1 e
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Uit Stad en Omgeving.
5e Jaargang
1 No. 1274.
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bi] onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwarto
Afzonderlijke nummers 2Vfl cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Donderdfig
December
1013.
P 1 ^VERTEN HERRIJS b dnagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
inden inededeelingen van 1—5 regels f 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
b vijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
KAMEROVERZICHT.
TWEEDE KAMER.
'IM rechterlijke macht.
Veel is er in de mi d{dagtvie r^ad'e rinjg
glösproken over de .rechterlijke macht.
Gelukkig zijn ons gjeslpaandi gebleven de
onhebbelijkheden van d|en heer Duys,
wien andere jaren de bestrijding van
de „klasse-justitlei" is opgédjragjen. Die
zen keer hadri.en de he eren Sannes en
Mendels d;e wapdnlrusting aangfetrokken.
Die heer Saninies pleitte yoor Ie eken-
fieichltspraak, terwijl zjijln' collega Men
dels daar iets minder voor scheen' te ge
voelen. Beide sociaaldemocratische af-
geiviaardigfdie waren echter hierini volko
men eensgezind, dat Zij de beoorde el ingf
der daden van d|e lagere standen bij die
rechters van hoogéren stand niet in vei
lige handen achten, al zijn d|eze ook*
Van goeden wil. Zij kunnen nl. aldus
de afgevaar'diigjde zich niet indenken
in het leven der lagere standen. 't Zou
wel treurig zijn, als dat waar was treu
rig ook Voor de h e er en sociaal-diemo-
crjaten zelf, die d|an ook' niet van de ver
langens der proletariaten op dje hooigfte
kunnen zijn. Intusschen is een zeker
lee'ken-element (d.w.z. een element van
niet juridisch-gevormdien) niet on-
ge'wenscht, zooals, die heer Van1 Wijnber
gen er ook' den minister toegaf. Maar
voor zakelijke onpartijidigheidi. is toch
allereerst noodig een nauwkeurig on
derzoek en kennis v,an die positieve wet
geving, welke laatste eigenschap alleen
bij den rechtsgeleerde is te vinden. Hoe
de heer Mendiels de klasse-justitie-hian!
echter heeft kunnen pleiten Voor een
nog grooter macht aan den rechter is
nog niet duidelijk geworden.
In de avondzitting kwam D'f. Nolens
op tegen die opheffing Van het verbod
van' nachtarbeid door vrouwelijke amb
tenaren in de Post en Telegrafie. Die
heer, Nolens stalde een 'motie vooir, waar
over heden*zal wordien' gestemd. Mor
gen hier iets meer over.
ALGEMEEN OVERZICHT.
De katholieke wereld is geschokt dpor
het overlijdensbericht van
Kardinaal Rampolla
En daarom mogen we Wel ons over
zicht van de belangrijke 'gebeurtenissen
in het buitenland' beginnen met nog[
eenige bijzond'erhed|en over het sterven
van dezen grootcn man. De volg£nd[e
b'ijlzonderhedjen ontleenen we aan een
particulier telegram van de „Msb."
Gedurende de laatste dagen gevoelde
kardinaal Rampolla, dje ondanks zijn
zejventig jaren nog) een vrij krachtige
gezondheid genoot en poig steeds; een
flinke figuur was, zich niet ergWel
hij klaagde veel over d/é heersöhjendje
koude. Niettemin bleef hij zijn leven van
eenzame afzondering, bijna gfeheel aan
zijn geliefkoosde studie /gjewijd, voort
zetten.
Maandag (gjmg' 'Zijne Eminentie nqgf.uift
FEUILLETON.
40) Magna.
