:ncycliek=feest.
BUITENLAND.
4e Jaarjrang;
No. 1094.
Rurenn OUOE SINGEL S4, LEIDEN
Interc Telefoon 035 Postbus ft.
r BLAD VERSCHIJN! ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het GLILLUS FREER!) ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
1Ü per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2L# een', met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
v7onden nededcelingen van 1—5 regels i elke regel 10 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij conltacl aanzienlijke korting. Qroote letter» naar plaatsruimte.
Kleine Advertentlëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, Iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, Iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
lorgen viert de afdeeling Leiden van
Ned. R. K. Volksbond haar 'jaarlijk.-
m jubeldag; zij herdenkt dan wec'kr-
de uitvaardiging van Paus Leo XIII's
yeliek „Rerum Novarum."
n dan trekken weer die Roomschje
men op naar de kerk om Ood te'
ken en te smeeken, en dan gin an
weer langs Leiden's straten fier en
s manifesteerend hun Roomsch.-zijn,,
lidmaatschap van den Ned. R, K.
ksfbond, en dan Zingen ze weer uib
hun bondsgebouw, hun vreugde ent
vertrouwen, en dan luisteren ze weer
r de overtuigende en bezielendieéwoor,-
van den feestredenaar,
oo gaat het ieder jaar. En toch1
ft dat feest telkens weer h&ar bekoor.-
leid, haar schoonheid, haar indruk,-
;kendheid. leder jaar weer is het een
osante manifestatie, een heerlijke
traling van wat ^er leeft aan geloof,'
vertrouwen en ,aan liefde onder onze
mische mannen. Ieder jaar weer treft
en schokt het ons, als wij die man,-'
zich openlijk zien .onderwerpen aan
Kerkelijk gezag, openlijk zien toon en,
zij den strijd voor hunne maa.t-
ippelijke belangen niet anders willen
jden dan volgens de beginselen van
ïtvaardigheid en naastenliefde, rteer-
ügd in de encycliek „Rerum Nova,-
i."
in de schittering van zulk een ge.-
fsovertuiging steekt zoo scherp af te-
over de duisternis der dwaling van
enen die meenen hun maats'chappe-
e belangen beter te kunnen beharti-
zonder God en zonder Go dlfsi-
:nst, van de ongelukkigen,die de be-
?en van hun ziel, hun eigenlijk en
ig 'geluk, willen wagen voor een
:sverbetering"„ die hun daarenboven
slechts beloofd wordt!
)e N. R. K. Volksbond heeft redenen
>ver om de uitvaardiging van de Eni-
liek „Rerum Novarum" telken ja re
t veel vreugde en blijden jubel te
denken. In die encycliek vindt die
id niet slechts een door Christysf'
atsbekleeder aangegeven leiddraadl
r zijn actie tot zedelijke en ^naaith
appeüjke verheffing zijner leden, 'maar
uitvaardiging van die encycliek btr
te ook in zi i een pauselijke go d-
aing van den geest, die den Loud"
af zijn oprichting heeft bezield'!
