Z. H. Pius X e het
Souale Vraagstuk.
BINNENLAND.
4e Jaargang
No. 1086.
orerv U I" SlVtïC1. 34, LEIDEN
Interc Telefoon 935 Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAQ, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 9 cent per week
ƒ1.10 per kwartaalbij onze agenten 10 cent per week, f 1.30 per kwartaal. Franco
post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Woensdag
7
Mei
1013
De ADVF.RTENTIÉPRI|S bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
Migezonden mededeelingen van 15 regels l..»d, elke regel 10 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contiact aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentlën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
II.
„Tot de aiiervoortreffelijlkste sociale do
wn enten, die in de laatste tientallen van
aren van Rome zijin uitgegaan, behoort
^getwijfeld de Bireve van Z. H, P'ius
aan de ikardinalen en bissahoppeai van
fan'krijik, waarbij bet sociale werk van
en Sillon, daar Mare Sangnier gesticht,
oor een definitieve veroordeeling ge-
roffen werd. Met de „Rerum Novarum"
an men deze .Breve aanzien als de twee
rondpijlers, waarop het Katholiek-sotia-
gebouw van dezen modernen tijd moet
/orden opgetrokken," Deze woorden zijin
an Rector Thompson („Rome" I, pag,
5), en zij geven, paar ik meen, de juiste
/aarde aan van ,deze allergewichtigste
Ireve van 25 Aug. 1910.
't Is Ihier niet de plaats, om dit sociale
ocument te ontleden, D'it hoort meer-
ïuis in sociale vergaderingen en kringen,
lier willen wij1 even aangeven de groote
eteekenis van deze Breve, om daardoor
beter te vatten de sociale leiding,
uitgaat van den grooten Pius X.
Le Sillon was een machtige organisatie
ver geheel Franlkrijk, gesticht door den
ekwamen leider Mare Sangnier, en be-
oeld werd door krachtige actie een le-
enbrengend Katholiek .enthousiasme te
ekiken, om te veibeffen „onder de klas
der werklieden den standaard van
esus Christus", om te voeden de „sociale
leikzaamheid door de bronnen der ge-
ade", om „eerbied te brengen voor den
jdsdienst in de daartoe meest onge-
nde kringen". Luid en fier kwam men
het openbare leven uit voor zijin Ka-
loliek geloof.
Maar dit was bet begin, de goed tijld
an de nSillon, Toen k^eeg men goed-
wringen en aanmoedigingen van Paus
Bisschoppen. Dodh daarna veranderden
tijden. „Er ,kwam een dag, dat Le'
Hon voor helderziende pogen veront-
istende strekkingen begon te vertoo-
tn, Le Sillon dwaalde afAan raad-
'ingen heeft het toen niet ontbroken;
irmaningen kwamen na de raadgeving
:n. Maar Wij hadden „de smart te zien,
at zoowel de raadgevingen als de ver-
aningen op, hum .vluchtige zielen afgle-
:n en zonder resultaat bleven." En ten-
otte kwam de ingrijpende veroordeelin^
Rome.
Ver was men afgedwaald van het rechte
id. Hun fundamenteele dwaling was
el de loochening van de leiding der.Keik
de sociale aangelegenheden. Dloor het
:rkelijlk gezag uit te sluiten, lag de bree-
weg der dwaling openwant oompe-
nte leiding ontbrak. Men vergat, dat in
•t sociale vraagstuk geen zuiver-eco-
(tnische kwesties kunnen bestaan, maar
it de economische wetten naar de zede-
|ke hebben te luisteren, en dat de Kerk
is zijdelingsdhe bevoegdheid hierover
ekomt. Diit hadden de Sillonnisten uit
i oog verloren en vandaar stond de weg
ien voor andere dwalingen.
