&24€belie Qowta/m
25
T^e Jaargang. No. 1004.
ihen
Kj
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAO, UITOEZONDERD ZON- EN FEESTDAOEN
)E ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
iet GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week
per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
lost 1..50 per kwartaal.
Mzonderlijke nummers 2VS cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Zaterdag
Januari
1013.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent,
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent. met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur, koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
)it nummer 'bestaat uit TWEE
ILADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
aanleiding van een besluit.
een Donderdagavond gehouden
mbineerde vergadering*; van het af-
ngsjbestuur van de jNed, :R. Kj. Volks-
te Leiden en de besjturen dier vak-
en, tot nu toe onderafdeelingen van'
Bond, een besluit genomen van
jtrekkende en gelukkige gevolgen,
it besjuit heeft misschien aan som-
;n, die het.genomen hebben, opoffe-
gekost van eigen meening en eigen
pathie, maar wij noemen het ge-
g, omdat het als', van-zelf een stoot
geven en een f 1 i n k e n stoot aan
katholieke vakvefeenigingsjeven in
enl Dit is) onze Yaste overtuiging!
joals, velen onzer lezers bekend is,
tot nu toe in Leiden nog de regjel,
wie lid wasj van een vakbond, oti-
fdeeling van den Nedj. R. K. Volksj-
1, ook lid moesit zijn van den Volks-
Dat bracht voor velen bezwaren
Degenen nJ., die lid waren van
Sint Jozefsgezellen-Vereeniging],
sten, als zij zich wilden aansluiten
een Vakbond, óf het lidmaatschap,
de Sint Jozefsgezellen^Vereeniging
ggen óf èn 'lid zijn van de Gezel-
Vereeniging èn van den; Volksbond.
:n wilden geen van beide beskuiten
en en... werden daarom niet lid. van
vakbond. Maar nu is) dit anders ge-
den De vakbonden .zullen nu log
van den Volksbond en hunne leden
men zich aansluiten hetzij bij de
ksbond hetzij bij de Gezellen-VeP-
;ging, terwijl van den anderen kant
wel de Volksbond als de Gezellen-
jeniging hunne leden zullen v^rplich-
lid te worden van een 'vakvereeni-
laaf nu moet'dan ook het Katho-
Vakvereenigingsleven in Leiden; ko-
tot hooger bloei en voller wasÉ
Nu staan er geen belemmerin-
meer in den weg, nu kunneni de
tholieke vakbonden zich uitdijen en
vatten alle Katholieke arbeiderd! Dan
er gevormd worden een krachtige
bende van Katholieke mannen, die
rk staan in hun eensgezindheid, sterk
an in hun katholieke qpvattingen om-
nt rechten en plichtenMannen1, die
rrij'pen, dat de Katholieke Kerk hun
even voor de behartiging hunner vak-
angen, hun sitreven naar een betere
atschappelijke positie niet onderdrukt
tegenhoudt en belemmert, maar be
lt en leidt en gjtüwtdie inzien, dat
leef der Kerk is de leer van Hem,
tijdens Zijn Qod-Menschelijk leven
aarde zeide medelijden te hebben
de scharen, toen Hij hen zag zonder
ood, dus in tijdelijke, in aardsche be-
mmernist. Mannen, die een steun' en:
zullen zijn voor Kerk, Maatschap-
en ander uit de geschiedenis
van Zoeterwoude
door
C. P. PAARDEKOOPER.
Het hier besproken Roomburg moet
verward worden met Roden-
een kasteel, dat meer zuidwaarts
«taan heeft. In 1458 werd het dcor
hertog van Bourgondië aan Floris
Boschhuizen ter leen gegeven. Aan
huis behoorden verschillende achter
enen, zooals de huizen ,en landerijen
de Loet, gelegen langs de Zuid-*
lurt te Zoeterwoude. De Loete bestaat,
oals bekend is, nog.
