatselijke volks- ei?
middenstands cr e d' i e t b a n k e n en
het Geldconsortium met daar
achter de N e d e rl. 'Ban k".
„Met enkele dagen zal zich daarheen
de groote stroom van den Middenstand
kunnen richten om middelen te vinden
teneinde aan den gang te blijven, zijin
leveranciers te betalen en (daardoor dat
gene te doen, wat het bankwezen in ons
land thans niet voldoende verricht."
Meer mag ik voor 'toogenblik niet
mededeelenik kan er eSiter nadruk
kelijk ,aan toevoegen, dat 'met bekwamen
spoed wordt voortgewerkt en dat die
Nederl. Middenstand, en dus ook de
Middenstand van Leiden, spoedig in staat
zal gesteld worden, de vruchten dJezeir
nieuwe instelling te plukken.
Zoo ziet men, dat de crisis, waarin wij
thans leven, jook weer baar goede zijde
hieeft.
Reeds zoo vaak mochten 'we het in
de laatste dagen waarnemen, hoe juist in
deze moeilijke dagen alle partijen alle
on'eenigheden zwijgen 'en hoe in den
mensch het goede en 't schoonste, wat
hij bezit, tot uiting komt.
Wiat thans voor dien Middenstand door
de edelsten onder ons gedaan wordt,
geeft daarvan een riïeiiw bewijs.
Daar staan te geschieden (groote en
schoone dingen voor den Middenstand).
Laat ons allen, ieder volgens zijn krach
ten, medewerken. De sociale gedachte,
die in tijden van Irust en vrede van alle
zijden beschouwd en besproken !wer(d<,
blijkt oOik jin troebele |dagen geen ijdeüie
klank. Zij zal over |Stoi<m en oorlog zege
vieren» !-■<.(
Want z ij is de (t r i 0 m f der 20e eeuw,
A. KELLENAERS,
Hoofdredacteur „R.K. Midd/einstander".
Woot van de Redactie. Wij ontvingen
bovenstaand artikel te laat voor ons
voorgaand nummer. Gaarne plaatsen wij
het nu, maar veroorloven ons tevens er
het volgende aan toe te voegen.
De Katholieke Middenstanders, leden
van de R. K. Hanze, weten, dat zij te
recht kunnen bij de Coöp. Middenstands
Credietbank van de R. K. Hanze in het
bisdom Haarlem. En waar deze Bank
in deze moeielijke tijden, naar ons van
bevoegde zijde wordt medegedeeld, nog
steeds voldoet aan redelijk gestelde
eischen, blijft zij op de allereerste plaats
aangewezen den R. K. Middenstanders
te worden aanbevolen, en schijnt het
ons niet gewenscht hun aan te sporen,
met voorbijzien van de instelling van hun
R. K. Vereen, zich tot een ander adres,
te wenden. Al is het geen „hoofddoel",
de op te richten njiddenstandscrediet-
bank zal toch ook openstaan voor parti
culiere aanvragen. Particulieren nu
leden van de R. K. Hanze blijven zich
wenden tot de Bank van hun eigen ver-
eeniging.
Zij zullen ondervinden daar uitstekend
te worden geholpen.
ALGEMEEN OVERZICHT.
De Oorlog*
De Duitscbers in België
[Blijkens de laatste inlichtingen is de
algem'eene opm'arsch dier Diuitsichers, in,
die richting v,an( Blrussel ie}n Antwerpen,
hervat Hun infanterie, bestaande u,it ven*
scbeidene legercorpsen, rn'aircheert op'
Tojngeren en ,Sit Truien (aan, men voor
ziet eefn treffen bij pliest en Aersichot/
Huin cavalerie is benoorden Hasselt.
Uit Luik (Worc^t gemeld, [dat de Duith
scbers het bombardement op jde forten!
van den rechteroever hebben; [gestaakt!
om imiet (te |meer kracht (düe van den Jirfken-
oever te kunnen beschieten,. (Hun aanval
richt zich o[p de (forten P[ontisse, Li'erai
Lonoln, Hk>llogn[e, Flémaille, en in de
eerste plants pp Plontisse. 'N
iKolonel Dorjo de Marchovelette is ver
bonden aan den genervalen |staf van genie"-
raal Jofiije. v V V.