Men kwam tot valsche opvattingen der
imocratie, der vrijheid en gelijkheid, der
enschelijlke waardigheid, der valsche
irdraagzaamheid. En aldus zakte men
tot Indifferentisme en Interconfessio-
ilisme. Allen, van welken godsdienst
ook waren, konden toetreden. Dit
as de ^ij'd ,van „den grooten Sillon",
aar nu ook aarzelde Rome niet langer,
rachtdadig greep de P,aus in, en met
n bewonderenswaardige dialectiek hum
valingen ontzenuwend, sprak hij het
slissende woord der verooirdeeling uit,
'ar tegenover stellend, klaar en duidelijk,
zuiver-Katholieke beginselen.
Wie met nauwlettendheid deze merk
aardige Breve bestudeert, wie ieder
oord wi'kt en weegt, wie beluistert den
bonen val der Fransdhe klanken, zal
Herken, welk een buitengewoon talent
dit monumentale document spreekt,
het zal ongetwijfeld den hoogen eer-
d voor onzen H, .Vader nog meer
dieffen, die ook op [het sociaal terrein
dl betoont een man van eminente gaven,
H reden te meer nog om'ons aan zijn
kwame leiding onvoorwaardelijk toe te
[trouwen
ééne vraag eisaht hier beantwoor
ding, Hoever strekt zich de beteekenis
dezer Breve uit? Over heel de wereld
of alleen over Franlkrijk, waaraan zijl spe
ciaal is gericht, Wiij antwoorden zonder
aarzel en^ dat de beteekenis een umiver-
seele is, d^t deze Breve een leiddraad
geeft voor alle landen. En dit is gemak
kelijk in te zien, wie aandachtig" den in
houd bestudeert; want het is een ver
oordeeling van principieele dwalin
gen en een uiteenzetting van princi
pieele stellingen. Welnu de Katholiek-
sociale beginselen gelden voor alle
landen, want de waarheid is één! Welk
ander besluit valt hieruit dus te trekken
dan dat ooik wij hebben te bestudeeren
deze wereldberoemde Pauselijke Breve,
en dat wij ook daarnaar onze sociale
actie hebben in te richten. R.
Waarom rectus stemmen?
Opdat niet 'langer de open
bare school door te lage school
gelden de 'bijzo n d e r e e en oneer
lijke concurrentie zal aandoen.
Wij hebben gezien, dat de gemeenten
belangrijke sommen voor de openbare
school hebben 'te offeren, Diat komt ook
hierdoor, dat de gemeenten, in plaats van'
de zware financieele lasten voor het open
baar onderwijs vooral te leggen op de
schouders van 'degenen, wier kinderen
van dat 'onderwijs profiteeren, op hare
scholen in 'den regel een veel te laag
schoolgeld heffen.
En zoo komen bijna alle gemeentelijke
uitgaven voor 'het openbaar onderwijs
ten laste van de gezamenlijke inwoners
der gemeente, dus ook van de voor
standers der bijzondere sahool, wier kin
deren aan dat openbaar onderwijs Koe-
genaamd niets hebben.
Gaan de {kosten voor dat openbaar
onderwijs de kraahten der gemeente te
boven, dan steunt het Rijk met een
extra-subsidie, dat wil zeggen, dan be
talen de aangeslagen en in de Rijksb elas
ting wat er te kort is.
Zoo kunnen dus de gemeenten een
veel te laag schoolgeld heffen ten koste
van de aangeslagenen in gemeente- en
rijksbelasting,
DL i i UNLAlND.
ALGEMEEN OVERZICHT.
De-stemming onder de Montenegrijinen,
die eerst zoo geestdriftig was, is na het
bekend worden van het opgeven vani
Skoetari
verkeerd in diepe neerslachtigheid. Het
bericht, dat de koning de stad in handen
der mogendheden stelde, wekte in Cet-
tinje groote ontroering. Men vroeg zich
af waarom Montenegro zoovele duizenden
soldaten opofferde, nu het geen ander
voordeel kreeg dan de bevrijding van
Albanië van het Turksqhe juk, en die
bevrijding sledhts kan leiden tot de vor
ming van een onafhankelijlken staat.