Een ander kasteel uit oude tijden, dat
in 1319 en in de 16e eeuw er nog
as te Meerburg, dat gestaan moet
bben tegenover den iegenwoordtgen
atermolen, aan de Meerburgef wete-
ng en aan de Puiksloot. Nadat het ver-
oest was, werd het erf verkocht aan dè
ebroeders Jacob en Pieter de k Gons,
ieder een afzonderlijk lusthuis er op
ouwden. Beide huizen beh.ielden den
aam Meerburg. De beide buitenplaat-
in schijnen echter weer spoedig veree
nd te zijn, want in 1643 wordt ge
doken van den heer van Meerbrug
i in 1747' is er een kaart vervaajrdigld
- die nog bestaat van de buitenj
laats Meerburg. Ze is 60 morgen groot
eweest. In de eerste helft der vorige
lpij en Staat 1 Zij moeten nu getrokken
worden laten we het maar zeggen:
Zij moeten nu getrokken jvorden,
alle Katholieke arbeidersi in de Katho
lieke vakvereenigingen uit de z.g|. neu
trale 1
Meer en meer openbaart zich ook op1
oeconomislch en sociaal terrein, ook olp
het gebied der vak-vereenigingjen, de
strijid tusschen Geloof en Ongeloof, tus-
sichen evolutie en revolutie. Willen de
Chris;telijken en 'Katholieke vakvereeni
gingen de evolutie, den opbouw, de neu
trale, min of meer spcialistische getin
te, willen de revolutie, willen neerhalen
en afbreken. De neutrale vakvereeniging
beschouwt zich meer en meer als een
si t r ij d-vereeniging, een Yereeniging, die
dient om stakingen te organiseeren en
te proclameeren. Deze opvatting s|taat
lijn-recht tegenover de onzel En daarom
kon Dr. Poels;, de aalmoezenier van den
arbeid in Limburg, in een. te Weert ge
houden rede zoo met volle recht zeg)-
gen_,,De patroons] behoeven zich voor
onze Katholieke werkliedenverenigin
gen en vakvereenigingen niet bang te
maken. Werkgevers; die hun eigen be
lang begrijpen, zullen ,&teeds de Ka
tholieke verenigingen steunen." De
Katholieke vakvereeniging toch wil de
gesjchokte harmonie en verbroken vre
de tusschen kapitaal en arbeid herstel
len zij wil dat langs ordelijken weg,
en besichouwt het strijdmiddel dfe
staking slechts als het uiterste
middelhetwelk kan worden aan
gewend, als, alle andere middielen
besriist falen. Dat vergeet men in on
ze dagen te veel. En daarom sltellen wij
ons| voor de volgende week in het kórt
en, naaf wij hopen, duidelijk uiteen te
zetten, hoe wij, Katholieken, denken over
staking aan de eene zijde, en uit
sluiting aan de andere zjjde. Ditééne
willen we nu reeds] zeggen, dat men bij
de beoordeeling of een staking of uit
sluiting gerechtvaardigd is, te zorgen
'heeft niet uit te gaan van het begin
sel, zij het dan ook onbewust, dat macht
gelijk is aan recht, 't Is een groote'dwa-
ling, als; de arbeiders meenen het
recht te hebben om te sjtaken, als zij
zeker zijn van s.ucces, als zij m'. a. w.
de macht hebben, 't Is, ook een groo
te dwaling, als, de patroons meenen het
recht te hebben om tot uitsluiting over
te gaan, als, zij weten daardoor hun wen-
sfchen te kunnen verwezenlijken. De door
de Kerk veroordeelde stelling, d)at macht
isj gelijk aan recht, is de diepste kern
zoowel van het libefalisfme als van het
sjocialisme, waar deze zich bewegen op
'oeconomisjch terrein.
