DE VLIEGMACHINE.
BUITENLAND.
>e Jaargang
No 1423.
Bureau OUDE SINGEL 84, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITQEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIIS bedraagt met QRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 0 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bi) onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 11-50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Oelllustreerd Zondagsblad 5 cent
Donderdag
18
Juni
SO! i.,
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1-3 regels 0.73, elko regel matr 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.30, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bi) contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen nandels-advertentlën) 1—5 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 cent: aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent. iedere regel meer 10 cent
Kerk en schouwburg.
Dit opschrift lijkt zonderling en daar
om zullen we 't gaujw toelichten.
,We doelen ermee opl het tweeërlei
standpunt, dat de overheid! inneemt naar
gelang zij' met de kerk dan wel met den
schouwburg te doen heeft.
Voor den schouwburg is geen over
heidszorg goed genoeg.
Den Haag heeft ;zelfs if 4Q.0Q0 over
gehad voor een s,chouwburgp|llan, dat niet
eens uitgevoerd werd, en besteedt nu
zoowat een kwart mi'jlioen om het oude
gebouw te restaureeren,.
,Te .Haarlem gaat men nu een nieuwen
schouwburg stichten, waarvoor weliswaar
een ingezetene 250 mille ten geschenke
gaf, zoodat de gemeente er sjlechts weinig
behoeft bij te leggen, maar 'daartegenover
staat de stad voor den bouw een van
haar pleinen af wat Indruischt tegen
gezonden stedenbouw, waarbij immers de
pleinen de longen hunner stratenomge-
ving worden genoemd.
Dit zijn nu maar twee staaltjes uit
den laatsten tijd; er Zijn echter vele
steden, die er een eigen schouwburg op
na houden, zelfs al wordt langs den weg
van het particulier initiatief denk h.v.
aan 'Amsterdam in de behoefte aan
„Kunst" ruimschoots voorzien. En die
schouwburg is dan een voorwerp van
overheidszorg.
Nu de Kerk^
Waar is de gemeente, die gratis grond
geeft? Misschien vindt men hiervan een
voorbeeld in „het donkere Zuiden", maar
Sn 't verlichte (Noordein is /betalen de jbooid-
schap. 'tZ,ijn vooral in de steden en
nu denken we b|.v. aan pastoor Binme-
wiertz' kerk te Scheveningen, welike op
stadsgrond wordt gebouwd1 vaak enor
me bedragen, welike alleen voor terrehy
moeten worden uitgelegd. En wie denkt,
dat er dan bij den bouw faciliteiten wor
den verschaft, heeft het ook glad mis.
Neen, ailis he,t de kerk betreft, is de
overheid niet te spreken of 't zou voor
een moskee moeten Zijfn. Een Christelijk
bedehuis even wel Geen zilveren
koorden dan tusschen Kerk en Sitaat}!
En zoo heeft dan ook de linker Kamer
meerderheid Dinsdag gauw afgestemd' de
geringe subsidie, welke eenige Zuid-Lim
burg,sche kerken van het Staatsmijnbedrijf
genoten ter tegemoetkoming in de kosten
van door den aanwas der ^rbeidlersbie-
volking vermeerderde zorgen,.
Als die subsidie nu nog voor een
schouwburg ware geweest of voor een
bioscoop, maar voor de kerken!Neen,
neen, weg miet die zilveren koorden.
Eén ding is gelukkig.,
■Onze kerken komen er toch wel.
En goed ook!
V Treurig.
[Waartoe de politiek iemand brengen
kan, bleek gisterenavond wederom bij
een inzender in het „Algemeen Handels
blad". Terwijl alle Nederlandsche bla
den, tot zelfs „Het Volk" .toe, piëttTeits;-
volle artikelen wijdden aan de nage
dachtenis van den .gesneuvelden Majoor
Thomson, komt deze ïiberalë schrijver
FEUILLETON.
