c
19
Een en ander uit de geschiedenis
van Zoeterwonde
BUITENLAND.
BINNENLAND.
4e Jaargang
No. 1046.
Hureau
OUUE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
)1T BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
u het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
1.IU por kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
er post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V> cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Woensdag
Maart
1913.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 een
ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Waarom rechts stemmen?
Omdat het Staatspensioen,
lat d ie 1 ii n k e ra ij ld e b e 1 ,o o f t, door
en gr,oo t ideel d iieir 1 i n k erztijd!e
elf wondt veroordeeld.
Dat is, het „rare zaakje", waarover we
iet gisteren had,dein. De .vrijzinnigen, die
ach nu verklaren voor het Staatspqn-
ioen, dat berust op het zuivere sotia-
istisch beginsel: yadertje Staat moet
joor alles, zorgen djezelfde yrijlzinnir
ren hebben er zich v/oeger smalend
Iver uitgelaten.
Mr. Aalbers.e heeft in heit .„Katholiek
iociaaj Weekblad:" uit de eigen woor
den der Vrijzinnigen aangetoond, dat
Staatspensioen het reinste bedrog is.
Ziehier, hoe zij zidh over de Staats-
lensioneering vroeger uitlieten .„Volks^
Jedrog1" (N O; 11 in g, 1898); „agfi-
latie-middal, spelletje, valsche voorspie
geling 'tegen beter weten ip, ietsj waar
ïiets. van komt, p en si o enkwakZalvterij?
(het Weekblad, R a d i d a 1 e J4 e r v o r-
Tiing'1897); „politieke wisselrui
terij, iets, wat in strijd! is Tnet.de
politieke leerlijkheidi en nauwgezetheid,
- iets, djat niet kon," ,(L and enViojl'k1,
1909)het s<tèls;el ,djer politieke slimi-
melingenbewust bedrog, (Mr.
Ttiieub); „een vexgrij'p tegen td|e
waarheid, volksmisleiding" (El out
1909)een onbekookt plan, on
beraden stap, Volkswaan van den dag,
- monopolie jdjèr socialisten _(M r. V e e-
Igejn s, 1910); misleidend in hooge
mate, eene ten eenenmale v.als;Ch;e
leuze," (Dr. Bios, 1909).
En nu vragen weIs, het niet schanide-
lijk, d'at de vrijzinnigen thans aan) heÜ
volk het Staatspensioen yoorstellen als
iets mogelijks en béters lefan de ouder-
fÜom's- en invaliditeitsverzekering van de
ze regeering
En nu vragen we: Zijn de belangen
van het volk aan Zul'ke mens'ch'eh toe
vertrouwd.
Laten onze lezers tenminste (fit drie-
starretje van vandaag uitknippen en be
waren. Het ljjs.tje, dat we JUer gegeven
hebben, kan voor Juni te pas komen*
V Godsdienst-onderwijs.
In 't Maartnummer van „Openbaar
Onderwijs" een blaadje van dien Bond!
v. Nederl. Onderwijzers, te Leid|en komt
het volgende vpor:
„Noodwendig moet het leeren op d£
Roomsche school of de school met den
:1 achterstaan bij het onderwijs op
da openbare school."
Letwel, leZer, noodwendig!
En waarom dat?
'Die reden staat er achter, ik heb IJ
alleen maar ieien oogenblik laten wach
ten, om U gelegenheid te geven Zelf
tens even na te d'enlken, of gs ze ook
kunt vinden.
;Daar,
„Daar een gedeelte van. den schooltijd
door
C P. PAARDEKOOPER.
Ik kan niet 'beslissen, of 'dit altaar ge
bruikt is,. Maar het hestaaiy ervan maakt
het voor mij meer dan waarschijnlijk, dat
de gelioovigen in het begin der 17e oeuw
in een of andere woning in Zoeterwoude
in stilte de |H|. Geheimen gevierd hebben,
evenals dit geschiedde te 'Hiazerswoudé,
Leiden, Wiaddingsveen, Oegétgeest ien tal
van andere plaatsen in .Holland.
Op treffende wijze wordt het lüjlden der
Katholieken uitgedrukt in een lied, dat
in 1621 is vervaardigd em. waarvan ik
dezen zomer een gedeelte mocht hooren
ter gelegenheid van het zilveren priester
feest van, den Z,eereerwaarden Pastoor
van Groenendijk
O [Heer,
Aensiet toch Sion teer,
U iBiruydt verheven:
'Sij wordt verdreven.
In 't ongeloof wordt haer nu plaats
ghegheiven,
IHaer Sichoonhèit en, cieraet,
Door Satans list en quat,
Is wegh gh edreven.
voor 'speciaal godsdienstonderwijs world#
gebruikt".
