DE TWEE VRIENDEN.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
4e Jaargang
No. 1162.
£cicbcTie Sou/^omt
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
En het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post ƒ1.50 per kwartaal,
Afzonderlijke nummers 2Va cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Dinsdag
5
Augustus
1013.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Vertrouwenwekkend?
De sociaal-demoicratie heeft bet mono
polie eener betere toekomst.
Als men haar maar wilde laten be
gaan, kwam alles prachtig-in orde: heel
óe samenleving werd herschapen.
Maar zie nu eens hoe zij hier te lande
al sukkelt met een schrikkelijk klein on
derdeel der samenleving: een kabinets
crisis.
Eerst heette het: een Congres moet
beslissen.
Toen: laat het congres haar de maan
loop en.
Nu, weer: jia, we zullen toch maar
een congres houden.,
Eerst heette het: minister worden zou
onze „politieke dood" zijn.
Toen: als onze medewerking als „con
ditio sine qua non" (letterlijk: voor
waarde zonder welke niet, d. w. z. een
oor waarde zonder welke iets,
in dit geval een concentratie-regeering,
niet bestaan kan) door de concentratie
jesteld ware, zouden we wel rfiinister
willen worden, maar nu niet.
Nu weer ja, als we goed zien, is
onze medewerking toch eigenlijk wel als
een ..conditio sine qua non" door de
concentratie gesteld.
Voeg bij dit alles, dat de sociaal-de
mocratie, zoowel wat de toepassing ha-
rer beginselen ais haar tactiek ^betreft,
hopeloos verdeeld ia en ge zult weten;,
hoeveel vertrouwen voor de tqskomst gie
in haar kunt stellen.
De oogen gaan trouwens al open, zoo
als tie herstemming te Hoogezand be
wijst
Het orgel.
De Vlaardingsche predikant C. E.
Hooijkaas. die de rubriek „Godsdienstig
leven in Nederland" va*, t H b 1 d. ver
zorgt, is naar de Bossch'e -tentoonstel
ling van kerkelijke kunst geweest en be
zichtigde daar,, niet zonder eenige s.pijt
de afdeeling die aan den ProtestantscÊen
eeredienst gewijd is." Hij vond, naast
den wijdschen praal van de Katholieke
hal vol kostbare priestergewaden, monu
mentale doopvonten, fijne preciosa en
curieus houtsnijwerk, de kleine ruimte,
waar de Calvinistische nuchterheid zedig
en wel te kijk staat, ^yeen treurig saaie
afdeeling", waarvan ,,'t treurigste is„
dat ze eerlijk weergeeft wat er is en wat
het Protestantisme mist."
Imtussch'endominee miste iets bij 't
[rondzien in zij'n afdeeling. Hij' wist bet
zich eerst niet waar te maken, 't Was
toch niet de afwezigheid van toga en
steek? Toch niet het ontbreken van een
zandlooperzaliger nagedachtenis aan
langgerekte predicatie? Toch niet de be
delzak met schelletjes, of niet de stok
van den hondenslager? Want dat beeft
alles wel met het verleden van den Protest
tantschen eeredienst te maken, maar met
de oude kerkelijke kunst zeer weinig, j
Wat mist men dan tochi in dit zaaltje
Waar de preekstoel heerscht?
Plotseling vond hij het „Geen orgel!
hoch iets dat herinnert aan dat eenige
FEUILLETON.