riOlI k's'bion der s van Leifden, 't
ons vergund U aan te spoien om air-
het feest van morgen mee te vieren
en zullen het toch reeds .doen zonr
een enkele opwekking. Maar allen
eten meedoenHet feest 'zal hen
rk'en en stalen in hun overtuiging
n en ander uit de geschiedenis
van Zoeterwoude
door
C. P. PAARDEKOOPER.
^oordat de Fransche gezant Den Haag
liet om zich naar het vredescongres
Munster te begeven, richtte hij tot
Staten-Generaal het verzoek, dat aan
Katholieken vrijheid Zou gegund worn
i om in particuliere woningen hun1
ïsdienstoefeningen te houden. Maar
verzoek namen de Hoogmogende1
eren zeer euvel op en zij antwoor(dJ
hiertoe niet gezind te zijn. Integerir
:1, de plakkaten tegen de Roomschen
id'en strenger gehandhaafd worden,,
nt de Paapsche stoutigheden namen
Die Pausgezinden hadden op ver,-
eidene plaatsen openbare ergernis ge
ren, waarschijnlijk dqor het bjjwor*
der H. Mjs Voerden een kerkelijke
peering in en toonden in hun gebeden
genegenheid jegens den koning van
anje. Ook meenden de. predikanten,,
)r wie de oorlog met Spanje nog al-
l de strijd was tegen den ouden .erf-
md van Gods uitverkorenen, dat op
kansels geen heiliger plicht kon ver-
d worden dan met galmende woori-
i het volk op te zetten tegen Rome.
n deze gezindheid werd al zeer spoei-i
De dag van 'morgen brenge ons1 een
heerlijk
Rooimsch Meifeest.
Waarom rechts sterrmen
Opdat de meerderheid! van
ons volk bezitte, waaroip het
rechtheeftenwathetwenfeicht:
godisdienstigescholenjgelijker-
bijk gesubsidieerd als de n e ui-
t r a 1 e.
Dr. D. Bos, lid van de Tweede Kamer;
heeft in een gecombineerde vergadering
van het Nut, Volksonderwijs, de Vereem*-
ging van hoofden van scholen en vain het
Ned. Onderwijzersgenootschap te Ami"
sterdam een rede gehouden over „d*
-Grondwet en de Openbare School".
De heer Bos gualificeerde zelf zijn
rede als een politieke en dus als een
verkiezingsrede, als een propaganda-1
speech voor de linkerzijde, aan wier zorg
de openbare school liet veiligst kan won
den toevertrouwd. En de ervaring! leert
aldus de heer Bos „dat de meer
derheid van ons volk de voorkeur .geeft
aan de openbare school en daar met het
volste vertrouwen zijn kinderen heen?-
zendt."
Maar en dat maakt deze verkié-
zingsrede wel wat onhandig het ge«-
heele betoog van den spreker was ver
der in flagranten strijd met de hiervoor
geciteerde woorden.
De heer Bos constateerde nl.,.dat als
de subsidie van Staat en Gemeente aan
de bijzondere scholen even .groot zal
zijn, als die aan de openbarende eerste
in veel betere condities zullen verkee-
ren, want „deze zullen steeids
den steun van particulieren ge
nieten, d' i e n d e op e n b a re school
mis t."
We constateeren hier nadrukkelijk, dat
de neutrale school, yolgens verklaring
van een harer beste verdedigers, op de
flesch gaat, als zij niet krachtig be(-
yoordeeld wordt door Rijk en Gemeente,
daar haar beginsel geen steun vindt in
de meerderheid van ons yolk» en cfeze
er geen cent voor over heeft.
Deze merkwaardige uitlating dienen
we te onthouden I
V Het toppunt.
Wij, Katholieken, zijn al aan veel ge-
Iwoon. Men bestrijdt ons op allerlei ma-1
nieren en neemt ons zelfs kwalijk als
we terugslaan, zoodat we ons niet licht
over een aanval of aantijging verbazenl
Maar nu hebben we toch een oogenblik'
perplex gestaan en wel bij de lezing
van een bioscoop-verslag.
De veer iende eeuwsc' e Marialegende
van Beatrijs, onder ons opnieuw bekend
geraakt door de dichterlijke bewerking
van Bioutens, is ook al voor de bios
coop 'bewerkt en werd gisteravond in
de Reguliersbreestraat te Amsterdam,
waar tooneeb en orkestruimte met het
oog op de vertooning in een '.kerkportaal
zijn veranderd, onder den naaiw „Het
Mirakel" opgevoerd, muzikaal geïllui-
dig'in de gemeente van Molina blijk gieH
geven. Waren het in vroegere '.dagen!
slechts kleine onaangenaamheden,,thans
had de pastoor met zijn volk een formeei-
le vervolging te verduren. Het is geen
wonder, dat de wakkere pastoor Vermeu-1
len spoedig het slachtoffer dier verscher
ping werd. Hij hield in 1655 te zijner*
huize een twistgesprek met Petrus Cab-
beljau; predikant te Leiden. Er zijn twee
verschillende verslagen van dezen rede-"
tvvist opgemaakt. Maar duidelijk bleek,
dat de dominé er slecht afgekomen was.