4)
De achtersteven van het schip stond
loodrecht Het fluitend geluid van de
schroeven, die in de vrije lycht draai
den, overstemde een oogenblik het ru-i
moer aan boord van de MaCk'enzie.( Al
leen was de rook nog te zien op de
plaats waar de stoom w,as verdwenen,|
Deze aanvallen'midden in den nacht,
in volmaakten vredestijd vooral, had iets
Verschrikkelijks,
Een zwarte vorm1 gleed 1'angS links;
nauwelijks een halve mijl afstand', en
de stuurman riep opnieuw:
Naar de stukken, vlug, Perry;!k,
Kijk aan bakboord, achter! 'Schiet, schiet.f
Maar de grootst mogelijke verwar-
Iring heerschte aan boord van de paket-
boot Verdwaasd liepen de matrozen
overal rond en de commandant was niet
in staat ,de matrozen, die 'met de kanon
nen belast waren, bijleen te houden./
Die twee 76 millimeter kanonnen wa
ren Jjrijl het vertre'Ig uit San Francisdo
op het platvorm gepj^atst, da(t' elke Am'e-
ri'kaansche boot vp.or deze bewapening
moet voorbehouden., Door bevel te ge
ven, de kanonnen voortdurend gereed te
uit .diens dood politieke munt sla a nil
Ziehier wat hij schrijft: „Gelijk men
weet, was Thomson tot 1913 afgevaar
digde voor Leeuwarden in de Tweede
KameE Ongetwijfeld zou dit i,n 1913
weder het geval' züjb geweest, indien
niet de vereenigde k'erkelijken zich, op
order van hun hoofdmannen, van stem
men hadden onthouden, met het gevblg,
dat mr. Troellstra de overwinning be
haalde.,
Ware de uitslag anders; geweest', dan
zou thans niet een geweerkogel een ein
de hebben gemaakt aan het leven van
den pas 45-jarigen man,"
Dus had b'ijl de herstemming in Juni
1913 de rechterrijlde in plaats van zich
vani stemmen te onthouden de partijl ge
kozen der liberalen, dan zou Thomson
niet naar Albanië z'ijln gegaan, en 'Ne
derland op dit oogenblik een groote fi
guur /meer tellen., 't Is wel ver gé-
zocht, maar wie weet, misschien doet
bij eventueele verkiezingen een 'derge
lijk argument nog wel opgei dl,
Niet de oproerige Albaneezen, maar
de rechterpartijlen rijn de oorzaak! van
Thomsons dood.
Dergelijk politiek gedoe bij de lijk
baar „van den gesneuvelde stemt .zeker
treurig, maar nog treuriger vinden Wij
het, dat een blad, als het "(Handels^
blad", dergelijk' onsympathiek geschrijf
in z'ijln kolommen opneemit,
Toch is het steeds de rechterzijde die
de antithese voert4
KAMEROVERZICHT.
TWEEDE KAMER.
Allerlei. Indische aanvullingsbegrooting.
Na behandeling van verschillende klei
nere wetsontwerpen, die onzen lezers niet
zeer veel belangstelling zullen inboeze
men, kwam aan de orde de Indische
Aanvullingsbegrooting, die verscheidene
onderwerpen omvat.
Hoofdschotel van gisteren vormde een
post van f 10.000, toe te kennen aan de
ver,. Oost en West. Deze particuliere ver-
eeniging heeft een informatiebureau ge-
Istiicht voo(r "betrekkingen, in onze Oost
te vervullen. Tegen deze subsidie verzet
ten zich de heeiren Sicheurer (A,.Rh) en
Boogaardt (R.K.), bevreesd, dat 'dit par
ticuliere zaakje in een zekere richting zal
werken. Dinsdag wordt de discussie hier
over voortgezet. Heden en morgen is ei*
afdeelingsonderzoek.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Albanië
De fust is voorlioopig weder hersteld,
dank de wel wat late hulp van de groote
mogendheden. |Hbe lang de thans inge
treden rust duren za'j, weet niemand te
voorspellen, maar Zeker niet al te lang,
want alles wijst er op, dat het rertLreererj
der opstandelingen maar tijdelijk is, om
dan weder met een nog "grootere macht
naar Durazzo op 'te rukken.