Hij had Bernard altijd als zijn erfge
naam beschouwdhij moest echter
vaststellen, dat noodt een Pruisisch be
ambte of Pruisisch onderdaan heer over
zijn goederen zou worden. Pliji was daar
bij besloten zich weder in Oostenrijk te
vestigen eri er bood zich in de nabij
heid van Fischenits juist een mooie be
zitting ten verkoop aan. Als Bernard Ti
ny Landskron huwde, zou hij hem ter
stond ide leiding zijner goederen toe
vertrouwen en lals iZijn erfgenaam aanwij
zen. Plij hoopte dan. in de nabijheid
van de hem dierbare plaatsen zijn leven
te kunnen eindigen. Hij' maakte echter
't beding, 'dat Bernard zijn ontslag ,zou
nemen en zich voör altijd in Oostenrijk
vestigen. Over Feldhaus kon dan later
een beslissing worden genomen, maar
een vestiging -van Bernard daar was na
drukkelijk uitgesloten.
Zoo hoopte hij den grondslag te leg
gen tot Bernard's geluk en de familie
tot nieuw aanzien te verheffen. Natuur
lijk behoefde hij de toestemming des
vaders, doch daaraan twijfelde hij geen
voor ,een wandeling buiten 'djé Porta Pi,a.
Gistermorgen las, hij echter geen; H. Mis.
In dert loop van den morgein bracht hij
enkele uren nog 'door in d(e Vaticaans'Chle
bibliotheek, doch te'gejn djen; middag) be
gaf hij zich naar bed.
Tegen vijf uur liet hij dien! geneesheer
plntbieden, die den toestand Van d|cn
kardinaal evenwel niet ernstig oordeel
de. Diaar dleze zich zelf ook niet bij
zonder ziek gevoel die, 'gfng de secretar
(ris Van' den1kardinaal des, avonds heen
en bleven er in het paleis slechts twee
oude dienaren Voor dei verzorginjgf Van
den kardinaal achter.
Eén van' hen werd échter na Verloop
Van eehigien tijd ongerust -en ging) van
nacht omi 2 uur 'die 'kamer van den kardi
naal binnen. Hij bevond, dat de toestand
Van Zijne Eminentie plotseling zeer ern
stig was geworden en waarschuwdje den
anderen bedjende om een priester en
een geneesheer te halen.
Toen deze beidien in h,et paleis van
den kardjnaal Verschenen, was, Zijn Emi-
n'entie reeds overledien.
,De secretaris van den 'kardinaal, die
ejVeneens dadelijk ontboden was, Verwit
tigde onmiddellijk den' karldfinaal-staats;-
selcretaris; Merry del Val en dje famil'iie
Van den overlieden kerkvorst. De .Paus
Werd gistermorgjen Van [d(en dood van
den kardinaal ,op de hoogte g(esteld. Zij
ne Heiligheid was zichtbaar - dpor h[et
bericht bewogen.
De doodstijding wekte in geheel Ro
me diepe ontroering. 1
iW|ellicht herintiiert d,e lezer zich; nog
dat na djen dood van Paus Leo XIII
kardinaal Rampolla genoemd werd als
diens opvolger.
Iii het conclaaf na den dood van Paus
Leo kréég kardinaal Rampolla dan1 pok'
bij de vierde verkiezing niet minder dan
30 stemmen, zoodat het slechts enkele
stémmen scheelde, of dje kardinaal was
geroepen igjeworden tot opvolger van djén
Paus, dien hij met zooveel toewijding
had gediend.
Er wordt wel eens beweerd^ dat Zijn
Verkiezing tot Paus sjechts zou zijn' ver
hinderd door het „veto", door den 'keizer
van Oostenrijk ertegen uitgebracht, om
dat hij als te Fransöh-gezind bekend
stond. Dit is echter, merkt die j,Msbd."
terecht op, als onwaar te beschouwen
de invloed! van het uitgebrachte „veto"
was immers dadielijk vernietigd cj(por de
onmiddellijk erop afgelegde Verklaring,
van den k a rdji naai -earner 1 en go, die dien
nadruk er op* legdie, dat Van een „Veto"-
recht geen sprake meer kon' zijn en dat
hec H. College zich dus daardoor niet
behoefde te laten lei dien biji Zijn keus.
