£23
4 e Jaargang
No. 1077,
9e Gou/tont
Bureau OUDE SINGEL «4, LEIDEN,
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Lelden 9 cent per week
ƒ1,10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, f 1.30 per kwartaal. Franco
oer post /1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2l/9 cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Vrijdag
Apri
1913!
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 13 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
-gezonden mecLdceiingen van 15 regels 1.50, elke regel n.»pr 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Rij couitact aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde oetrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Waarom rechts stemmen
Omdat het kiesrecht-vraag
stuk b ij r e chts e en goede oplos
sing zal vinden.
Neen, het kiesrecht-vraagstuk is riïet
hei voornaamste punt in de grondwets
herziening; op verre na niet We zullen
zien we verwijzen nu reeds naar een
uittreksel uit de gisteren gehouden rede
van dr. Knijper, voorkomend in dit num
mer dat de onderwijskwestie verre
weg het belangrijkste is van alles, wat
ons bij een heréiening van de grondwet
te wachten staat
Maar toch is de kwestie betreffende
het kiesrecht volstrekt niet zonder belang.
Eerstens om de zaak zelve, want ieder
een zal ;t er mee e§ps zijin, dat een ^vijU
ziging in de kieswet, een uitbreiding van
het kiesrecht, zeer gewenscht is. JDeze
kieswet, welke we te danken hebben
aan een liberale regeering, blijkt meer
en meer niet te voldoen aan zeer redelijke
eischen. Tweedens is een oplossing van
de kiesrecht-kwestie van belang, omdat
die kwestie in de hoofden van vëlpn
ieer groote en t e groote proporties heeft
aangenomen. Het geschreeuw van so
ciaal-democratische zijde heeft tengevol
ge gehad, dat velen de kiesrecht-kwestie
zijn gaan beschouwen als „de brandende
kwestie"» -'pok 'om deze menschen je
bevredigen, is een nieuwe kiesrecht-re
ling zeer gewenscht.
En nu weten we wel, dat er ook' onder
de Katholieken verschil van meening be
staat over de wijze, waarop e'en nieuwe
kieswet moet worden samengesteld, dat
niet allen sympathiseeren met het door
de regeering yo ongestelde gezinshoof
den kl e s r e ch 1Xwaardoor aan manne
lijke gezinshoofden en daarmede gelijik
te stellen personen het kiesrecht wordt
gegeven), maar practisch bevredigt
toch het regeeringsvoorstel allen, omdat
daardoor aan het kiezersaantal een flinke
uitbreiding wordt gegeven.
Dr. Nolens verklaarde nog (laatst
en die verklaring is zoo juist al zou'ïk
een voorstander zijn van algemeen kies
recht," dan zou ik"toch nog gaarne mijn
stem geven aan het regeeringsvoorstel."
We weten dus, wat we aan deze re
geering hebben jn zake het kiesrecht-
vraagstuk: zij zal aller wenschen bevre
digen. t i
V De vlag in top.
D* Coalitie is alzoo elders in dit
üattw.iei vindt iiiui de bijzonderheden
Bij de Christeiijk-Hisrorischen heeft
het wat strijd gekost om het zoover te
brengenmoest zelfs een nadere „ver
klaring" worden geformuleerd, maar ten
slotte was er, wat het politiek accoord]
betreft, de oppositie tot 18 stemmen ge
slonken.
Nu, dat is geenszins verontrustend1,,
zelfs al zou die oppositie Wat we
echter niet willen onderstellen wei
geren zich bij het meerderheidsbesluit
neer te leggen. Er mogen enkele onver,-*
zoenlij'ke achterblijvers zijn, verblind
door anti-papisme, van de Christelijk-
Historische partij .als zoodanig valt niet
anders te verwachten, dan dat zij loyaal
met de Anti-Revolutionairen en ons zal
ten strijde trekken. I
Het electoraal accoord stuitte welis
waar op wat meer tegenstand het
vond 40 afgevaardigden, die er zich on
danks alle voorzitterlijke uitleggingen
niet mede konden vereenigen maar
zelfs dit boezemt ons geen wantrou
wen in wat de samenwerking in 't alge
meen betreft.
