16
BUITENLAND.
BINNENLAND.
4e Jaargang. No. 945,
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
In tere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, t 1-30 per kwartaal. Franco
per post 11.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2cent. met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Zaterdag
November
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regeimeer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit DRIE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Vs De nieuwe partij.
De nieuwe partij, de Christelijk sociale,
waarvan wij 1.1. Zaterdag het een en
Ander hebben medegedeeld, heeft nu een
ontwerp-program gepubliceerd.
Behalve verschillende artikelen, waar
mede wij ons kunnen vereenigen, bevat
dit program ook veel, wat wijziging be
hoeft, wil het een grondslag voor sa-
imenwerking met de andere rechtsche par
tijen kunnen vormen. Zoo wil zij aan
de Nederlandsch Hervormde Kerk „we
gens haar historische rechten en haar
karakter als volkskerk" een aanzienlijk
belangrijker uitkeering toekennen dan aan
de andere Kerken.
Inzake het onderwijs eischt het pro
gram, dat voor alle Overheidsscholen
ieder beletsel voor het belijden van
Christus worde weggenomen. Met vol
komen eerbiediging van de persoonlijke
vrijheid der onderwijzers, worde door
ieder, die op deze Overheidsscholen on
derwijs geeft, naar zijn overtuiging en
begeerte van Christus getuigd. Enkel met
deze beperking, dat niets in strijd met
de Apostolische Geloofsbelijdenis worde
geleerd, terwijl noodeloos kwetsen van
anderer overtuiging moet worden verme
den. Aan de bijzondere scholen blijve de
bestaande subsidie verzekerd. En deze
subsidie kan zoo noodig worden ver
hoogd, zoo slechts niet de oprichting
van bijzondere scholen, met volkomen on
derhoud van Overheidswege mogelijk
worde.
Op het terrein van het onderwijs wil
bet program dus geen gelijkstelling tus-
schcn openbaar en bijzonder onderwijs.
IBlijkbaar geeft zij aan de openbare school
de voorkeur. Ieder onderwijzer getuige
daar „naar zijn overtuiging en begeerte"
van Christus, terwijl „noodeloos kwetsen
van anderer overtuiging moet worden
vermeden.".
Met wat 'n vaag, 'n wazig Christendom
stelt men zich dan tevreden! En wat 'n
stevige basis wordt bij zulk een opvoe
ding in de hoofden en harten der kin
deren gelegd! Op zulk 'n „getuigenis"
van Christus moeten zij heel hun volgend
leven bouwen, daarnaar moeten zij zich
richten! En de duizenden onderwijzers,
die óf aan Christus niet gelooven óf geen
behoefte gevoelen om op de school van
Hem te getuigen?
In zake het kiesrecht wil de Christelijk-
sociale partij algemeen mannenkiesrecht,
ook voor de bedeelden, en een beperkt
vrouwenkiesrecht en daarnaast het passief
kiesrecht (verkiesbaarheid tot lid van de
Staten-Generaal, de Provinciale Staten en
■den gemeenteraad) voor allen zonder on
derscheid van geslacht.
Van hetgeen het ontwerp op hert ge«
bied der sociale wetgeving wil, stippen
we aannaasting door de overheid van
alle bedrijven, die door hun bijzonder
••economische ontwikkeling of gesteldheid
voor overname door de gemeenschap ge
schikt zijn; vrijwillige verzekering tegen
ouderdom ziekte en invaliditeit met
krachtige overheidshulp; tienurige, zoo
mogelijk achturige arbeidsdag; afschaf
fing van allen nachtarbeid, die niet door
den aard van het bedrijf wordt geëischt
Wij hebben hier slechts in groote trek
ken het program weergegeven in zake
de drie hoofdpunten: Onderwijs, Kies
recht en Sociale wetgeving. Ofschoon
;ook min of meer op andere punten, wijkt,
izooals ieder duidelijk is, vooral op het
gebied van onderwijs en bevoorrechting
van de Hcrv. Kerk het program van onze
beginselen af.
V Censuur gevraagd.
«Waar
Zeker in eed of anderen, Roomschen
Staat
Waarachtig niet: te Parijs,
ja, u leest ytoed: in dat centrum van
heduüdaagsche verlichting.
Dê Parijsche corr. van het „Hbl." ver-
itelt het.
't Is nog maar betrekkelijk! kort ge
leden, dat in Frankrijk „de gehate cenr
suur" werd afgeschaft en terstond daar
op begonnen de misbruiken,
„Allereerst werd liet schouwburg-
bezoekend publiek iu Frankrijk, en;
in Parijs vooral, onthaald op een aanr
tal ruwheden in de taal, die daarvóór
door de censuur tenminste geschrapt
waren„ies gros mots" zooals. men
ze pleegt te no.emen,
Het was de tooneel-criticus van den
„Temps", die daaraan paal en perk
trachtte te stellenhij werd hierbijl
gesteund door het meeremdeel der let
terkundigen.
Doch hun protesten bleven zopder
resultaat.
Daarna werd het erger, want op het
onkiesche woord, volgde het schouwe
gebaar, dan de ongewenschte vertoo
ningen. Vooral het café-chaptant maak
te zich daaraan schuldig. Zelfs toen
Adolphe Brisson de fiolen van zijp
toorn had geopend over de gemeen
heden, die hij eens te aanschouwen,
had gekregen in een bekepden Parij-
schen tingeltangel, kwam de direc
teur hem, na de verschijning van. het
verontwaardigde artikel, gemoedelijk
opzoeken, en verklaarde hem, dat het
deels de concurrentie was, maar voor
namelijk de drang van het publiek, die
hem wel noodzaakten de ongewensch
te viezigheden op zijn tooneel te doep
opvoeren.