255)
Twee dagen later, toen Hubert Nollan
op een avond thuiskwam, uit het Theatre
de la Nation, waar hij Annette Lange
in een harer voortreffelijkste rollen had
toegejuicht en waar hij Sicard ontmoet
had, die weer zijn vriend geworden was,
alsof er tusschen ben {niet de minste reden
tot verdeeldheid of wrok aanwezig was,
vond hij een kort briefje als antwoord
op zijn schrijlven, dat nu, ai 48 uren
oud wasj. i
ü,et luidde: i
„'Mijnheer!
saOij hebt misschien; gelijkbet iis beter
dat wij in een beslissend onderhoud met
niet elkaar tot klaarheid komen, dan nog
langer te verkeer en in die onzekerheid
en aarzeling, die ons slechts kan ver
warren en ons beletten onze wegen te
volgen, die ons aangewezen zijn en die,
naar het mij voorkomt, uiteenloop end
moeten zijn.
s,Morgenmiddag om 2 uur zal ik op
Cours-la-Reine komen, ofschoon jk daar
toe over een plein zal moeten gaan, dat
voorwerp van kerkelijke kunst, aan het
Protestantisme eigen, en nog wel aan
Let geheele Protestantisme en daaraan
alleen
Op deze ontdekking borduurt schr.
dan even doorhij vindt het „raadselach
tig dat de commissie, die met zooveel
energie en zoo succesvol van hjer en der
fraaie stukken wist te verzamelen, niet
in staat is gebleken een mooi orgel
zij 't dan ook klein, zij 't desnoods een
brokstuk te exposeeren, en da|t ze
zoo de moeilijkheden van verplaatsing
het haar onmogelijk ihiebben gemaakt een
orgel te bemachtigen althans niet
door tentoonstelling van foto's in deze
leemte getracht heeft te voorzien."
Tot op zékere hoogte kunnen we ten
deze met den heer Hooijkaas accoord
gaaneen afdeeling orgels had er jrel
bij gekund. Maar.... daarmede zoude dre
Protestantsche afdeeling weinig bij de
Roomsche hebben voor gekregen, want...
in Roomsche kerken zijn ook orgels. Wat
het heden betreftzeer mooie kennen we
er, zoowel van uiterlijk kasten met
beeldhouwwerk als van innerljjk. En
w.at het verleden aangaat: de commissie
zou waarlijk wel bewijzen hebben "kun
nen vinden al heeft de beeldenstorm
het misschien moeilijk gemaakt dat
ook de kunst van St. Caecilia waardig
in de Katholieke kerken beoefend werd.
't Is Jammer voor ds. Hooijkaas dat
zijn troostgrond hem ontzinken moest.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Gisteren herdacht
Paus Pius X
den tienden verjaardag zijner Pauskeuze,
Nadat Z. H. een H. Mis tot dankzegging
had opgedragen kwamen Hem de hoog-
waardigheidsbekleeders hunne geluk-
wenschen aanbieden. Naar aanleiding van
dezen herinneringsdag schrijft de „Tijd"
Met 50 stemmen tegen 10 jn laat
ste zitting uitgebracht op kardinaal Ram-
polla en 2 op kardinaal Gotti Tiajd'
het Conclave Zijne Eminentie kardinaal
Sarto verkozen tot de hoogste waardig
heid in de Kerk, de hoogste waardigheid':
op .aarde, tot Stedehouder van Chris
tus. Het was des morgens ongeveer
Ikwart over elven. Onmiddellijk, zoo ver
haalt abbé Gauthy, vicaris-generaal van
nu wijlen kardinaal Perraud, bis
schop van Antun, in zijn „Brieven oyer
het Conclave", „onmiddellijk nadat de
verificateurs de stembriefjes gecontro
leerd en de verkiezing officieel bevies-
tigd hadden, begaven zich de karcfinaal-
deken Oreglia di Santo Stefano, bene
vens de kardinalen Netto en Macchi,
hoofden van de orde der kard'inaal-
priesters en kardinaal-diakens, .naar den
koorstoel van kardinaal Sarto. „Aan
vaardt gij uwe verkiezing, die plaats
heeft gehad volgens de voorschriften van
,het kerkelijk recht, tot Paus?"i klinkt;
het uit den mond van kardinaal Oreglia.
M|gr. Sarto was bleek en zeide ont
roerd: „Ik heb God gebeden dezen kelk
ik wiet kan betreden zonder te sidderen
bij de vrees el ijlce herinneringen, die het
in mij opwekt.