't Is misschien Wel goed, dat de af
wijkende opinies nog eens duidelijk ble
ken/want nu kan er des te beter reke
ning mede gehouden worden, speciaal
wat de „verklaring-* betreft, waarom
trent nog wel eenige nader verklarende
polemieken zullen worden gevoerd.
Bij Anti-Revolutionairen en Katholie
ken, liep alles vlotter van stapel. Er
heerschte bij hen de opgewekte stem
ming van werkers, die om met dr.
Kuyper te spreken reeds „den Mei
boom op het dak" zien van hun ge
meenschappelijk huis en nu niets liever
verlangen dan den bouw te voltooien, ial
kost het ook nog wat opoffering.
En zoo gaan we met moed de Juni-
gebeurtenissen tegen, vertrouwend dat
het ons gegeven zal zijn na afloop de
vlag in top te hijschen van het regee-
ringskasteel, waar onzerzijds reeds veel
goeds werd verricht, maar nog meer ar
beid ons wacht.
Uit de leidsche Vroedschao.
Daar was gistermiddag „rumor in ca-
sa", vrij vertaald: herrie in den Raad,
en wel om een kwestie, waarvan wij
de ontzettende importantie maar niet ver
mogen in te zien.
Maar dat zal wel aan ons liggen
In de Raadszitting van Donderdag 6
Februari j.l. was zonder eenig debat
en zonder hoofdelijke stemming aange
nomen een voorstel van B. en W. om
den eigenaren yan het nog niet 'gedemp
te slootgedeelte langs de voormalige
Witte Rozenlaan te gelasten dat gedeel
te te dempen.
De Leidsche Vroede Vaderen schijnen
zich op het oogenblik, dat de voorzit
terlijke hamer dit besluit erdoor timmer
de, niet wel bewust te zijn geweest van
hetgeen zij verrichtten.
Want toen in twee op elkander vol
gende raadszittingen door een viertal
eigenaren dier sloot adressen werden in
gediend houdende verzoek om schadever
goeding, kostte het den praeses der ver
gadering heel wat moeite, om de stroo
men der welsprekendheid, die het vroe
ger genomen besluit dreigden te ver
zwelgen, binnen hunne perken te hóu
den.
Maar gisterenmiddag was er wezen
lijk geen houden meer—aan»
Het college van B. en Wl kwam met
't door ïiksohe argumenten .gerugsteund
prae-advies, om niet op de verzoeken
van adressanten in te gaan, doch te blij
ven bij het Raadsbesluit van 6 Febr.
Ons leek zulks alleszins te billijken.
Wanneer geen buitengemeen zwaar
wichtige argumenten het herroepen van
een raadsbesluit tot eisch maken, wan
neer integendeel er een reeks redenen
van groote importantie valt aan te halen
voor het blijven bij 't eens gevallen be
sluit, dan zou het toch wel van heel
weinig ernst bij den Raad getuigen en
zou het prestige van dezen vertegen
woordiger van het Leidsche volk niet
weinig afbrokkelen, wanneer men maar
weer op zijn schreden terugkeerde om te
herroepen, wat men voor eenige dagen
tot plicht rekende.
Het verheugt ons dan ook' werkelijk,
dat d^ groote meerderheid van den Raad
gezorgd heeft; dat nier geen praecedent
jfj. ketw-dk Voorzitter met
f eüh .iownde „Lef meest ^emicieuse, dat
denkbaar is."
Het yoorstel tot beschikbaar stellen
van gelden voor Iden bouw eener 'H. B. S.
was het tweede punt, dat langdurige dis
cussie uitlokte.
Daar was blijkbaar een der jongere
raadsleden de oorzaak van.