Als] de Katholieke patroons en arbei
ders] zich er' van doordrongen hebben
dat dit een verkeerde stelling is, d;an
zijn ze van den verkeerden weg af. Wat
de goede weg i^, dien wij moeten be
wandelen bij het beoordeelen van s!,ta
kingen en uitsluitingen zullen
we de volgende week zien. Dat te .we
ten mag in onze dagen, nu s'takirjgen en
uitsluitingen boven ons hoofd hangen
als; regenbuien, wel noodzakelijk worden
geacht.
eeuw behoorde ze aan den heer J.
Schmier te Leiden, 'die ze in 1853 ver
kocht aan 'het bisdom van Haarlem ten
behoeve van ,,De(n) goede(n) Herder."
Waar vroeger Meerburg stond, vinden,
we nu de uitgestrekte gebouwen van
lyet gesticht en bovendien de kerk en
pastorie van den Rijndijk.
Rijnegom lag tegenover de Does-
brug en was 20 morgen grootBj e e-
rendrecht aan de Vliet bij Lammen,
het bestond nog in 1800.
Het huis K e u b e 1 lag buiten de Wit
te Poort. In dit huis zouden de Her
vormden in 1556 hun eerste vergadering
gehouden hebben.
Buiten de Witte Poort heeft ook ge
staan het huis te Boschh'uizén, aan
de tegenwoordige Boschhuizer watering.
Keubei en het huis te Boschh'uizén zijn
beide verwoest bij 't beleg van Leiden.
Ook is er sprake van een huis Chyjjs
aan Lammen en de buitenplaats Oost-
vl iet, die beide in 1799 bestonden.
Cronestein, ook wel Heer-Wou-
terserf en soms ook Alkemade genoemdi,
werd in 1412 door den eigenaar Flo
ris van Alkemade aan den Graaf van
Holland opgedragen, die het weer aan
genoemden heer Floris in leen gaf. Het
was 20 morgen groot. Een eigenaardig
voorrecht was, dat een burger van Lei
den, die op Cronestein woonde, toch
zijn rechten als Leidsch burger behield.
Wat de wereldlijke regeering betreft,
Van het allergrootste ge
wicht.
Wie willen onzen lezers eerus voor
leggen de volgende uitspraak:
Belangrijker verkiezings
jaar dan ditmaal was cr in langen tijd
niet. Verschillende vraagstukken
van het allergrootste gewicht zijn
aan de orde.
Zij is van..,, den Kameroverzicht-
schrijver van het liberale orgaan de N.
Rott. Grt. Ons dunkt, de ernst van de
verkiezingen ontveinst men zich aan de
andere zijde volstrekt niet.
En aan onze zijde? W|ij zien het ook
ongetwijfeld in, dat in Juni a.s. groote,
allergewichtigste belangen op het spel
staan. Maar dan ook onze daden!
En wij veroorloven ons onzen lezers
deze ernstige vraag te stellen: Zijn er
niet velen onder hen, die zich b.v. één
avond kunnen beschikbaar stellen voor
den kiezerskweek. 15 Februari nadert en
er is nog veel arbeid te verrichten. En
voor wie Ifle ernst van ce zaak inziet, is
één avond toch niet te veel! Men melde
zich aan bij het bestuur der Jonge Garde.
BUITENLAND.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Het is dan toch gebleken dat zij die
een pessimistischen kijk op den gang
van zaken te Konstantinopel hadden en
voorspelden dat de officieren Yan het
Comité wel eens het land voor een om
wenteling zouden kunnen plaatsen, niet
geheel ongelijk gehad hebben.
De ataatsgroep En ver Bey
is er het, voor velen nog onbegrijpelij
ke, bewijs van.
Eigenaardig spoedig is deze in zijn
werk gegaan, en men zegtt dat deZe
voortvarendheid vooral te danken is aan
de officieren van de Tsjataldsja-linie d]ie
kwamen verklaren dat het geheele leger
voor hervatting der vijandelijkheden was
Dinsdag j.l. kwamen in .den Konak van
prins Said Halim Pasja de burgerlijke
en militaire leiders der Jong-Turken bij
een.
Er werd besloten, om wanneer het
kabinet in zake Adfianopel toe zou ge
ven, de regeering van JKiamii Pasja om
ver te werpen en een dictator uit te
roepen.
