Het Christendom en de oorlog.
bUlTElNLAND.
5e Jaargang.
No. 1466.
Bureau OUDE SINGEL. 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, f 1.30 per kwartaal. Fran.co
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V9 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Zaterdag
8
Augustus
1914
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. BI] contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere régel 10 cent.
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Het schampere iwoord van de neu
trale (1) „Telegraaf'', (geplaatst onder een
prent, die den oorlog voorstelde, „De
pienschheid na twintig eeuwen Christen
dom'', heeft (weerklank gevonden bij ve-
len. 't (Kon ook niet anders. Bijtende
spot ,en bitter sarcasme zij mogen
oppervlakkig ,zijn en ongegrond' be
hagen aan de onnadenkende menigte.
Velen, die Ide prent beschouwen en het
bijschrift (lezen, zullen e.en zucht slaken,
omldatmillioenen met een onwrik
bare overtuiging geloof blijven hechten
aan ,de zedelijke kracht en den verede
lenden invloed [van -de christelijke begin
selen.
Maar Jhebben degenen, die zoo oor-
deelen, .eerst getracht zelf de beginse
len yan het christendom te beleven,
en (hebben zij uit eigen ervaring
de overtuiging (geput, dat het Christen
dom1 hun persoonlijkheid niet adelde
in [hooger Idenken en hooger voelen?
Neen, degenen, die een dergelijk Verwijt
naar (het Christendom durven slingeren,
beleven (meestal zelve niet de regelen
van het Christendom;, vormen zelve een
tekortkoming.
Het ifeit, dat er een wereldoorlog is
uitgebroken, dat de volkeren in geweld
van iwapenen tegenover elkander staan,
is juist een gevolg van het gebrek
aan een positieve belijdenis van het
Christendom, ds juist een gevolg van de
triomphen der moderne cultuur, die zoo
wel in den enkeling als in de vol
keren aankweekt d'e zucht naar geld
en igenot, naar grootheid en glans, die
verstompt ide liefde, Welker kenmejrk is
de (onbaatzuchtigheid, en prikkelt iden
haat, .die zijn bron vindt in het beharti
gen yan het eigen-belang.
Nu in deze dagen nu Europa
Iwordt (getroffen doog den oorlog, een
der geeselen Gods, zal het duidelijk zijn,
dat het Christendom is een troost en
een steun.
Moge deze lichtende waarheid voor
de velen, die haar tot nu toe niet erken
den, oprijzen uit de duisternis, die over
Europa neerligt.
V Voorheen en thans.
Nu het oorlogsvuur zoo nabij onze
grenzen woedt zijn de berichten web
sprekender voor ons dan wanneer ze van
Verre komen.
Als we lezen van krijgstafreelen uit
den Balken of uit Mexico, aan welke
tafreelen verbrande dorpen en gefiusi-
leerde ©nschuldigen onafscheidelijk vier-»
bonden zijn, dan gruwen we van die
barbaarschheden pn denken onwillekeu
rig: Daar zijn we hier nu toch te be
schaafd yoor geworden.
Maar (wat gebeurt er thans in de zoo
ongelukkig aangevallen streken van Bel
gië? Boven de schokkende verhalen, wel
ke (vandaar ons bereiken, zou men ge
rust Albanië en Mexico kunnen drukken,
zoozeer gelijken ze pp wat ,uit die streken
ons bericht werd.
Nederig moeten We erkennen: als de
oorlog (woedt zijn ze hier geen haar be
ter dan in minder «„beschaafde'' stre
ken, .terwijl zelfs de hoogst opgevoerde
«beschaving'' .den oorlog niet weet te
verkomen. i
Men riet nu meteen de waarde van
de zoogenaamde beschaving.
Maar (als dan in het heden bloed en
Vuur zoo hartstochtelijk kunnen woed'en,
laten we 'dan niet zoo laatdunkend neer
zien op de vroegere tijden, waarin zulks
insgelijks geschiedde.
