Nederland en de
Oorlog.
5e Jaargang.
No. 1460.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
dit blad verschijnt elken daq, uitgezonderd zon- en feestdaoen
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 9 cent per week
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post /1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Zatertuj*
I
Augustus
1914
De ADVEK TEN l'IEHWIJS bedraagt van 1—5 regels Ü.75, elke regel meer 15 cenl
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Qroote letters naar plaatsruimte.
KIbine Advertentiêngevraagde betrekkingen, buur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
Betrekkingen 1—5 regels 50 cent. Iedere regel M 10 cent.
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
De godsdienstig-zedelijke
beschaving van het Christendom.
Godsdienst en zedelijkheid is de grond
slag en tevens bet vruchtbaar makend
beginsel van alle verdere cultuur, aldus
was het eindbesluit onzer vorige) beschouj-
wing.
Toch is lang niet alles, 'dat ooit idem
tiaam van godsdienst droeg, een bron
van ware beschaving, verheüflend en
veredelend voor individu en maatschap
pij. De vereering van de godin Astarte
bij het volk van Kanaain bestond hoofdf-
zakelijk in ontucht en de eeredienst van
Moloch kenmerkte zich door de dierlijke
wreedheid van kindermoord. Zulk oen
godsdienst, in plaats van beschavend en
opvoedend te werken, kon niet andere
dan de meest idierlijkle luisten in deii
mensch ontketenen. Als de Grieksche en
de Romeinsche fabelleer de goden voor
stelt behept jnet nuenschelijke hartstoch
ten en ondeugden, als wellust en dron
kenschap, wordt het volk in dwaling ge
bracht omtrent den maatstaf der zedtj-
lijkneid en zal alle grondslag voor zedlö-
lijke verheffing, ,alLe prikkel tot zede
lijke vorming ontbreken». -Die grof-zinne
lijke leer van den Jsl^m imiet zij|n hemel
van vleeschelijke geneugten is een Ver
laging voor den mensch, in {yvi-en de geest
is gesteld pin ite heerschen over het
vleescL
,De heiucnsche beschaving der Oosr
tersche, Grieksche 'en Romeinsche vol
ken miste een gezonden godsdienstig-
zedelijken kern zij was 'een gepleisterd
graf, van buiten opgesierd maar inwenr
dig vol venderr en verrotting. Omdat dö
volkeren den dienst van idlern waren God
verlaten hebben, zegt St Paulus in, zijn
Romeinschen brief, daarom heeft God
hen overgegeven aan |hun booze gemoeds
gesteldheid, zoo dat zij vol zijn van alle
ongerechtigheid.
Te midden nu van 'dit zedelijk verval
Verschijnt ons het Kruis, en op het Kruis
de „Verlangde der volken, Die gekomen
Jwas „om het aanschijn der aarde te
vernieuwen". iOp de ruïnen der heiden^
sclie beschaving werd gegrondvest een,
nieuwe cultuur, welke voo'r alles gods
dien stig-zed ei ijk is, het Christendom*.
Ondoenlijk is iiet in een korte beschou
wing Ueze gedachte voikurncn uit te wer
ken, tot enkele hoofdtrekken moeten wij
ons bepalen.
HetChristendom was een vernieu
wing van den mensch onder zedielijk op"
zicht, in zijn diepste levensgronden. Te-
genover den twijfel of de dwaling dier
oud-heidensche wijsheid' heeft het Chris
tendom den mensch in volle klaarheid
ontsluierd zijn eigen ware natuur, opge
bouwd uit .geest en stof, innerlijk ver
deeld en in tweestrijd door de zonde^
Het heeft hem getoond zijn hooge zede
lijke bestemming, en dien weg d'fjgeteer-
kend, waarlangs hij! de zedelijke volko
menheid kan bereiken, welke geen andere
is, dan de gelijkvormigheid' niet God i$n
Zijn eenigen Zoon Jesus Christusb „Wleest
volmaakt", zegt Christus, „gelijk uw
jhemclsche Vader volmaakt is".