houden, waardoor het stoomschip in een
hulpkruiser werd omgeschapen, had de
regeering van Californiëë wel' blijk! ge
geven, dat de toestand ernsfig genoeg)
wa' |s>om een aanval te voorzienmaar
met de onbezorgdheid, die ontstaat, al^
het werk geen uitslagen oplevert, had
de cornmandnt avan de Mackenzie den
vierden dag de manoeuvres met de stuk
ken doen stakende affuiten waren in
een hoekje van het ruim opgeborgen
ook werden zij door de matrozen niet
eerder gebracht dan na Vijf lange minu
ten, terwijl in tusschen het stoomschip
geheel was omgedraaid.
Maar waarop moest men schieten?
Het schip', dat zich eenige oogenblikken
tevoren had vertoond, wasi verdwenen*
Een vreeselijkë angst had' zich van
allen meester genraakL 'De verwarring
van een torpedo in den nacht, als de
opzichtbare tegenstander die rondom' het
veroordeelde schip snuffelt., is volgens
de bekentenis van alle zeelieden, de
vreeselijkste nachtmerrie^
De matrozen liepen verward dooreen,
eenige deden hun zwemgordels aan an
deren snelden zonder orde maar de sloe
pen.!
Nu hoorde men een kreet:
Kijk daar IDaarDaarDaar zijn
ze Iwaarop een seconde later het com
mando volgde:
De „Agenzia Sitefani" meldde, dat gis
termiddag de opstandelingen 'wederom
een aanval hadden gedaan op de stad,
juist nu een deel der verdedigers b,ij
Siak slaags zijn. Men vreest, voegt het
blad er 'bijl, dat de opstandelingen In
grooten getale de staf zullen binnen
rukken. Dit bericht echter, dat alleen uit
Italiaansche bron kom}, zal wel weer,
zooals vele berichten van die zijde, ge
fingeerd zijn, en zal wel alleen in de
wereld gestuurd woirdey om vde onrust te
doen toenemen, want afghteraf blijkt hoe
tenger hoe meer, dat ïltalië de laats/te
dagen in Albanië geen zuiver s'pel speelj.
De aanval der Albaneezen was zoo ver
raderlijk en daarbij zoo meestervol, dat
bij vélen de indruk geyestigd werd, dat
bekwame officieren hen moesten aanvoe
ren. Het vinden van de Italiaansche ge
weren bij de opstandelingen weet de
„Agenzia IS,tefani" weder zeer nahiuriijk
te verklaren ,maar ons lijkt de zaak min
der natuurlijk en dat sommige corres
pondenten meenen, dat bekwame offi
cieren de opstandelingen aanvoerden,
lijkt ons evenmin zoo natuurlijk,.
Ook de Fransche bladen zoeken ver
band tusschen de kwestie van Thomson
met Italië en den aanval der opstande
lingen op Durazzo,. Zoo ook de„Temps",
die, weliswaar in zeeir voorzichtige ter
men, maar niettemin toch zinspeelt op
het verband, dat kan "bestaan tusschen
de geschillen van Thomson en Aliotti en
den dood van Thomson.
iWij vragen ons zelfs af, of het alleen
Italië is, dat te Durazzo een niet prijzens
waardige rol speelt Het vermoeden, dat
men niet met eerlijk spel heeft te doen
bij sommige mogend heden, maakt het te
moeilijker den toestai .i zuiver te beoor-
deelen en een voorspelling te wagen om
trent de vraag, of de vorst zich zal
kunnen handhaven, of dat hij het landje,
dat de vorsten hem onder schoone voor
spiegelingen gunden, en waar zij hem
leelijk in den steek lieten, zoo niet tegen
werkten, zal -opgeven,.
iWel worden er nu ook in de Italiaan
sche bladen stemmen vernomen, die het
Ojptreden der Holllandsche officiëren
prijzen en zelfs hulde brengen aan den
zoo gehaten Thomson,. Zeis de zoo ver
guisde kapitein Fabius, die de beide Ita
lianen gevangen mam; wordt thans ge
schilderd als een élite soldaat.