De verdedigingswerken van Namen 'zijn
nog aanmerkelijk versterkt en thans nog)
beter bestand (tegen een aanval dan dli/ej
v,an Luik. i l 1 k
Donderdag hebben, ,200 militaire wiel
rijders een (Duitsche ajfideelinjg yap 400
man omsingeld iqn er (een groot aantal
van gedood; v50 zijin gevangen genomen»
de overigen gevlucht
|De Belgische landers en de Fransche
dragonders hebben zich zeer opdersdhéi-
den bij een gevecht tegen DuiLtsche uihla-
nen op den rechteroever van de Maas.
Men zegt, dat tien dagen geleden een
buiitenlandsch gezant te Brussel (er zijn
verwondering over ht&Jf uitgesproken
dat de Duitsche gezant (niet dadelijk na
de oorlogsverklaring de Belgiscne hoofd
stad heeft verlaten» en dat deze daarop
heeft geantwoord: „.dat is ide moeije niet.
Morgen zijn de Duitschers toch hier."
De minister van oorlog spreekt het
bericht, in de bladen verspreid, omtrent
een oprukken der Duitschers op Birussel
en Antwerpen tegen.
Volgens de „IndépeMdance" liepen er
Vrijdagnamiddag alarmeerende geruchten
inzake een voorgenomen krachtigen iaan-
val der Duitschers van de zijde van Ddest
Wij zijn officieel gemachtigd te verkla
ren, aldus het blad, (dat 'diit gerucht be
slist onjuist is» Die (minister van ooillolg
had in 24 uren tijlds geen enkele medie-
deeling inzake een ernstig treffen bij
Ddiest ontvangen» ,,Zoo de (Diuitsche troe
pen al een aanval voorbereiden, dan
hebben zijl toch geenszins de hun toe
geschreven getalsterkte, terwijl die Bel
gische troepen in uitstekende conditie
verkeeren» t I
Fe telegram uit Brussel (dd. 14 Aug.
meldt het volgende: De generale staf
deed geen enkel communiqué verschij
nen, daar zich in Iden loop van den Vrij
dag geen enkele vijandelijkheid Van ber-
teekenis had voorgedaan. De legerstad
bevestigt, dat het gevecht bij Haelen zeer
hevig was. Aan Duitsche zijde zouden
2000 a 3000 dooden gevallen zijn. Er
lagen zooveel paardentijken op het slag
veld, dat men er over denkt d'e Lijken
te verbranden, wijl de 'tijd ontbreekt hen
te begraven ^De generale staf spreekt het
bericht tegen, dat de forten van Luik
zich hebben overgegeven»
Gruwelen.
De burgemeester van Liin&neau schrijft
,aan de „Indépendance Bielge":
'Duitsche huzaren werden door Belgi
sche soldatén verrast, die iêen officier
doodden en een soldaat krijgsgevangen,
(maakten»
Daar onze soldaten bevel hadden ont
vangen op iTillemont terug te trekken!,
rukte een detachement van i400 uhlanen
met drie mitrailleuses het (dorp binnen en
beschuldigde ide inwoners van (doodslag,.
Twee inwoners werden met de wapens
afgemaakt. In een woning (werden man
len vrouw gewurgd en, de woning in
brand gestoken. De lijken 'werden in
tegenwoordigheid van de kinderen tier
slachtojffers in (de vlammen gewoipen. j
Tien hoeven'werden in brand gestoken
en nog 2 personen werden vermoord*
De andere huizen werden geplunderd en
de mannelijke bevolking werd gedwon
gen een eed te zweren bij het lijk van/
den gedooden officier. De boeren werden
met de bajonet gedwongen op den grond
te gaan liggen en op hun knieën te gaan
zitten. 1
Ben inwoner, die wilde vluchten, werd,
door twee kogels getroffen en overleed.
Ziij lieten de inwoners langs de monden
der mitrailleuses trekken en zeidien tegen
de ongelukikigemi, dat zij binnen enkele
oogenblikken aan stukken zouden wor
den gescheurd. Vervolgens speelden ide
soldaten met revolvers, zoodat (de kogels
langs de ooren der slachtoffers vlogen, In
het bijzijn yan een (pffiicier splanden zij
een tiental bewoners, waaronder een
veldwachter, voor de mitrailleuses,. En
kele bewoners, /die |niet meer volgen
konden, werden met hun Voeten aan dé
mitrailleuses vastgebonden, zoodat hun
hoofd voortdurend op| het plaveisel te
recht kwam»
In de naburige dorpen werden drie
mannen gedood. De lijken van tien per
sonen, van wier lot men niets wist, zijn
Donderdag teruggevonden. Zij waren
overleden tengevolgie van de (mishanjdiew
lingen.