Bovendien vindt ide mensch in het
Christendom tal van verheven len krach
tige motieven van geloof, hoop <en lief
de tot zedelijke zelf-vohnaldng en in
de genade oen bovennatuurlijke kracht,
welke hem steunt lön sterkt bij, de ver
werkelijking van het (goddelijk idleaail der
zedelijke volmaaktheid.
Hecht is de bouw der christelijke mo
raal, omdat zij tot basis heeft den gods-
dienst Door de zedelijkheid los te ma
ken van den godsdienst >en eene moraal
te prediken zonder God, heeft uien in de
laatste eeuwen die zedelijke orde in haar
wezen aangetast en vernietigd. Door het
geloof in vergelding na dit lieven weg)
te rooven uit den geest der menschen,'
Jieeft men de .machtigste drijfveer tot ze
delijk handelen, welke in alle omstandig
heden des levens haar kracht weet te
handhaven,lam geslagen. Alleen de chris
telijke moraal, die bij haar strenge ver
plichtingen. jhleenwijst naar Beq hemel, is
ten volle berekend op 's menschen (natuur
in wien naast het zedelijk plichtsbesef
even werkelijk leeft de onweerstaan
bare drang naar het volmaakt geluk.
Wje zich vervolgens de moeite geeft
den positieven inhoud van het Chris
tendom van naderbij te beschouwen, zal
steeds dieper overtuigd worden van de
beschavende kracht in, Ijle christelijke
geloofs- en zedenleer besloten.
Het christelijk geloof toch geeft den
mensch het antwoord op de metst be
langrijke vragen des levens; het wijs!
hem den oorsprong der dingen in God,
den Schepper der wereld, iDie tevens
het einddoel is Van al het geschapene; het
leert hem met zekerheid het voortbestaan
der ziel en de vergelding na ,dit leven*
In het licht dezer JJvee grondwaarheden;
wordt het Jeven van den mensch be
grijpelijk, en krijgt het tevens een waan-
devollen inhoud,.
Het dogma der ejffzoudie ontvouwt hem
het geheim van het lijden in deze wereld
en van de booze neigingen zijns hartenj
terwijl het jgejloof in Christus, den Lij
der ylan {Golgotha, geduld geeft in smar
ten en gracht tegen 4e hartstocht ;H|et
christelijk geloof heeft den arbeid ge
adeld, en wijding geschonken aan die
armoe.
Die Christelijke zedeleer vervolgens
heeft naar het woord des Mieesters diej
liefde itot grondslag: „Gij zult de HiqöiI
Uwen God beminnen uit geheel Uw
hart-, en uw naaste gelijk ui zei ven".
Op dezen verheven grondslag steunen
alle verdere plichten /tegenover God, den
naaste, en zich zeiven. Uit dat gebod der
liefde vloeien voort alle deugden, cue den
mensch verheffen, dein geest doen heen-
schen over het vleesch, ien hen vorm'en.
tot een model van (zedelijke volmaaktheid1,
natuurlijk onder voorbehoud, dat ide
(mensch zich niet verzet tegen de heilzame
inwerking der Christelijke beginselen.
Meer in bijzonderheden de cultuurwaar
de aanwijzend der Christelijke moraal zijn
haar voorschriften omtrent de eenheid en
onontbindbaarheid van het huwelijk, waar
door de vrouw /wend' hersteld ,als gelijk
berechtigde van d^n iman en opgeheven
uit de onteering, waarin het hdjdend'olnK
haar gebracht had.
Het familie-leven vindt ieen schutse in
de Christelijke leer pver de beteekenisi
en het doel van het huwelijk, wlelks,
vruchtbaarheid niet als een last wordt
beschouwd, imaar ,als een zegen van den
hemel wordt afgebeden.
