5e Ja <ra:?»rn»
No 1362.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG. UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
DE ABONNEMENTSPR!|S bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/# cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Zaterdag
4
April
IQ 14.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Qroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent: aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit DRIE
BLADEN en een GE1LLUS-
IREt.RD ZONDAGSBLAD.
Staan de Katholieken achter op
zedelijk gebied?
Met een buitengewone brutaliteit
wordt meermalen door anti-Katholieken
stoutweg beweerd, dat de Katholieken
■op zédelijk gebied niet hooger staan,
idan dc niet-gelbovenden. Zelfs worden
Katholieken, soms beschuldigd, dat
wij zedelijk-minderwaardig zijnzoo
durfde het socialistisch kamerlid Vlïer-
gen in een rood Belgisch orgaan „Le
5eupl:e" den groven en smadelijken las-
i:ter verkondigen, dat „de katholieken alle
kenteekenen van zedelijike minderwaar-
vdigheid vertoonen".
Het is een buitengewone brutaliteit,
dat dergelijke lasterlijke beweringen wor
den gelanceerd door hen, die behooreit
tot een richting hetzij de liberale?
hetzij de socialistische die njet erkent
een objectieve norma voor dezedet-
lijkheid. niet erkent vaste wetten,
welke de zedelijkheid van een handeling
i bepalen. v
B,ij de discussies in de Eerste Kamer,
naar aanleiding van een verordening yan
den Delftschen Biurgemeester, waarbij de
opvoering van een bepaald tooneelstuk'
werd verboden, verklaarde de ministen-
preinier Con v. d. Linden, dat de bur
gemeester 'het recht heeft een tooni^eb-
stuk te verbieden als onzedelijk, zoo
de meerdeheid in een gemeente zich aan
een dergelijk stuk zo,u ergeren en het
als strijdend met de zedelijkheid zou
veroordeelden. In deze woorden van den
heer Cort v. d. Linden ligt duidelijk uit
gedrukt de liberale opvatting van de
zedelijkheidAls de meerderheid in een
of andere gemeente een tooneelstuk als
onzedelijk beschouwt, kan het als onze
delijk worden verboden, anders niet.
r blijft hier de objectieve non-
in awaar blijven hier de v a s t e regels,
waarin wordt bepaald, wanneer een daad
zedelijk goed of zedelijk kwaad is.
Van den willekeur i%g*en wil van een
toevallige meerderheid hangt het af,
I of de burgemeester eener gemeente een
tooneelstuk mag verbieden, als strijdig
tiet dc zedelijkheid
Zee is de zuiver-!ib'erale opvatting.
E' de sociaal-democratische zedelijk
heids ktgrippen verschillen ni et van die
der vrijzinnigen.
Nu dringt zich als van zelf bij ons
de vraag op: Zon dan de zedelijkheid
bij de Katholieken, die vaste zedelijk
heids we-ter. aannemen, htm geleerd door
be Kerk, lager jtaan dan Inj de nietL
kaïholicken, aan bij de niet-geioovenden r
Voordat wij een onderzoek in deze in
stellen, is het steeds duidelijk, dat op
deze vraag ontkennend moet worden ge-
ajrhvoord.
Als de anti-katholieken ons de grie
vende be .chulidiging voor "de voeten wer
pen, maken zijl, om aan hun beweringen
eeii schijtn van waarheid te geven, ge
bruik van eenige ongunstige gegevens
de rmoarabstatistiek, een zijd ig voor
gesteld.
Om het eenzijdige van dergelijke on-
'Metenschappel'ijke statistieken aan te
toon en heeft de Zeereerw. heer J. dje.