Machmoed Pasja verklaarde zich bereid
te zijn grootvizier te worden. Een. Jong-
Turksch senator begaf zich daarop naar
Kiamil Pasja om hem voor de long:
Turksche voorstellen te winnen deze
werden tevens, in bet partijorgaan gepu
bliceerd.
Kiamil wees. de eischen van het co
mité van de hand en beriep zich op den
divan. De Jong-TPurken besloten toen,
dat alleen Halim Pasja de nationale ver
gadering bij zou wonen.
Vooruitstrevende Jong-Turken hadden
reeds. Maandag de regeering] willen om
verwerpen, maar de bezadigden hieid]en
hen daarvan terug. Donderdag was <fe
gelegenheid gunstig, daar Enver Bey,
Feti Bey, Hali Bey en de doortastende
Kiasim Bey als gedelegeerden van het
Tsjataldsja leger, met opdracht de voort
zetting der vijandelijkheden te eischen in
de hoofdstad waren.
De aanslag was mooi voorbereid. Het
Kabinet-Kiamil had 13 getrouwe batal
jons, met 3 compagniën machinegewe
ren. Deze waren tot het houden yan
oefeningen naar de vrijheidsheuvel ge
zonden, die een half uur ^eg ligt en
eeü bataljon dat het Comité welgezind
is, kreeg bevel den .dienst op de Porte
waar te nemen. Zoo kwam het, dat de
soldaten rustig met het geweer hij den
voet stonden.
Enver bei ging met 30 officieren in
burgerkleeding het gebouw van de Porte
binnen, teFwijl de mollah's! buiten ston
den te wachten. Nafisr, de adjudant van
Kiamil, trad hun jn den weg en de ad
judant van Nazim pasja wilde hem hel
pen bij het tegenhouden van de indrin
gers. Men wisselde schoten en één daar
van trof Nazim pasja, die op het geraa9
toegesneld was. Over het lijk van den
gevallen minister heen, trad Enver bei
met de anderen de zaal binnen, waar dfe
beraadslagingen gehouden werden.
Als bijzonderheid wordt nog Vermeld
dat het kabinet juféft zat te beraadslagen
over pen telegram van Sjakri pasja, dan
bevelhebber van Adrianopel, waarin deze
verklaarde, dat hij, vernemende, d,at
Adrianopel aan de bondgenooten zal
worden afgestaan, besloten heeft de bur
gerlijke bevolking te verwijderen, de ka
nonnen tegen de stad te richten en1 haar
geheel te vernietigen en vervolgen^
dwarsi door het Bulgaarsche leger naa*
I Konstantinopel te komen.
Voor hij het nu wisfc was zijn idee
reeds in vervulling gekomen.
De dood van Nazim paslja moet zooals
blijkt aan een ongelukkig toeval gewe
ten worden en niet aan een aansjag.
Gistermorgen bij iziijn bdgrafenis was'dan
ook de nieuwe regeering door Sjefket
vertegenwoordigd.
Ofsjchoon de „Temps" meldt dat bot
singen plaats hadden waarbij 200 men-
sfehen gedood werden meent men dit als
zeef overdreven te moeten beslchouwen
Het nieuwe kabinet
is] volgens een officieele kennisgeving
ils| volgt samengesteld: Machmoed Sjef
ket pasja, grootvizier en minister van
oorlog; Moechtar-bei, de gewezen ge
zant te Athene, buitenlandsjche zaken ad
interimgeneraal Machmoed pasja, ma
rine Rifaat pasja, financiën; prins Said
Halim, voorzitter van den raad van sta
ten Hadzji Adel-bei, binnenlands(che za
ken Ibrahim-bei, justitieBatjaria,
openbare werken H'ayni-bei, vrome
stichtingen Dzjelal-bei, handelOs-
mian, posterijen en telegraphieSjukri-
bei, onderwijs;.
vinden we de heeren van Zwieten, zoo
als ik zei, onder de ambachtshceren van
Zoeterwoude. Later is het ambacht ojp'
anderen overgegaan tot in 1610 de heer
lijkheid Zoeterwoude door aankoop: aan
Leiden kwam. Vandaar dat we in tal
van officieele stukken na 1610 vinden
opgeteekend, dat de bestuurders van
Leiden als ambachtsheeren van Zoeter
woude ;t betrokken besluit goedkeurdien.