,Hpog staat het gezag voor den Chris
ten krachtens het gebod van (dien Meester
„Geeft den Keizer vwat des (Keizers is"
en tegelijkertijd zijn de persoonlijke recht
ten tegenover het 'individu tegeno ver den
Staat gewaarborgd door Jd!e christelijke
gedachte over de zelfstandige bestemming!
des menschen, uitgedrukt in het woord)
van £t. Petrus: ?,Men moet ,God eerder
gehoorzamen dan de menschen."
Ten slotte zij gewezen op de bij uitstek
maatschappelijke deugden van rechtvaar
digheid en naastenliefde, ,met haar heer
lijke vruchten van armenzorg en zieken
verpleging.
Aan de vruchten kent men den boom,.
'Wie eenigermate bekend is met de ge
schiedenis en de zedelijke ontwikkeling
der volkeren, wie rondom zich gadeslaat!
de activiteit op gojisdienstig-zedielijk ge
bied ontwikkeld idoor de Katholieke Kerk
en de instellingen, door haar 'iin het Lever*
geroepen, zal daardoor alleen reeds over
tuigd zijn van de groote godsdienstige letn;
zedelijke waarde van ide Christelijke be
ginselen, zooals zij door de Kerk vejiV"
kondigd en gepractiseerd' worden.
A. SEIJSENER, pr.
Warmond.
BINNENLAND.
Opperbevelhebber land- en
,ze emach t
Een buitengewone (Staatscourant, gis
teravond laat verschenen, bevat het ko
ninklijk besluit, waarbij benoemd en aan
gesteld wordt tot opperbevelhebber van
land- en zeemacht luitenant-generaal Cl
J. Snijders, chef van den -generalen staf.
Een vraag.
Het Kamerlid Schaper heeft, volgens
„Het Volk" de volgende vraag tot dein
minister van Landbouw, Nijverheid en
Handel gericht:
Is de minister bereid, maatregelen te
treffen, waardoor een stijging van de pirtijf-
zen der levensmiddelen eji andere volks
behoeften, tengevolge van den internat
tïonalen toestand van het oogenblik of
van de naaste toekomst, zooveel mogelijk
worde voorkomen, desnoods door recht
streeks ingrijpen <rnet de ,wet
Eerste Kamer.
De Eerste Kamer dor Staten-Generaal
is bijeengeroepen tegen Dinsdagmiddag
W !h»afftwee.
Algemeene Rekenkamer.
De Algemeene RekeaR&njer is gister-
namdddag in verband met de finantieeli0
gevolgen, uit den ooriogstoestad voort-
vloelende waarvoor gisteren consent
noodig was in buitengewone veigar
dering bijeengeroepen.
Nederlan|dsch auto's in
iDuitschland.
Naar wij vernemen zijn oip last van de
Duitsche regeering door den Duitschen
consul voor Nederland alle loopendie pas
sen van den Toeristenbond, die nog uit
gereikt zijn, ingetrokken. 'Degenen die)
met geldige passen in Duitschland ver-
toeYen, kunnen niet meer met die pas
sen in 'Holland terugkéeren.
Deze maatregel geldt'; voor automobie
len, motorrijtuigen £n rijwielen.
Telefoon met Duitschland.
De telefonische verbinding miet Ber
lijn was gistermiddag te zes uur ver
broken. K
Nederlandsche Bank.
Het Stbl. no, 334 bevat een Kon. be
sluit van den 31 sten: Juli, waarbij wordt
bepaald, met wijziging in zoovler van
vroegere besluiten, „dat het gezamenlijk
bedrag der omloopende [bankbiljetten,
bankassignatiën en rekening-courantrsal-
clo's bij de NederlandA.i,e Bank steeds;
Voor een vijfde gedeelte zal moeten zijn
gedekt door munt of muntmateriaal".
Verbod van uitvoervan goud.