Bie, l'eeraar in de iwijisbegeerte te Mec'hje)-
Den, een (studie uitgegeven pnder den titel
„Staan de Katholieken achter op zede
lijk gebied 1) In een klemmende argu
mentatie bewijst de schrijver, dat de
waarde der Crimineel'e statistiek utfterst
gering iszij houdt geen rekening met
verschillende factoren, enz. enz,, kort
sa am gevat, „zij is een zeer gebrekkige
en onzekere maatstaf der onzedelijikv
heid". Het eerste hoofdstuk van het
boekje, waarin de geleerde schrijver dat
bewijst, is een voorbeeld van een zui
ger-logische betoogtrant.
Maar al' zou aan de Crimineel e stati
stiek waarde zijn te hechten, en al
zouden in Katholieke streken de
meeste personen in aanraking komen
met den strafrechter (wat ook lang niet
altijd waar is) dan nog is n i e t bewezen,
dat de katholieken op zedelijk gebied ten
pftter staan.
„Het mag ons niet verwonderen" zegt
de schr. „dat de invloed van den gods
dienst zich minder doet gevoelen op de
ftminaïiteit dan .op andere 'misdrijven
van zuiver zedelijken aard, want, of
schoon de ongel'oovige de voorbehoei-
dingskraclht }van den godsdienst mist, toch
vindt hij in de burgerlijke wet nog rede
nen genoeg om alle vergrijpen te ver
mijden. De rechterlijke vervolging met
gansch haar sleep van onaangenaamhe
den, zal' vele mensdhen, voornam lijk de
meer beschaafde, genoegzaam van alle
wetsovertredingen verwijf eren. Maar
wanneer het zaken geldt van zuiver mo-
reelen aard, misdrijven tegen de zeden
wet, waarover de burgerlijke strafwet f
zich niet bekommert, dan verliest de on-
geloovige, met zijnen godsdienst, ook
,eene groote zedelijke kracht, die hem
tot tfem kon dienen dan staat hij theestal
ontwapend tegenover zijne drieften en
zal niet zelden bezwijken".
In een viertal' hoofdstukken gaat de
Eerw. schrijver na en toont hij met cij
fers aan, dat de Katholieken wat be
treft misdaden van zuiver-zedelijke aard
een zeer gunstige plaats innemen.
Zelfmoorden. „De statistieken'*,,
al'dus de schrijver, „spreken klaar en
duidelijk ten gunste van den Katholieken
godsdienst,, „In zake zelfmoord, heb
ben wij ten voordeele der Katholieken
een zeer beduidend verschil, dat zich
oyeral en altijd voordoet, en dat zich]
blijkbaar alleen laat verklaren door de
"verscheidenheid der gezindten"»
Echtscheidingen. Uit de dijfers
ibllij'kt duidelijk, dat deze ramp onder
de Katholieken veel minder voorkomt
dan onder de nietakathol'ieken. Zoo tel
de men in ons land b„v. in 1909 gemid
deld 19 echtscheidingen per 1000 huwe
lijken in dat jaar gesloten; ia de twee
Prdtestan iscilie provincies Drenthe cn
Groningen 10 a 11, in de twee katholieh
ike, Limburg en Noord-Brabant, slechts
2 en 3.
Onwettige geboorten en be
perking der geboorten. Ook wat
deze twee gevolgen van zedelijke achter
uitgang betreft, staan de Katholieken in
een bijzonder gunstige positie. Blij hen
komen, zooals de Cijfers zeer duidelijk
uitwijzen, het kleinste aantal onwettige
geboorten voor, onder hen schuilt niet
het dreigend gevaar der geboortevermin
dering, waarover van .alle kanten een
noodkreet weerklinkt. De 'twee hoofd
stukken aan bovengenoemde onderwer
pen gewijd zijn hoogst lezenswaardig.
De schrijver besluit rijn zoo interes
sante beschouwingen aldus:
„Indien wij nu de gegevens der tpo-
raaf-statistiek met bel rekking tot den
godsdienst, in het- kort willen /samen-
Vatten ,dan moeten wij,tot de volgende
besluiten komen.