Zoo staat 7t er.
iDius is godsdienstonderwijs mittdfer-
waardig vergeleken bij de Vakken ak'
enz. yan het Lager Onderwijs.
Immers de mani,ex, waarop dit godis-
diensftonderwijs gegeven wordt, laten de
heeren buiten bespreking. Die doet er
niet -toe. Dit vak is perse, in zichzelf
minderwaardig,.
Ik dacht zoo, dat voor een geloovfig
mensch, godsdienst bet merg djer ge
dachten was.
Maar zouden dandjieTieeren willen,;
gedachten Zonder .merg?
Of zouden zé soms dat on4erwijls[rwil-
lien uitstellen tot de middelbare school?
Maar die doet jex ook niets aan. p"
Neen, 't is ïeen verschuiven „ad pa
le ndas graecas" oif op zijn gewoon JHol-
Üandsdh „naar S^. Juttemis".
Wij Christenen willen echter met
Schaepman, dat onze jongens zoo ont
wikkeld 'worden, dat Zij niar djö maté
v,an hun kennis ook dei godsdienstige;
zaken leeren begrijpen.
Dat noemiein wij evenredige ontwikke
ling.
Ik heb den moed om te meenen dlat
juist het verwaarlooZeo Van hqt gods-
dien st-ondexwijs ïeen leege vlek ijsf in ieen
schilderij. P»v
V De komende vierbond.
Zóó onontkoombaar nadert de saimen-
werking tussdhen de concentratie en 'de
socialisten, dat in het Handelsblad)
al ernstig over de voorwaarden diier com
binatie wordt gesproken. Zoo is de (Hoef
ijzer-medewerker beducht, dat de roode
hulp te duur zal' wonden. Dit zet hij als,
volgt uiteen
„Het partijbestuur (der D. A. P.")
wil gemachtigd worden om steun aan
(burger) candidaten, idle opi de (bekende
roode) voorwaarden zijn geëxamineerd,
nog afhankelijk te stellen vani steun
hunner partijen in andere districten aan
socialistische candidaten.
^Er wordt dus een dubbele j>rjjls ge
vraagd voor de socialistische stem.
„Ten eerste het voldoen der candi
daten aan bepaalde voorwaarden.
„En ten tweede de toezegging van
steun der andere partij..* zondler
voorwaarde harerzijds.
„Dat gaat niet.
„Vóór wat, hoort wat.
„Tegenover toezegging van onvoor-
waardelijken steun van „burgerlijke"
zijde moet toezegging van even onvoor-
waardelijken steun van socialistisahen,
kant staan.
wel, de socialisten beperken de
toezegging van hun steun door nadere
voorwaardenkmaar dan moet-Van
andere zijde hetzelfde geschieden.
„Anders krijgt de socialist twee
maal en hij betaalt maar eens."
Een en ander klinkt flink, edodh
sneed niet het concentratie-manifesit 'het
tafellaken tussdhen de burgerlijke linker
zijde en die 'klasisenstrijdige sodalisten
door? Dat was een kloeke snede. Maar
O podt,
[Wij hébben U ghebot
Niet onderhouwen.
't Mag ons wel rouwen,
Want daerom Laetf pij onsiin dit benouwen.
Maer ghij, o Heere soet,
;Wii'lt onze teghenspoet
Toch eens aenschouwen..
J
O IHeer,
Sendt to-ch Uw .Herders weer
In alle palen,
Om weer te halen
De schaepkens, breet ,en veer, die nu
gaen dwalen.
!Want !Gl;ij en wilt toöh niet,
Dat jemant in 't verdriet
1 Koom' of in qualen.
Intus.schen, de herders, waarom hier
gebeden wordt, kwamen spoedig. Maar
vóór we de pastoors van Zoeterwoude
na de Hervorming gaan bespreken, eerst
eenige andere zaken.
In 1408 geeft Adriaen van Rajephors.t
aan den heer Floris. van Alkemada den
wind1 in den Ambacht van Zoeterwoude
len het rechjt, ?J<een windmolen te maken."
In 1587 vinden we een ordonnantie
waarop baseert dan bovenstaand gemar
chandeer? Natuurlijk alleen op de zucht,
om rechts zooveel mogelijk te nekken.
Dit is links de hoogste wijsheid, waaraan
ook eigen fierheid wordt opgeofferd.
ALGEMEEN OVERZICHT.