In de internationale/politiek met al'die
onsympathieke intriges beteekent dit ech
ter weinig. De dood van majoor Thomp
son geeft de „;Neue Freie Presse" dan
ook aanleiding om ernstige verwijten aan
Italië te doen,.
De sombere indruk blijft hangen, zoo
schrijft dit blad, dat d!e Italiaansche diplo
matie nog gisteren een man uit Durazzo
heeft willen verwijderen, die heden zijn
bloed voor de bescherming van de stad!
heeft vergoten,. Nu jligt hij door een kogel
doorboord ter aarde gestrekt en Italië
heeft een satisfactie, die het zoo zwaar
op1 het hart valt, dat in het Romeinscbe
parlement met eere de nagedachtenis van
den wakkeren Nederlandschen officier is
herdacht. Zjijn familieleden, die hij achter-
Vuur., y
Het was een granaat, die op *t geluk
af was afgeschoten., Nauwelijks hoorde
men de losbranding; Zijl werd overdon
derd door een verbazenden knal en het
geheele schip beefde als: een vboom' on
der een krachtigen bijllhouw.(
Een reusachtige waterhoos sloeg op
het dek neer en bijna oogenblikkelijk
begon het schip over te hellen paar dén
kant, vanwaar het schot was gevallen.;
De Japansche torpedo had de Mac
kenzie op de hoogte van de machine?
getroffen en daar het Amerikaansche'
stoomschip niet evenals de oorlogssche
pen van verschillende compartimenten
was voorzien om het onmiddellijk zinken
te voorkomen, liep de bloot jeer spoe
dig met water volL,
Toen luitenant Archibald Forster, na
dat de hoos was neergevallen, den com
mandant zocht was deze verdwenen, dè
enorme vloedgolf had hem (medegCnoMen
met een stuk van de commandobrug.!
Een vreeselijike verwarring heerschte
er op het ongelukkige schip, dat binnen
enkele minuten zou zinken..
De matrozen van de Mackenzie waren
niet gewöon aan die dicipline, die op
oorlogsschepen de bemanning in staat
stelf, zelfs in het meest kri)tieke oogen
blik aan de commando's gehoor te ge
ven. Zij liepen verbaasd rond als ratten
laat, zullen misschien geen antwoord we
ten te vinden op de vraag, waarom hij
zijn -leven liet. Niet voor zijn vaderland,
rniaar voo:r een volk; dat hij nuttig meende
te kunnen zijn, een volk waaraan hij zich
imet al z'n kunnen wijdde, om het uit
verwildering tot een hooger plan van
beschaving op .te voeren en zijn toe
komst en vrijheid te verzekeren.
iLieden, behoorende tot dat volk, niet
eens door geloofshaat verblind, maar veilé
spitsboeven, geworven door buitentend-
sche agenten, hebben voor een paar zil
verlingen de schanddaad' begaan, een
man te dooden, die hun stam tot een
heid wilde brengen en naar buiten weer
baar maken, opdat hij niet zou worden
vertreden.
Nooit heeft er snooder ondank be
staan, en deze moord zal voor Albanië
altijd iets blijven, waarvoor de natie zich
moet schamen en dat zij als een brand-
Imerk op1 het voorhoofd moet bLijveu
voelen schrijnen^
Een tölegram uit Durazzo meldt, dat
tegen den avond de opstandleringen twee
onderhandelaars naar den vorst zomdien
om een wapenstilstand te vragen van
twee dagen, teneinde de dooden te kun
nen begraven* Het verzoek werd echter
door den vorst afgewezen*
De dood van Thomson.