Behalve in geloofszaken waarover
later meer genoten onze voorvade
ren rust en vrede. Alleen veroorzaakten
de reeds genoemde Hoeksche en Kabel-
jauwsche twisten en het beleg van Lei
den in 1573-74 hun last. In 1419 werd
Leiden belegerd door Jan van Beieren,
die het in 1420 innam. Vooral de kastee- jj
len, zooals Zwieten, kregen van die
twisten te lijden. Het beleg van Leiden
in 1573-74 zal later behandeld worden.
Ziehier een korte opsomming van het
voornaamste, dat vóór 1600 over onze
gemeente bekend is. We willen nu eeTstv
de kerkelijke geschiedenis van dien tijd
nagaan. -( l&t
®»9
Naar aanleiding der Kruistochten
krijgstochten naar het H. Land om het
aan de macht van de Turken te ontrukken
ontstonden de zoogenaamde geeste
lijke orden3). D*t warende orde der
Johanniters of Hospitaalridders, die der
Tempeliers en de Duitsche orde. Het
waren vereenigingen van ridders, die te
vens de drie monnikengeloften (van ar
moede, zuiverheid en gehoorzaamheid)
hadden afgelegd. De Tempeliers voeg
den hierbij een vierde, nl. strijd voor
de pelgrims en de heilige oorden, wat
later door de beide anderen werd nage
volgd. De eerste orde (Johanniters), in
1113 door den Paus bekrachtigd, ging in
1-310 haar zetel naar Rhodus, in 1522
naar Malta overbrengen. Vandaar heet
ten zij ook Maltezer ridders. De tweede
orde, in 1127 bevestigd, verplaatste in
1291 haar zetel naar Cyprus en een groot
deel der ridders vestigde zich in Frank
rijk. De derde (Duitsche) orde was tij
dens den derden kruistocht ontstaan; in
het begin der 13e eeuw gaven vele rid
ders aan de oproeping van den hertog
van Masovië (ten O. van den Weichsel)
gehoor, om de Christenen aan den be
ne den-Weichsel tegen de heidens che
Pruisen te beschermen.
De orde der Tempeliers, die in ons
land vele bezittingen had (o.a. te Haar
lem), wend door paus Clemens V dn
1312 opgeheven. De beide andere orden
ontmoeten we later te Zoeterwoude.
Er was reeds vroeg een Roomsche
kerk op 't Dorp 4). Dat blijkt uit een
afschrift van het testament van zekeren
Pieter van Leiden, die in 1316 als pas
toor van Zoeterwoude gestorven is. Toen
had de parochie dus al een eigen pastoor
en dus moet de kerk toen reeds bestaan
hebben. De Graaf van Holland had het
Talaat bei beeft aan alle gezanten ver
zekerd, dat de regeering alle maatrege
len heeft genomen om de veiligheid in
de stfad te verzekeren. Hij heeft ook een
adreq gericht tot alle wali'a in de pro
vincie, waarin hun de verandering van
regeering en zijn benoeming* tot interim1-
ïninisiter van binnen!an!dsdie zakeinl wordt
meegedeeld. (Dit schijven was, zooals
men begrijpt, verzonden direct na den
staatsgreep en voordat het bovenge
noemde ministerie gevormd was.) JHij
verzoekt verder de bevolking de
regeering stoffelijken en zedelijken
steun te verleenendaar de re
geering vastf besloten is de belangen
van het land te verdedigen, al moeten
daartoe misschien ook de vijandelijkhe
den worden hervet.