'W|ij voor ons denken bij zulk een
gejwich'tigfe gebeurtenis als .een Pausver
kiezing liever dan ook aan hoogere in
vloeden dan aan de mogelijke pressie,
door welke wer;eld|sche macht dan ook
op het oordeel van dje kardinalen uit
geoefend. De verkiezing) van kardjinaal
Sar'to lag ongetwijfeld in het plan djer
Goddelijke Voorzienigheid en! zoo tradl
de figuur Van kardinaal Rampolla meer
op iden achtergrond).
oogenblik. En hij geloofde het ook niet
mis te hebben, met te verzekeren, dat
freule Landskron's bewilliging" zeker
van de aanneming van zijn voorslag
afhangen zou. Indien echter de vader
of Bernard zich tegen zijn voorstel
mochten verzetten, zou hij zich van alle
verplic" ïgen jegens Bernard vrij ge
voelen, want nooit of te nimmer zou
hij een man tot erfgenaam willen, die
den tegenwoordigen Staat van zak'en
in Duitschland als recht erkende en
zich daarnaar voegen wilde. Geen Prui
sisch onderdaan zou ooit een penning
van zijn geld zien.
Magna las en herlas het schrijven
en groote onrust greep haar aan.
W,at zou Bernard daarvan zeggen?
Wias trouwens de oplossing door den
den brief gevraagd niet de beste? Zou
het niet 'de vervulling van Bernard's
hiartewensch zijn?
Iets van een onrust, die zich van haar
meester had gemaakt, teekende zich ze
ker op haar gelaat af, want haar va
ders blik rustte thans vragend op haar.
Magna vond het maar het beste hem
terstond in te lichten.
Het oude hoofd zonk een oogenblik
neder als om zijne gedachten te ver
zamelen.
In Frankrijk speelt zich weer een be~
drijtf af van het treurige drama der
CombiLstische
Kerkvervolging
'Martin 'Gauthier, de handlanger van
den beruchten liquidator-dief der ge
roofde kerkelijke goederen irn Frankrijk
Duez, is, gelijk men weet, tot vier jaar
gevangenisstraf veroordeeld. Het proces
heeft het heele schandaaL vani de Liqui
datie weer eens voor het publiek ge
bracht en bewezen, dat de liquidators in
Werkelijkheid bandieten waren. De ver
trouwelingen van Combes, dje met de
liquidatie der Fransche kloostergoederen
belast waren, "hebben zidh als „hyena's
van het siagyeLd" gedragen. Geen oogen
blik hebiben zij aan het belang van dein
staat of aan de armen gedacht, die, zoo
bad Combes het immers voorgesteld, de
opbrengst van de liquidatie der kerkelijke
goederen zouden krijgen. ^ZijR dachten
alleen aan hun eigen zak". Op allerlei
wijlze hebben zij,den staatafgezet. De
liquidators lieten bijiv. de te bestelen
paters een lijst van goederen opmaken,
waarvoor zij 5 frs. betaalden en de re
geering. 50 frs. in rexening brachten.
Deze dieven hebben reizen in. Tekening
gebracht, welke zij nooit gemaakt hebiben,
en het iis zelfs voorgekomen, dat een en
dezelfde liquidator op één dag de kosten
voor zeventien reizen opgaf. Een notaris
gaf in zijn postenrekening aani'de regee-
ning op, dat hij op een en denzelfdem
dag vijftig inventarissen had geliquideerd
in dorpen, die dagen yer van elkaar
liggenC
Gefingeerde proces en werden zeïFs
gevoerd om geld gr" uiiif te slaan, en er
werden ook processen aangegaan, waar
het heelemaal niet noodig was.
,Wanneer de "rechtbanken weigerden de
fantastische hooge rekeningen der liqui
datoren goed te keuren; dan >vendden
zich deze heeren tot de "regeeriing om de
betrokken rechters van „cleniicaliisme" te
beschuldigen. Martin Gauthier gaf toe,
dat de rechters in die 'gevallen meeren-
deels hebben toqgegeven.