Over den dood van Thomson ont
vangt de „Coiriere deila Sera" uit Du
razzo nog de volgende bijzonderheden
Sedert het begin van het gevecht reed
Thomson te paard langs de linies en
loopgraven en moedigde de strijders aan
met de weinige Albaneesche woorden die
hij kende* Zijn opwekkend woord had
buitengewone uitwerking, daar hij groot
gezag over de troelen had. Tegen 5 uur
bevond Thomson zich bij den heuvell aan
den ingang der stad op "dén weg naar
Sjak* 'Hij was te paard en volgde door
zijn kijker de nadering der opstandelin
gen. Zjch tot twee journalisten wendend,
gaf hij hun den raad heen te gaan met
de woorden: „Er is hier gevaar om ge
troffen jta worden." Op dat oogenblik
trof hem een ..geweerkogel in de volle
borst Thomson wankelde en viel op den
grond, in de armen van een paar gen
darmen, die toesnelden. De "kogel had
een slagader doorgesneden.
De dappere officier stierf bijna dadelijk
zonder een woord meer te uiten.
Het bericht van Thomson's dood werd
spoedig bekend in de stad, waar het
een onbeschrijfellijken "indruk maakte.
Onder de laatste berichten konden wij
in ons blad van gisteren nog melding
maken van de plechtige begrafenis,. Thom
sons stoffelijk overschot is uit het paleis
van den vorst begraven. De kransdragers
openden den lijkstoet; er Waren o„ a.
kransen van het Oostenrijksche en het
Italiaansche gezantschajp en van Albanië.
De lijkkist, met de Nederlandsche vlag
bedekt, werd gedragen door gendarmen
en begeleid door Oostenrijksche en Ita
liaansche matrozen. Voor het paleis sloot
de vorst ,na een lauwerkrans en de
hoogste Albaneesche orde op de kist te
hebben gelegd, zich bij den stoet aan.
in een brandend huis.. De orders van de
officieren waren niet bij machte hen in
bedwang te houden, toen rij verward
dooreen naar de slbepen snelden., Twee
bootjes sloegen om voor rij zich van
het schip hadden kunnen verwijlderen.l
Een andere sl'oep, die door onbekwame
handen werd gemanoeuvreerd, bleef met
het achterste gedeelte hangen het
gevolg ,dat alle ongelukkigen, die er
in hadden plaats genomen, in zee vielen./
Een scherpe, zware rook verborg met
een somberen sluier de onbeschrijfelijke
tooneel'en, die zich toen op de brug af
speelden en plotseling zonk de Macken
zie in een maalstroom van schuim'.,
Door de draaikolk was het schip bij
de acetyleen-granaat gebracht, waarVao
het gesuis de vloeken en de kreten over
stemde de Mackenzie sleepte de vuur
baak naar den afgrond mede, die het
tragische tooneel had verlicht, en alles
was weer in een dichte duisternis ge
dompeld*....
Na de ontploffing had Maurice Rim-
baut getracht hiitenaht Forster mede te
trekken.,
Maar de officier had met het hoofd
geschud.;'
De commandant is er niet meer,
zeide hij: m'ijn 'plaats is hier., Adieuj
Tracht ze te redden, als het nog tijd is.j
Op hem volgden de Nederlandsche offi
cieren, het geheele diplomatieke corps,
de Oostenrijksche en de Italioonsche ad
miraal en de officieren der oorlogssche
pen. Oostenrijksche en Italiaansche ma
trozen sloten den stoet;.
De spanning tusschen Griekenland
en Turkije.
De „Kölïi. Ztg." ontvangt uit Turksehé
bron een bericht, waaruit blijkt, dat
245,.000 vluchtelingen uit Griekenland
naar Turkije zijn gevlucht. De Turksehe
regeering heeft alles gedaan om deze
menschen, wien alles ontnomen was, een
onderdak te verschaffen.