Er was nu echter een voorwendsel om
den pastoor te treffen: in 1655 werd Jnj
verbannen.. Toen hij 't noodig oordeel
de, kwam hij in 't geheim' bij zijn kudde
terug en bqgon hij weer in stilte de ge-
loovigen te bedienen in de hoop. dat zijn
vonnis mettertijd verzacht zou worden.
Hij werd echter verraden, gevangen gei
nomen, voor een hoog losgeld vrijge
kocht en opnieuw verbannen. Nu be
stond voor pastoor Vermeulen geen mo-J
gelijkheid meer om terug te keeren. Hij
vertrok naar Kleef, sloot zich aan bij
de Oratorianen en werd pastoor van Rees
in Rijnland. In 166S is hij er al kanun
nik en pastoor overleden. Van vstoor
Vermeulen zijn in de pastorie in de Zuid'
buurt nog twee portretten.
In 1658, toen Vermeulen voor goed
vertrok, werd zijn uitgestrekte gemeen-
streerd door klokgeklep, orgelmuziek en
koorzang.
Een en ander is niets bijzonders. Om
dlubbeltjes te verdienen wil men nog wel
zoo goed zijn, ook aan godsdienstige on
derwerpen zooveel zorg te besteden,, dat
het publiek ernaar 'komt kijken.
Let nu evenwel op deze passage uit
het verslag in 't H ai n d) e 1 s b 1 a d
„De film heeft niet de bedoeling,
naar de explicateur .mededeelde, om
katholieke propaganda te maken. Wij
hebben in de vertooning dan ook geen
Roomschen tendenz kunnen bespeuren.
Integendeel, eer hebben wij ons tijdens
de vertooning van de geschiedenis van
deze non, die, van wereldsche gedfach»-
ten verv/uld, het .klooster ontvlucht,'
maar naderhand boetvaardig en be
rouwvol erin terugkeert, .afgevtiraagd^
of enkele scènes niet eenigszins ,stuin
tend zijn weergegeven voor den ge-
loovigen katholiek."
Alzoohoewel de film eigenlijk aam
stoot gevende passages bezat, vwas ^Üe
bioscoopondernemer toch bang, dat men
Tiem eens mocht aanzien voor een stillen
lesuiet of zoo iets vreeselijks. VandÉaar
het excuus van zijn explicateur over die
„Katholieke propaganda".
De bioscoop maakt propaganda voor
alles en nog wat, .zelfs Yoor misdaacU
zoodat er ook in niet-geloovige krin
gen 1) om film-cens'uur wordt verzocht,
maar nog geen enkelen bioscoop-direc
tie is het ooit in de gedachte gekomen,
zich wegens een of andere .schunnige
vertooning te verontschuldigen. Maar nu
er iets vertoond wordt, dat een kerkei-
lijk cachet draagt, nu komt de explica
teur, om de gevoelens p^an Bronsveldiaj-
nen en Tidemannen tê ontzier^ gauw
verklaren, dat geen „katholieke propai-
ganda" bedoelde wordft.
Dat 's toch het toppunt, nietwaar
Gelukkig kunnen we er tegenover stel
len, dat de katholieke kerk aan bios'coqpi-
propaganda ook heelemaal geen behoef
te heeft, er zelfs niet van gediend is
en ondanks1 averechtsche propaganda
toch zal blijven groeien en bloeien.
1) Zoo juist kwam bij den Rotteiii-
dlamschen Raad nog een rapport in eener
commissie ad hoe, filmcensuur noodzake
lijk noemend.