Het openbaar ministerie laakte in
scherpe bewoordingen de knoeierijen van
Gauthier en andere liquidatoren. Wat
het echter niet zeggen kon, was, dat
deze personen nojg niet zoo zeer zijni te
veroordeelen als de r^geering van Com
bes, die zulk bandietenwerk niet alleen
mogelijk, maar ook onvermijdelijk heeft
gemaakt.
GEMENGD.
Prinses Louise van België
beeft met haar schuld eis chers een minne
lijke schikking getroffen. De 4V2 millioen
francs, die zjjl nog te goed heeft uit de
nalatenschap van koning Leopold, zullen
onder de crediteuren worden verdeeld.
Dezen krijigen dan ongeveer 50 procent
van hun vorderingen.
De regeerinig te Washington ver
keert in groote verlegenheid over '"de
houding van generaal Villa, die nu reeds,
vóór H u e r t a verdrongen is, de gehoor
zaamheid aan Carranza heeft opgezegd.
De woorden van Henry Lane Wilson,
den gewezen gezant der Vereen. Staten
Hij heeft eigenlijk geen recht,
voorwaarden -daaraan vast te knoopen,
zeide hij schor. Een deel van 't zijhe
komt ons t-oe, omdat uwe moeder in
haar ouderlijk goed hart te kort is ge-
•Jdomen. Zijn voorstel is anders goed.
Bernard moet het maar doen. Hij is
aan dit land niets verschuldigd. Laat
hij de boeien afwerpen, die hij zich aan
gelegd heeft. Hij heeft het zelf gewild.
Hij was van meening, dat een man zon
der betrekking niets beduidde; hij was
van meening, dat staatsdienaar te zijn
een bijzondere eer Was, waarvoor hij den
wensch zijns vaders wel minachten kon.
De Koninklijke Pruisische Regeering
stond hem hooger dan.
O, vadertje, waarom zoo hard. Wat
rijt gij' zoo afkeerig van ons land en
onze regeering. 't Is toch ons vaderland.
Vaderland. Als men daarvan
spreekt, Wanneer men daarnaar leven
wil, wordt men in de gevangenis ge
worpen. wordt men vervólgd. Ik lach
pm al uw dweperij, om al dat geklets
•van. trouw. Zijn dan de koningen en -vor
sten ons trouw gebleven? Hebben zij
gevoeld wat ons vaderland was? Eens
toen het gansche volk opstond om het
vreemde juk af te werpen, hebben zij
geweten wat het vaderland was; toen
in. Mexico, dat men zich te [Washington
een geheel verkeerd beeld heeft gevormd
van de ?,consü'tuti)Onalisten", die in Wer-
kelijikhéjid niets zijn dan róovers en die
ven, worden bewaarheid.
Met rechts tegen links heeft de
Belgische Kamer een voorsteh
Woeste aangenomen, om na afhandeling
van art 12 van het sdhoolonitwerp (be
treffende den vierden graad) over te gaan
tot de begrooifciingen en daarna tot 7 Jan.
uiteen te gaan. Dan zullen eerst de be-
grootingen en daarna het sdhoolontwerp
verder worden afgedaan.
De staking te Leeds ver
loopt ;Het trampersoneel keert terug en
ook de werklieden van de gasfabriek
geven den strijld op.
Collectief arbeidscontract.
Naar men ons mededieelt, is, op de
gisteren te Utrecht gehouden! vergade
ring yan den Bond van Boek'drukkeriji-
patroons besloten het door een commis
sie van patroons en gezellen ontworpen
collectieve arbeidscontract aan te gaan.
Staking Goudsmeden te
's Hertogenbosch.
Men meldt on's
Door de arbeiders-organisaties werd
Zjondag het bemiddelingsvtooratel met
algemeene stemmen verworpen dat d'por
cie Bossche karper van arbeid was gédaan.