Wij hebben gezien dat o; het gebied
der Criminaliteit het :'esul aat r.fwdsse-
l'end isdat de katholieke bevolkings
groepen, hier met hooge, daar met lage
tejijfe; s optredendat daar waar zij bo
ven de andere staan, altijd oorzakerj
voorkomen van economischen of maat-
schiappelijken aard, die de zedelijke
kracht van den godsdienst verijdelen.
Daarenboven hebben w.ij doen aanmer
ken ,dat het verschil tusschen Katho
lieken en andersdenkenden meestal ge
ring zal zijin op crimineel gebied, en
dat men 'zich op zuiver zedelijk terrein
moet begeven om den invloed van den
godsdienst op de zeden te bestudeeren.
D|it hebben wij gedaan met de zelf
moorden, echtscheidingen, onwettige en
wettige geboorten te onderzoeken. Daar
hebben wij telkens de Katholieken eene
zeer gunstige plaats zien innemen; daar
hebben wij tusschen hen en de anders
denkenden een zeer beduidend verschil
waargenomen, dat zich overall en altijd
voordoet, en dat zfch blijkbaar alleen
Voldoende laat verklaren door het ver
schil der godsdienstige gezindheid."
Waarlijk „de leering van Christus is
en blijft een weldaad voor het mensch-
dom zij is en (blijftde weg de waarheid
en het leven".
Deze gedachte wekke ons niet op
tot zel'f-genoegzaamheid en zelfverhef
fing, maar ontvlamme in ons de liefde
en stale in ons de kracht om Christus'
leer in de schoonheid yan ons menschero-
l'even uit te stralen en de weldaad varl
die leer als een warme 'zonnegloed te
laten lichten boven de hoofden en har
ten van zoo velen, wier leven koud is
en duister, omdat zij niet wandelen in de
kennis van den Meester en het onder
houden van Zijta geboden.
Ten slotte de hartelijke wensch, dat
het hier aangekondigde boekje in veler
handen moge komen.
J) J. de Bie, S. T, L., l'eeraar in de
wijsbegeerte te Mechebn Geloofsver-
dediging Antwerpen.
V Godsdienst en Politiek.
Donderdagavond trad de heer K. j.
Deierkauf, predikant d- r Luthersche ge
meente te Breda, aldaar voor den Bond
van Vrije Liberalen op, met het on
derwerp: „Godsdienst en Politiek."
Dit was voor de tweede maal. Zijn
eerste lezing over dit onderwerp in dien
zelfden kring, was, volgens spr., niet
goed begrepen; daarom zou hij het nu
nog eens wat duidelijker trachten te
zeggen. En hij betoogde, volgens een
verslag in het „HbJd.":
„De godsdienst is niet buiten het
politieke leven te houden. Hij is een
centrale macht, die zijn stralen naar alle
kanten uitzendt. Hij doordringt gewe
ten, verstand, kunst, huwelijk en maat
schappelijk leven. Wat zou dat voor
een gebied zijn, het politieke leven, als
overal elders wel, maar daar niet de
godsdienst doorwerken mocht? Voor den
godsdienstigen menscb kan er geen ter
rein zijn, waar de godsdienst zich niet
daadwerkelijk toont.
„De liberalen hebben dit echter schijn
baar niet begrepen en zich steeds ver
zet tegen de vermenging van de religie
met de staatkunde. Ook zij hebben de
begrippen verward.
„Deze begripsverwa ring is hun in
den loop der jaj'cn r-r ••ade-N'g ge
weest. Zij hebben zoo den schijn op
zich geladen ongodsdienstig te zijn, dr.
Kuyper vrij spel gelaten, toen hij de
antithese stelde, een groot deel van het
volk juist daardoor van zich vervreemd.
En nog steeds moeten wij allerlei on
ware beschuldigingen -.verdragen.
„Tegen die begripsverwarring nu pro
testeeren wij. Het wordt nu toch wel
eens tijd die begrippen zuiver te stel
len."