Men verwacht dus nog ongeregeldhe
den, wanneer het tot ontruiming komt
Na de jongiste gezantenconferentie te
Londen- heeft de Engelsche regeering den
Engels dhen commandant der demonstra-
tievloot op de Montenegrijnsche kust
onmiddellijk het bevel gegeven, om alle
bevelhebbers der schepen te raadplegen
qver de gemeenschappelijke landing der
troepen van alle vertegenwoordigende
mogendheden. Deze troepen zullen naar
Skoetari trekken, waar ziji de Montene-
grijnsahe soldaten zullen vervangen. Hier
zullen zij' de verdere bevelen der mogend
heden afwachten en deze bevelen zullen
voornamelijk afhangen van den loop der
gebeurtenissen in Albanië.
IDie blokkade van de Montenegrijnsche
havens zal daarna worden opgeheven.
Volgens de ^Neue Freie P'resse" zullen
de Montenögrijnen Donderdag Skoetari
ontruimen.
IWiat Albanië betreft, vallen nu stemmen
uit Weenen en Rome te vermelden, die
voor de waarschijnlijkheid spreken, dat
een militair optreden nu niet meer noodig
zal zijn. In de eerstvolgende dagen zal
waarsdhij'nlijlk het overschot van de Turk*
sdhe troepen in Albanië naar Klein,-Azië
gezonden worden, overeenkomstig het
bevel, dat de Turks dhe regeering reeds
eenigen tijd geleden gegeven heeft
De vredesvoorwaarden
zijn in ontwerp nu opgemaakt door de
ambassadeursconferentie te Londen en
de diverse regeeringen zijn er direct tele
grafisch mede in kennis gesteld. De goed
keuring der regeeringen wordt tegen
Donderdag verwacht
De eerste paragraaf stelt het feit vast,
dat vrede en vriendschap tussChen de
oorlogvoerenden zijn hersteld.
De tweede bepaalt, dat Turkije al het
gebied bewesten de lijb EnosMidia zal
afstaan,
In een ander artikel verklaren de
oorlogvoerenden, dat zij overeenkomen
de vaststelling van de grenzen en de
regeering van Allbanië over te laten aan
de groote mogendheden. Kreta wordt
afgestaan aan Griekenland, terwijl de be
slissing over het lot van de EgeïsChe
eilanden en van Mont Athos wordt over
gelaten aan de beslissing der groote mo
gendheden.
De zesde paragraaf bepaalt, dat alle
financieele en economische quaesties, die
uit den oorlog .voortvloeien, zullen be
handeld worden door de financieele com
missie. die te Parijs samenkomt.
Ook worden bepalingen gemaakt voor
het sluiten van speciale conventies betref
fende quaesties van .jurisdictie en andere
dergelijke zaken.
Terwijl de andere Bialkanstaten worden
geacht deze ontwerp-voorwaarden aan te
nemen, wordt in Grieksche kringen in
Londen vermoed, dat Griekenland niet
onwaarschijnlijk eerst eenöge zekerheid
zal vragen betreffende de Egeïscbe eilan
den en de grenzen van Epirus.
Zooals reeds gemeld, zou koning
Ufons van Spanje
dezer dagen Parijs bezoeken en is hij
ook werkelijk gisteravond daarheen ver
trokken. illn de Franscke hoofdstad zijn
de meest uitgebreide .maatregelen voor
zijn veiligheid getroffen, daar de politie
een breed vertakte samenzwering tegen
zijn leven was op het spoor gekomen.