De heer Pera had een kwartiertje over
het voorstel gekeuveld; de heer Sijtsma
had er een woordje aan toegevoegd,
toen de heer Botermans plotseling op
merkte, dat er zoo weinig over deze
belangrijke kwestie gesproken werd.
Heel de Raad gierde het uit van die
pret; maar zoo iets lieten de vroede va
deren, die anders nu juist niet Idoor kort
heid van stof uitmunten, zich toch niet
zeggen. En toen ging het los! De dis
cussie duurde meer dan een uur. Er
werden twee moties uitgebroed, waar-
vna er zelfs eene een meerderheid
wist te veroveren.
Alles om: de zoo maar luk'-raak geuite
bewering van den heer .Botermans te
logenstraffen.
Dit „bouwkundig raadslid" heeft ons
ook nog eenige bouwkundige termen ge
leerd. Den bouw van de H. B. S. vol
gens het plan van B. en W'. beschreef
-deze spreker heel schilderachtig met:
„je bouwt een stoof en zet er een dek
seltje op."
En wederom: werd die vroolijkheiid
door de rijen van den Raad gedragen.
De heer Roem heeft goed gedaan met
te wijzen op enkele gebreken van onze
electrische klokken.
Wij zijn zoo gewend, die klokken dis
onze offi-cieele tijdsaanwijzers te be
schouwen, dat we van herhaaldelijke sto
ringen veel last en ongemak vreezen.
En daarom hopen we van heeler harte,
dat de toegezegde peeing,en om volle
dig herstel, goed mogen slagen.
BÜTfENU'Nü"
ALGEMEEN OVERZICHT.
(Wel had men verwacht /dat na de
aanneming der bekende motie in de Ka
mer de i
Staking iq België
spoedig geëindigd zou zijn, maar net
heeft toch nog kracht,gekost eer*'et zoo
ver was. Immers de q age li en reu er
lang niet allen van ®Wtuiga, dut ze;
nu werkelijk verkregen^,adder, waarvoor
ze in staking waren gRaan De beraad
slagingen der ongeveê' 1000 afgevaar
digden hebben dan oolf '.n vijf uur ge
duurd. Anseele verklap c daarbij, spre
kende uit naam van et comité voor
algemeen kiesrecht dafce .socialistische
partij een voldoende tr^ vf had bfpld.
De arbeiders mochten i. :ik ges? e' r.
eensgezindheid en tuclt !•*-■
te hervatten. In een f.:*,,; i id. -4
voort Vandervelde ui té/v. riv, r
teekenis der door de Kt tvc: sviger-
motie was, waarbij hit verzekerde Jat
de grondwetsherziening aar/^cüt was.
i Een afgevaardigde v$?L erkers
protesteerde tegen dew -,j,e oewoord/i-
'gjen van d'ie in de Kaer aangenomen!
motie, maar verklaard^ dat zijn kame^
raden niettemin dein a/beid zullen her-»
vaatten als de meerderheid van het con
gres daartoe besluit. 1
Verscheidene anderen pleitten óf voor
of tegen hervatting van den arbeid.
Bij stemming heef: ychter biet soda-
)istïscïi .'congres' met een meerderheid
yan 3/4. der uitgebrachte stemmen del
motie van orde, voorgesteld door het
'comité voor algemeen kiesrecht en al-
gemeene werkstaking, goedgekeurd, ien
besloten tot onmiddellijke hervatting
vian den arbeid.
Algemeene hervatting is efchter niet
•direct te verwachtèn. In de Bloirinage
hwv. verklaarden de mijnwerkers, dat zij
loonsverhooging zullen eischen. Dan
hebben zij tenminste niet voor niets ge
staakt. Of zij ook overtuigd zijn dat
het doel der staking te bereiken is 1
De Montenegrijnsche kwestie,
zit vooral Oostenrijk leelijk in den weg.