Talloos zijn de passages van onze his-
torieboeken, waarin iden staf wordt ge
broken over de troepenbewegingen van
Porige eeuwen en de „bloeddorst" en
«'wreedheid" van soldaten en aanvoer
ders worden gebrandmerkt.
Wp zullen niet in bijzonderheden af
dalen, maar ieder voor zich kent Wel
van die historische episoden, welke "als o
zoo verfoeilijk Worden voorgesteld en 'het
ook inderdaad waren, maar waarbij we
niet mogen vergeten hoe 't nog tegen
woordig kan toegaan.
En dan de partijdigheid, welke bij de
schildering der oorlogen Van voorheen
Vaak voorzit een partijdigheid, waajr-
van wij, katholieken, in menig leer- en
leesboek het slachtoffer zijnl
Wat wij thans zoo dicht in onz* buurt
zien verrichten doofr menschen van ge
lijke bewegingen als wij stemme ons tot
een rechtvaardig oordeel ten aanzien der
vroegere geslachten en tot een ootmoe
dig inkeeren in ons zelf.
ALGEMEEN OVERZICHT.
De Oorlog.
|Wiat in ideze tijden te vreezen is, be
gint werkelijkheid te wordenhet nieuws
wordt schaarscher, Wieinig konden wij
gisteren vermelden over het feit, dat al
ler aandacht trekt:
De Duitschers in België.
(Wel meldde ons gisterenavond een tele
gram, dat het .machtige Duitschland aan
het kleine (België om een w a p e n s t i k-
s ta n d van vier [en twintig uur zoui heb
ben gevraagd, maar tot op heden is er
nog geen officieele bevestiging van dit
bericht gekomen. r
Volgens den Duitschen aanvoerder jeouj-
den er 25000 dooden voor de Luiksche
vesting liggen 'aldus vermeldde het
zelfde telegram.
Dezen morgen bereikten ons echter b«e-
richten, die ongetwijfeld juist zijn, en:
welke het wel wat onwaarschijnlijk ma
ken, dat Duitschland kan België een zoo
langen wapenstilstand zou hebben 'ge
vraagd waarschijnlijker jis een ander
bericht, dat het een wapenstilstand
van drie uur heeft gevraagd om:
'de dooden te (begraven.
Zeker toch is het, dat door de Duit
schers de vesting
Luik is genomen.
Een Maastrichtenaar, die uit Luik ge
vlucht is en fe Maastricht aankwam, ver
haalde aan den /correspondent van fl-e
„Msbd"
(Heden heb :ik «Luik verlaten, toen hef
Duiitsche leger de 'stad binnentrok on
der het zingen van geestdriftige liederen.
Geen lenkel (fort (was 'echter, aan de Duit
schers overgegeven.
De Pont des Arches heeft men in de
lucht laten vliegen, Griet telegraafkantoor
is vernield. 1
De kerk van iSt "Denis is door het ge
schut getroffen.
Het twaalfde en negende regiment der
Belgen is geheel weggevaagd.
De lancièrs deden ieen uitval uit de
stad. D'e Duitschers konden aan hun drei
gend aanstormen jiïet weerstaan.
De landers versloegen driehonderd
Duitsche huzaren.
Men kon echter niet verhinderen, dat
de Duitschers de staid binnentrokken.
Nog eenmaal werden ze afgeslagen],
doch daarna drongen ze Luik binnen.,
De politie spoorde intusschen de opge
wonden bevolking tot absolute'kalm te aan.
De Duitschers bezetten (daarna [de open
bare gebouwen.
jttet overig deel der Duitsche troepen
macht trok dn (Zuidelijke richting de aan
rukkende Franschen tegemoet
In de buurt yan Leuven moeten 8Q.000
Franschen gelegerd zijn.
De Belgische bezetting der stad heeft
rich teruggetrokken.
