ou/to/nt
De Staten- Verkiezing en.
BUITENLAND.
'e Jaargang
No. 1112»
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN,
Interc Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
ftn het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaalbij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
oer post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 eest
ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel moer 30 cent- fitet gratis
bewijsnummer. Bij contiact aanzienlijke korting- Groote lettersjiaar plaatsruimte.
Kleine AdvcrtentiSngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regei meer 5 cent; aangebodea
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, Iedere regel meer 10 cent
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GLILLUS-
TREFUD ZONDAGSBLAD.
■zcrz'jzr-v - -
DïNSDAG
nJÏ EJ *i !L
Stembusopening Stembussluiting
8 uur'smoigens. 5 uur'savonds.
Houdt dezen dag der Kamer
verkiezingen vrij.
„Onzerzijds woi de toegegeven,
dathet jammer kan zijn, indien
de loop der verkiezingen mee
brengt, dat minister Colijn
met zijn collega's samen thuis
komt." ilM.R. Ot.>
Vrijdag a.s. is het voor de provincie
Zuid-Holland de stemmingsdag voor de
Provinciale Staten,.
't Is noodig, dat de kiezers zich er
terdege van bewust zijn, dat deze stem-
minsdag zeker niet in belangrijkheid
achter slaat bijj die voor 'de Tweede
Kamer»
DAt toch moeten/ wijl» ons scherp voor
den geest stellen,: Een1 rechtschel meer
derheid in de Tweede1 Kamer kan niets
zonder een rechtsche meerderheid' in! de
Eerste Kamer, en deze laatste kan slechts
gevormd worden door een rechtsche
meerderheid in de Staten-colleges. Want
de leden der Eerste Kamer worden,
gelijk men weet, gekozenl uitf die der
Staten van iedere provincie. En nu weten
we wel, dal het gevaar.i dat de Eerste
Kamer „om" ia! gaan, ons n i e t d i r e c t
bedreigt de tieiT zetels b.v., die de
provincie Zuid-Holland in de E~erste Ka
mer te bezetten heeft, zijn alle reahtsch
maar dat gevoel van( veiligheid mag
ons niet doen zeggen:' wijTkunmen dius
wel tegen een stootje. Neen, wij kunnen
niet tegen een, stootje! Want,, al'be
dreigt ons dat gevaar niet direct, zoo
er eenmaal een bres is geschoten, in
onze meerderheid, beloöpen wjji de kans,
dat wij na korieren of, langeren Jijd
geheel en a! overwonnen' worden/ "Dat
ziet de „N, R. Cit."l ooi: zoo goed in,
tn zij roept haar geestverwanten! op met
ce bemoedigende woorden:
„Die tien zetels (van Zuid-Holland)
zijn rechtsch zij moeten opnieuw
linksch worden. Niet dadelijk, want dat
is onmogelijk, maar op'„den duur. Daar
toe moet thans de eerste aanloop worden
genomen»"
Een en ander uit de geschiede;, s
van Zoeterwoude
door
C. P. PAARDEKOOPER.
Het is moeilijk te zeggen, wat hij al
deed, om de zaken van het aartspries
terschap met orde fe besturen en ziah
met personen en omstandigheden van
nabij bekend tc maken. Hij: werkte tot
laat, dikwijls tot twee uur, in 'den nacht
en in den vroegen morgen kon men
hem altijd weer aan zijn werktafel vinden.
Zooveel mogelijk onderzocht hij alles per
soonlijk; vandaar dat men hem rusteloos
heen en weer zag reizen zonder zich ooit
door vermoeienissen of het ongunstige
weer te laten afschrikken. Dit alles ge1-
voegd bij de onderscheiden moeilijkhe^
den, die het aartspriesterschap noodza
kelijk met zich b:adht, ondermijnden zijn
anders sterk lichaamsgeste! en in dien
tijd openbaarden zich de een'te verschijn
selen der kwaal, die hem ten grave
zou sleepen.
Met dubbele vreugde werd dan ook
door hem in 1853 de tijding van het
herstel der Bisschoppelijke Hiërarchie
hier te lande vernomen; hij zag er een
weldaad i voor dc Ka ho' e e a i N< -
der.ar.J en tevens een weldaad voor z.jn
Aan ons de laak en de plicht dat te
verhoeden! )Vij kiezen tot onsf "parool:
Wij zijn er en: wijl blijven er. *De door
veel moeite en veel' offersi ;iu'veeL strjjd
verworven meerderheid moeten wij[ met
alie Krachten z.en le behouden. 'Daar
om a.s, Vrijdag allen naar' dei stembus
om onze étem te geven aan de drie
christelijke candidaten
De stemmingsdag van a.^ Vrijdag!