Naar de „Berk Ztg, a. M." uit Weenen
verneemt, heeft gister Berchthold tele
grafisch van de mogendheden verlan'gkk
dat zij aan Koning Nikolaas bij ultima
tum den eisch zullen stellen Skoetari
binnen 43 sftf 1;- ontruimen. Doen de
mogendheden d?t niet, dan zal Oosten-
rijk-Hongerijv rr-et goedkeuring van zijn,
boridgeuacrtcri zijn politieke belangen!
behartigd:.
Het blijkt echter dat Frankrijk en Rus
land en waarschijnlijk ook Engeland niet
van een krachtig optreden willen hooren.
En ook Italië zou eerder te binden zijn
Voor onderhandelingen, (die tot elen vreedV
zame oplossing Zouden moeten leiden.
Naar het inzicht van Montenegro zal de
ze wel gevonden worden.
Diie oplossing zal vergemakkelijkt
worden als men afziet yan iedere pres
sie en geduld oefent Herinnerd wordt,
dat Montenegro niet in opstand is tegen
(Europa, ofschoon de mogendheden te
gen Montenegro schijnen samen te span
nen. Indien zekere waarborgen worden'
gegeven is Montenejgro bereid de mo
gendheden tegemoet te komen.
:Die mogendheden zouden dat in .die
hand werken, als zij bij het sluiten van
vrede met Turkije, Montenegro op den
zelfden voet behandelden als de andere
bondgenooten. Dw,ang echter ,zal tot
niets leiden.
Een diplomaat van een Balkanstaat
verklaarde in een persgesprekHet heeft
gieen zin den toestand al te tragisch
op te vatten, want de oplossing is wer
kelijk niet zoo moeilijk als zij zich laat
aanzien. De aanbevelenswaardige ge
dragslijn voor de mogendheden is, ko
ning Nicolaas dfficieel te verzoeken
Skoetari te ontruimen en hem terzelfder
tijd officieus mee te deelen dat aan Mon
tenegro de gewenschte grenswijziging;
wordt toegestaan.
Uit de woorden van koning Nico
laas zou echter het .tegendeel kunnen
blijken. Hij heeft n.l. in een 'toespraak
fvoor zijn paleis verklaard, dat Skoe
tari van nu .af bij Montenegro behoort
Indien Europa nog mocht overwegen om
de stad weer aan Montenegro afhangi'gj
te maken, dan zal het eigenhandig die
taak moeten volvoeren.
De Montenegrijnen h_ebben te Skoetari
120 kanonnen buit gemaakt, waarv^an
i40 snelvuurkanonnen en 12 houwitsers'.
Verder een groote hoeveelheid oorlogs-
materieel.
De Koning en de Koningin hebben
drie booten met levensmiddelen gezon-*
den, om onder de bevolking van Skoetari
U verdeel*n.
>-"d paf.'.i heeft de Turksche regee-
ring u, g.-JeeJri dat hij uit g(ebrek aan'
leeftocht zich genoodzaakt heeft gezien
Skoetari over te geven, op de volgende
voorwaardenL*e Turksche troepen ver-1
kcijgen vrijen aftocht met wapenen,
veld- en berggeschut, en munitie. Zij
worden gemachtigd zich onverwijld te
San Giovanni di Medua en Tirana in te
schepen.
GEMENGD.
Volgens het Neue Wiener Tagblatt
hebben de Serviërs thans bij Mona-
,stir 140,000 man met 220 stukken ge
schut samengetrokken. Bovendien
staan nog drie divisies bij Keuprulu.
De regeering van Nieuw Zuid-Wa-
les heeft een wetsontwerp voorbereid
tot invoering van een staatsmono
polie voor levering van electrici-
teit. Als krachtbron zal men gebruik
maken van watervallen.