Als hoofdzaak werd; beschouwt, de zeer
partij'digen en onkundigen conclusië
waartoe die kamer zich had uitgesproken.
Een bemiddielingsvoors,tel van pastoor
'Mutsaers hoofd-adviseur dér R. K'.
Wierkliedenvereeniging, om door een
sch|ej'ds(gerecht uitspraak "te laten "doen
over de betwisten punten, werd; bij' dé
Werklieden met nagenoegf algemeene
stemmen aanvaard.
Maandagavond vergaoferd'e de Bossche
fabrikanten. Beide voorstellen én Van
3'e Kamer van arbeid) én van pastoor
Mutsaers werden Verworpen'.
De strijd ;d'uurt du,s op diezelfde w'ijze
voort j r
Ook mee doen.
Een correspöindentiebureau vers|preid|t
het bericht, dat ook bij die sociaal-de
mocratische Kamerfractie de poging der
Regeering, om aan den schoolstrijd een
einde te maken, groote instemming vindt,
dat ;dje fractie gaarnie bereid is tot dlit
doel mede te werken, en ziichi mitsdien
beschikbaar stelt om iin de te benoemen
Staatscommissie vertegenwoordigt te
worden.
Biinn auch dabei/
'Maar vermoedelijk zal hierover toch
eerst nog wel een congres moeten wor
den gehouden. Want in het Weekblad
van „Het Volk" werd dlpor W. Wpld'a
in een hoofdartikel verklaard), dat het
geen in het dagjblad) in een hoofdartikel
door Enka werd) Verteld, volstrekt het
standpunt van d|e socialistische partij
niet is. Volgens dit, ondier bescher
ming van de heeren Wibaut en Van djer
Goes geplaatste stuk', heeft de Staat 'niet
het recht om een cent "te besteden aan de
stonden de Duitschers bijeen en voch
ten voor gansch Duitschland. Maar wat
hebben zij gedaan toen de vijand over
wonnen was? Versneden en verdeeld
hebben zij het land, opdat ieder een
lapje meer zou bekomen. Thans schreeu
wen velen over de onrechtvaardigheid,
die bij de annexatie gepleegd zou zijn
Hebben zij echter indertijd niet zelf
genomen, Wat rij krijgen konden? Waar
rijn dan de geestelijke vorstendommen
gebleven, die tractaatrecht van bestaan
hadden? Toen ik jong was, lag dit alles
nog versch in het geheugen.... Wij' wa
ren met velenouderen die voor de
bevrijding des vaderlands gevochten
hadden, jongeren, die vol geestdrift wa-
ïen.... Voor Duitschland wilden wij leven
en sterven. Maar de vorsten waren bang,
'dat zij iets van .hun willekeurig verkre
gen gebied moesten afstaan. "Wij' waren
revolutionnairen, schreeuwden zij, wij
waren „staatsgefahrlichEn weet gij,
welk lot nu ieder trof? Zeven jaar ge
vangenisstraf I Zeven; jaar {in Iden kerker.
Twintig had het moeten zijn.
Twintig I herhaalde Magna, wier
angst geweken was. Vader, gij hadt toch
Iniets gedaan, |wa,t zulk een lot verdiende.
Ik had mijn vaderland lief gehad,
antwoordde hij somber. Bovendien be-
'gtoids'djienstigle schoolopVoeding en is die
sociaal-dejmocratisehe schoolpolitiek d(us
lijnrecht gekant telgen financieele gelijk
stelling van bijzonder ien openbaar on
derwijs.
Denkelijk zal de heer Troelstra daar
over nog Wel eenig licht Verspreiden 'in
zijn Kerstrede! „Tijdf'.
KORTE KRONIEK.
|De bekende letterkundige plater
Chiri N. G. Kops, Franciscaan;, te Megen,
is geslaagd voor "de middelbare akte
Neiderlan'dische taal en letterkunde.