echter niet slechts belangrijk in. zlchi
omdat zij bepaalt? de samenstelling der
Provinciale Staten en indirect die der
Lersle Kanier maar oanC. oin de om-
stand.ghedeii. Lens in de twaalf jaar
vallen de Kamerverkiezing em de Staten
verkiezing in hetzelfde jaar. Diat beleven
wij nu. De dag derj candiidaatstelling is
volgens de wet voor de beide verkie
zingen dezelfde geweest. De stemmings
dagen zijn in' de meeste provincies ver
schillend. In Zuid-Holland en neg enkele
andere provincies gaat de stemming voor
de Staren aan die voor de Kamer voor
af. En dat is een bijzonderheid, die de
belangrijkheid van den stemmingsdag van
a.s. Vrijdag nog verhoogt. Want n over
winning op a.s. Vrijdag zal er zeker toe
bijdragen om den moed voor de Kamer
verkiezingen op de daarop volgenden
Dinsdag te stalen en den ijver te prik
kelen. Vooral bij de weifelenden onder
de Rechtsche kiezers zal door de eerste
overwinning het veili ngen worden ge
wekt naar een tweede zegepraal.
De slotsom van deze korte beschou
wing over de belangrijkheid der a*s. Sta
tenverkiezing is deze:
Ieder zorge a,s» Vrijdag zijn stem
plicht te vervullen.
Ieder zij bovendien,'een prdpïïgsndfsr
voor die verkiezingen. H,ij trachte zoo
veel mogelijk kiezers "te bewegen om naar
de stembus te gaan en op hun stem
biljet het witte hokje zwart te maken
bijl de namen:
'4^. vaara der iUip.
W. Pera,
W. F*, vaai Wijk.
ten Krachtige pleidooi voor
rechts.
In eep vergadering van de drie vrij
zinnige partijen, gisteravond in de stads
gehoorzaal te Leiden gehouden, trad als
spreker op dr. Bos. Wiiji hadden van
dezen specialiteit op onderwijs-gebied
wel iets nieuws verwacht. Maar wij zijn
teleurgesteld, Waren de oude, duizend
maal herhaalde en duizendmaal weer
legde beschuldigingen tegen het. bijzon
der onderwijs, die de spreker weer eens
oprakelde. Het bijzonder onderwijs
kweekt onverdraagzaamheid,, het geeft
geen voldoende ontwikke ing,; het staat
niet voldoende onder stiacstoe dcht, enz.
In het debat kwam de Katholieke artsy
dr. Hoffman uit Gouda, met "cijfers
aantoonen de onrechtvaardige bevoor
deeling van het openbaar onderwijs bo
ven het bijzonder herinnerde er nog.
eens aan, dat de gemeenten in Nederland
10 millioen gld uitgeven voor de open
eigen persoon, wijl hij' hoopte, dat hem
nu zijn levensrust zou worden wederge
geven. Maar in dit laatste zag hij zich
zeer te leur gesteld. De Bisschop van
Haarlem, Mgr. Van Vree, vroeg natuur
lijkerwijze aan Sern bij den aanvang van
zijn bestuur vele inlichtingen, zag zijin
nederige godsvrucht, i^j'n kenris van za
ken en personen, de juistheid zijner in
zichten en oordeelvel'ingen en koos hem
daaiom tot zijn vertrouwdsten raadsman.
'Bij de herstelling der Hiërarchie, den
9en Maart 1853, tot geheim kamerheer
van Z. H. Paus Pius IX, en bij de nieu
we indeeling der xtekenaten, den 11 en
September 1853, tot eersten' 'leken van
Soeterwoude benoemd, ontving Mgr. Van
der Haagen ten 21 en October 1857 een
groot en o.peAlij'k blijk v;in 's bisschops
vertrouwen, toen deze hij z^n vertrek
naar Rome hem tot zij:n vicarius generalis
et officiales benoemde en hem het be
stuur des( bisdoms gedurende zijn af
wezigheidopdroeg. Nauwelijks was de
bisschop teruggekeerd, of de vicaris
spoedde zich naar Haarlem om zijn nieu
we waardigheid neder tc leggen; maar
zijn verzoek om ontslag werd door den
bisschop niet aangenomen. Integendeel,
deze benoemde hem bovendien den 4en
November 1833 tot proost van het Kathe
draal Kapiitei, een weinig later tot pro-
bare school, waarvan toch wei vier mil
lioen komen uit de zakken dergenen, die
met dat onderwijs! geen genoegen "kum-
nen en mogen nemen spr. noemde dat
zeer terecht een b e d. e e 1 i n |g van het
openbaar onderwijs. Verder toonde deze
debater zonneklaar aan ,dat de oudiers
het recht en de plicht hebben om
hunne kinderen een onderwijs te geven;
waarbij de godsdienst niet is als een
gist naast het deeg, maar als een
gist door het deeg. Ten slobe vroeg
deze debater of het lager en door de-
staat bekostigde onderwijs in Duitsch-
land, dat overal confessioneel is
(wat de spreker in zijn repliek niet kon
ontkennen) dan op zulk een laag peil
staat en zulk een groote onverdraag
zaamheid kweekt?