Men zou zoo zeggen: „dat klinkt
mooi," maar even later kwam toch het
zoogenaamd liberale aapje onwillekeu
rig weer uit dezen zoogenaamd gods
dienstigen mouw kijken, want de heer
Deierkauf wilde:
„De partijprogramma's wijzigen in
dien zin, dat overal, waar nu gods
dienst staat, dogmata of kerk komt te
staan; en daarnaast den nadruk leggen
op het feit, dat de liberalen niet zijn
tegen een samengaan van godsdienst
in den volstrekten zin des woords met
de politiek. Zij zijn immers niet te
scheiden."
'Hegrijpen wij den redenaar goed
hij w larschuwt zoo nadrukkelijk tegen
begripsverwarring, dat we wel extra
voorzichtig mogen wezen dan is zijn
„godsdienst in den volstrekten zin des
woords" zoo iets als het welbekende
„Christendom boven geloofsverdeeld
heid", welks aanhangers bij voorkeur
hun vroom gemoed gaan luchten in
Gods vrije natuur, waar ze immers los
zijn van „dogmata en kerk."
Wie kennen dat wel. Dat is zoo'n
godsdienst op ieders eigen houtje, waar
bij men zoowat in 't onbestemde iets ge
looft en onmiddellijk van zich afbijt, zoo
dra iemand op inconsequenties wijst in
de zelfverzonnen leer en haar toepassing.
De heer Deierkauf zal het wel heel
goed meenen en onder wie hem met in
stemming toejuichen of bijvallen zullen
cok wel personen zijn, die in gemoede
'l rechte spoor meenen gevonden te heb
ben, maar wij zijn toch van zoo'n zw!e-
venden en zwervenden godsdienst niet
gediend. Er zit geen stuur in of 't
moest dan zijn een stuur tegen „dogma
en kerk." Maar daar hebben wij geen
nieuwe programformeeringen voor noo-
dig. Dat zaakje zien we dagelijks aan 't
werk.
Wiij zullen maar wel aan dogmata en
kerk vasthouden, dat 's het secuurste.
BUITENLAND.
ALGEMEEN OVERZICHT.
De rechter van 'instructie, "Boucard,
heeft bezoek gehad van Caillaux,
den echtgenoot van de moordenares
van Calmette. Caillaux kwam den rech
ter vragen, of deze hem tegen 'de vol
gende week als getuige wilde hooren,
daar hij een lange lijst van personen heeft
'<jp te geven, wier verklaringen van nut
konden zjjin bij de verdediging der moor
denares.
Des namiddags verscheen de hoofd
redacteur van «de „Radical", Simon Del
bas, voor den rechter van instructie. Del
bas verklaarde, 'dat hij op 16 Maart in
het kabinet van Caillaux was, toen ma
dame Caillaux daar binnenkwam om met
haar echtgenoot te gaan déjeuneuren. Blij
het gesprek, dat zich alsdan ontspon,
werd er slechts gesproken over de cam
pagne van 'de „Figaro", Madame Cail
laux gaf hem onder bedekte termen te
verstaan, dat zjj vreesde voor de publi
catie van andere brieven.
Ook twee dagen te voren, toen Delbas
madame Caillaux ontmoette, had zij hem
reeds haar vrees te kennen gegeven, dat
de „Figaro" het rapport-Fabre zou pur
bliceeren.
Vervolgens werd Du Mesnil, directeur
van de „Rappel" gehoord Hij deelde
den rechter van onderzoek mede, dat hij
op Zaterdag 14 Maart Caillaux had mee
gedeeld, dat twee van zijin Parijlsche col
lega's in het bezit waren van het docu-
ment-Fabre en dit wilden publiceerenj.
Op dien dag wist madame Caillaux ook
reeds, dat nog andere bladen dan die
„Figaro" sensationeele documenten zou
den gaan publiceeren, maar volgens d,u
Mesnil, kon het niet de vrees zijin ge
weest voor de publicatie van deze do
cumenten, die madame Caillaux deed be
sluiten naar Calmette te gaan.