■"Weer meïdt de telegraaf een afschuwe
lijke misdaad, die te meer aangrijipi, nu
deze op zulk een bijzonder tijdstip ge
schied Ts. Nu pas door de inname van
Janina Iheel Griekenland in een vreugde
roes tverkeert, is koning i
George van Griekenland
die nog pas had verklaard' nu het top
punt zijner wenschen te hebben bereikt,
nu hij zijn land geheel van Turksche
invloeden 'vrij zag worden na zoovele
jaren Van strijd, verraderlijk vermoord'.
Diep gevoelt men de 'tragiek' van den
moord op een vorst, die dit jaar gijn 50-
jarig jubiilé zou gevierd hebben, en
gepleegd op den dag, waarop in het ver
overde Janina een Turksche opperpriester
den zegen afsmeekte oVer 'het grijze hoofd
van zijn nieuwen Vorst
De daad werd gepleegd door een on-
toerekenbaren Griek, Alexander Schiras
genaamd,, i
Jloen Koning George' met zijh adju
dant, kolonel Frankoudis, uit het paleis
van prins Nilkolaas kwam, om zijn gewone
wandeling t e doeri,- loste dit Lndivliidu
op korten afstand een revolverschot op
hem. De kogel drong dwars dloor het
lichaam van den koning, die in de armen
van zijd adjudant ineen zonk. Met behiulp
van twee toegeschoten -oldaten werd die
koning per rijtuig naar het naburige mi
litaire hospitaal gebracht
,Hij blies 'in 'het rijtuig den laatsten
adem uit. De [kogel had zijn hart door
boord.
George werd geboren op 24 Dec. 1845
ais de zoon 'van koning Christiaatni IX
van Denemarken. Na de afzetting van
koning Otto I werd hij door de nationale
vergadering op advies 'der beschermende
mogendheden den 30en Maart 1863 tot
koning van Griekenland 'verkozen. Of
schoon prins Willem, 'die ondertussdhen
zijn naam in George veranderd had, nog
slechts achttien jaar was, verklaarde hij
den 6en Juni '1863 de moeielijke taak
te aanvaarden. Den 30en October van
dat jaar landde hij in den Piraeus.
Als vreemdeling werd hij aanvankelijk
met wantrouwen ontvangen, doch dit
wantrouwen heeft hij weten te veranderen
in oprechte sympathie, door zijn noesten
arbeid, om zijn rijk, dat zeer gebukt
ging onder de noodlottige gevolgen, van
de eeuwenlange Turksche onderdrukking,
op 'te beuren en tot een modernen
staat te maken.
Vele malen gedurende zijln regeering
hébben'Griekenland en Turkije tegenover
elkaar gestaan in den strijd, doch nimmer
heeft dit den Grieken veel voordeel ge
bracht En pu 'eindelijk de kroon op het
Werk van een halve eeuw gezet zou
worden, nu er 'alle aanleiding bestaat
voor de Weeskamer van Zoeiterwoude,
vastgesteld' door jonkheer IJsbrand van
Mérode, ambachtsheer, en schout en
schepenen. Ook heeft jer eeuwen lang
bestaan „dé Heilige-Göest-Armen". Blei-
dé instellingen hadden over vers'chïllen,-
vaste inkomsten, als huur van lancf, te
beschikken, maar schijnen niet rijk te
zijn geweest. f
Al lang 'bestaat de school op 7t Donp;
in 1665 vjnd'en we al een instructief
waarnaar de schoolmeester Zich1 in zijn
diensf zal hebben te gödragén. De ver
plichtingen komen vrijwel overeen met
die van andere plaatsen jn dieinl .tijfcL
Lezen, schrijven en een beetje rekenen
waren in d'je dagen en nog1 lang daarna
ongeveer d'e eenige kakken. ,Die predikant
had heel wat invloed op de richïtingj,!
waarin het onderwijs gegeven werd. Van
opleiding der onderwijzers is geeln spra*-
ke. De resultaten van het .onderwijs b'e-
teekenden zeier weinig. Als we over dren
goeden ouden tijd spreken, dan moeten!
we niet aan het onderwij's denkelnl Door
«d/e slechte inrichting der scholen enl
id/oor het ongeregeld schoolbezoek vin
den we b.v. in 1800 nog tal van man
nelijke ingezetenen, die min eigen naa'm
niet eens schrijven .kunnén. Op adressen
komt herhaaldelijk voor: dit (kruisje) is
gezet als hanteekening yan
om aan te nemen, dat het geheele gebieidi,
,waar Grieken wonen en de Heleensche
taal weerklinkt, weder tot hef moederland'
zou terugkeeren, valt de koning door de
hand van laffe moordenaars.