ALG MEEN OVERZICHT.
Mooie woorden, maar ook groote
woorden zjjn er 'gister gesproken door
den Franschen minister van bu teu'and-
sclie zaken over den
politie'.en toestand
en waaruit tevens blijkt dat, ofschoon
we zichtbaar naar den vrede gaan, we
er nog 'bij lange na niet Zijn.
De politiek van Frankrijk, zeide de mi
nister, is in overeenstemming geweest
met het bewustzijn, dat ons moet verbinj-
den, ppdat Europa één ziel hebbe en
céne moreele persoonlijkheid zij, die
te in drie parochiën verdeeldStomp-
wijk, waar Johan Ignatius Ruijsch pas
toor werdZoetermeer, dat aan Aman-
dlus van Nispen [werd opgedragen en (Zoer
terwoude. D:at w,a«veen ^groote verbete
ring nu konden de kleine parochies be
ter door hun pastoor bediend worden.
In 1658 kreeg Zoeterwoude dus weer
een eigen pastoor. Van dien tijd af Zal er
weer een 'kerk met pastorie in de ge
meente zijn en wel in de Zuidbuurt.
In de geschiedenis van pastoor Ver
meulen Zien we nog den treurigen staat
der Katholieken, ook na den vrede van
Munster, 't W;aren nog tijden van „ver
drukking en gevaar. Misschien kunnen
deze troebele tijden als verzachtende;
omstandligtieid pleiten voor zijn opvol
ger te Zoeterwoude, WiiUem IJpe-
laer, die helaasI zijn geloof en zijn
kudde verliet en Calvinist werd. Hij
schijnt in 1668 te zijn afgevallen en ver-
itrok uit de parochie. Hij was een jman
van buitengewone begaafdheden, die/
vooral in welsprekendheid uitmuntte. Of
hoogmoed of andere redenen hem ten
verderve waren, is niet bekend. Diezie
afval is een der treurigste feiten u,it He
geschiedenis der parochie.
In die dagen (tegen 1700) zien we
vooruitgang van het H. Geloof in pns
land. De officieele verslagen, die naar
Rome gingen, getuigden daarvankeT-
door het geweten beheerscht word! in
het belang van den vrede.
Deze politiek zal bij voortduring ons
den weg wijzen bij de nieuwe moeilijk1-
heden, Jie wij voor den boeg hebben1.
Want wij zijn nog ver van de .eindre-
geling van alle quaesties,* door den Bal*-
kanoorlog opgeworpen. Van een .aantal
dezer kan men moeilijkheden voorzien,,
maar niet een schijnt den internationalen
vrede te bedreigen. In volle overeen/
stemming met onze vrienden en bond.-
genoo'en, met inachtneming] van ihet recht
der natonaliteiten, onder voortdurend! let
ten pp onze belangen en in den .geest
van de gematigdheid en verzoeningsge*-
Zindheid, die wij steeds betoond hebben,
met het voornemen te voorkomen dat na
de Balkancrisis andere problemen in
Europa zich zullen voordoen, zullen wij
de moeilijkheden ten opzichte -van de
mogendheden onder de oogen moeten
zien. Wij zullen ook den wil moeten
betoonen om1 rechtvaardig te zijn en de
gevaren verhoeden, die Europeesrh Tur
kije zouden kunnen bedreigen, wij vullen
zijn 'economische ontwikkeling verzekd-
'ren, zonder de. geallieerde staten te bd-
rooven van de vruchten van hunne ovef-
van de vruchten van hun oorlogsafbeid
te berooven, willen zij; toch gaarne, zoo
als we gisteren reeds zagen, voor zich
zelf ook wat hebben. Behalve Frankrijk
toch, is ook Engeland reeds sedert jaar
en dag .bezig zijn invloed ten koste van
Turkije uit te breiden. Men denke aan
de kwestie van den Bagdad-spoorweg,
die dezer dagen opnieuw op het tapijt
gebracht is en waarover reeds een over
eenkomst zou zijn gesloten. Terwijl van
den eenen kant wordt beweerd, dat
Duitschland en Engeland
hierin één lijn trekken, nadat door eerst
genoemde was 'geprotesteerd tegen een
afzonderlijk optreden van Engeland, be
weren sommige Duitsche bladen, dat in
tegendeel Engeland een leelijken troef
tegen Diuitschland 'heeft uitgespeeld. Zoo
schrijft dé „Tag'L Rundschau":
„Engeland heeft den treurigen toe
stand, waarin Turkije zich bevindt, ge
bruikt om de hand te leggen op de
beste haven van de P'erzische Golf, en op
het natuurlijke eindpunt van de Bagdad-
spoor.