De heer Bos wilde, naar zijn uitdruk
kelijke verklaring in zijn rede vooral la
ten uitkomen, dat de christelijke par-
ii;en door geen enkele andere band ge
bonden worden dan door de ijver voor
ce oevocrrMiting (lees gelijKS c!-
i i n g vv ij vragen toch niets meer)
van de bijzondere school. Op elk an,tie.
gebied aldus spr. heerschc on
der hen de grootste oneenigheid. Zij zijn
b.v. niet in staat op s o c i a ai 1 gebied
iets tot stand te brengen 1
Nu vragen wijis zulk een voorstelling
v.an feiten niet in flagranten strijd mei
de waarheid? Is hier goede trouw niet
moeilijk aan te nemen. Is dan niet dooi
de Christelijke partijen eenstemmig
aangenomen een trits so ciale verze
keringswetten, de Raden wet ,de
Ziektewet, de Invaliditeitswet? Wetten,
die de linkerzijde bij gev.N jian eenbtem-
TnTgïïcTci rT o öif h e kun nTfn fcTTf"~
Stand brengen 1 Zijn dar. niet door de
ch r stel ijk e partijen eenstemmig aan
genomen de Zed el ijk hei d;s' wet
ten? De heer Bos durft de rechterzij
de verwijten geen vaste basis' te hebben,
waarop zij staat, tenzij de zorg voor
het bijzonder onderwijs, terwijl hij zelf
uitdrukkelijk verklaarde, dat de concen
tratie geen andere basis heeft, dan het
verlangen naar algemeen kiesrecht
Neen, ieder onbevooroordeeld kiezer
zal moeten inzien, dat hij, zoo* hij geen
woorden maar daden wenscht* rechts
moet stemmen. Eerstens omdat in de
concentratie zelf niet de noodige een's-
willendheid heerscht, en op !de tweede
plaats en hierin waren de sociais-
tïsche debaters zeer juist omdat de
concentratie niets zal kunnen doen zon
der de sociaal-democraten. En de gunst
van deze partij zal zij niet kunnen win
nen, itenzij1 zij zou willen bukken voor
Troelstra's zweep. Door de concentratie
aan deze afhankelijkheid van de sociaal
democratie te herinneren vormden de
sociaal-democraten eenkrachtig
pleidooi voor re chits. Want zij! maakten
het iedereen duidelijk^ dat men alleen
een regeering kan verwachten, die in
staat is daden te stellen, zoo rechts aan
het bewind blijft.
In ongenade gevidien.
De Bloemendaalsche heer P, Tideman,
niet vergeten» Verre het meerendeel zij
ner gemeentenaren naderde op den dag
fijner begrafenis, 'den 24en April, tol de
Tafel des Heeren; en de tranen, waar
mede allen, mannen zoowel als vrou
wen, zijn stoffelijk overschot naar het
graf begeleidden, toonden duidelijk, dat
Mgr. Van der Haagen, een der grootste
en'"voornaamste priesters van het Haar-
lemsche bisdom, voor zijn landeljjke ge
meente een eenvoudige en hartelijk be
minde dorpspastoor was geweest."
Van zijn opvolgers, de dekens C. J.
M. Bottemanne (18611876), Wi. J. van
Grossel (1S761883), JP» van der Werf
(18831S90) en F. C. X» Mosmans (sinda
1890), 'behoef ik niet te spreken, omdat
daarvoor de tijd nog niet gekomen is.
Ik herinner alleen aan de stichting van
Katholieke scholen èn den bouw der
nieuwe kerk in 1904
De Rijndijk behoorde na de Refor
matie kerkejijk tot Leiden, het faatst tot
de kerk aan het Utrechtsche Veer. In
r856 werd een kerkje gebouwd aan den
Rijndijk, waarvan de eerste pastoor was
pater I. Sarot. Deze is ook eenigen tijd
belast geweest met de zielzorg in het ge-
st:cht „De(n) Goede(n) Herder", dat van
IDjO daieert. Na hem kwamen de pas--
toors Masker en F. T,. M. Buhrs, die
tot dusverre groot-redenaar van de con
centratie werd hij niet zelfs te Rotter
dam genoodigd onder presidium van den
hoofdredacteur der N. R. C r t. mr.