Het Stbl. no. 33 bevat een Kon. be
sluit van den 31 sten Juli, waarbij, gelet
op de zeer buitengewone (omstandighe
den, Waaronder geheel Europa en ook
Nederland verkeert;
gezien een verzoek van de Nederland
sche Bank, dat Van regjeeringswege maat
regelen zullen worden genomen om te
beletten, dat ondier die buitengewone om
standigheden de goudvoorraad in Neder
land op bedenkelijke wijze naar het bui
tenland zou kunnen wegspoelen;
bepaald wordt, dat (de luriVoer van gou
den mUnt en goudmuntm'ateriaal tijde
lijk! wordt verboden, behoudens in de
bijzondere gevallen, waarin van dit ver
bod bij Kon. besluit ontheffing zal wor
den verleend,.
Vordering tot gebruik van
Spoorwegen en spoorwegma
ter i aa 1.
Bij K. B. is de Minister van Oorlog
gemachtigd van alle Nederlandsche
Spoorwegmaatschappijen het geheel of
gedeeltelijk gebruik te vorderen van de
door die ondernemingen geëxploiteerde
spoorwegen en van het aan die onder
nemingen toebehoorende materieel en
zulks voor zooveel hem dat gebruik voor
's Rijks dienst in het belang van de ver
dediging van het land noodig voorkomt.)
De Minister van Oorlog deelt voorts
mede:
lo. dat, in verband met de in voor
noemd besluit verleende machtiging,
door hem, Minister, op heden wordt ge
vorderd ten behoeve van 's Rijks dienst,
alle spoorwegen, geëxploiteerd door Ne
derlandsche ondernemingen, alsmede al
het materieel, aan die ondernemingen,
toebehoorende
2e. dat de leiding van het gebruik van
de gevorderde spoorwegen en van het
gevorderde spoorwegmaterieel door hem
is opgedragen aan den chef van den Ge
neralen Staf. x
De stagnatie in het ver voer.
Men meldt aan de Msb. uit Berkel
en Rodenrijs, dd. 31 Juli:
Aangezien de spoorwegen geen ijl- en
vrachtgoederen naar het buitenland meer
aannemen, zijn heden de exportgoederen
op de veiling niet geveild. Ttierdoior
brachten de marktgoederen zulke minie
me prijzen op, dat er geen noteering kon
gegeven worden.
Politie en mobilisatie.
De vraag rijst wellicht, of ook de poli
tiebeambten niet moeten opkomen. Er is
evenwel leen aanschrijving van den Minis
ter van oorlog, dat de militieplichtige be
ambten vrijgesteld zijn, zoolang de bur
gemeester hen noodig heeft
Van landweerdienst zijn gemeentelijke
politiebeambten steeds vrijgesteld.
Een Engelsche vloot bij Vlis-
sin gen.
De telegrammen uit Belgische bron,
die ons vertellen van een Engelsche vloot
tusschen Vlissingen en Ostende, hebben
Itot nu toe van Hollandsche Zijde geen bei-
vestiging ontvangen hoewel toch in
derdaad een Engelsche vloot bij Vlis
singen ook in Vlissingen gezien zou kun
nen worden.
Doch al mocht het waar zijn, dat ccn
Engelsche vloot kruist in de nabijheid
van de havens, die onmiddellijk tegen
over de Engelsche kust zijn gelegen, dan,
dqet men wel, door niet meer betcekenis
er aan te hechten dan bv. aan het feit,
dat Nederlandsche troepen zich nabij on
ze Oostelijke grenzen concentreerenj
Welke redenen een kapitein van eenigl
schip zou kunnen hebben om te weigeren
de Schelde uit te varen, wijl er een En
gelsche vloot zou kruisen, is ons ten
eenenmale onverklaarbaar. En klaarblij1-
kelijk heeft de kapitein van de Vlissing-
sche nachtboot hetzelfde bezwaar niet
gevoeld.
Duit schers in debuurt
Van militaire zijde wordt aan het Hbl.
verzekerd, dat gisternacht een sterke
Duitsche troepenmacht te Aldekerk oos
telijk tusschen Gennep en Venlo is sa
mengetrokken. De geest van de grensbe
waking is natuurlijk onrustig. De mili
taire stemming is echter kalm, terwijl
slechts de maatregelen genomen worden
en .geboden schijnen zonder onnoodig
vertoon.