Engeland heeft op hoogst handige wij
ze, na een stillen strijd, die al jaren
duurt, Diuitschland schaakmat gezet
De overeenkomst bcteekent niet meer
en niet minder dan dat Turkij'e aan En
geland kuweit, Bassorah en het zuide
lijk dee! van de Bagdadspoor heeft af
gestaan.
Binnen hoeveel tijd zal Engeland de
hand leggen op 'het land tusschen Tigris
en Euphraat, door het op min of meer
vermomde wijze te annexeeren?"
Nu zijn er altijd bladen die gewagen
van terr toriale vergoedingen van Duitsch-
land in centraal Afrika.
Van den anderen kant echter verneemt
ken en altaren waren s'choon en sierlijk,
de geestelijken vervulden hun H. plich
ten tot tevredenheid hunner overhedien
en de geloovigen waren goed gezind. D|ö
betrekkelijk ?eer gunstige toestand! der
kerk werd vooral toegeschreven aan het
heilig leven der geestelijkheid. Ondier die
brave priesters mag genoemd worden
Johan de Vos, een Utrechtenaar van
geboorte, die in 1663 hier pastoor werd'.
Hij bleef hier maar kort, tot 1670,, toen
hij rector'werd te Huissen. Later is lec
tor de Vos1 naar Italië gegaan, waar hij
Karthuizer pater werd.
Johannes Dobbius (1670—1676)
was oorspronkelijk Calvinist. Öip ^O-ja
rigen leeftijd werd hij door pastoor 'Cae-
sareus in Dien Haag tot het ware geloof
gebracht. De pastoor liet den bekeerling
tot priester opleiden. Dobbius werd eerst
kapelaan in Den Haag en kwam .in 1670
als pastoor te Zoeterwoude. Na zes jaar
werd hij pastoor in de parochie .„bet
Kacheltje" te Leiden.
Een zuster van dezen pastoor, Engel-
berta geheeten, was getrouwd met den
Zoeterwoudlschen landman Henricus van
der Salm. Harr twee dochters Petronell(a
cn Bertha hebben beiden den sluier aan
genomen.
Pastoor Dobbius bleef niet in Leiden,
maar werd pastoor te Zwolle. Nog Pa
ter werd ook hij kloosterling. Op lioogen
de Temps, dat onderhandelingen begon
nen zijn tusschen Duitschland en Enge
land om de deelneming van Dluitschland
aan den Bagdadspoorweg te verzekeren.
Tusschen de bondgenooten
blijft het nog steeds spannen. Zoo schrijft
de correspondent van de ^Köln. Ztg." te
Saloniki d.d. "S dezer:
„15.000 man heeft Griekenland op het
oogenblik in en om Saloniki geconcen
treerd. Dag en nacht .weiikt men aan
cTe verschansingen aan de Biulgaarsche
grens. De Bulgaren hebben onlangs drie
divisies versterking gekregen, diie ver
deeld zijn over hun stellingen bijl Ka-
valba, Serres en Doiran. De Serviërs
trekken (ijlings hun troepen uit Albanië
samen en hebben in de laatste dagen
"40.000 man in Saloniki geland. Dezen wor
den verder getransporteerd 'in de rich
ting van Uskub; bij Gjegjell trekt echter
het (grootste 'gedeelte noordwaarts, zoo
dat ook deze troepen gelegerd zijn tegen
over de Bulgaren. Saloniki staat in Jiet
teeken der militairen.