De opmarsch der drie legers.
De minister van oorlog heeft een offi
cieel communiqué .uitgegeven, waarin hij
zegt: t
Met het oog op (de huidige plannen
van 4e Fransche, Belgische en
Engelsche legers, is de minister
van oorlog ,van oordeel, idat het belang
van het land vordert, (dat zelfs niet meer
de geringste .mededeeling wordt igedaan
omtrent de bewegingen der drie
legers.
De regeering /rekent er -op dat de
vaderlandsliefde ook ide pers zal nopen
het meest absolute stilzwijgen te bewa
ren over de militaire operaties.
In deze publicatie ligt opgesloten, dat
wij op nog minder lof fideel nieuws kun
nen rekenen dan tot (nu toe, ofschoon
daartegenover staat, dat het „officieele"
nieuws nu juist niet pm zijn betrouw
baarheid van groote waarde is,
Japan in oorlog?
Alle Fransche avondbladen kondigen
aan, dat Japan op 't punt is Duitschp
land den oorlog te verklaren» De vijan
delijkheden zouden reeds begonnen zijm
De Japansdie regeering heefc aan Enge
land, Rusland ;en Frankrijk sympathie be
tuigd »De officieele beslissing omtrent
den oorlog zou heden worden bekend
gemaakt, na den terugkeer van den mi
kado te Tokio»
De telegrafische gemeenschap tusschen
Japan en Europa is verbroken»
De houding van Italië.
(Herhaaldelijk de gelegenheden zijn
schier niet te tellen heeft men èn in
de bladen van de Driebond-mogendheden
èn bij koninklijke of keizerlijke bezoeken
te'Wieenen, te Berlijn en te Rome kunnen
vernemen, dat de Driebond de steunpilaar
was van den Europeeschen vrede, dat de
drie verbondenen naast elkaar stonden
als trouwe kameraden, die op elkanders
hulp konden rekenen, welke verklaringen
door den Tweebond en ide Triple Entente
steeds werden opgevat zooals ze feitelijk
ook bedoeld waren, nl. als een bedrei
ging van de zijde (der Triple Alliantie,
Toen er dan ook een oorlogsgevaar ont
stond en Jiet zoo goed als zeker was»
dat die tot dezen bond' behoorende twee
Germaansche rijken met Rusland en
Frankrijk in een krijg zouden worden,
gewikkeld, lag de veronderstelling yoor
de hand, |d,at Italië (ten slotte toch de
partij zou opnemen voor zijn bondge-
nooten en zijn uit (naijver ontsproten ge
schillen met (Oostenrijk ,aan (de Adrialisiche
Zee voorloopig vergeten en "(later op
vredelievende wijze regelen zou. lDoch
zij, die .aldus dachten, hadden geen goe
den kijk op de politiek1. Zij vergisten zich
schromelijk en (Onbegrijpelijk. Immiersy
zegt de Bieiersche „Correspondenz Hoff
man" ieen halfambtelijk orgaan
„wanneer jn benarde tijden een vriend,
zich manmoedig bij o:ns (aansluit en dat
openhartig aan iedereen bekend (maakt,
dan wiekt dat in ieder een moreele vol
doening» M^ar in deae wereld vol bot
singen, zijn zulke besluiten "slechts zeld
zaam en geen enkel staatsman mag er op
rekenen. Alleen de belangen (van zijn
ledgen land geven voor tien staatsman dén
doorslag bij zijn politiek, al zouden daar
door nog zooveel illusies van den buur
man worden verstoord. En toen 'dus de
verklaring, dat Italië neutraal zou blij
ven, dezer dagen officieel gepubliceerd'
werd, /al ongetwijfeld bij millioenen
Duitschers een gevoel van teleurstelling
zijn opgekomen»
„Laten wij echter billijk .zijn,. Laten
wij ons het lang (uitgestrekt; voor drie
vierden door zee omspoelde gebied van
het Italiaansche scheireiland voorstellen,
laten we denken aan Jiet gevaar van de
in het oosten en westen, zuiden en
noorden loopende spoorweglijnen stellen
wij ons de betrekkelijk onbeschermde
ligging dezer belangrijke verkeerswegeq
in bet koninkrijk voor tegen het op
treden der oppermachtige vereenigdie
Fransche en Engelsohe vloten, ,dan zullen
wij moeten erkennen, dat ernstige, ge
wichtige belangen den leider ider buiiten
landsch e politiek van Italië moeten heb
ben geleid tot afkondiging van de neu
traliteit van zijn land. Bij een dergelijke
opvatting dier 'zaken zal het geen ver
standig Duitscher invallen de }iou)ding van
Italië op één lijn jte stellen met het ver
raad van Rusland of tfiet den talrijken
in Duitschland werkzamen Italianen te
laten ontgelden, dat de politiek van hun
vaderland zich slechts richt haar belangen
en niet naar moreele overwegingen»"
Deze laatste twee dingen spreken van
zelf. Doch of men (niet mag aannemen,
dat de Driebond thans Jieeft uitgeleefd
en tot de geschiedenis behoort?
