ieti en ander uit de geschiedenis
van Zoeterwoude
BUITENLAND.
BINNENLAND.
4e jaargang
No. 1095.
e Ceicbelve Sou/tomt
Riirenn OUDE SINGEL 54, LBIDBN.
Interc Telefoon 035 Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIjS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaal; bi] onze agenten 10 cent per week, f 1.30 per kwartaal. Franco
oer post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2VS cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels f 0.75, elke regel meer I5cen1
ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel m.v*r 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Oroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, Iedere regel meer 10 cent
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Waarom rechts stemmen?
Opdat aan de Katholieken
erzek er d b 1 ijve de hun toeko
mende, g r o n d w e 11 e 1 ij k e v r ij-
heid.
Met groote woorden wordt wel een9
door de vrijzinnigen verzekerd, dat.bij
niemand de godsdienstvrijheid zoo veilig
Is als bij hen dat Zij geen voorkeur
hebben voor een of anderen godsdienst,
en alle burgers gelijkelijk behandelen.
Reeds meermalen hebben we gelegen
heid gelhad op deze bewering nader in
te gaan. De laatste dagen is zij ech
ter weer in een eigenaardigen vorm ge-
eerd door het unie-liberale week
blad de „Vaderlander". (onder redac
tie van den heer Roodihuyzen)- Daarin
ivordt niets meer of minder beweerd dan
dit:
De vrijzinnigen zijn er trotsch op, dat
ie verdreven geestelijke orden uit de
naburige staten hier te lande een vei
lige schuilplaats vonden.
Wiat 'n breedheid van opvatting! Wij
louden haast vergeten, d&t de „Nieuwe
burant", ooncentratie-genoot vo/i de
(Vaderlander", de uit Portugal verdre
ven Jezuieten „lieden van verdacht al-
ooi" heeft genoemd. Doöh we behoeven
iet eens zoover in het verleden terug
Igaan, De liberale bladen van Zater-
agavond 'komen er ons maar al te sterk
an overtuigen, dat die bereidWillig-
eid om de vreemde kloosterlingen óp
nomen niet heel ernstig gemeend is
Zij 'maken n.l. melding van een rede
!oor prof. dr. P. J. Muller, candidaat
all Üe (vrijzjinnig) protestantsche kies-
ereeniiging in het district Eist, voor die
iesvereeniging uitgesproken.