Tideman dan, vo®«" wiens anti-papistii-
o,clie redevoeringen steeds de vrijzinnige
kolommen open stonden, is opeens in
ongenade gevallen.
„Onzen lezers is bekend, dat in
Kampen, door het afkeurenswaardig
optreden van den heer P. Tideman,
uit Bloemendaal, die zijn eigen can-
didatuur daar heeft weten te bewer
ken en thans bepleit, een betreurens
waardige versnippering van linksche
stemmen zal plaats hebben. Wiiji waren
geneigd, deze (canididatuur als weinig
ernstig te beschouwen de persoon
van den heer P. Tideman is niet die
van een ernstig politicus doch) de
laatste berichten uit Kampen doen
zitn. dat de heer Tideman, door uit-
s'u'-eri op den kerkdijken sektegeest
eer kiezers ie werken, een /.ekej- aantal
volgelingen kan krijgen. Is dat aantal
niet groo: genoeg om het indierstem-
ming-komen van den heer De Gast te
verhinderen, dan is met de candiida-
tuuir-Tidernan slephts de politieke figuur
P;, Tideman geschaad een "kwaad,
dat te overzien is. En naar wijl thans
vernemen, jg de kans, dat de heer
Tideman het tot herstemming brengt,
gering wat ieder, die de politieke
kerkelijkheid wil bestrijden, ieder, die
vrijhandel wil verdedigen, genoegen
moet doen. Immers, het is volkomen
ondenkbaar, dat de heer Tideman bij
herstemming een meerderheid zou
behalen." Aldus het Hbld.
Da.".r gant dcje-
putatie!
Zoolang mr. Tideman er zi,ch toe be
paalde „den kerkelijke^ sectegeest" aan
te wakkeren, was hij .een linker steun
pilaar, werd hij nu hier, dan daar als
.concentratiespreker genoodigd, vonden
zijn woorden breeden weerklank in de
vrijzinnige pers.
Maar nu hij wat ons van dezen
man niet tegenvalt zijn geestverwanten
onder de duiven s,chiet, nui is opeens zijn
persoon „.liet die van een ernstig jioii-
ticus" en is het schaden van zijn poli
tieke figuiir „een kwaad, dat te over
zien is."
Met deze oordeelvellingen zijn we 't
roerend eens. 't Is alleen maar jammer,
dat men links dien heer Tideman pas
zoo laat heeft leeren doorzien.
Van kwaad tot erger.
De Haigsciie Nieuwe Crt wees
op „een verrassing", welke de heer
Roodhuyz-m zijn gehoor te Rotterdam
zou hebben bereid, door de verzékering
te geven, dat, indien de vrijzinnige con
centratie naar over meer zetel9 dan de
rechtsche coalitie zou beschikken, b.v.
over 46 tegen 44 met tien sociaal-demo
craten, zij' zeer zeker bereid zou zijn een
ministerie te vormen, wijl zij dan immers
tegenover rechts de meerderheid had.
Het „Handelsblad" noemde dat zelfs een
„belangrijke onthulling".
vlsor van het groot en klein seminarie
en benoemde geen coifrnïissie, zonder
Mgr. Van der Haagen aan het hoofd te
.plaatsen.
In Augustus 1859 werd zij'n werkzaam
heid belemmerd door een smartelijke
kwaal, die hij met Christelijk geduld ver
droeg. Herhaaldelijk verzocht hij1, dat
men hem uit zij'n veelvuldige "betrekkin
gen zou ontslaan. Mgr. Van Vree echter,
zelf door een doodelijke ziekte aangetast,
drong er op aan, "dat hijr hetbestuur
van het bisdom \veder op zich zou ne
men. Drie dagen voor den dood van
Mgr. Van Vree kwam £ijn secretaris nog
Mgr. Van der Haagen daartoe uitnoodi-
gen, doch het bleek duidelijk, dat deze er
niet meer toe in staat was/Kort daarna
scheen e: een gunstige verandering jn
zijn toestand te zijn gekomen .Gedurende
de Vasten kon hij' 's Hieereri lijden ver
kondigen. Maar W het sluiten van* het
Paaschfeest wenschte hij' voor 't laatst
zijn geloovigen den vrede des Heeren.
'Den 20en April 1861 stierf Mgr. Van
der Haagen.