Ten slotte heeft Bioucard madame
Gueydon, de vroegere echtgenoote van
CailDuy, ontvangen, Zij kwam met kracht
protesteeren tegen de verklanngen, welke
door den journalist André Vervoort wa
ren afgelegd, en volgens haar louter leu
gens waren. „Nooit of te nimmer", zoo
zeide ze, „heb ik aan een journalist of
een blad brieven van Caillaux ter pu
blicatie aangeboden."
Zooals wij gisteren reeds meidtien, is
Torreon gevallen.
Te (New-York zijin nadere berichten ont
vangen over de vermeestering van deze
stad. Villa heeft de stad na zes dagen
onverpoosd vechten genomen. Overdag
werd gebombardeerd, rs nachts ge
stormd. De eerste twee dagen was ook
overdag gestormd, doch dat kostte te veej
menschenlevens. Herhaaldelijk zijn stel
lingen veroverd en weer verloren. "Den
laatsten dag is verwoed in de straten
gevochten. v
Villa schat de verliezen der regeerings-
troepen op 2500 dooden en gewonden*
Zijin eigen verliezen geeft hij niet op,
maar ':e zullen zeer groot zijn, ook om
dat het verplegingsmateriaal der opstan
delingen zeer onvoldoende was. Honden
den gewonden zijn door honger en 'dorst
op het slagveld omgekomen. Er heerschte
tijldens den strijd een ondraaglijke hitte*
De troepen, die Huerta oiider generaal
De Moure tot ontzet van Torreon had
gezonden, Jiebben 'hun doel niet kunnen
bereiken. Generaal 'Villa heeft zij' bij San
Pedro de las Colonias, waar een zijner
onderbevelhebbers een sterke stelling hadl
ingenomen, tot staan gebracht. Vojgens
den correspondent der New York Herald
te Mexico, loopen deze regeeringstroe-
pen gevaar omsingeld te worden. Gene
raal Maas is uit Saltillo met 1800 man
op Weg om hen te ontzetten.
Hetzelfde blad verneemt uit Vera Cruz,
dat in Tampico groot watergebrek
heerscht. Sedert negen dagen is de toe
voer van water afgesneden en reeds zijn
besmettelijke ziekten, vooral pokken, in
de stad uitgebroken. De troepen der op
standelingen, die de stad belegeren, wa
gen geen aanval.
Generaal Essad Pasja, de
Albaneesche minister van Oorlog
heeft zijn zin weten door te drijven. Vorst
Wilhelm van Albanië maakte op zijn aan
dringen een einde aan de vredesmissie
van majoor Thommson in Epirus en riep
dezen.Nederlandschen officier terug naar
Durazzo, Essad Pasja wil vechten, met
wapengeweld Epirus dwingen zich te
onderwerpen aan het gezag der Alba-
neesche regeering, en de eer van deze
daad, van dit politiek en militair succes
eischt Essad Pasja op voor zich zelf. Het
optreden van de Nederlandsche officieren
en hun invloed zijin dezen eerzuchtigen[
man van het begin af blijkbaar een doorn
in 'toog geweest, en de wijze waarop
majoor Thomson zich van 'zijn zending
kweet, werd 4oor Lssad Pasja de aan
leiding of liever: -een geschikt voor
wendsel om aan Thomson als gevol
machtigde het beentje te lichten.
Volgens den correspondent der groote
buitenlandsche vooral TDuitsche en
Italiaansche dagbladen deed Thomson,
aan de Epiroten inderdaad zeer ruimq
concessies, tegelijkertijd echter aan dej
vertegenwoordigers der Epiroten duide
lijk te verstaan gevende, dat van een
onafhankelijk Epirus of van een toevoe
ging van iZuid-Albanië aan Griekenland
geen sprake zou kunnen zijn, daar de mo
gendheden ter Londensche conferentie
anders beslist hadden.