Reeds zijn vier Spaansohe anarchisten,
op aanwijzing der politie van Madrid, ge
vangen genomen. De Spaansche politie
was achter .dit complot gekomen, door
op het station van Barcelona een cijfer
telegram op te vangen. Na eenig zoeken
gelukte het dit telegram te ontcijferen,
dat alle bijzonderheden, zoowel omtrent
den aanslag als omtrent de aangewezen
dader9 inhield
In Fransohe anarchistenkringen is men,
om welke reden weet men niet, zeer
verbitterd tegen koning ALfons; duidelijk
kwam dit uit op een anarchistische ver
gadering te Parijs, waar het bezoek van
koning Alfons aan Parijs besproken werd.
Verschillende redenaars vielen heftig tegen
den koning uit, en één hunner verklaarde
zelfs, dat het de plicht van alle anar
chistisch gezinde Franschen is, om den
koning, zoo vaak hij zich in het openbaai
vertoont, voor „moordenaar" uit te
jouwen. Verschillende agenten der crimi-
neele politie woonden deze vergadering
in civiel bij'; en zullen nu de bekende
anardhïsten bewaken.
Tè- Parijs zijn uitgebreide maatregelen
genomen om den koninklijken gast te
beschermen; den geheelen Donderdag zal
hij op Fontainelbleau doorbrengen; het
slojpark, dat anders voor het publiek
geopend (is, is nu volkomen gesloten,
en zal bovendien vóór de aankomst van
den koning geheel doorzocht worden.
Ook heeft men reeds proefritten gedaan
met een gefingeerd „koninklijk" rijtuig,
om bij de tochten, welke de koning door
Fontainebleau zal maken, alle storingen
te voorkomen,
GEMENGD.
Schinas, de moordenaar van
den Koning van G r i.e k e n 1 a nid,
heeft zich gisterochtend te Saloniki van
het leven beroofd door zich uit een ven
ster te werpen.
Het Engelsdhe Lagerhuis heeft in
tweede lezing het we t s o n t \y e rp op
het vrouwen kiesr echt met 266 te
gen 219 stemmen verwo'rpen.
Gisteren zij'n 17.000 stakende mijn-
we rkers van Zuid-Wjales weer aan
den arleid gegaan» Op het oogenblik zijn
er nog ongeveer 30.000 stakers, maar
men gelooft, dat zij binnen enkele dagen
weer aan het werk zullen gaan.
De mooie nieuwe kerk van Si
Catherine te Hatdham, in de buurt van
Newcross, in het zuidwestelijk gedeelte
van Londen, is doorbrandvernield.
De schade wordt geraamd op 10.000
pond sterling.
Hoewel op het oogenblik nog geen
besliste aanwijzingen bestaan, gelooft men
toch met een aanslag van suffragettes te
doen te hebben. De geestelijke zou om
streeks twaalf uur brie vrouwen in de
buurt van de kerk hebben zien dwalen.
Hij verliet de kerk en bemerkte even
later rook.
Volgens één lezing zou een bank en
een bidstoel in de kerk gedrenkt zijn
geweest met benzine.
Sedert gisternacht, zoo wordt uit
Kopenhagen onder dagteekening van 5
Mei aan den „Berl. Lokal-Anz." geseind^
woedt in Z u i d-S.k a n d i n a v i een h e-
vige noo.rdoosterstorm, die pp
verschillende plaatsen belangrijke sdhade
heeft aangericht en de verbindingen met
het vasteland belemmert.
De vliegsporthal van de oorlogsmarine
op het vliegterrein te Kopenhagen werd
door den storm vernield.
Ten'1 zuiden van Kopenhagen is een
schoener met man en muis vergaan. Bij
Sedser is een boot met twee man in zee
gedreven en spoorloos verdwenen. In het
plaatsje Gentofte bij1 Kopenhagen is
Woensdagochtend een brand uitgebroken,
die door den "storm krachtig werd aan
gewakkerd, zoodat 's avonds reeds 18
huizen waren afgebrand en 150 mens Chen
dakloos waren geworden.
Ook in Zweden zijn door den storm
een groot aantal branden veroorzaakt.
Dt- Tweede Kamerverkiezingen.