De geheele rede was een aaneenscha-
eling van hatelijkheden aan het adres
ali de Katholieken. Grofheden als dez'e
waar de Katholieke Kerk komt brengt
ellende, achteruitgang, revolutie", dat
Katholieken de heiligen aanbidden,
lat zij' mogen liegen enz. enz., dergelijke
(rotheden vormden sdhering.eni'nslagu Du
iver de kloosters en kloosterlingen, (vol-
ens de „Va'd." met trots door de .vrijz
innigen opgenomen) wordt het volgen-
gezegd
toosters, 'zusters- en broeders--
Choolkens rijzen op uit den grond en in
lie wordt onderwezen, dat het protes-
mtisme geen recht van bestaan heeft,
laar bovendien wordt in die kloosters
!ea,rbeid kant, linnen, alles, .tot bier en
ikeur toe, wordt er vervaardigd en
een concurrentie is mogelijk. Waar dan
ko kloosters vermeerderen, vermindert
volkswelvaart, 't Diood kapitaal, waar-
an niemand de grootte kent, maar dat
lillioenen bedraagt, wordt onttrokken
an bet maatschappelijk kapitaal. De
trijd giaat dus om de vrijheid van gewe-
in van ons protestantsche Nederland,
door
C. P. PAARDEKOOPER.
Zoodra men hier van het Jan
enisme 'hoorde, stelde pastoor Pelt
iet 22 geestelijken, meest allen uit
'buurt, een brief op1, dien hij
aar Rome zond. Als een, bewijs hoe
root het gevaar was', diene, dat som-
uge pastoors uit den omtrek hun hand-
iekining niet onder den brief plaatsten,
itidat zij door de dwaalleer aangetast
[aren. Die brief hielp, want Godlde, de
caris van Holland, werd door paus
■lemens ,XI afgezet
Een tweede maal, in 1718, deed pasL
)or Pelt zich kennen als' schild' desl
eloofs. Hjij' voelde zijn ouden dag nade-
ïn en deed daarom, zijn uitersten best
intonius Dierhout, pastoor te Noord-
ijkerhout, als Zijn opvolger benoemd te
rijgen. D^hdeed hij niet uit bemoiei-
[icht, maar om1 zekerheid te hebben, dat
ijn kudde niet zou geweid worden door
herder, die niet Zuiver in de Jeer
as. Aan pastoor Pelt is het te danken
it het Jansenisme niet in onze parochie
doorgedrongen. Als een bewijs, dat
elt bij zijn overheden goed stond aange
dreven^ kan gemeld worden, dat Ijjj
veemaal candidaat is gesteld voor het'
mbt van apostolisch vicaris hier te
maar ook om onze volkswelvaart."
Erg Verdraagzaam I En nu durft men
aan de sprekers van rechts nog verwij
ten, dat zij- hun hoorders tegen hu»
mede-landgenooten ophitsen*
Maar en hier op komt het neeris.
de ons toekomende grondwettelijke vrij":-,
hied verzekerd, als de macht in handen
is bij lieden van het type prof. Mulr
Ier en zoo zijn er onder de vrijzinni
gen, de goeden niet te ha gesproken, zeer
vele bij menschen, die Zoo denken en
spreken over ons geloof, onze zedeleer
en onze kloosterlingen.
Bij een pnbevooroordeelde overwe-1
ging dezer vraag luidt het antwoord be
slist ontkennend, en voelt ieder, die den
naam „Katholiek" waardig is, zich ge
drongen om rechts te stemmen, en zoo
veel mogelijk anderen rechts te doen
stemmen.
V Gedwongen winkelsluiting.
Zooals men elders in dit blad kan
Jezen heeft de ontwerp--verordening pp
de gedwongen winkelsluiting onzen Raad
bereikt, zoodat we over korten tijd het
voorbeeld van Amsterdam en andere ste
den kunnen gaan volgen.
Inmiddels is hier al een oppositie-ver
gadering gehouden, wat bewijst, cfat de
instemming met de naderende sluiting
niet algemeen is.
't Valt te voorzien, dat de maatre
gel, welke ook veler instemming heeft,
desniettemin zal worden genomen, zoo
dat het nog slechts zaak is1, de voor-4
schriften zoo goed mogelijk te makenH
En dan spijt het ons te moeten ver
klaren, dat we de zaak wel gaarne an
ders aangevat hadden gezien. We krij
gen nu eenvoudig een navolging van an
dere verordeningen, terwijl het doel, zij
't niet Zoo volledig, toch ook te berei
ken ware langs den weg der arbeid&be-
pefking voor ,,de bedienden.
[We hebben vroeger al eens yr'teen-
gezet, het meest te gevoelen voor een
voorschrift in 'dezen geest: Het is ver
boden. des avonds na 9 uur bedienend
personeel waaronder ook te verstaan
vallen depothouders, minderjarige, huis-
genooten in een winkel werkzaamhe
den te doen verrichten.
Naar onze bescheiden meening ware
op dusdanige wijze de quaestie tot Te
ders genoegen geregeld. De winkelierR
die zelf achter zijn .toonbank wilde
blijven" staan kan dat doen een vrij
heid welke wij ongaarne inperken
terwiil geleidelijk de sluitingsmaatregel
meer en meer burgerrecht zou verkrijgen.
De commissie heeft echter den Am-
sterdamsclien weg ingesbgen, zoodat on
ze l.oop nu geves igd Js ög den Raaül\
We hoorden intuss .hen verluiden, yda't
in menige groote zaak der hoofd(s|i(a!d|
het personeel na de sluiting nog ink
dienst wordt gehouden om op te ruimen,
boeken biij' te werken, te etaleeren enz.