Men schrijft uit Emmerik aan de Geld.
Donderdag mrgen zijn te Emmerik ge
arriveerd twee officieren en vijftig man-
schapepn uit het garnizoen te Kleef. De
infanteristen gaan de „Germania"-oliefa-
briek der firma Jurgens bewaken en heb
ben daar post gevat.; Op deze fabriek
wordt behalve het verwerken van grond
stoffen voor margarine en andere vetten,
ook waterstofgas gewonnen, welk gas
wordt gebruikt in luchtschepen en lucht
ballons.
Daar er in geheel Duitschland slechts
een viertal fabrieken bestaan, waar dit}
soort gas gemaakt wordt, zijn de Duitj-
schers bang, dat een vijandige hand de
inrichting zou vernielen.
Kostwinners.
Ter geruststelling van de kostwinners
onder de dienstplichtigen, die buitenge^
woon onder de wapenen zijn geroepen,
herinneren wij er aan, dat de bepalingen
van art .84 der Militiewet en art. 15bis
van de Landweerwet op grond waarvan
vergoeding aan. de te hunnen laste ko-
mende personen kan worden verleend,
óók gelden voor den dienst ingeval van
oorlog of oorlogsgevaar.
De gelden, benoodigd voor de uitbe
taling van die vergoedingen worden dan
uit de gemeentekas voorgeschoten.
Duitsche passen A. N. W. B.
i n ge trok ken.
Naar wij vernemen, zijn op last van de
Duitsche regeering dopr den Duitschen
coinsul voor Nederland alle loopende pas
sen van den Touristenbond, die nog uit
gereikt zouden worden, ingetrokken.
Degenen, die met geldige passen In
Duitschland vertoeven, kunnen niet meer
met die passen in Holland terugkeeren.
Deze maatregel geldt voor automobie
len .motorrijtuigen en rijwielen.
Rentestand van de Nederl. Bank.
De directie van De Nederlandsche
Bianlki heeft met ingang van 1 Augustus
1914 het rentetarief verhoogd en vast
gesteld alsvolgt:
1 Aug. 29 Juli
1914. 1914.
Wisseldisconto6 pet. 4\\ pet.
Prome-sendisconto. 6H 5
Beleening v. binnenl. effecten 6}^ 5
buiten 1. 7 5H
goederen. H 5
Korte beleeningen 7 6
Voorschotten in reken.-cour. 7 6
Voorts heeft de directie den termijn
voor nieuwe beleaningen tijdelijk be
paald op ééne maand, de gebruikelijke
surplussen voor beleen ingen en voor
schotten in rekening-courant met 10 pet.
verhoogd en verder vastgesteld, dat de
beleeningen zullen worden gesloten on
der voorwaarde, id'at 50 pet wordt uitbe
taald in contanten en 50 pet. door fran-
'klo-credi teering in rekening-courant
waarover kan beschikt worden hetzij per
giro, hetzij per chèqe, mits de chèqe
door derden wordt aangeboden.
De politieke toestand en de finan-
cieele crisis.
Gisteren is een buitengewoneStaats
courant verschenen, bevattende een tijde
lijk! verbód van uitvoer van gouden munt
en goud muntmateriaal en de bepaling
dat het gezamenlijk bedrag der omloo-
pende bankbiljetten, bankassignatiëën*
en reksening-courantsaldo's b'ij de Neder
landsche bank, voor i/ö gedeelte zal
moeten zijn gedekt door munt of munt-
materlaaf.