Met benieuwdheid'wordt nu tegemoet
gezien het antwoord der nieuwe regee
ring op de nota d.er mogendheden, ter
vasitstelling waarvan h£t nieuwe kabi
net gisjtej vergaderde. I
De Balkangedelegeerden
wafen blijkbaar niet erg verrast over
de verandering In den toesjtand te Kon
stantinopel. Eerst wilden ze allen naar
hui'St terugkeeren. De wapenstilstand zou
opgezegd worden en de oorlog] na vier
dagen weer beginnen. Eenigen tijd
later echter, nadat zij bij verschillende
buitenlandsjche diplomaten om raad ge
vraagd hadden, maakten de gedelegeer
den toch bekend, dat zij waarsjchijnlijk
eerst het antwoord van de Porte op de
nota zouden afwachten, voor ze een be-
sflissenden stap deden. De Bulgaarsch'e
afgevaardigde iwasjhier blijkbaar niet erg
mede ingenomen. De Turksche afgevaar
digden namen de berichten uit hun
hoofdstad met echte Oostersdhe kalmte
op. Wij zijn niet in het minsjt verrast,
zei één van hen. Wij hebben Sir Edward
Grey altijd gewaarsjchuwd, dat zoo iets
te wachten sjtond, als de mogendhedfen
een(e»enzjjdigen (frang op Konsjtaritiriop.el
uitoefenden.
Behalve de Serviërs; schijnen de Bal-
kans,taten niet rouwig om de vieranderiijg
in de Turksche staatkunde.
„Prachtig", zeiden de Bulgaren, o.m.
aan Jules, Hedeman van de „Matin",
„nu krijgen we tenminsfte een gezonden
toesjtand. In plaats van ons hier nog
langer door de Turken aan het sleep
touw te laten houden. Zullen we elkaar
te Adrianopel en Tsjataldsja terugzien.
Thans) zuilen we de vesting met de\
wapenen veroveren, dat is>. beter dan
haar van de mogendheden _te krijgen.
We zullen dat zaakje spel opknappen
wij forceeren deTsjataldsjalinie en zullen
den Jong-Turken in Konsjantinopel zelf
de wet voorschrijven. Zoodra wjj hel
antwoord op de nota der mogendheden
ontvangen hebben, dat thansL natuurlijk
ontkennend zal luiden, zeggen we den
wapenstilstand op. Des te beter voor
.on^, des te erger voor de Turken."1
Het is» de vraag hoe de mogendheden
recht op de inkomsten der kerk. Maar
toen reeds schorik hij aan de Comman
derij van Sant Jan te Haarlem, die daar
in 1310 gesticht was, twee kampen land
voor een kapel ten bate der zielen van
hem zeiven, zijn ouders en van den heer
IJsbrand van Rinneghom en de zij-nen,
die deze landen van den Graaf in leen
hield. De kerk, staande onder het patro
naat van St Lebudnis, kwam in 1328
ook aan de Commanderij te Haarlem.
De St. Jansheeren hadden n.l. van nu af
het recht op de inkomsten der kerk en
bedienden de parochie als pastoor. Uit
erkentelijkheid verleende de Commandeur
van SL Katherijuen te Utrecht, als gees
telijk hoofd van al de St Jans Com
manderijen hier te lande, verblijf en gast
vrijheid voor de Graven van Holland,
hun vrouwen en oudste zoons en doch
ters in al de conventen der orde, welke
in Holland en Zeeland reeds bestonden
of nog opgericht zouden worden.
3). Van Rijs ens, Mg. Gesch., 6e druk,
blz. 110-111.
De kerkelijke geschiedenis is bijna
geheel ontleend aan de „Bijdragen tot
de geschiedenis van het bisdom Haar
lem". De tijd vóór de Reformatie is
beschreven door den heer G. J. Gonnet;
de pastoors na de Reformatie tot 1770
zijn behandeld door kapelaan nu pas
toor J. C. van der Loos.
(Wordt vervolgd)