Dit is zeer stellig tegen den geest der
winkelsluiting. We bevelen daarom drin-
lande. 't W;as echter een eervolle yer-
pfeldSng, meer niet. Want de eerste maal
was hij al een goede zestiger, den twee
den keer was hjj al rustend.
Evenals van de andere pastoors der
statie Zo et er wou d'e, bestaat er ook im
d!e pastorie in de Zuidbuurt een portret
van pastoor Pelt.
Antonius Diierhout, evenals zijh voor
ganger een Utrechtenaar van ge
boorte, bleek een „goede en getrouwe
dienaar", evenals van hem verwacht)
werd. Van die trouw gaf 'de baljuw van
Leiden getuigenis, toen hij in 1730 ver
klaarde, dat hij (pastoor Diierhout) de
sentimenten van Jansinius niet was toe-
In de dagen van Diierhout durfde de
baljuw van geiden verklaren, dat het
volk ten platte lande „niet zeer in de
gronden van de religie (godsdienst) er
varen" was. .Dat zulks onwaar was, blijkt
hieruit, dat de .Stompwijkers' indertijd/
de Hervormde predikanten „met groot
geraes en getier hadden uitgejuicht"/
en dat kort voordat de bajjuw het.volk
zoo beoordeelde, de Lqge-landers' hun
Jansenistisch en pastoor letterlijk aan den
dijk hadden gezet voorwaar duideljjke
blijken, dat het volk in den godsdienst
wèl onderwezen was.
Philippus Jacobus Otgens (1731
1746) staat beschreven als eerbiedwaar
dig man, van reinen levenswandel en ge
fleerd, maardoor niemand gezien in
gend aan, tegen dezen misstajnjd' in de
verordening een bepaling op te nemen.,
Ten slotte: nu de ontwerp-verordening
er is, vinden onze miódenstan'dsvereeni-
gingen daarin een goed veld voor stu
die en wellicht voor requester!. M;en
studeere echter niet a 1 te grondi.g, watt'f
de Raad kon er nu we! eens spoe(di iafch4
der gaan zetten.
ALUuMEHN OVERZICHT.
Met den voorlooj>igen vrede wil het
nog maar niet opschieten. De Grieksche
en Servische afgevaardigden toah hebiben
nog steeds geen instructies gekregen om
het verdrag te teekenen. Bulgarije doet
echter alsof alles reeds in orde was. en
is reeds met de uitwisseling der krijgs
gevangenen met Turkije begonnen.
De onderlinge verdeeldheid
der Balkanstaten blijft eveneens voort
duren en ook hierbij zullen de mogend
heden wel een zachten drang moeten
gebruiken om inbreuk od den vrede te
voorkomen. Frankrijk heeft in deze rich
ting reeds een poging gedaan. Theodorof,
de Bulgaarsch^ minister van financiën,
is te Parijs om besprekingen te voeren
over het sluiten van een leening .yan
2U0 a 250 millioen franc^, Ook .Servië
zou graag een leening tot een bedrag, dat
er nogal inhakt, geplaatst zien m Frank
rijk en Rusland. Naar de „Diaily Tele
graph" verneemt, hebben de Fransche
en de Russische regeering aan "beide
Balkanstaten 'te verstaan gegeven, dat^
zoo zij er niet in slagen een minnelijke
schikking te treffen ov of de gebiedsver-
deeling in Macedonië, hun geen geld zal
worden geleend.
W!eliicht bekoelt deze bedreiging de
verhitte gemoederen te Belgrado en Sofia
eenigszins, er zijn althans teekenen van
eenige toenadering.