Zooals men weet, is de bepaling, dat
een beschikbaar metaalsaldo, van 40 pet,
aanwezig moet zijn, d w. z. dat de Rank
'21/2 maal zooveel biljetten mag uitgeven
als haar haar imetaalvoprraad bedraagtj
•niet in haar octrooi opgenomen, doch
eenvoudig bij een Koninklijk Besluit,
reeds van 16 April 1864 dateerend, vast
gesteld In het buitenland is veelal het
dekkingspercentage lager. In Duitsch
land bedraagt het slechts 33 pet., en mag
de Rijksbank dus ook in gewone tijden
driemaal zooveel papier uitgeven als
het bedrag van haar inetaalvooirraaJd. Iin
Bjelgië is het dekkingspercentage even
eens 33 pet, doch de 'minister van finant-
cien is bevoegd, dit dekkingspercentage
in bui ten gewone omstandigheden zoo ver
te verlagen als hij noodig mocht achten.
Het beschikbare metaalsaldo bedroeg
vólgens den laatsten weekstaat f 431/2
millioen, zoodat de Bank op grond van
de thans ingestelde bepaling daarvoor
ruim1 f 200 millioen aan bankbiljetten
zou kunnen uitgeven, terwijl volgens de
vroegere bepaling slechts nog f 108
millioen aan bankbiljetten zou kunnen
worden in omloop gebracht
In dit Koninklijk Besluit moet wel de
uitslag worden gezien van de bespre
kingen, welke in de gisteren gehouden
ministerraad en de daarop gevolgde ban-
kiersoo nf eren tie Zijb gehouden.
Ben sympathieke daad.
Men meldt aan de „Msb," omtrenjt
een bezoek van H, M). de Koningin aan
de soldaten 00 de juer te Sclieveningen s
Gisterenmiddag, dadelijk 11 ahet be
kend worden van de mobilisatie van
het Ned leger, heeft H. M. de Koningin
zich begeven maar cle punten, waar reeds
gemobiliseerde troepen zich bevonden
in de gemeente Sclieveningen.
Rondgeleid daar ter plaatse door de
luitenants der grenadiers, v. d. Schrieckl
en Schoepman, heeft H. M. de soldaten
bezocht op de plaatsen, waar Zij waren
ondergebracht. Daar, temidden van het
stroo en de bedden, heeft zij die jonge
mannen toegesproken, hoe het Haar leed
deed, dat dit moest gebeuren, maar hoe
Zij, wat God verhoede, Wanneer het
noodig was, erop rekende, dat z!i3 hun
plicht zouden doen voor hun Vaderland.
Te Scheveningen, waar mlen eerst laat
H. M. bemerkte, werd Haar een schitte
rende ovatie gebracht door allen, die
daar waren, waarvoor H. M. zichtbaar
geroerd dankte.
Oost-Indië en de Europeesche toestand.
In verband met den politicken toe
stand in Europa ziijn de versterkingen
van de haven van Bjataviia van projectie
len voorzien, en lveeft de gouverneur-
generaal een bijeenkomst Van de Indi
sche regeering met de leger- en vloofc-
autoriteiten belegd.
Nederlanders beschuldigd van
spionnage.
Twee Nederlanders, Jacob Eliza Ma
rie Sineps, gekleed in de uniform' van
de JHaagsche grenadiers, en Gerard Si
neps student te Wageningen, zijn voor
den burgemeester van Newport te Lon
den gebracht, omdat zij bezig warei fo
tografische opnamen te doen aan den
buitenkant van fort Freshwaterbay,
waarmede zij het officieele geheim ge
schonden hebben,. Zij blijven tot Zaten-
dag in hechtenis.
Handhaving neutraliteit.
Het OostenrijksCh gouVenrements-
stoomschip „Arad", gekomen van riulmie,
het laatst van Dieppe, heden te IJniui-
den aangekomen, is op last van den
commandant van het pantserfort aldaar,
aangehouden, op de overweging, dat het
stoomschip militairen vervoert.
Aan boord bevinden zich 31 leerlin
gen van een Oostenrijksche zeevaart
school, die door .officieren worden op
geleid tot marinematrozen.
De fortcommandant heeft liet schip