'Bij den Bondsraad is een wetsdnt-
Hverp ingediend, strekkende opi aan de
leden van den R ij k s d a g voor djen
duur van het geheele wetgevende tijd
perk (5 jaar,) vrij reizen per spoor tel
vergunnen.
De twee soldaten, die te Fordhies
gedrost zijn en daarna een yan hun verJ
Volgers neerschoten, zijn bij Djoornik in
hechtenis genomen.
Bij scheidsrechterlijke beslissing
van den Bond of Trade is den stok ejr|S;
van 54 spoorlijnen in het Oosten def
Vere.enigde Staten een loonsi
vier hooging van 10 tot 20 percent
toegewezen. Men weet dat de stokers'
indertijd met staking hebben bedreigde
zoo hun geen hooger loon werd toege
kend.
De minister van spoorwegen in
Oostenrijk heeft het dragen van pun
tige hoedenn aald en _zonder dop
pen in spoorrijtuigen verboden. De
conducteurs zijn belast met handhavig
van dit verbod.
Uit.Bordeaux wordt aan de Temps
een nieuw F ra n sch- D u i ts ch ge-
v\a I gemeld. Tussdhen Duitsqhe en Fran
sdie reizigers zijn geschillen gerezen
over de plaatsen in een spoorwegcoupé.
Ofschoon de politie tusschenbeide moest
komen, was het voorval van geen be-
teekenis. 1
Naar het heet znij.^r in de Cin-
cinnati-mijn te Finley-ville, in den staat
,Pennsylvanië 75 mijnwerkers om
gekomen. Die ramp is het gevolg van
een ontploffing, die brand veroorzaakte.
Telgen middernacht was men den
brand meester. Reeds zijn 70 lijken ge
borgen. Al de dooden werden dicht bij,
de mijn-uitgangen gevtondetn. Waarschijn
lijk zijn Zij aan de ontploffing onti-r
snapt, maar door het mijngas versftikt.
BINNENLAND.
De coalitie hernieuwd.
Van de vergadering te Utredht door
onze partij' .gehouden vinden de lezers
in het bijblad een uitvoerig verslag.
De Anti-revolutionaire deputatenver-
gadening te Utrecht tjeeft na een rede
van dr. A. Kuyper met algemeen e stem
men zoowel het politiek als electoraal
.accoord aangenomen.
Gisteren werd te Amsterdam in het
gebouw „Salvatori" de algemeene ver
gadering der Christelijk-historische Uniie
gehouden, onder yoorzitterschap van dr.
J. Th. de Visser. Het politiek accoord
werd na uitvoerige discussies met 178
tegen 18 stemmen aangenomen. Aan het
slot der bijeenkomst werd ook het elec
toraal accoord goedgekeurd met 140
tegen 40 stemmen. De afgevaardigde van
Ede verklaarde, dat zijn district-comité,
ondanks dezen uitslag, toch met ..een
eigen candidaat zou uitkomen. (Gelijk
men weet gaat het hier om den zetel van
het zittend Kamerlid^ den Chr.-hiist jhr.
Schim m elpenninük.)
De rede van Dr. A. Kuyper.
Zooals hierboven vermeld, hield dr.
A. Kuyper op de A.-R. Deputatendag
een rede. v
Aan deze schitterende rede, die indruk
zal verschijnen, ontleenen we 't volgende
Het is, aldus spr., een pud gebruik,
om boven op een in aanbouw zijnd huis
een jongen Meiboom te binden, als een
profetie, dat het afgewerkte huis er zeker
zou komen. Zooals de lieden uit den
ouden tijd, üs ook het volk der anti
revolutionairen aan het bouwen. Eerst
zijn we uitgeleid uit het diensthuis, daar
na hebben we gedoold in de woestiju,
maar eindelijk hebben we toch het eigen
erve onder den voet gekregen en zijn
we aan het bouwen gegaan. Niet yan
een paleis, maar van het huis der op
voeding voor onze gedoopte kinderen.