Zoo verluidt in politieke kringen te
Belgrado, dat er een plan zou bestaan
om de regeeringen voor te stellen een
comité van vertegenwoordigers .der vier
Balkanstaten te kiezen, 't welk het ge
schil zal onderzoeken, om op grond daar
van een niet bindend advies aan beide
partijen te geven.
In dat geval zou geen beroep worden
gedaan op de scheidsrechterlijke uit
spraak van Rusland.
Het standpunt van Bulgarije
is, naar echter de correspondent van de
„Köln. Zt,g,." op grond van gesprekken
met verschillende ministers en partij"-
Ieiders mededeelt, het volgende. Bulga
rije zal zich aan de scheidsrechterlijke
uitspraak van Rusland onderwerpen en
verlangt hetzelfde van Servië, De Bul
garen zouden alle niet betwiste streken
bezetten en geduldig de beslissing van
Rusland afwachten. De algemeene ont
stemming in Bulgarijé tegen de Serviërs
Is zeer groot en neemt voortdurend toè,
zoodat men een verbitterden oorlog moet
zijn omgeving, quia equietus, vomdat hij
Wispelturig, ongestadig was.
Hij dacht voortdurend aan verhuizen
en als hij een andere benoeming gekre
gen had, deed hij" soms weer zijn besti
ze ongedaan te maken. Hij is nog pas
toor geweest te Leiden en in 'tKalf bij
Z,aandam. In 1763 stierf hij. Moge hij de
zalige rust genieten, welke hij op aarde
rusteloos, maar te vergeefs heeft nage-
Op den onrustigen Otgens volgde de
alleszins rustige Henricus de Meijer,
(17461777) Dertig volle jaren, waar
onder de schoonste zijns levens, bracht
hij door in stille werkzaamheid onder
het eenvoudig landvolk, de eenzaamheid'
v,an het buitenleven benuttend en veraan^
genamend door het beoefenen der we
tenschap. Zoeterwoude was in die da
gen klein van zielental; in 1758 waren
er 302 communicanten, omstreeks 1770
was hun aantal 511.
Pastoor de Meijer was een waardige
herder dezer parochie. In 1777 is hij
hier overleden. Van de pastoors Leonar-
dus Reijnen (1777T791) en Cornelius
Bakker (1791 180|1is weinig bekend.
Of zij partij hebben gekozen in de staat
kundige twisten, die toen het land be
roerden, weten we niet. Ter secretarie
zijn nog stukken te vinden, waaruit blijkt,'
dat de Katholieken in den Franscheu
tijd gepoogd hebben, de kerk op 't Dorp
Weer in het bezit te krijigen. In een dier
verwachten, die ongetwijfeld met een
nederlaag van Servië zal eindigen, daar
de Bulgaren zelfs voor een bondgenoot
schap met Oostenrijk niet terugdeinzen,
om hun doel te bereiken.
Ook in Servië blijft de algemeene ont
stemming voortduren, vooral aangewak
kerd door de verwoede uitlatingen tegen
Bulgarije in de pers. Het officieuse blad
„Samoeprava", haar dit verwijtende, raadt
de Servische pers aan, meer gematigd
heid te betrachten, daar haar vinnig op
treden de hangende kwesties ten zeerste
bemoeilijkt Tevens herinnert zij eraan,
dat het bondgenootschap tusschen de
beide landen nog altijd bestaat
Ook het persbureau van het ministerie
van buitenlandsche zaken spoort de ver
schillende 'bladen aan om in hunne pole
miek biet Bulgaarsche bladen zich te ont
houden van beleedigende uitdrukkingen.
Het bureau maakt van de gelegenheid
tevens, 'gebruik óm het bericht, dat de
Servische ministerraad tegen Bulgarije
gerichte besluiten zou hebben genomen,
tegen te spreken.
De kwestie van Ada Kaleh
is met de inlijving door .Oostenrijk nog
niet zoo aanstonds uit, omdat Turkije
zich plotseling het langvergeten eilandje
herinnert en zich door de inlijving daar
van een rib uit het lii'f gesneden acht.