„De Katholiek", waaraan wij' de le
vensbeschrijving van dezen pastoor ont-
leenen, schreef in .1861
„De parochie van Soeterwoude verloor
in hem een vader; de behoeftigen zul
ten hem, hun weldoener, die altijd gaf,
Van deze verrassende onthulling zijner
eenvoudige woorden is de wakkere alge-
vaardigde voor Snelle geschrokken en
hij zet hu in de Nieuwe Crt. uiteen
hoe 't geweest is.
Hij had zijn hoorders gevraagd, of de
„Standaard" het recht heeft, om, zooals
ze gedaan heeft, te zeggen: „tSeun de
vrijzinnigeiT toch niet, want zelfs als zij
met 46, geflankeerd met 10 soiaal-demo-
craten, in de Kamer komen, zullen zij
zich afzijdig houden". Tegen deze „casus
positie van de Stand." was hij opge
komen, zeggende, dat in dergelijk geval
z. i. „de vrij'z. concentratie wel ernstig
te overwegen zal hebjben^ wat haar te
doen staat, en dat naar zijn inzicht die
overweging zou moeten leiden tot het
aanvaarden der regeering".
Zoo was het en niet anders. Duide
lijkheidshalve verzekert de heer Rood-
huyzen aan 't slot van zijn opheldering
nogmaals
„Ik ben aileen opgekomen tegen een
casus-positie van de „Standaard", en ik
heb daartegenover mijn persoon
lijke .neening gesteld* Van „onthul
lingen" kan geen sprake wezen, als er
niets te onthullen/ is. Die cas.us-positie
door de „Standaard" .gesteld!, is door
de /rij'z, concentratie niet overwogen;
dir. dat uit mijn woorden heeft meenen
te mogen opmaken, heeft misverstaan."
Au! Daar komt de h?er Roodhuyzen
zelf verklaren, „dat de concentratie niet
overwogen" heeft, wat zij wel zou moeten
doen als zij mèt de socialisten de meer
derheid kreeg. Dat was blijkbaar van
later zorg. Als de huidige regeering maar
eerst weg was.
Dit is wel degelijk een „onthulling",
maar eenk'vèrrnsc"Ie nV*. want
dezerzijds is altijd verzekerd, dat de con
centratie op zoo lichtvaardige» voet was
geschoeid. Sledhts ontbrak nog de ver
zekering van iemand, die 't weten kon.
Deze verzekering hebben we nu ge
kregen. De heer Roodhuyzen verviel
inderdaad met zijn verduidelijking van
kwaad tot ergervoor zijn geliefde
concentratie dan altijd.
ALGEMEEN OVERZICHT.
De inzichten in de buitenjandsehe pers
over den
toestand op den Balkan
loopen nogal ernstig uiteen. Volgens den
Belgradosthen correspondent van het
„iBerl. Tagejbl." jvint in Servië de over
tuiging steeds meer veld dat Bulgarije
slechts heeft toegestemd;,: in de confe
rentie der vier minister-presidenten om
tijd te winnen en aldus zijn troepen van
het Oostfront naar de Seryj-che gyens
te kunnen brengen, vanwaar het op al
legeb'^urtelijkheden zou zijn voorbe
reid. Ook de „Srbobran", die haar 'in
lichtingen uit rejgeeringsk'rinigen heeftj
wijst de meening, als zou Bulgarije door
in de conferentie toe te ^temmen,j^eds
s(tilzwijgend de herziening van het ver
drag goedkeuren, als ongegrond yan de
in 1895 een nieuwe kerk liet bouwen.
'Hiermede meen ik de kerkgeschiede
nis van Zoeterwoude voldoende te heb
ben behandeld,
In de 18e eeuw zijn er nog een paar
zaken het bespreken waard.
rDe gemeentezaken werden toen be
handeld in het rechthuis, dat tot 1733
op 't Dorp was, In dat jaar werd het
verplaatst naar „het Fonteintje" aan den
Rijndijk (tegenwoordig: „Ik leer nog"),
In 1797 wordt er een adres bij' het ge
meentebestuur ingediend, om in dien toe
stand verandering te brengen» Adressan
ten willen het rechthuis weer op 't Dorp
hebben „tot gemak gerief' der inge
zetenen. Ook herinneren ^ij er aans dat
de verplaatsing geschied is om een ge
schil tusschen den sahout en den eige
naar van dc herberg, waar vroeger de
gemeentezaken behandeld werden» Deze
kwestie bestond nu niet meer en zoo
wiide men het rechthuis weer op 't Dorp
'hebben. Tal van handteekeningeni wij
zen op den algemeenen drang.naar ver
plaatsing. Het schijnt, dat adressanten
hun zin hebben gekregen.
^Wordt vervolgd.)