Doch deze onderhandelingen worden
hem door Essad Pasja hoogst kwalijk ge
nomen, en de vorst, die Thomson met
de meest uitgebreide volmachten naar
Epirus zond, heeft hem verwezen naar de
regeering, d. w. z. naar den almachtigen
man, Essad Pasja. Men weet, dat het
tusschen dezen 'en majoor Thomson tot
een hoogloopende woordenwisseling is
gekomen. "Essad 'moet nu zelf het zaakje
maar zien op te knappen met geweld, met
het prachtig legertje, hetwelk hij uit den
grond denkt te kunnen stampen. Indien
er hier in Nederland stemmen opgaan*
die bezorgdheid uitspreken voor het lot
en voor de mislukking van den arbeid
der Nederlandsche officieren in Albanië,
dan is dit zeker niet daarom,, dat ver
ondersteld wordt, dat laatstgenoemden/
opzien tegen ontbering of wijl het hun
ontbreekt aan moed 'en volhardingsver
mogen, doch omdat rij1 in Albanië te
strijden zullen hebben 'met 'qen stelsel)-
inatige, hardnekkige, onverzoenlijke te
genwerking van een 'eerzuchtig man als
Essad Pasjai,
Men zegt zoo wordt uit Durazzo
geschreven dat het conflict tusschen
majoor Thomson en Essad, welk conflict
natuurlijk meer zijn oorsprong vindt in
Essad's eerzucht dan in meeningsverschil
in zake Epirus, daar de van zijn bevelen
onafhankelijke Uipllandsche officieren hein.
een doorn in het oog moeten zijin een
tamelijk ernstig karakter heeft aangenon
men. Van Essad Pasja zou het intus-
schen zeer onverstandig zijin, dit conflict
op de spits te drijven, want de buiten
gewoon bekwame Hollandsche officieren
zijin hier en in het geheele land zeer
populair en bemind.
GEMENGD.
De Amerikaansche bladen maken
melding van een donatie door J. D.
Rockefeller aan het Rockefeller In
stituut voor Medische Onderzoekingen
in New-York. Het is een gift van 2i/a
millioen gulden welke het totaalbedrag
der schenkingen van den petroleumka-
ning aan dat Instituut op 25 millioen
brengt. Tot dusver had het instituut
zijn werkzaamheden beperkt tot biolo
gische onderzoekingen die van belang
zijn voor de kennis der ziekten van den
mensch. Maar de nieuwste donatie is
bestemd-om het aan het instituut moge
lijk te maken zijn onderzoekingen uit
te breiden op het gebied van ziekten bij
de dieren.
Volgens een becijfering in een der
groote Londensche ochtendbladen heeft
Rockefeller tot dusver reeds tot een be
drag van 434 millioen gulden weggege
ven voor wetenschappelijke en onder
wijsdoeleinden.
[Men vreest, dat ide s t a k i n g onder
de mijnwerkers van Yorkshire lang
zal duren, langer misschien dan de groo
te staking van 1912; ook, dat de staking
zich over het heele land zal uitbreiden.
Als reden wordt opgegeven ontevreden
heid met de werking van de wet op het
minimumloon. De leiders hebben ver
geefs getracht de staking tegen te hou
den.
De staking in het bouwbedrijf te Lon
den, die nu al verscheidene weken duurt,
breidt zich uit
Wat te vermoeden was, nu zij niet
op vrije voeten werd gesteld, heeft in
het Lagerhuis de minister van binnen-
landsche zaken bevestigd: Mary Ri
chardson, de kiesrechtvrouw, die de
Venus van Velasquez heeft geschonden,
wordt in de gevangenis kunstmatig ge
voed. Men mag niet toelaten, dat zij
zelfmoord pleegt door uithongering, zei
de minister.
Wiij hebben onlangs gemeld, dat
Theodoor Rosevelt, de jager op
groot wild, in de binnenlanden van Bra
zilië, zou zijn overkomen, n.l. dat zijn
expeditie bijna alles had verloren in de