Sjeref ed Dlin bei, de Turks che gouver
neur van het eilandje Ada Kaleh, die
naar [Weenen was gereisd, om van de
inlijving door Oostenrijk-Hongarijie aan
den Turkschen gezant aldaar verslag te
doen, is, naar een [Wieensch porrespon-
dentiebureau meldt, weer naar Ada Kaleh
terug. Die gezant heeft hem, nl. opge
dragen, van de inlijving van het eiland
geen kennis te nemen, daar de Turksche
regeering deze als een daad beschouwt,
welke tegen het volkenrecht indruischt.
De gezant heeft den gouverneur voorts
gelast, te trachten zijn werkzaamheid te
hervatten en zelfs niet voor gewelddadige
maatregelen van Hongaarsche zijde te
wijken. Verder moet de gouverneur for
meel tegen de inlijving protesteeren en
met name eischen, dat het Hongaarsche
garnizoen het eilandje verlaat. De Turk
sche regeering zal slechts voor geweld
wijken en is besloten haar redht op het
bezit van het eiland met alle diploma
tieke middelen, waarover zij beschikt, te
verdedigen; als de gouverneur door de
Hongaarsche overheid met .gewéld in de
uitoefening van zijn ambt wordt belem
merd, dan zal zij onverwijld de maat
regelen tot bescherming van haar recht
nemen, die haar gepast voorkomen.
GEMENGD.
Die Tasvir-i-Efkiar beweert, dat het
verdrag tusschen Engeland en
Turkije reeds geteekend is.
Die Fransche regeering heeft haar
toestemming voor de verhooging der
douanerechten en tot heffing vgn nieuwe
belastingen, die zullen drukken op vreem
delingen, afhankelijk gesteld van aan-
^stukken, o.a. ónderteekend door pastoor
Hermanus de Kelder en Govert van der
Poel, wordt recht gevraagd voor de 1103
Roomschen, die Zoeterwoude toen teU
de. Bedoeld zal zijn de burgerlijke ge
meente, want de parochie, die omstreeks
1770 slechts 511 communicanten telde,
kan m.i. in dien korten tijd niet zóó zijn
(aangegroeid. Het is bekend, dat deze
pogingen geen succes hebben gehad.
Pastoor de Kelder moet in de kerk
'alhier begraven liggen, maar een on
derzoek, in der tijd door kapelaan Van
der Loos ingesteld naar het graf, bracht
geen resultaat.
Van 18071840 was hier pastoor de
aartspriester Joannes van Banning. Hij
\vas voor zijn dagen een belangwekkenn
de figuur. Voor de parochie is zijn groot
ste verdienste hierin gelegen, dat hij zijn
strengen godsdienstzin gedurende de vele
jaren van zijn veft>lijf alhier aan zijfn
geloovigen heeft weten in te prenten.
Everardus Stephanus van der Haagen
kwam in 1840 hier als pastoor. Vóór
dien tijd was hij op verschillende plaat
sen kapelaan geweest en het laatst, van
1824 af, pastoor te Loosduinen. Aan de
parochie van Loosduinen was hij innig
gehecht en bleef hij gehecht tot zijn
dood. Een der grootste redenen dezeff
gehechtheid was zijn kinderlijke liefde
voor de H; Moedermaagd. Want Zij was
de bijzondere Beschermheilige der ge-
frneente Loosduinen en het was altijd de
neming door T tirkije van de op 2^ F,ebr*
door den Franse hen gezant Bompard
gestelde eischen.
De Russische pers maakt een
wetsontwerp openbaar, waarin de regee
ring een strenge censuur op dag
bladen voorstelt.
Door het weigeren van de rem is
een t r a m r ij t u i g in volle vaart de rue
de la.Concorde te Verviers afgeloopen,
ontspoord en tegen een huis ver
pletterd. Er zijn negen gewonden.