Dit bericht wordt echter wederom door
de Orieksche regeering tegengesproken.
De Russische gezant heeft de bemidde
ling tusschen de Porte en het Orieksche
patriarchaat op zich genomen.
De militaire diensttijd.
De driejarige dienstplicht blijft nog
Heeds de zwakke plek in het nieuwe
pransche ministerie! De radicale en
socialistische bladen wij'zen er met droef
heid op, dat elke hoop op den terug
keer tot den tweejarigen diensttijd voor
lioopig moet worden opgegeven. Jaurè?
zegt echter, dat de strijd weldra zal
Kvorden hervat en dat de quaestie bij
elke gelegenheid aan de orde zal worden
gestéld.
He „Radical", de „Lanterne" en de
„Aurore" betreuren de scheuring in het
blok; de meeste geunifieerde radicalen
toch heblben voor Viviani en den drie
jaarsdiensttijd gestemd ,ondlanks het pro
gram van Pau. Hunne ontmoedigende
ppmerkingen toonen, dat de toestand
voor het kabinet goed is en dat het ten
minste den eersten tijd rustig zalS laymen
leven,
De instortingen te Parijs.
Ontzettend moet de indruk geweest
zijn bij de voorbijgangers, die getuige
Waren van dde instortingen en plotseling
voor hun oogen het plaveisel zagen ver
zinken en menschen en wagens in de
zwarte diepte zagen wegzakken. En dat
alles bij stroomenden regen en ratelen
de donderslagen. Hoe plotseling de in
stortingen plaats hadden, blijkt wel uit
het verhaal van een politieagent, die op
de Place St. Philippe du Roulé dienst
deed. Juist waren twee trammen gepas
seerd, toen de grond openscheurde. De
man had nog juist den tijd een taxi,
die in volle vaart aankwam, te doen
stoppen: de wagen bleef staan met de
voorwielen op den rand van het gat.
De „Matin" herinnert er aan, dat on
geveer een week geleden op die zelfde
de Place St. Philippe du Roulé alreeds
een auto gedeeltelijk in het plaveisel is
weggezakt. Men behoefde geen inge
nieur te zijn, zegt het blad verder, om te
zien, dat de weg boven de Metro-lijn
St. Clouo-Opéra aan het verzakken was.
Maar, schrijft de „Matin" scherp, dat
merkten alleen gewone voorbijgangers
en journalisten op. Die knappe' inge
nieurs, die sinds twintig jaar bezig zijn
Parijs te ondermijnen, en de autoriteiten
die maar steeds weer last geven tot
Op de brug overzag de jonge inge
nieur den verwarden troep matrozen em
eenige passagiers, die naar de sloepen
snelden.! i
En aanstonds schoot hem1 in de ge
dachte ,dat hij in het bezit was van
een bootje, dat al de andere verre over
trof, omdat het buitengewoon lich(Hwas
en terzelfdert'ijld buitengewoon sterkt!
Heft geteerde zeil', waarmede hot was
bedekt, zou voorkomen ,dat het door
het water werd beschadigd en als een
enorme bloei zou het boven bÜjlven drij
ven.'
Niemand dacht er overigens aan he4
hem' te betwisten, aller aandacht wa'
op de slbepen gericht!
Hij stond dus alleen bij het schuitje
van Zijin bestuurbaren ballon en zag aa
zijn voeten den bijl' liggen, dien de or
bekende vluchteling op de brug had 1.
ten vallen. Plotseling kreeg hij een i
geving.'
In een oogenblik kapte Maurice Rir
baut de kabels door, waarmede h
schuitje aan de b'rug was bevestigd,
h'ij was vastberaden genoeg om toe
zien, dat het door geen enkell tou1
meer aan het schip verbonden was,
daar hij voelde., dat de brug hoe lan£
hoe meer begon te helllen, snelde hij n:
den Riitenant 4
^Wordt vervolgd)