„Gij spreekt vani hoop! Voor mij! be
staat zij niet meer en wanneer ik geen
troosteres en beschermster had gevonden.,
dan zou ik waarschijnlijk nu reeds ver-
eenigd zijn met hen die ik verloren heb.
ROSE."
Deze brief was Rose voorgezegd door
Pierre Lasson of althans naar de door.
hem verstrekte gegeVens geschreven,
maar daarvan h.ad de dokter geen flauw
vermoeden.
Een zegevierend lachje speelde om'
zijn mond toen h.ij hem las.
Wanneer een vrouw toestemt in een
onderh.oud om een vraag te bespreken,
zooals h.ij haar stellen wilde en waarom
trent zij zelf niet in twijfel kon verkee-
ren, dan is zij al half gewonnen.
Met de aangename gedachte aan zijn
overwinning, die h.ij zeker waande, be
zield sliep h.ij dadelijk in.
Elk berouw \vas vreemd aan dit wezen,
dat nog nooit de stem van het geweten
h.ad vernomen.
Den volgenden morgen ontwaakte hij
in de beste luim.
Evenals vader Canteleu te Vitré, hoop
te ook hij, dat er na duister licht zou
komen.
I I I j 1 I H U I iIJ
van mij weg te nemen, maar dat Zijn'
wil geschiede." Dóch ,dat is niet h-et
kanonieke antwoord en kardinaal Ore
glia herhaalt daarom„Aanvaardt gij"
enz. En nu zegt de gekozene_,,Accepto"'
Ik neem het aan. „Hoe wilt g'ij ge
noemd worden vraagt de kardinaal
hem vervolgens. En het antwoord luidt
„Pius X ter herinnering aan de heilige
Pausen, die dezen paa n hebben gedragen
en moedig voor de Kerk hebben gei-
streden". In deze woorden gaf de nieuw
gekozene onwillekeurig de groote karak
tertrekken weer van zjjn Pausschap: hei
ligheid' en moed. Bieteeven wij di,e
de levende getuigen geweest zijn en nog!
zijn van .Pius' daden on!s wel Vpel'
moeite te geven om ons deze waarheid
voor den geest te brengen Paus Pius'
bewonderenswaardige, onversaagde strijd
tegen de kerkvervolgers in Frankrijk en
Portugal en tegen de pest van bet mor
dernisme zijn machtig hervormingswerk
der codificatie van het kerkelijk recht
en van de seminariën in Italië, zijn diep
ingrijpende en vooral in verband met
de tijdsomstandigheden beschouwd;
waarlijk als mét een providentieel ze
gelmerk geslagen documenten, die den
bekenden naam dragen van „motu pro-
prio", vooral dat betreffende de Tf. Com
munie, zij verzekeren aan Pius den tien
de nu reeds een plaats onder dé grootste
Pausen welke de geschiedenis ooit ge
kend h,eeft. De verkiezing van den voor-
maligen patriarch, van yenetië is voor de
Kerk een buitengewone zegen geweest.
Moge h.et jubelfeest van Constantijn, in
het teeken waarvan enze H. Vader het
tweede decennium z'.ner pegeering in
treedt, een gelukkig u' urteeken zijn voor
een even ^egenrijlce toekomst.
Vandaag of' morgen zal, vojrgens de
correspondent van de „Daily Telegraph."
te Boekarest
de vrede
tussch.en Bulgarije en zijn tegenstanders
worden geteekend. Of 't er van'komen
zal Zoolang h.et nog niet geschied! is,
durven wij er niets met eenige zekerheid
van zeggen, 't Is toch-overbekend, dat
de onderhandelaars het tot nu toe nolg
bij lange na niet met elkander eens zjjn
geworden.