Aan de „Temps" wordt uit Rome
gemeld: Zaterdagnacht kwam de snel
trein FoggiaNapels op het sta
tion te Amorisi in botsing met een
goederentrein. Twee personen werden
gedood en veertig gewond, van wie tien
zwaar.
Een geweldige brand is Za
terdag in het centrum der stad Presburg
uitgebroke», B000 menschen zijn zonder
onderdak. Er zijn veel gewonden; een
kind is gedood.
In verschillende streken van Frank-
rijk blijven hevige stormen woéden,
veroorzaken overstroomingen en verwoes
ten of brengen schade toe aan de oogsten,
in het bijzonder in Champagne, Tarn,
Ardeele en Heroult Dirie personen zijn
verdronken.
Eenige groote scheepsbouwmees
ters houden het voor mogelijk, zelfs
waarschij'nlijk, dat binnenkort aan de
Londensche werven een alge
meene staking uitbreekt. Die werk
lieden van de onderscheidene sdheeps-
bouvvvakken eischen gezamenlijk een
loonsverhooging van "5 pet- uDie patroons
wijzen dezen eisch niet onvoorwaardelijk
af, maar wenschen erpver te onderhan-
delen. Die vakvereenigingen verlangen
echter een onverwijlde beslissing en
dreigen anders een algemeene staking
uit te roepen. Daarover zal nu door de
vakvereenigingen worden gestemd. Zoo'n
staking zou een ware nationale rarr^p
worden. Een half millioen a rbeiders
zouden erbij zijin betrokken.
De Tweede Kamerverkiezingen.
De 'chr.'-hist. kiesvereeniging te Om
men heeft mr. Bichon van IJsselmonde
(aftr.) weder can'didiaat gesteld.
De besturen van de anti-revolutionnai-
re en christ.-historische partijen in het
district Appingedam zullen de candidlai-
turen van de heeren A. Zijlstra te Gra
ningen en Van der Hoop van Slochteren
handhaven. I
De r.-kath. kiesvereeniging te Bus-
sum heeft' mr. Rutgers (antirev. aftr.)
candidaat gesteld.
De christelijk-historisehe kiesvereeni
ging in het district Amersfoort heeft jhr.
mr. van Asch van Wijck weder candÜdjaat
gesteld.
De chr.-hist. kiesvereeniging te Al
melo heeft gisteravond besloten de can-
'wensch zijns levens geweest, een ge-
tneente te mcJgen besturen, die aan hare
hoede was toevertrouwd. Meermalen
\verden hem aanzienlijke pastoriën, ook
in de hoofdstad, aangeboden, maar hij
Verzocht telkens in Loosduinen te blij-
'ven. Zooals gezegd in 1840 werd hij be-
Inoemd te Zoeterwoude. Daar vond zijn
ijver veel werk. Hij bouwde een nieuwe
kerk, zonder eenige subsidie en zonder
dat de gemeentenaren eenige buitenge
wone bijdrage schonken, die -den 17en
Juli 1844 plechtig werd ingewijd door,
Mgr. Te Wüj'ckersloot, bis&dhop van Cu
rium. In het voorjaar van 1846 werd hij
aangesteld tot provisor van het semi-
inarie Hageveld en in den zomer van het
zelfde jaar kwam de hoogwaardige heer
J. Ferrieri, vice-superior der Holland-
sche Zending, persoonlijk te Zoeterwou
de om hem tot aartspriester van'Holland
Zeeland en West-Friesland te benoemen.
Te vergeefs waren alle redenen, die hij
tegen deze benoeming inbracht, te ver
geefs den vloed van tranen, die op dat
oogenblik zijn anders zoo mannelijk oog
ontschoot; men kende zijn godsvrucht
en bekwaamheid en den 6en Augustus
1846 aanvaardde hij uit gehoorzaamheid
deze nieuwe "betrekking. Vier maanden
later benoemde Z. M. Koning Willem
II hem tot ridder in de Orde van den
Nederlandschen Leeuw.
(Wordt vervolgd.)