De strij'd ter zee.
Het Nederlandsche stoomschip Ep
silon, gisteren van Archangel te IJmui-
den aangekomen, rapporteert dat het in
de haven van Drontheim heeft zien lig
gen een ontredderde Duitsche dread
nought, waarvan de schoorsteenen wa
ren weggeschoten en een zijde geheel
opengescheurd was. Voorts dat het
in de fjord van Skudesnaes heeft zierl
binnenvluchten vier Duitsche torpedo-
booten, achtervolgd door vier Engelsche
dreadnoughts.
Het van Kopenhagen binnengekomen
stoomschip Veghtstroom rapporteert
niets bijzonders op de reis gezien te
hebben.
De Finnen en de oorlog.
Een reiziger, die uit Finland terug
keerde, deelde aan het „Berl. Tagebl."
het volgende mede
Toen wij Maandagmorgen vroeg Hel-
singfors moesten verlaten, hebben wij
de Finlandsche bevolking der stad in
groote opwinding, maar ook in beven
de verwachting gezien. Want heel Fin
land is thans nog slechts van één wensch
vervuld, dat het Duitsche leger, de be
vrijder van het Russische juk, moge ko
men. Alleen de angst, dat de Russep
nog meer eens onzegbare ellende over,
het geknechte land zouden brengen en
er een bloedbad zouden aanrichten,
houdt de Finnen van een openlijken op
stand terug.
Voor iedereen, die in deze dagen in
Rusland of in Finland vertoefde, zal
het een vaststaand feit zijn dat de Rus
sen den oorlog in werkelijkheid reeds
lang voor de eigenlijke oorlogsverkla
ring begonnen zijn.
Reeds Zondag 26 Juli werd aan alle
schepen en booten in het vaarwater tus
schen Helsingfors en Polkala de vaart
verboden.
Woensdag werd het vaarwater tus
schen Zweden en Finland gesloten en al
le vuren gedoofd:
Vrijdag 31 Juli hebben wij met eigen
oogen gezien, hoe het schip, dat regel
matig den dienst tusschen Stettin ep
St. Petersburg onderhoudt, de „Prinz
Friedrich", b ijReval d|K)r een Russi
sche torpedoboot werd aangehouden:
Door den scheepsroeper riep een Rus
sische officier het schip toe, dat het
de haven van Reval moest opzoeken.^
In Reval werd de bemanning van het
schip gevangen genomen, de passagiers
op het schip vastgehouden, en eerst 2
dagen later werden zij door de Russische
Ariadne, die tusschen Stettin en Helsing
fors vaart, naar Helsingfors gebracht^
Dagen lang lagen vier Russische oor
logsschepen voor Helsingfors onder
stoom en Vrijdag voer de Russische
draedmought „Andrei Perrvoswanny"
voor Hangö ter halver lengte aan den
grond, zonder dat het voor ons vertrek
gelukt was het schip weer vlot te bren
gen.
De haven van Hangö is, zooals reeds
gemeld werd, door de Russen vernield^
Een Fin, die getuige was van het prach
tige, maar verschrikkelijke schouwspel,
gaf de volgende beschrijving van het
vernielingswerk!: Zondag middag liet
men een groote Duitsche kolenboot bij
den ingang der haven zinken. De groo-