Op de kaden liggen munitie, hooi en
stroo, iglnds ligt een schip met trans
portwagens, daarnaast een ander met de
Russische vlag de „Pfctrograd", deze
voert de vlag van het Roode Kruis £n
heeft gewonde 'Serviërs uit Durrazzo ver
voerd! In de haven liggen drie oude
transportschepen, twee Grieksdhe en een
met Servische "troepen en daartusschen
varen kleine bootjes, die officieren aan
boord brengen.
Een oorlogs-schattlng
is den Balkanstaten nog niet uit liet
hoofd te praten»
De Bulgaarsche minister van Finan
ciën, Theodoroff, die als vertegenwoor
diger van Bulgarije op de financieele con
ferentie te Parijs is aangekomen, ver-
klaarde^gisteren aan een journalist o.m.
het volgende: De Balkan-bongenooten
blijven bij hun eisch van een oorlogs
schatting en "zullen op ~de conferentie
doen uiteen "zetten, dat zij daarmee Tur
kije geenszins in een catastrophe willen
storten. Zij zullen overigens met de
grootst denkbare Welwillendheid te werk
gaan en Turkije, wanneer'dit zjjln moet
zelfs een betalingstermijn van 50 laar
toestaan.
De waarborgen voor de betaling van
de oorlogsschatting ontbreken in Turkije
geenszins. Op de eersle plaats heeft men
de tol-verhooging van 3 pCt.» welke juist
tegen het gebied, dat door de Balkan
staten veroverd werd, is afgekondigd;
verder de schapenbelasting, ae premjes
voor vrijstelling van 'dienst enz.
Verder zullen de Balkan-verbondenen
eischen, dat in de .commissie van toe
zicht op de .Turksche staatsschuld ook
zij .zullen vertegenwoordigd zijn en. wel
zoo, dat afwisselend een Bulgaar, een
Griek en een Serviër in c^e commissie
zal eetelen.
GEMENGD.
Die Zweedsche Rijksdag
heeft voor het dienstjaar 2% mlllioen
kronen bewilligd voor nieuwen aanbouw
ouderdom is hij als prior overleden.
Toen pastoor Pelt de parochie van
Zoeterwoude bestuurde (1676—1720)
was 't een tijd van wajakzlaamheid. 'Want
■al werd de vrijheid der Katholieken
langzamerhand grooter, een ander gen
vaar dreigde n.l. het Jansenisme. Het
boek, dat de aanleiding i*s geweest tot
het ontstaan dezer dwaling, verscheen,
in 1640. Het ligt voor 'de hand, dat er
vooral in dje dagen eenige tijd verliep,)
vóór ze doorwerkte en onze Hioliandsche
missie bedreigde. De jgroote verdienste
van pastoor Pelt is geweest, dat hijl
het gevaar van het Jansenisme inzag em
het weerde.
Als we weten, dat onze Calvinistische
regenten het Jansenisme steunden, waar
ze maar konden, dan zullen we de waak
zaamheid van pastoor Pelt té tneer waarf-
deeren. Hij wals een Uitrechtenaaf vanjge-
boorte en behoorde tot een aanzienlij'-
ke familie. De ruime geldjmiddelen, waar
over hij beschikte, gebruikte hij om ide
houten gebouwen, die sinds 1658 al&
kerk en pastorie dienst deden, op te yui-
men en daarvoor een ruime pastorie cn
fraaie kerk ten minste voor dien tijd
te doen bouwen.
.(Wordt vervolgd!)