De koning is 67 jaar geworden. Zijn
oudste zoon, prins Konstantijn (geb. 2
Juli 1868), die zich in dezen oorlog als
een bekwaam aanvoerder heeft doen gel
den en vooral door de vermeestering
van Janina naam maakte, volgt hem op.
Een ministercrisis
is ïn Frankrijk het gevolg der beraad
slagingen over het evenredig kiesrecht-
voorstel geworden. ,H!et was reeds be
kend, dat de S,enaat niet voor het re-
geeringsvoorstel te vinden zou zjjn, dat
slechts steviging der radicale partij ten
doel [had. Werd het voorstel toch gewij
zigd in den .geest van de senaatsmeer
derheid, dan zouden, naar uiLt,een, onder
zoek der prefecten op Tast van Poincaré,
gebleken is, de linksrepublikéinen slechts
in 40 departementen met 208 mandaten
de absolute meerderheid bezitten,. In 32
departementen mét 272 mandaten zouf
den zij het onderspit delven tegen de
yereenigde aanhangers van het E. ,V.-
stelsel, de conservatieven, gematigden en
socialisten, in 15 'departementen met 72
mandaten zou de uitslag twijfelachtig zijn.
Bij de behandeling ïn dén Senaat kon
digde Briand dan ook aan, dat zoo het
voorstel niet werd aangenomen, de re
geering zou heengaan. Veel indruk maak
te 'dit dreigement eahter niet op de 'Se
natoren, die ten slotte in behandeling
namen een amendement, waarin bepaald
werd, dat de leden der Kamer gekozen
zullen worden volgens het meerderlhieids-
beginsel van de scrutdn de liste en idat
geen eandidaat verkozen geacht 'za!l wor
den, wanneer 'hiji minder stemmen) op
zich heeft vereendgd dan een zijner me
dedingers.
Briand zeide daarop: „Het beslissende
oogenblik is thans aangebroken. Tiet
amendement is 'een afwijzing van de po
ging tot een transactie, die ik met Üe
Kamer 'wensichte aan te gaan. De regee-
ring Verklaart, dat zij heen zal gaan, wan
neer het.amendement wordt aangenomen.
[Het amendement werd aangenomen
met 161 tegen 128 stemmen.
Hierop heeft de regeering haar ont
slag Ingediend.
GEMENGD.
De „Osservatore Romano" van
gisterenavond publiceerde, volgens een
telegram uit Rome, het - volgemdje, ook
voor Rome-reizgers gewichtige bericht:
„Naar de opperkamerheer Monsignore
RanuZzi mededeelt, zal P aus Pi us X
in het vervolg nog slechts1 op E>rinsld|alg)
en Vrijdjag ontvangen."
Dit besluit is waarschijnlijk genomen
om! den H. Vader door de veeftïupdlige
auldjiëinties niet te vermoeien.
iDe onderhandelingen vani "den Chi-
neeschen president Joeansjikai .met den
Hoetoektoe te Öerga hadden geleid tot
een uitdagendt elegram van den Mon-
goolschen vorst.
Thans heeft Joeansjikai laten bekend
Die stad Leiden kreeg voorrechten',
waardoor haair burgers weinig concur
rentie van die omliggende idorpen tfe
vreezen hadden. Zoo werd in 1474 be-
paald, dat zij, die dicht bij" LeMéh
woonden, geen poortersneribge'n moch
ten doen en .excys (belasting) zouden!
geven als in Leiden. In 1524 beh,o!dven!
de Leidenaars alleein' onder Zekere voor
waarden bierwinkels, of tapperij'en id
Zoeterwoude te dulden. Ook bieloofd)e
de schout aan burgemeester ieh regeer
ders der stad Leiden om1 alle maanden!
eens in Leiderdorp, Zoeterwoude en
Oegst'geest te onderzoeken, of iem'and
eenige neringen, tapperijen) qnZ., tegjen
de octrooien strijdende, zoude doen. In
1554 werd bepaald dat in Zoeterwoudle
en Stompwijk geen lakenbereiding noch
kanteeringen, of reding,en van tyoj, noch
iets, wat tot die neringen behoorde, zou
mogen gedaan worden, Zelfs heeft de
stad in 't yervtolg verkregen, dat nié
mand binnen de 800 roeden van „déZer
Stede vesten" tapperijen, ambachten len
neringen zou mogen doen.
Boven heb' ik al iets gezegd van'vaar
ten en wegen. In 1658 lezen \y^> dat
er een voetpad gemaakt wordt van dé
Koepoort naar Lammen. Die bedoeling
zal wel zijn: in ord|e gemaakt ol
liever: verlegd,, want op eén kaart
maken, d;at alle goede bedoelingen van
Ci h i n a dpor de Mow go 1 e n verkeerd
worden uitgelegd en dat het dus ondfer
die omstandigheden onmogelijk is> de
onderhandelingen met hen voort te zet
ten.
Uit Peking komt bericht ,dat de op
mars ch van het Chineeschq expeditie
korps, dat bestemd is voor de operaties
in Titsikar uit Kwangitsjentse een aan)-
vaug heeft genomen. Tot 17 Maart Zijn
3500 man vertrokken.
De Ts,a ar zal in den loop van de
zen zomer op het paleis te Frédesborg*
waar d,e Deensche Koning dan voor,
eenige dagen zijn intrek neemt, een be
zoek brengen aan het iDeensché hof.
De Duif;sfchie Keizer moet het
verlangen hebben uitgedrukt evieneens
naar Fredesborg te komen om er den
Tsaar en den Koning te ontmoeten.
Eergisteren stuitte een 'Fransch
convooi, begeleid door een sterk ies-
corte van infanterie, artillerie en cava
lerie, te Machra >ben Ismet op een sterke
vUjUn;dél ijk e legerm'aCht die in
de richting van Biarzamons marcheerde.
En ontstond een hefvig gevecht, waarin
de vijand op de vlucht werd gedtefvén.
Aan de Zijde der Fransjchen wenden 14
man gedood en 35 gewond.
iLXit verschillende streken' van
Frankrijk worden sneeuwstor
men gemeld,. Tal Van telefonische >en
telegrafische Verbindingen Zijn gfestoord.
Koninklijke besluiten.
iB,jj kon. besluit is D. Kleppe benoemd
tot burgemeester te Scherpenisse;
is benoemd ^pt secretaris van den
Armenraad te Dordrecht mr. L. L. van
Wiageningen Te Dordrecht.
Nationale tentoonstelling van oude
kerkelijke kunst te 's Hertogenbosch.
De commissie voor de oude kunst van
bovengenoemde tentoonstelling is thans
definitief samengesteld en bestaat uilt
een uitvoerend1 Comité en een Commis
sie van bijstand.
Het Uitvoerend Comité is als volgt
samengesteldi 1 I I I I
J. A. Frederiks, lid der Rijkscommis
sie voor de monumenten, voorzitter, H.
yan HeesWijk, architect, Dr. Jan .Kalf,
secretaris, allen te 's-Oravenhage, mei
juffrouw Ida Peel en, onder-directri ce
van het Gemeentemuseum te 's-GraVen-
hage, en C. A. Cikot, oud geniei-offt-
cier te ;s Hertogenbosch, adjunct-secre
tarissen. I
In de Commissie van bjjstand hebben
o.a. zitting Mgr. J. J. Graaf te Haar
lem, Mgr. Dir. J. H. H. G* Jansen te
Jutfaas, Mgr. B|. ,Hj. Klönne te Amster
dam, Mr. Dr. J. C. Overvoorde en Prof.
Dr. F. Pijper beiden te Leiden, Mgr. J.
Pompen te 's Hertogenbosch.
De Tweede Kamerverkiezingen.
Gisterenavond vergaderden te Hel
mond eenige invloedrijke personen! uit
dat kiesdistrictj om te beraadslagen, of
Van het beleg van Leiden komt een pad
voor van Lammen rechtuit naar.de
Koepoort en niet langs de Vliet, waar
nu de weg is* In iedergeval Ts het meer
dan waarschijnlijk, dat de buitenplaats
Cronestqin een verbinding had met Lei
den. In 1606 is er een verbinldmgsH
vaart gegraven van die VrouwehvUa'rt
naar d|e Vliet. Die naam .Groote Polder
Schijnt vroeger .wat beteekendt te heb
ben: in 1625 worden 17 polders onder
Zoeterwoudje én Stompwijk gecombi-1
neerd tot Groote Polder. In 1605 vdr
kregen Cornells Gérritsz. ietn Cornells
Jan [Jaco'bsz. verlof van .dijkgraaf en;
hoogheemradjen yan Rijnland om de ka
de in den G'rooten Polder jriet hekken!
af t,e sluiten ondier voorwaarde, dat dié
hekken opengezet zullen „wordjen ten'
tijde, dat er schouw gedreven worldft.
In 1645 werd de Dorpsstraat met keien
b'esfraat, een mooie verbetering in die
U ziet, ik d)oe m'aar een greep uit
de honderden r gegevens, die nog
bleétaan. Iïi 1662 vinden we een keur
van hooghqemradjen van Rijnland op het
zeilen in 4e Zuidbuurtsche watering.
(Wordt vervolgd.)