Een tempé! der eere: de glorie der vrije
schook 01 na langen strijd is onze
wensch toch vervuld geworden; thans
is het ontwerp er, om Jiet aan weeën
zwangere onderwijsartikel in de Grond
wet te herzien. In een wetsontwerp yin-
den we eindelijk terug, wat 'de béde
onzer begeerte en den wensch onzer
hope gold: De vrije school regel in de
Grondwet, en de staatsschool intredende
waar de vrije school' ontbralk. Eindelijk
dan toch Groen's ziels-innige bede, de
smeeking van al VHeeren volk, de ver
vulling tegengaande
In het tweede deel zijd er rede herin
nerde spr. aan de bewering,, der over
zijde, dat het lieve vaderland biif rechts
riiet Veilig is.
H,et mocht wat, zegt spr., dat lieve
vaderland! Wij' kennen dat schermen met
het. holle woord... in het concentratie
program geen tittel of jota over onze
lands defensie! Alle landen pantseren zich,
voor het weerbaar maken van elk land
wordt spoed betracht En terwijl nu
ieder 'weet, dat, als het losbarst, geen
land zoo gevaarlijk ligt als Nederland,
hadden deze minnaars yan Jiet lieve va
derland, wier eigen schuld het is, dat
onze vloot geheel verachterd is, dat onze
kust blootligt en dat ons veldgeschut te
kort scHiet, geen woorek geen letter voor
de veiligheid van het land in hun folior
program over; werkten ze Colijn, die
ons redden kwam, om politieke redenen
tegen, en speculeeren ze op den belasting
weerzin onder de kiezers, of ze, door de
defensie blauw-blauw te laten, achter hun
„roode vaan in de mist" allicht een
enkele van onze kiezers konden mee-
iroggelen. .Buiten het socialistisch gedoe
is zulk een tragedie dan ook in geen
land ter wereld vertoond» Zelfs in Bielgië
gaat ad' wat liberaal is in de defensie
van het land voorop.
Het kabinet van rechts biedt betere
waarborgen voor ons nationale welzijn»
Al mogen er soms in het ideëele bij het
kabinet wat te kort schieten, nooit todh
is het dweepen met de vredesillusiën der
Liberalen, van mannen, die QoLijn in hun
'kring opnamen, te duchten. Allengs werd
schier heel het kabinet een uitgezochte
keurbende, zooals het in compleetheid
van talent zelfs in Thorbecke's beste da
gen niet heeft geschitterd. Het lis zoo<,
weer zit er „een dominee" dn en dat
vooral gaf aanvankelijk aanstoot, maar
wij's ons nu één jurist, idie onzen TaLma,
den prediker, in werkkracht, in volhar
ding, in kennis te boven ging. Vraag!,
wat links met zijn moderne dominee's
in het parlement heeft gewonnen en leg
daarnaast wat rechts, eerst een Schaep-
man, thans een Talma en idan weer een
Talma en dan weer een Nolens en een
Die Visser zoo rijk hebben gepresteerd,
en tot verschil getuigt Toch moet dit
zitting hebbend kabinet als een .schelm
worden weggejaagd. En dit feit is er
de oorzaak van geworden, dat nu in
heel hét land de fakkels worden opge
nomen en allerwege wordt geroepen:
Indien gij zóó over ons kabinet wilt
loopen, goed, maar dan zullen we u
toonen, wat wij voor ons kabinet over
hebben»
Ons geld gaat er voor tiit 'de beurs.
Natuurlijk, als onze God ons de heder-
laag beschikt, zullen we vastberaden en
gewillig ons het juk weer op de schou
ders leggen. Maar nu we hier zoo heer
lijk samenzijn en van hier het land weer
intrekken met een lied Hammaaloth, nu
zeggen we: Neen, dat kan immers niet!
Ons spelt ook nu weer de uitkomst ze
gepraal. Aan één stem kan het hangen
denkt er om! Niet maar het Zwaard f