Tussch(en Serviërs en Bulgaren loo-
pen de gesch.illen in hoofdzaak over vlier
steden: 'Istlp, Kotsjana, Radowitsa en
Stroemitsa. Oostenrijk-Hongarije steunt
de aanspraken yan Bulgarije, waartegen
Servië zich. blijft Verzetten.
Naar de „Daily Telegraph," verneemt,
zal Servië ten slotte vermoedelijk Rado
witsa en Stroemitsa aan Bulgarije af
staan, dat daardoor een betere .strategi
sche grens krijgt, en zelf Istip en Kotsja-
pa behpuden, de twee stedenv waar de
bloedigste slagen zijn geleverd en wier
waarde uft strategische, oogpunt in de
zen oonog zoo overtuigend; is „geble
ken.
Tussch.en Grieken en Bulgaren gaat
h,et naar men weet in hoofdjzaak over
Kawala. Bleide partijen betoenen zich!
onverzoenlijk. Wenizilos verklaart, al
leen h,et vredesverdrag te zullen onder-
Geen zweem van ongerustheid kwam
in hem op en inderdaad had het er alle
schijn van, alsof de omstandigheden in
derdaad zijn gerustheid wettigden.
Bretagne was als door een tooverslag
weer tot kalmte gekomen, na eerst .ver
ontrust geworden te zijn door de Jacobij-
nen en daarna door de Chouanen.
De proclamaties van generaal Hoche
hadden een voortreffelijke uitwerking!
gehad.
In den omtrek van Rennes en Saint-
Malo, juist daar, waar hij nu eeni groot
grondbezitter was geworden, vvas de
orde hersteld en leefde men nu weer in
vrede. i i t
Wiel duurden de woelingen nog voort,
maar in meer afgelegen stréken, in Mor-
bih,an en in de kuststreek van Brest, waar
de partijgangers van de prinsen zich, nog
deden gelden, gesteund als zij1 werdjein
door h;et geld van de Engelschen.
Gouray, ofschoon hij nooit veel sym
pathie voor Hubert Nollan aan den dag
gelegd h.ad, had hem nu geschreven, in
antwoord op een tot hem gerichte vraag,
dat, ofschoon het bericht dat hij de goe
deren van de voormalige klanten zijns
vaders had opgekocht, eerst groot mis
noegen in het land had gewekt, de mee
ningen pmtrent hem nu toch veel gun
stiger waren geworden, bij h.et verne-
'.II! U Jl _LJ_I-II '-ILiJJJJlJJ
teekenen als Griekenland Kawala met
het achterland (waar veel en goede tabak
wordt verbouwd) krijgt, en Bulgarije
verzekert liever den oorlog te zullen
voortzetten, dan Kawala te verliezen.
Drie mogendheden (Rusland, Oosten
rijk-Hongarije en Engeland) zouden
volgens de „Daily Telegraph," giste
ren aan de vredesconferentie mededeelen,
dat h.et Europeesch concert ziqh in elk
geval de bestemming van Kawala voor
behoudt, hoe ook de beslissing der on
derhandelaars daaromtrent moge uitval
len. Vertrouwende op die mëdedeeling
zullen de Bulgaren .vermoedefijïMi.et ver
drag teekenen, waarin dan de eigendom
van Kawala onbeslist zal blijven. Grie
kenland .zal zich, er mee vergetf|o:egen(
de stad en h.et achterland bezet te hóu
den, zonder er in allen vorm eigenaar
van te zijn.
,Wat
Thracië en Adrianopel
betreft, heeft Bulgarije den, steun van de
mogendheden.
De gezanten der mogendheden te Kon-
stantinopel hadden opdracht, gisteren éLk
voor zich in een gelijkluidende nota de
Porte te verzoeken haar leger uit oostelijk
Thracië en Adrianopel terug te trekken.
Op het laatste oogenblik is echter tot uit
stel besloten.