In het district Leeuwarden zijn de drie
rechtsche partijen overeengekomen, om)
om de beurt bij de periodieke Kamer-,
verkiezingen een candidaat te stellen:
Thans is de beurt aan de chr.-hist. par
tij. Zij heeft echter blijkens de Ned. van'
dit voorrecht afstand gedaan, zoodat d©
3 rechtsche partijen in Leeuwarden waar
schijnlijk een R.-K. of anti-rev. candidaat
voor de Tweede Kamer zullen steunen.,
De Statenverkiezingen
De Gedeputeerde Staten in de pro
vincie Zuid-Holland hebben bepaald, dat
d stemming voor de leden der Provin-i
iale Staten zal plaats hebben op Vriin
dag 13 Iuni en de herstemming.op Maan
dag 23 Juni. 1
In 1913 zullen aftreden:
te L e i d en de heeren W. Pera, W.<
F, van Wijk Thz. en Mr. J. Bruns Jz.
te Leiderdorp de heeren C. J.
v. d. Meer en W. Warnaar
D Zoetermeer de heer Jhr. Mr.
E. M. van Finesse en J. Scheer;
ie A 1 p h e n de heeren Mr. C. S. van,
tobben de Biruyn en A, A. van. Gils;
te Gouda de Jieeren A. v. d. Straa-
ten, C. Hoogen dijk Azn en A. Vingerling.
De algemeene ledenvergadering van
de R. K. kiesvereeniginlg te Gou^a
heeft gisteravond met bjjna algemeene
stemmen candidaat gesteld dr. A. C.
Het Kamerlid van Bodegraven.
Die heer Van Idsinga, lid der Tweedfo
Kamer voor Bodègraven, die zeer ge*
ruimen tijd wegens ongesteldheid de ver
gaderingen der Kamer niet heeft bij
gewoond, nam gisteren deel aan de isitemn
ming over het kustverded'igingsontwerp.
Hij is blijkbaar nog niet geheel herH
steld, want hij hield het hoofd gedekt en
verliet dadelijk na de stemming de ver
gadering.
Ver. R. K. Herstellingsoorden voor
longlijders en zwakke kinderen.
Zondag j.l. vergaderde de Raad van
Bestuur met de leden der Bouwcommis
sie in de recreatiezaal van het voorlook
pig klooster van het sanatorium „Dek-»
kerswald" te Groesbeek.
Volgens de mededeelingen van den
architect Cuypers, zijn de werkzaamhe^
den thans zoover gevorderd dat vermoe
delijk omstreeks half Juli a.s. het sana
torium zal ku'nnen worden geopend.
Na afloop der vergadering bezocht
men de gebouwen die er eenvoudig maarl
degelijk en solied uitzien en van waar
uit men prachtige vergezichten heeft oven
de Brabantsche vlakte. Ook 't terrein
vond men in goeden staat. Door de bos-
schen worden wandelwegen aangelegd in
verschillende helling, zoodat de patiën
ten al wandelende aan meer inspanning
kunnen worden géwend.
De moestuin en de kweekerij ondeM
vonden ook groote belangstellingover,
eenigen tijd zal met de aanplanting van
loofhout om de gebouwen uit de ejgen
kweekerij worden begonnen. Als de kos
ten niet te groot zijn, zal vóór de lge-(
bouwen een terras worden aangelegd^
waardoor de aanblik van 't geheel zeeh
zal verbeteren.
Allen verlieten Dekkerswald onder den
indruk van het grootsche werk, dat na
jaren van inspanning en voorbereiding1
dan toch eindelijk zijn voltooiing na-,
dert. I
De actie in de sigarenindustrie.
Men meldt uit Delft aan het „Volk"4
d.d. gisteren
Die groote sigarenfabriek van de firn
ma A. Hillen te Delft, welke dagelijks
nog kisten met sigaren verzond, heeft
heden haar verzendingen moeten staken.