LEIDEN, 18 December.
R. K. Metaalbewerkersbond.
Gisteravond vergaderden een aantal
leden van bovengenoemden, bond in het
gebouw de? |St jozef|gezedenvereeniging.
De Wieleerw. heer v. d. Laar was even
eens aanwezig.
Na een inleidend woord van den voor
zitter, den heer H- Goddijln, waarin alle
aanwezigen een welkom' werd toege
roepen, kreeg de heer H- L. Jr Dobé
het woord.
Deze spreker stelde eerst de vra^g
wat electriiaitert is. Door het opnoemen
van de eigenschappen der. electriciteit zal
spr. deze vraag beantwoorden. De voor*
naamste eigenschappen bestaan din een
magnetische, scheikundige en warmte-
werking. Door tal van interessante proe
ven, die door de vergadering met be
langstelling gevolgd werden, demon
streerde de heer .Dobé, dat de gelijk-
namige polen van een magneet elkander
afstooten, terwijl de ongelijlknamige daar
entegen elkander aantrekken. Bdjizonder
interessant waren de proeven, waaruit
bleek, dat iedere magneet krachtlijnen
heeft of een magnetisch veld vormt. Door
ijlzervijlsel, gestrooid op een blad papier,
waaronder een magneet lag, bleek deze
magnetische werking 'ten duidelijkste.
Hierna liet spr. zien, dat een draad-
klos gemagnetiseerd kon worden 4door
den stroom van een accumulator.
lOok de scheikundige werking van den
electriischen stroom werd besproken. Dat
door warmte electriciteit kan worden
verkregen, bleek uit de proefnemingen
met een termo-element. Door scheikun
dige werkingen ontstaat ook electriciteit.
Als voorbeeld haalde spr. aan. de potten
of elementen, die in het dagelijksch leven
veel gebruikt worden voor den aanleg
van een electrische schel.
Hierna volgde nog een duidelijke uit
eenzetting van de beginselen, waarop de
dynamo en de electrische motor berusten.
Spr. maakte een ruwe schèts van beide
madiines en beantwoordde de vragen,
die uit de vergadering Werden gesteld.
De geheel verkeerde begrippen, die som
mige menschen van een dynamo of elec
trische motor hebiben, werden 'door den
spreker weerlegd. Ook de werking van
den commutator werd verklaard.
De heer H;. Goddijln sprak daarop een
kort woord van dank aan den spreker
voor diens leerrijke en interessante uit
eenzetting en sloot de vergadering.
stond er dwaling, persoonsveTgissing.
Een mijner vrienden was een heethoofd,
die meer geschreven had, dan hij had
mogen doen. Ik had zijn papieren in
bewaring, bij' mij werden ze gevonden.
Mien wilde een voorbeeld stellen.... en
ik kon noch wilde den vriend verraden.
Ik was blij, dat het mij trof. Hij was
trouwens reeds weg, over de grenzen,
over het water, daar is hij gestorven
Zeven jaren kerkerstraf veranderen een
mensch, daardoor ben ik geworden
wat ik ben, ik moest nog blij wezen,
dat men mij het grootste deel der straf
kwijtgescholden heeft. Ontelbaren heb
ben er toen voor moeten boeten, dat zij
van Duitschlands grootheid hebben ge
droomd. Jongelui uit alle staten zijn
het geweest; Pruisen echter heeft ze 't
strengst gestraft; Pruisen heeft den eer
sten aanstoot gegeven tot de vervolging
en heeft ons zonder de minste verschóo-
ning behandeld.... En dien staat wilde
mijn zoon dienen I Het zal mij verheu
gen als hij eindelijk den band ver
breekt.... Duitschland zal ten onder
gaanrij zullen het nu nog meer
verzwakken dan de vreemden hebben
gedaan. En wij.... wij zagen het zoo
schoon, zoo groot, zoo sterk....!
(Wordt vervolgd.)