Volgens de Daily Telegraph zullen de
nota's niet vain dreigenden aard zijn. Al
leen zullen de mogendheden de Porte
doen gevoelen, dat zij Turkije niet met
geld zullen steunen en verhooging der
Turksche douanerechten weigeren, voor
het geval het leger Adrianopel niet ont
ruimt;.
Talaat bei, de minister van fttmnen-
landsche Zaken, heeft reeds bij voorbaat
aan de pers verklaard, dat „Adrianopel
niet te koop is", m. a. w., dat £e Turken
de stad niet voor beloften van financi-
eelen steun zullen prijsgeven.
En aan een vertegenwoordiger van 't
Neue Pester Journal heeft Hilmii pasja,
de Tuiiksche gezant te W|eenen, uiteen
gezet, waarom 'Turkije zich zoo wéinig
ongerust maakt over dwangmaatregelen
'der gezamenlijke;. ,H|ij is van oordeel, dat
met name Engeland zich daarbij! niet zal
kunnen aansluiten, zonder een geweldige
beroering in zijn miohammedaansdhie ko
loniën te ontketenen.
De mohammedanen in Britsch-Indië
zij'n reeds zeer ongewonden over dejpar-
tijdige houding van Europa tegenover
Turkije, verzekerde de gezant, die thans
wellicht de oproerige beweging in Cawn-
pore en Calcutta ook! daarmede in ver
band zal brengen.
GEMENGD.
Op den grooten .weg Keulerf
Bomj, heeft Zaterdagmiddag een ernstjg
automobielongeluk plaats gehad.
Een Fransch.e automobiel sloeg, toen zij
voor een wagen wilde uitwijken, om.
De chauffeur en de eigenaar een ze
kere Levy uit Parijs, werden uit h,et rij
tuig geslingerd.
Levy, die in Keulen een bloedverwant
wilde bezoeken, overleed kort daarna
aan de bekomen verwondingen, de chauf-
men, hpe edelmoedig hij zidh wilde too-
nen ten opzichte van de ongelukkige
Rose de Trémazan, die alleen op de we
reld was gebleven, zonder familie en
zonder vermogen.
,Het stadje Lamb al le schreef Gou
ray verder begon er weer uit te zien
als in den goeden ouden tijd.
Ledoux, de kruidenier, was hersteld
van ?ijn wond en weer stamgast in De
Gouden Leeuw geworden, alleen kon
hij zich nu nog slechts op krukken voort
bewegen, w^mt de tijd, dat hij „'com
mandant der nationale garde van Lam-
balle" was, had hem ^en eeuwigduren
de gedachtenis nagelaten.
Hij had het, op een avond in de her
berg, uitgeschreeuwd van verbazing over
ide edelmoedigheid van den dokter, welke
zijn verstand te boVen ging.
Als hij zulke goederen had, dan zou
h.ij ze wel voor zichzelf hjouden.
Hij schroomde niet, dat te zeggen.
't Was zonde!
Hoe kon men rijke landerijen en prach
tige bossch.en zoo maar weggeven, wan
neer men zê toch volkomen eerlijk had
gekocht en niemand ze hem .zou kunnen
betwisten
Hij vond met verlof jden dokter
een grooten domkop.
De notaris Sénécan had er heel an-
f UI l Li
feur beliep slechts eenige lichte kwets
uren. ,i.t
Op hét illustere voorbeeld dersuf-
fragettenleidster, mrs. Pankhurst, en van
andere Engelsche kiesrechtvrouwen, js
ook een mannelijke voorvechter van het
vrouwenkiesrecht tot de hongersta-
kjing overgegaan. Het is de vroegere la-
bour-afgevaardigde George Lansbury.
Zaterdag werd h.ij voorloopig uit de
Pentonville-gevjangenis ontslagen, waar
h.ij drie maanden zou moeten doorbren
gen wegens het aanhitsen der kiesrecht-
vrouwen tot gewelddaden. Van h;et be
gin zijner inhechtenisneming had hij alle
voedsel geweigerd.