De commandant der vesting weigerde
de citadel aan ide Duitschers over te
geven, zooals de (burgers eischten»
Stapels lijken werden pp karren uit
de stad vervoerd.
De aanblik was ontzettend*
Geweldig groot is het aantal Duit
schers, dat bij Üe belegering der stad)
is gedood. l
De forten blijven zonder ophouden
voortschieten.
De inwoners van Luik verscholen zich
vol ontsteltenis in jde kelders hunner
huizen. t
Alle ruiten der huizen rijn in stukken
gesprongen, C
De Rue Regence ïs voor het grootste
deel vernield. C
De burgemeester van «Luik heeft van
Koning Albert geëischt, (dat de Citadel
zich zal overgeven |p.m de stad te sparen*
Mijn zegsman, aldus ide correspondent,
was onder een onophoudelijken granaat
regen uit de ongelukkige stad gevlucht
Langs de wegen zag hij tal van lij/ken
aan boomen bengelen.
.Het waren de lijken van die ongeluk-
Idgen, welke zich^de bloedige wraak der
Duitschers op den (hals hadden gehaaid
en zonder pardon waren opgehangen.
Een correspondent van de „Tel,"
schrijft d.d. gisteren: 1
(Vanmorgen kwam men jnij uit een kor-
ten, prirustigen slaap fwekken met het
bericht: De Duitschers passeeren en trek
ken voorbij de citadel, over Vottem en
Roccourt, Luik binnen",
En zoo was {iet
De bruggen over de Maas, voor zoo
ver niet verwoest, vond ik dezen ochtend
bewaakt door Duitsche grenadiers in het
nieuwe khaki-uniform» De schijnbare on
bekendheid (met het feit, dat de Duitschers
deze uniform dragen, heeft het praatje de
wereld in gebracht, dat de Duitschers
rich als Engelschen vermomden*.
'Op die markten en langs de hoofd
wegen, dwars door de stad, overal Duit
sche troepen. De stad zelf wordt nog
door Belgische gendarmen ten politie
agenten bewaakt De voorwaarden der
capitulatie sohijnen dus te zijn geweest:
IHiet .Belgische Jeger trekt ,zich terug op
de forten, waarlangsheen ongemoeid ide
Duitschers morgen oprukken»
.Gepakt en gezakt ais ik was, ben ik
toen meteen langs 't Maaskanaal gewan
deld tot 'Herstal, overal door een ang
stige menigte ondervraagd. Vele mooie
huizen op de jMaaskade met doorscho
ten gevels en gebroken ramien, en'in de;
dorpen en vlekken, *waar ik langs kwam,
telkens kleine troepjes soldaten, infor-
formeerend of 't waar 'wasjdat het Luik
sche garnizoen gevangen genomen was.
Viele soldaten, zoo zeide mij de man,
die mij hielp .een 'fietsenkoopman te Vin
dien, trekken hun soldatenpakijes pit
Dat de forten vooi Luik buiten de
capitulatie gebleven riiji, (bleek mij on
derweg, toen ik iri oen stortregen Her
stal verliet Voortdurend hoorde ik kanon
vuur in de richting van Barcho, waar
dje generaals (Vermeulen én iBierfcrand blijk-
baar .nog doende rijn hun hardnekkige
oppositie tegen het Duitsche oprukken
voort te zetten» dBjjj Vivegnis werd ik bij
het passeeren van een brug voor het
eerst in het (Duitsch aangeroepen en even
later voor een (Duitsch luitenant van het
9e jagerregiment gevoerd, die mij het
volgende mededeelde:
Bij het doortrekken van Visé was door
den burgemeester tot rust aangemaand.
Desniettegenstaande was door burgers tuit
de geblindeerde vensters gevuurd, waar
bij de majoor van het paard was ge
schoten en gedood. Daarna waren alle
burgers in Visé gedood. Dit bevestigde
wat ik daaromtrent in Luik reeds had
gehoord. Zwijgende, maar daarom niet
minder sprekende getuigen van oorlogs-
wiee, waren de jlijken van drie .Belgische
boeren, opgehangen aan de dikke hoo
rnen langs den weg» Zij hadden dien Duit
schen kapitein von Bölzen gedood en
op [ziekendragers geschoten» Zij waren
zonder vorm van proces opgehangen^
Verder ging mijn rijkelijk modderige
weg nu langzamerhand langs groepjes
grensbewoners, die scherp stonden op
berichten, maar ik ppoedde mij voort naar
de grens, gaf nog even de laatste be
richten over JLuik aan de douanen en
aan den luitenant, die (den grenspost con>
mandeerde»
De Duitsche vluchtelingen.
Men meldt uit Venlo aan de „Msbd."'
Donderdagavond tegen half 11 kwa
men te Venljo weer aan een dertigtal uit
België verjaagde Duitschers aan, waar
onder twee geestelijken, waarvan de eene
de Zeereerw. heer Paul Drossert, kape
laan in Tertre (Bielgië) aan de Fransdie
grens mij het volgende verhaal deed
Een achttal jaren geleden verloor ik!
bij een brand in mijn geboorteplaats/
mijne ouders en vier broeders en zusters',
waardoor ükj volkomen zonder middelen
achterbleef. Daar de studie voor geeste
lijke in Duitschland /iog al duur is,
werd ik door bekenden in een gesticht
ion België geplaatst, dat jongelieden b'ijV
na voor niets tot den gieestelijken staat
opleidt, op voorwaarde, dat zij in België
zich aan de zielzorg \vijdjen. Op het einde
van het vorige jaar tot priester gewijld,
werd ik in het dorpje (Tertre aan de
Fransche grens als kapelaan .aangesteld
daar bereikte mij Dinsdagavond het be
richt, dat alle Duitschers die 24 uur
na de oorlogsverklaring van Maandag
avond nog in België waren, als spionnen
zouden worden beschouwd. U begrijpt,
dat ik van 'dat oogenblik af geen rust
meer had in mijn dorpje, zoodat ik dan
ook Woendagmorgen om 2 uur mijl op
I weg begaf om het land te verlaten.
Te 'Brussel aangekomen, werd ik en
•mijln collega, ook een kapelaan, aan het
station door gendarmen gegrepen en
zwaar geboeid in een auto naar het par
leis van justitie gebracht. Daar aange
komen werden wij door de gendarmen
ieder apart in een vertrek gebracht, uit
gekleed en met giumlm'istokken en met
onze koffers op ommen schel ijke wijze
mishandeld, zoodat ik aanhoudend van
pijn en uitputting in elkaar dacht te
zinken. Mijn collega werd zelfs tot
bloedens toe verwond, waarvan nu nog
de sporen op hals en rug zijn te zien.
Dan werden onze valiezen onderzocht
om' een of ander voorwendsel te vinden,
waardoor wij tot spionnen konden wor
den verklaard.
Na nog eenige uren Van de ergste mis*
handeling, Waarbij Wij met alle mogelijke
voorwerpen op het hoofd werden gesla
gen, werden wij voor den rechter geleid,
die na inzage van onze papieren niet
anders kon doen dan ons vrij spreken,
met bevel, binnen 12 uur het land te
verlaten. Wij hadden onze aanstelling tot
kapelaan en verdere bescheiden van om-
zen Bisschop bij ons, anders, waren wijl
zeker doodgeschoten. Op onzen weg naar
het station hebben wij met eigen oogen
aanschouwd, hoe vier jongelieden, ook
Duitschers, op straat door het gepeupel
laaghartig werden doodgeschoten. Een
anderen wilde het grauw langzaam doo
den en had hem reeds de beide ooren
afgesneden. Het gelukte hem echter te
ontsnappen.
Aan het station werden wij door spoor
beambten in een trein naar Luik gelzet,
ofschoon men goed wist, dat men van
Luik uit het buitenland niet kon berei
ken. In Luik aangekomen, hoorden Wij,
dat wij weer naar Brussel terug moes-
om' over Roosendaal .Holland te berei
ken voor de 2 uur opontho.ud in Luik
(wij kwamen daar om 3 uur 's morgens
aan en moesten om 5 uur weer vertrek
ken) moesten wij een hotel zoeken, daar
de spoorbeambten ons aanzegden dat op
het perron wel Belgen ,doch geen Duit
schers den nacht mochten doorbrengen.
Op straat was men zijn leven geen
oogenblik zeker. 'In Brussel weer aan
gekomen, hadden wij het geluk een Duit
sche familie te ontmoeten, die onder be
scherming stond van een Belgischen gen
darm, waardoor wij eindelijk na twee
dagen en een nacht reizen op Hollandsch
grondgebied aankwamen.
Enthousiasme te Berlijn.
In Berlijn heeft de mededeeling, dat
de vesting Luik is genomen, een ontzag
lijk enthousiasme gewekt. De keizer heeft
na ontvangst van den cjief van den ge-
neralen staf Zijn vleugeladjudant naar
den Lustgarten gezonden, om'het publiek
mede te deelen dat de vesting Luik ge
vallen is. Op die tijlding hief de menigte
luid hoerageroep aan.
De opmar-ch der Duitschers.
Door Luik zijn de Duitschers verder
getrokken, den Franschen tegemoet. Er
wordt reeds melding gemaakt van een
treffen tüsschen Franschen en
Duitschers in België.
Men meldt aan het ministerie van oor
log te Brussel, dat er gevechten in Bel
gisch Luxemburg tusschen Franschen en
Duitschers zijn geleverd.
De Franschen zijn dus reeds den Bel
gen ter hulp gekomen.
't Is nu de vraag:
zal Engeland België helpen.
Heel den dag door, schrijft de corres
pondent van een BielgisCh blad, stonden
groepen op dijk ien duin te turen, wach
tend op de Engelsche vloot.
Want veel menschen zijn hier over
tuigd, dat de Britsche oorlogsschepen
plots aan de kim' verschijnen en de haven
van Zeebrugge binnenvaren zullen, om'
troepen aan land te zetten. En de praat
jes gaan hun gangl Zoo vertelde men
dezen morgen dat er geen enkele reizi
gerstrein meer reed, dat er al 700 Bel
gen gesneuveld zijn, dat de Engelsdve
admiraal kapitein van de oorlogs
booten noemt men hem' even te Zee-
'brugge'was 'geweest pmitte zien; hoe hij er
zijn schepen aanleggen kondatmaar
Waar zouden wij eindigen, moesten wij al
de babbelpartijen vermelden!
Er zijn zoo van die menschen, welke
alles weten en een heele gemeente in
opschudding brengen terwijl ze in wer
kelijkheid te dom Zijn, om een eenvou
dig bericht jte begrijpen...i( en het daar
om' maar op hun manier uitleggen,
schier aller hoofden op hol jagend.
Dergelijke profeten en tinnegieters
moest men voor eenigen tijd kunnen
bij elkander zetten maar afgezonderd vgn
allen, die vertrouwen stellen in hen.
Wij schrijven hier in een kamer met
uitzicht op zee. Het weder is buitenr
gewoon helder. De boomen van Walche
ren staan duidelijk afgeteekend achter
de blanke duinen. Enkele visschersvaar-
tuigen zijn buiten, 't Vuurschip De Wel
lingen houdt nog trouw wacht op zijn
post. De mailboot van Vlissingen vaart
statig huiswaarts. En overigens ligt de
wijde watervlakte rustig te blekken in
de ondergaande zon.
Welk een tegenstelling tusschen dezen
Westhoek en de Oostgrens van ons be
dreigd vaderland I Geen soldaat, geen
kanon in het duin, dat zich in heerlijke
golving langs de kd9t slingert. Verlaten
heid, stilte..^ wilde I Zal het tooneel
veranderen, zullen er grijze schepen op
doemen ginds aan den verren horizon?
Het volk staart in zee, omdat het de
Engelschen als beschermers verwacht...*
Mag men de „Daily Telegraph" geloo-
ven, dan is, hoewel nog geen definitieve
beslissing genomen is., de meening in de
hoogste kringen gunstig voor een mili
taire tusschenkomst van Engeland, zoo
spoedig mogelijk. Het ministerie van
oorlog zet de toebereidselen met allen
spoed voort. In de nieuwe militaire om
standigheden die zich beginnen voor te
doen, dank zij de dappere verdediging
van het Belgische leger, hoopt men, al
dus het blad, met vertrouwen, dat een
zoo groot mogelijk gedeelte van het ex!-
peditie-leger eerlang zal vertrekken.
Een Zeeslag.
Betreffende den zeeslag, waarvan wij
reeds In ons nummer van gisteren mel
ding maakten, valt niet veel meer te be
richten de berichten zijn schaar9ch.
De admiraliteit te South Shields deel
de gisteren aan de reeders mede dat de
Engelsche Noordzeevloot een gevecht be
gon met de Duitsche hoogzeevloot ten
Zuiden van Doggersbank en dat zij de
Duitsche vloot vervolgt naar de Neder-
landsche kust.
De Doggersbank ligt, zooals men weet^
in de Noordzee ter hoogte van New*-
Castle.
De „Amphion" op een mijn geloopen
Officieel wordt uit Londen medege
deeld, dat de Engelsche Kruiser „Am
phion" op een onderzeesche mijn
stootte.
Het schip zonk.
Van de bemanning verdronken er 131,
terwijl er 152, waaronder de kapitein
en 16 officieren, werden gered.
De ongepantserde kruiser „Amphion"
werd in 19101911 op de werven te
Pembroke gebouwd en liep 4 December
1911 van stapel. Hij meet 3.440 ton.
De neutraliteit van de Schelde
gewaarbord.
,Naar uit Londen wordt bericht, heeft
Engeland aan de Nederlandsche regee
ring beloofd de neutraliteit van de Schel
de te eerbiedigen en geen oorlogssche
pen de Schelde op te zenden. Neder
land beloofde de Schelde open te houden
voor koopvaardijschepen.
Het meest dreigend gevaar voor onze
Dit berich t is voor ons land
zeer geruststellend. Daard(oor
wordi de kans, dat wij in den
oorlog zullen worden betrok
ken aanmerkelijk kleiner.
Het meest dreigende gevaar voor onze
neutraliteit was toch, dat de Engelsche
vloot de Schelde zou binnenvaren.
Aan de Russische-Duitsche grens.
In de Times vinden wij over de ge
beurtenissen aan de Russisch-Duitsche
grens een bericht uit St Petersburg,
waarin het succes van de Duitschers, be
staande in de vermeestering van Bendris
en Kalssch, uit Berlijn gemeld, van
officieel Russische zijde wordt bevestigd*
Volgens een officieele mededeeling,
Dinsdagochtend te St Petersburg gepur
blioeerd, heeft het (Russische leger oven
het grootste deel yan de Russisch-Duit
sche grens met 'het vijandelijke leger voe
ling gekregen. £r zijn verkenningen gei-
daan. Langs de grens bij B.ala en Biar-
zinen zijn de Duitschers een dagmarsch
geretireerd, achter zich alles over groote
uitgestrektheid verbrandende.
Op 1 Aug. beeft een afdeeling Duit
schers Bendzui en ZKalisch bezet, den 2en
Aug. heeft een andere afdeelinjg Tsjietu)-
toekan, de bedevaartplaats, bevzet