De schipper, welke hetdiagelijksch yen*
voer ervan had, kreeg de boodschap dat
hij vanaf Maandag geen kisten meer zou
ontvangen.
Men meldt aan het „Volk" uit Leeu
warden dat de sigarenfabrikant Tromp
aldaar, zijn personeel, bestaande uit 15
leden van den Sigarenmakersbond, te
gen Zaterdag a.s. heeft opgezegd.
Het „Volk" teekent hierbij aan, dat
de heer Tromp geen lid van het fabrikan-
tenverbond is en bij den aanvang der
uitsluiting zijn personeel aan het werk
hield op voorwaarde dat, zoolang de
uitsluiting duurde het personeel bij hem
aan den arbeid zou blijven. Thans even
wel heeft een der sigarenmakers ontslag
genomen. De heer Tromp acht hierdoor
de afspraak geschonden en meende diaan-
om tot uitsluiting te moeten overgaan.
Deze kwestie staat dus buiten den al-
gemeenen strijd van patroons- en ar-,
beidersorganisaties.
De sleepersstaking te Rotterdam.
De toestand van de sleepersstaking
is dezelfde als gisteren. Er rijden on
geveer hetzelfde aantal sleeperswagens.
Na de vergadering van eergisteravondl
waarin door v. d. Berg en H.eykoopi
werd aangespoord het vervoer met hand-i
wagens zooveel mogelijk tegen te gaan'
hebben heden verschillende expeditie-i
werken van de veemen enz. geweigerd
goederen met handwagens door de stad1
te vervoeren.
Intusschen neemt het vervoer met buiH
tenlandsche vracht-auto's in de laatst©
dagen zeer sterk toe.
Identiteitskaarten.
De directeur-generaal der posterijen
en telegraphic maakt bekend, dat ter
aanhechting aan de identiteitskaarten
mede zullen worden toegelaten z.ig. snel-
photographieën, waarvan de afmetingen
minder bedragen dan 51/2 c,M- in de
lengte en 4 c.M. in de breedte, mits de
photographie goed gelijkt en de aard
van het gebezigde papier geene moek
lijkheden oplevert voor het deugdelijk
opplakken en voor het aanbrengen van,
den afdruk van den droogstempel.
Rapporteurs Tweede Kamer.
De afdeelingen der Tweede Kamer
hebben benoemd tot rapporteurs:
lo. de heeren De Monté Ver Lorenu
Pollema, Van Veen, Ankerman en Diuy-
maer van Twist, over de aanvulling en
verhooging van de waterstaatsbegroo-
ting voor 1913, betreffende bijdragen
o.a. aan de gemeente K at w ij k voor war
terstaats werken
2o. de heeren Bichon van IJsselmon-
de, Heemskerk, Elihorst, Van der Borglh
van Verwolde en Van Bylandt, over de
wetsontwerpen betreffende vaststelling
der begrooting van het Fonds voor de
Kustverdediging dienst 1913; en wijzi
ging en verhooging-der oorlogsbegroo-j
ting voor 1913 (dekking uitgaven fonds
kustverdediging).
Bakkerswet-Aalber&e c.s.
De heeren Aalberse, de Geer, Pas-
stoors, Duymaer van Twist en van der
Voort van Zijp hebben hun memorie van
antwoord ingezonden op het afdeelings-
verslag der Tweede Kamer nopens hun
wetsvoorstel, houdende beperking van
Zondagsrust en nachtarbeid in broodbak
kerijen en van den arbeidsduur van bak
kersgezellen.
Wij komen er nader op terug.
Hoe de vrijzinnigheid zich v rmaakt.
De Buiten-societeit te Kampen heeft
Woensdag en Donderdag haar 25-jarig
jubileum gevierd.
Naar de „Zw Ct." meldt, n men de
feestelijkheden Woensdagavond een a.
vang met een bal masqué, dat schitteren-