Volgens de nieuwste ambtelijke op
gaven is er wederom een sterke ver
meerdering ontstaan in het aantal
Roomse h-K atholieke inwoners
der Vereenigde Staten, Van de
97,550.000 onderdanen van Uncle Sam
behoorden er op 1 Januari 1913 onge
veer 23,330,000 tot de Roomsch-Katho-
lieke Kerk.
Van dezen woonden er oiigeveer 15
millioen 520 duizend in de 48 Vereenigde
Staten zelf. Voorts behoorden tot de be
volking der Philippijnsche eilanden on
geveer 7,135,000; tot die van Porto-
Rico ongeveer 996,500, van Hawaï, on
geveer 42,000, yan Alaska ongeveer
11,500, enz.
In de 48 Staten waren e rop 1 Januari
14,312 Roomsch-Katholieke kerken met
drie kardinalen, 14 aartsbisschoppen,.
104 bisschoppen en 17/445 priesters1.
Van dit zoogezegde protestantsche
land blijkt dus, zegt het „H. v. A.",l 25
percent der bevolking tot de H. Moeder
kerk te behooren.
Koninklijk bezoek.
Onder begunstiging van prachjtig we
der is H. M .de Koningin met den Prins
gistermorgen omstreeks half elf aan den
hioofd'ingang der provinciale Overijssel-
scbe nijverhieid'stentoonstelling te Zwolle
aangekomen. Hare Majesteit was ge--
kleed in wit-brod[erie-wandeltoilet.
Bij den ingang van ,het hoofdgebouw
werd het dagelijksch bestuur der ten
toonstelling voorgesteld en Hare Majes
teit een fraai bouquet van Arthur Good-
v^jn-rozen aangeboden.
De verschillende stands werden hierop
in oogenschouw genomen, bij enkele
hield H. M. zich iets langer op. Vooral
de stand van de Vereeniging tot bevorde
ring der katoencultuur in de Nederland-
sche koloniën trok de belangstelling van
van H .M., die zich een en ander ya,n
het tentoongestelde liet verklaren-
Over het geheel ziet alles er keurig
uit en H. M. toonde dan ook herhaalde
malen hare tevredenheid over hetgeen
h'ier wordt te zien gegeven. Na een wan
deling langs een gedeelte der galerij
ging het naar Oud-Zwolle, waar de bur
gemeester met zijn hellebaardiers en
eerevaandel op h'un post waren. De ven-
schillende hier aanwezige winkeltjes
werden al wandelende jn oogenschouw
ders over geoordeeld.
Hij juichte de edele daad van Hubert
Nollan van ganscher harte toe en, met
een sluw lachje, had h,ij er bij gevoegd,
dat zulk een daad nog wel eens beloond
zou kunnen worden door een mooi meis
je, als Rose de Trémazan, die daartoe
steeds het middel voorhanden h.ad, maar
men geloofde niet, dat er van een hui-
wel ijk sprake was.
Dat schreef Gouray in zijn brief en hij
voegde er bij, dat een liuwelijk tusschen
den dokter en Rose toch het beste middel
zou zijn om de sympathie van allen in'
den omtrek te winnen.
£ulk een huwelijk zou eiken lastertong
het zwijgen opleggen, want ondanks het
edele voornemen van den dokter waren
er nog menschen, die k\vaad van hem
spraken. j f
Gouray besloot met de verzekering dat
na alles wat er in den laatsten tijd 'ge
beurd was, men zich over niets meer
zou venvonaei'en, want dat men al zoo
weel verrassingen had beleefd.
Het was een zeer hartelijke brief.
Geen toespeling werd er in gemaakt
op hetgeen men zou kunnen zeggen of
denken van dokter Nollan en clg rol, die
deze gespeeld had in het .vreeselijkd
treurspel, dat geheel het land in rouw
had .gedompeld! (Wordt verv.).
i j i i i 1 1 11 u ij.) i l'J:
