Katholieken
'e Jaarring.
No. 1013.
$e Ccicbelie Sou/umt
Bureau OUD E SINGEL 54. LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
(it blad verschijnt elken dag, uitgezonderd zon- en feestdagen
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
1,10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
er post ƒ1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2V, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Zaterdag
8
Februari
1013.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels f 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent
Dit nummer bestaat uit TWtb
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Daar wordt gearbeid, daar wordt geen
eld en geen moeite ontzien door onze
jgenstanders om nieuwe "kiezers te wer
en. Reusachtig is de actie, die door
en wordt ontwikkeld. Heeft het u niet
etroffen, wat wij enkele dagen geleden
ermeldden, dat er n.l door de vrij-
innigen alken in Amsterdam t i e n d u i-
end nieuwe kiezersaangiften zijn. be-
rerkt? Eln de werkzaamheid der socia-
sten is daar niet minder groot geweest
Maar wat daar geschiedt, geschiedt
ok hier, geschiedt ook in Leiden en
alle jjlaatsen, die ons blad bestrijkt
hreral in den. lande ontplooien vrijzin-
igen en socialisten een actie, die gewefl-
ig is.
En nu stellen wij onzen lezers deze
aag gen vraag, die wij in vollen
rnst stellen, maar waarvan wij ook
open, dat zij .in vollen ernst zal
'orden overwogen Is de overwinning
an de Christel ij k-e beginselen nog
iet veel meer moeite, nog niet veel
ïeer arbeid waard? Als hun anti-Cbris-
ilijke overtuiging hen prikkelt tot actie,
loet dan onze Christelijke* overtui-
ing ons nog niet veel meer prikkelen
)t actie?
Ja! 't Is onmogelijk, dat een Katho-
ek, die niet skchts dien naam draagt,
aar anders dan bevestigend op ant-
jooïdt. Ja! Maar aan ook de daden!
)an niet stil blijven zitten! Dan niet
oor onze lauwheid de zege verbeuren!
'orgt,dat gij op de kiezerslijst
omt. Én tracht ook uwe familieleden,
rienden, kennissen en ondergeschikten
lp die lijst te brengen, 't Is zoo gemak-
filijk! Ge weet, dat op iedere gemeente-
ecretarie gratis aangifte-formulieren ver-
irijgbaar worden gesteld. Hoe gemakke-
jk kan nu niet b.v. een patroon voor
nen zijner werklieden, die daarvoor
n aanmerking wenschen te komen, der-
elijke formulieren laten halen, om ze
an later behoorlijk ingevuld te doen
erugbezorgen.
't Ware een schande, als een Katholiek
ich in verantwoordelijkheidsgevoel, in
efde voor zijn beginsel liet overtreffen
loor een vrijzinnige of een socialist! 't
l/are een schande, die zeker zwaar
>p hem zou drukken, als het den Jaat-
ten gelukken zou ons te verdrijven uit
iet regeeringskasteel! Maar wijb Ju even
'oor dat laatste geen vrees te hebben, wij
>ehoeven den komenden verkiezingsstrijd
piet met angst tegemoet te zien, als
eder onzer in eigen kring zijn. best doet
>m zooveel mogelijk mannen van rechts
>p de kiezerslijst te brengen, als ieder
>nzer in deze laatste week een goed pro-
>agandist wil zijn,tenminste iets wil
loen voor de victorie van zijn Christe-
ijke beginselen!
:en en ander uit de geschiedenis
van Zoetervvoude
door
C. P. PAARDEKOOPER.
Nadere bijzonderheden omtrent de ver-
ïouding tusschen het Haarlemsche St.
lanshuis en de kerk te Zoeterwoude
morden niet gemeld tot 1396. In dat
aar deed heer Wilhelm Jacobs vrijwil
lig1 afstand van zij!n bediening ars pastoor
alhier. We merken hier op, dat de pas
tors niet lang in Zoeterwoude bleven,
ïen verschijnsel, dat we ook waarnemen
n andere parochies der St Jansheeren.
In 1439 deed heer Dirc Moer afstand,
omdat hem de parochie van Hazerswou-
de werd toevertrouwd. Tijdens het be
stuur van Symon van Schoten ontstond
er een twist tusschen de Duitsche orde
en die van St. Jan over het toedienen
der H. Sacramenten op de hofstede Zwie-
ten en in de Weipoort achter Zwietesn,
op de breede Made, waar vier huizen
hadden gestaan. De Duitsche orde, die
het recht had de beide rectoren der St.
[Pieterskerk te Leiden te benoemen, werd
in het gelijk gesteld. Over de Room-
pchen aan den Rijndijk later meer.
In 1473 kwam op 't Dorp als pastoor
Johan Willem Janssen. Hij kwam in ver
zet tegen zijn overheden naar aanleiding
!eu daarom: op naar de verkiezings-
bureaux! Hetzij naar de gemeente-secre
tarie, hetzij en dit betreft de kiezers
te Leiden, Dinsdag-, Woensdag- of
Donderdagavond naar het gebouw van
den Ned. R. K. Volksbond op het Ra
penburg. Dat laatste is al erg gemak-
kelijkv Men kan zich 'daar opgeven en
al'le gewenjsehte inrichtingen bekomen.
Aan den arbeid dus! Het heerlijkedodl,
de uitslag van den stembusstrijd, zooals
wij die wenschen en zooals wijl .die hebban,
bevochten, dringt en dwingt ons. Geen
enkele Kathodek hebbe zich in deze iets
te verwijten.
Het stationswerk.
We lezen in het Handelsblad:
Een dame van het Stationswerk te
Amsterdam ter bescherming van jonge
meisjes vatte Donderdag verdenking
op tegen een heer en dame, die met
een Uuitsch meisje naar Haarlem reis
den en geen inlichtingen wLden geven.
De stationsdame reisde het gezelschap,
na en vischte uit, dat dit met een
atax naar het Spaarne in Haarlem
ging en later weer van Haarlem ver
trok. Het bleek intusschen aan de po
litie dat ongegronde verdenkingen te
gen het gezelschap gerezen waren. Die
reizigers waren op hun doorreis naar
Londen een bezoek.gaan brengen aan
een geacht ingezetene te Haarlem. D^
vreemdelingen waren zeer ontstemd
over het optreden der stationsdame.
Nu^ dat die vreemdelingen uit hun
humeur waren is te begrijpen, maar ver
der behoeft de ontstemming ook niet te
gaan. De politie vergist zich ook wel
eens bij arrestaties, ja, de justitie hield
wel eens een onschuidige preventief ge
vangen, waarom zou dan een stations
dame niet eens mogen mistasten.
Het stationswerk is waarlijk al moei
lijk genoeg, wat ook bovenbedoelde
vreemdelingen kunnen bewijzen. Er staat
immers, dat zij' „geen inlichtingen wilden,
geven". Waarom deden zij dit ook niet?
Dan ware er wellicht niets gebeurd. Men
kan toch van een stationsdame moeilijk
eischen, dat zij steeds de juiste diagnose
stelt van de gevallen, wélke haar inder
haast voorbij gaan? Meer ervarenen in
het speurdersvak, beroepslieden, staan
wel eens voor moeilij'ké gevallen, waarin
zij nadere inlichtingen behoeven. Dat de
betrokken dame het hachelijk onderne
men aandurfde, die inlichtingen maar
terstond op den man af te vragen, pleit
voor haar doortastendheid, welke ook
aan den dag trad bij haar nareizen van.
het gezelschap*
Dat 's werken!
Het heele geval zij een aansporing
voor het publiek, om bij 't zoo nuttige
stationswerk waar mogelijk medewerking
te yerleenen en niet te doen als die
verontwaardigde vreemdelingen, 'die te
recht de gevolgen kregen te dragen hun
ner botte geslotenheid.
V Twee statistieken.
De bekende statisticus, Dr. H. Rost,
deelt treurige cijfers mede over de toe
van 'n financieele zaak, met 't gevolg, dat
hij in 1479 in den ban geslagen werd.
Spoedig werd de zaak echter geschikt
en de excommunicatie opgeheven.
Behalve de kerk op het Dorp bestond
er onder de jurisdictie van Zoeterwoude
nog een kapel, door het geslacht van
Alkemade (de bewoners van Cronestein)
uit eigen goederen gesticht en aan de
H. Maagd toegewijd. Deze kapel be
hoorde in 1479 aan Tieleman Oem van
Wijngaarden, die, om dit bedehuis meer
te verheffen, aanzoek deed bij' het be
voegde kerkelijk gezag, dat er eenige
geestelijke gunsten aan mochten verbon
den worden en zoo geschiedde het, dat
Lucas, Bisschop van Sibieene, Nuntius
van den Pauselijken Stoel, enz., bij zijn
brief, gegeven .n Brugge den Sen Mei
1479, een aflaat van honderd dagen in
den gebrild kelijken vorm der kerk ver
leende aan allen, die deze kapel op eeni
ge door hem aangewezen tijden god
vruchtig zouden bezoeken. Het kon niet
anders of een dergelijk geestelijk gunst
betoon moest de kapel van Zoeterwoude
in de oogen der geloovigen aanmerkelijk
verheffen en haar bezit moest voor Tie
leman Oem van Wijngaarden des te meer
waarde hebben. Maar niettegenstaande
dergelijke overwegingen schonk hij haar
uit goede gezindheid jegens de orde van
St. Jan op den 12en Februari als een
name van het aantal zelfmoorden ini
Duitschland. In 1909 kwamen over het
geheele rijk 14225 zelfmoorden voor of
22 per duizend. Diep-treurig
Maar dan deelt de statisticus verder
mede,, dat bjj de katholieken v,eel min
der zelfmoorden voorkwamen dan ^ij de
niet-Katholieken. Zoo bedroeg b.v. het
aantal zelfmoorden in *°ruisen in! het tijd
vak 18911900 op 10.000 Protestan
ten 2.47 en op een gelijk getal Katho
lieken 0.93. Dat over den zelfmoord.
Een ander Duitsch statisticus, Stoeff-
ler, geeft cijfers over den zop mogelijk
nog grooteren gruwelden kindermoord.
Hii constateert n.l. dat bit de Katholie
ken het geboorte-percentage het grootst
is. Over het jaar 1910 bedroeg dit n.l.
bij de Kaiholieken 23.3, bij de Protestan
ten 25.8 .en bij de Israëlieten .16.8 ge
boorten op 1000 inwoners.
Deze cijfers bevestigen weer wat men
noemt: de cultuur-historische
waarde van het Katholiek geloof, de
waarde, die het Katholiek geloof heeft
voor de beschaving en de maatschappij
Te .ten den godsdienst.
Op een vergadering te Leiden beklaag
de de sociaal-democraat Wubaut de ar
beiders, omdat deze gebukt gaan onder
de belasting op verbruiksarcikelen, als
suiker en petroleum. Maar, zoo zeide hij,
denkt nu niet, dat wij dit onrecht spe
ciaal aan de christelijke regeering moe
ten wijten. Neen, de liberalen hebben
wH in hun program s.taan, dat er geen
belasting moet geheven worden van ar
tikelen voor het dagelijksch gebruik,
maar die leuze is nooit verder gekomen
dan dat program
Heel eerlijk alléén had de heer
Wöbaut er nog bij kunnen zeggen, dat
het juist de liberalen zijn geweest
en niet de christelijken die de ge
wraakte belastingen hebben ingevoerd.
Maar toch, de bekentenis heeft reeds,
zooals ze daar door den spreker gedaan
is, werkelijk waarde
Mochten n.l. daardoor de oogen wor
den geopend van hen, die nog me en en, dat
de socialisten zich niet richten tegen den
godsdienst! Waarom anders toch trek
ken zij te zamen op met de liberalen
tegen de Christelijken, waarom anders
dan om den godsdienst te bestrijden
Niet omdat zij de liberalen zoo sympa
thiek, zoo nauw verwant vinden aan hun
politieke beginselen. De sociaal-demo
craat Wiibaut heeft het nog eens duide
lijk verklaard. Wij zijn er hem dankbaar
voor
BUi I LNLANl
Al. IE HE"..* GVERAICIIT.
De Turken geven nu ook zelf toe
dat de
strijd op Gallipoli
ongunstig voor hen verloopen is. Vol
gens den correspondent van de „Daily
News" erkennen Zij een verlies van 5000
man in den tweedaagschen strijd. In het
officieele Turksche relaas van het ge-
gift onder de levenden aan den Com
mandeur van het Haarlemsche Huis. De
kapel was echter in 1501 bouwvallig en
daarom bouwde de Commanderij' een
nieuwen met verschillende altaren, die
in 1505 was voltooid en toen werd ge
consacreerd. De nieuwe kapel was be
halve aan de H. Maagd ook toegewijd
aan den H. Pantaleon, den bescherm
heer der Ridders van Rhodus.
In 1484 deed de Commandeur van Sit
Jan te Haarlem vrijwillig afstand van
zijn waardigheid. In zijn plaats werd ge
kozen de pastoor van 'Zoeterwoude. Nu
zou de gewone loop van zaken geweest
zijn, <jat heer Johan Willem Janssen zijn
parochie zou hebben verlaten. 'Doch hjj:
werd commandeur en pastoor tegelijk, na
bekomen dispensatie. Hij wilde zich n.l.
niet van de parochie losmaken om haar
later des te gemakkelijker aan de Com
manderij' te verbinden. Om de gewone
kerkelijke bediening te vervullen, werd
te Zoeterwoude een geestelijke als vice-
cureit aangesteld (we zouden kunnen zeg
gen onderpastoor) en als zoodanig ont
moeten we in 1494 heer Symon Jan
Reyers. Uit een verklaring, in dien tijd
gegeven omtrent den toestand der ge-
meente, blijkt, dat er ongeveer 100 haard-
I steden waren en dat de zaken de laatste
jaren niet te best stonden. De inwoners
I leefden van den veeteelt, en boter en kaas
vecht wordt dit echter niet ernstig ge
noemd, omdat het plaats had buiten de
linie van Boulair, waar de voornaamste
strijdkrachten zijn samengetrokken, maar
het was belangrijk omdat het toonde dat
de nieuwe troepen niet zoo goed het
vuur doorstonden, als blijkbaar verwacht
was.
Uit Sofia wordt aan de „Lokal-Anzei-
ger" geseind: Uit Moestafa pasja ver
neem ik uit goed ingelichte bron, dat de
Turksche nederlagen qp het Gallipoli
schiereiland zeer gevoelig geweest zijn.
Niet de Bulgaren, maar de Turken gin
gen bij Kawak aanvallend te werk. Ter
wijl de Bulgaarsche cavalerie aan de
kust van de Zee van Marmora patrouil
leerde, om het landen van Turksche troe
pen te verhinderen, wierpen de infante
rie en d,e artillerie den vijand terug. Deze
trok in den beginne vrij ordelijk terug,
doch toen de intusschen verzamelde ca-
vallerie der Bulgaren aan het hoofd van
de vervolging kwam, veranderde de te
rugtocht van de Turken in een .wanorde
lijke vlucht. De Bulgaarsche cavallerie
•richtte onder de vluchtelingen groote
slachtingen aan.
Terwijl de kansen dus reeds slecht
staan, kómt nu ook het bericht, dat men
wil trachten Servische troepen vanGriek-
sche schepen op 'Gallipoli te landen en
voorts dat de Grieksche bevolking van
Gallipoli en omgeving benden vormt om
den strijd tegen de Turken te aanvaar
den.
Wat aangaat den toestand in
Adrianopel
wordt van Turksche zijde algemeen be
weerd, dat de stad het nog wel eeni
ge weken zal kunnen uithouden. De Tur
ken zijn vol vertrouwen dat het garni
zoen een stormaanval zal kunnen weer
staan.
De „Matin" weet echter te vertellen
dat de toestand er donker uitziet. Adria
nopel heeft nog slechts yoor een week
proviand, en die bestaat hoofdzakelijk
uit kaas en aardappelen. Het vleesch
is op, zout en petroleum zijn al lang op.
Door 't eenzijdige voedsel zou onder
de bevolking in hevige mate saheurbuik
heerschen.
Het bombardement wordt in volle he
vigheid doorgezet en moet belangrijke
schade aanrichten. Zooals men weet zou-
drn de vreemdelingen gaarne de benarde
veste verlaten of zien dat een neutrale
zone werd aangegeven waar zij veilig
zouden zijn. De Bulgaren hebben gchter
op dit verzoek afwijzend geantwoord.
en wees er op dat het nog nooit was
voorgekomen dat consuls of andere pers
onen verlof hadden gekregen een bele
gerde plaats te verlaten. Ook maakten
rnstige beweegredenen het den Bul-
gaarschen generalen staf onmogelijk de
vreemden-kolonies te Adrianopel te la
ten vertrekken of een onzijdige wijk
voor hen of te palen, daar niemand er
voor in kan staan dat „bij vergissing
geen granaten in die wijk zullen vallen,
waaruit voor de militaire overheid groo
te moeilijkheden zouden kunnen voorko
men.
waren weinig waard. De achteruitgang
uer bezittingen wordt toegeschreven aan
extra-belastingen en aan de omstandig
heid, dat de twee Godshuizen al het
aangelegen land aan zich trokken. We
moeten aannemen, dat deze verklaring
de zaken wel een beetje donker kleurt,
want ze moest dienen voor.. het hef
fen van belastingen.
In 1507 kwam 'er nader verband tus
schen de parochie en de commanderij
te Haarlem, want evenals andere paro
chies, werd die van Zoeterwoude met
goedvinden van den Paus bij de com
manderij ingelijfd.
Tot de parochie behoorden tienden.
Wanneer die ontstaan zijn, is niet be
kend, maar er is een tiendènboek van
1474, ofschoon ze toen waarschijnlijk
reeds lang bestonden. Er wordt daarin
gesproken van tienden van koren, van
•lammeren, een bepaalde som voor ëen
veulen, een duit voor een ifalf, van 'elke
tien ganzen één. Het vermeldt tienden
o.a. Van Gelderswoude, Weipoort en
Westeinde, die toen dus al bestonden,
bewoond waren en onder de parochie
behoorden, die dus vrijwel dezelfde op
pervlakte moet gehad hebben als nu.
Het aantal communicanten bedroeg in
1514 ongeveer 340.
In 1512 is er een twist geweest over
de tienden, waarop ridder Willem van
Waarschijnlijk is deze weigering wel
bedoeld om drang op de mogendhecfen
uit te oefenen, opdat zij de Porte nog
maals zouden trachten te bewegen de
stad over te geven.
Overigens zegt men van Bulgaarsche
zijde een spoedige capitulatie te ver-
wachten. Geneeskundigen en verplegend
personeel staan gereed met materiaal
naar de stad te vertrekken.
Een gevaarlijke dweepzucht
is het Comité voor Eenheid en .Vooruit
gang bezig gaande te maken met het
doel de geestdrift van het volk vo^. den
oorlog aan te wakkeren. Dit doel trach
ten ze te bereiken door het openbaar mar
ken in de bladen yan afgrijselijke ven-
halen over de wreedh.eid van de Christe
nen in Macedonië. Het heetv dat daar
een half millioen Muzelmannen omge
bracht zijn. Verder worden eiken .dfig
in de moskeeën predikatiën gehouden,
om te betoogen dat de oorlog in wer
kelijkheid een kruistocht is en dat de
Islam door de zwakke samenstelling Van
het kabinet bedreigd wordt.
Deze beroering wekt eenige ongerust
heid tot in diplomatieke kringen toe. De
vreemde oorlogschepen, die van Kon-
stantinopel waren vertrokken, beginnen
terug te keeren.
Algemeen is men van meening dat de
val van Adrianopel klaarheid in den toe
stand zou helpen scheppen.
Naar Skoetari
worden nu ook Servische troepen gediri
geerd om een 'beslissende aanval te doein.
De „Wiener Alg. Ztg:" schrijft naar
aanleiding hiervanHet ware te wen
schen, dat dit plan niet tot uitvoering
kwam en een nutteloos bloedvergieten
vermeden zou Worden, want 'hoe dieze be
storming ook uitvalt, cian het l.ot van
Skoetari zal niets yeranderd worden
immers, wat er ook gebeure, Skoetari
zal in alle gevallen tot den nieuwen Al-
baneeschen Staat behooren.
Als men bedenkt, dat in diplomatieke
kringen op het oogenblik het lot van
Skoetari het onderwerp van ernstige on
derhandelingen uitmaakt, dan kan men'
in de verklaring van het genoemde blad
wel een soort openlijke verklaring zien,
hoe Oostenrijk over de kwestie denkt
en welk standpunt de Oostenrijksche re
geering inneemt
Het behoeft daarbij niet gezegd, dat
dit standpunt algemeene instemming
vinden zal
Inmiddels schijnt het tusschen de Ma-
lissoren en Montenegrijnen yveer goed
te worden. De koning, aldus wordt uit
Cettinje gemeld, heeft gisteren in het
hoofdkwartier een afvaardiging van Ma-
lissoren ontvangen, die hem hun hulde
kwamen betuigen.
De koning bedankte hen voor hun „po
gingen ten gunste eener vereetbigfing
met Montenegro.
De Malissoren verklaarden dat niets
hen van Montenegro zou kuninen schei
den en dat alle in het buitenlarid ver
spreide berichten over een beweging te
gen 'Montenegro onjuist warent Zij voeg-
Boschhuizen aanspraak maakte. De pas
toor werd in 't gelijk gesteld.
Van de volgende pastoors is niet veel
bekend. In 1574 stond hier heer Van
Oossanen, die den 2en October van dat
jaar te Haarlem stierf. Op dienzelfden
dag werd de kerk door de Staatsgezinden
verbrand. Er werd een opvolger gekozen,
doch of hij veel gelegenheid zal gehad
hebben, zijn geestelijk ambt hier uit te
oefenen, valt te betwijfelen, want reeds
in 1574 was er in Zoeterwoude een pre
dikant gevestigd, die tot 1597 zijn dienst
werk gedaan heeft in „zekere huysinge,
staande in Zoeterwoude" en het is ons
van elders bekend, hoe de belijders der
nieuwe leer bij de invoering van den
veranderden Godsdienst van Staat zoo
veel mogelijk trachtten te beletten, dat
de parochies der Roomsch Katholieken
met 'hun priesters nevens hen bleven
bestaan. Zoo zal dus waarsohij'nlijik ook.
wel hier van overheidswege de uitoefe
ning van den Kath. Godsdienst belet zijn
geworden, maar dat het er niet bleef
ontbreken aan Roomsdhgezinden, blijkt
uit het feit, dat de Hervormden in 1597
het koor der oude kerk op de toen nog
bestaande fundamenten ten laste d er
parochianen (dus Katholieken) heb
ben doen optimmeren. Het overige ge
deelte is in 1655 en 1656 herbouwd.
(Wordt vervolgd.)