Het ergste echter maakte de revue-
schrijvers hetIn een soort van wed
strijd trachtten zij elkaar in het schep
pen van gemeene toestapden, van gore
platheden, en ongeioofelijke lieder
lijkheden den loef af te steken. Zóó
erg werd dit, dat dezelfde Brisson nog
onlangs in zijp „Annales" de waar
schuwende stem verhief.
Eindelijk wil men nu fropt maken
tegen de ontaarding vap de publieke
voorstellingen. En twee tocn.eelschrij
vers, die anders zelf niet gewend zijp,
elk hunner ondeugendheden op een
goudschaaltje te leggen, Alfred Ca-
pus en Abel Hermant, hebben een, be
weging op touw gezet van reactie.
In een protestschrift erkenpen zij het
recht van den gezonden, gallischen
geest, den frisschen, open humor, aanr
gezet met een weinig van het klas
sieke zout; maar zij wijzen alle lee-
lijkheid terug. Na deze afkeuring van
de „cochonnerie" deheeren noemen
het kwaad bij zijn naam richt zich'
hun protest ook tegen den laster,,
openlijk en bedekt, die steeds meer
veld wint in de tooneelproductep der
laatste jaren.
Omdat er geen remedie tegen dit
voorwoekerende kwaad gewassen
schijht, dringt men ip weldenkende
kringen dus aan op de weder-invoe
ring van de censuur, opdat deze het
zoo hoog noodige „Halt!" zal kun
nen uitroepen."
Aan dit al behoeven we waarlijk wei
nig toe te voegen.
Nu ziet men wat ervan terecht komtt
als men de menschen hup gang maar
Iaat gaan.
Vooral de brutale gemoedelijkheid van
dien tingeltangeluitbuiter is leerzaam
mijn bezoekers willen het nu eepmaal,
dus....
Waar blijven nu al die schoon'schijn,en-
de theoriën. omtrent de vrije ontwikke
ling der Kunst (met een groote K, zet
ter), welke veredelend op het mensch-
dom moet inwerken
LakLarie
Als men de menschen laat begaap ko
men ze steeds dieper ten val, vooral
wanneer de dubbeltjes hen aap den rol
brengen.
Daarom dient de overheid, die ook
boven de dubbeltjes staat, tijdig in te
grijpen met alle middelen, die haar ten
dienste staan.
En een dezer is de censuur.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Eindelijk begint er wat nieuws ip te
komen over den
oorlog in Thracie
De hardnekkige strijd die reeds eeni-
ge dagen gewoed heeft, moet goede ge
volgen voor de Bulgaren hebben gehad.
Volgens de „Bulgaria" verwacht men
de ambtelijke bevestiging van het be
richt, dat het Bulgaarsche leger zes for
ten genomen zou hebben bij TsjataldzjaJ
waarvan twee belangrijke en vap mo
derne constructie. Het gevecht is hard
nekkig geweest, vervolgt het blad. Wij
hebben ons groote opofferipgep ge
troost, maar de overwinning is aap de
Bulgaarsche wapenen gebleven.
Nog wordt uit Sofia gemeld 'dat de
Bulgaren Hadernkeui, waar zooals men
weet liet Turksche hoofdkwartier ge
vestigd is, genoiii^i hebban, wp^rbij hup
80 nog ingepakte fonkelnieuwe Krupp-
kanoinnen in hand er. vielen.
Het voortdringeii der troepen stifilt
echter nog op andere bezwaren dap*
enkel die der Turksche wapenen. De
Bulgaren bezetten argeloos de posten
die de Turksche cholera lijders in den
steek lieten en brengen, daardoor de
gevreesde ziekte in eigen gelederen'
over.
Onder de Turksche troepen neemt de
cholera snel toe. Er worden dagelijks
meer dan 500 gevallen aangegevenhet
geheele aantal bedraagt al meer dan
6000. De aanblik van sommige stations
bij Tsjataldzia is verschrikkelijk. De
slachtoffers kruipen naar het sfation, 't
zij voor water, 't zij in de hoop nog in
Konstantinopel te komen, Het groojtsite
gevaar, dat Konstantinopel bedreigt, is
dat het water aangevoerd van het Der-
kos-meer, besmet zou worden.
Konstantinopel
wij melden reeds eerder het plan
wordt goed beveiligd tegen eventueele
moordtooneelen bij het indringen der
verslagen troepen in de stad.
De correspondent der „Temps" te
Konstantinopel heeft geperaal Baumann
gesproken, het hoofd der Turksche gen
darmen. Baumann heeft gezegd, dat alle
maatregelen voor orde en veiligheid ge
nomen waren. Er zijp 20,000 man ver-
sche troepen op de heuvels van San
Stefano geplaatstzij hebben opdracht
de troepen, die van het oorlogsterrein
komen, te beletten naar Kopstantfinopel
te trekken en hen paar San Stefano te
leiden en hen vap daar naar Azië te ver
voeren. Er zijn voorzorgsmaatregelen ge
nomen voor het geval, dat dit onvoldoen>-
de mocht blijken en zelfs is er besloten
te schieten op hen, die wanorde veroor
zaken of met geweld in Konstantino
pel willen binnepdringen.
Sedert die maatregelen genomen ep
bekend .zijïi heerscht er te Konstanti
nopel volkomen kalmte.
Toch gaan ook de Europeanen voort
zich zelf in staat van tegenweer te brep-
gen. Zoo zijn op het Engelsche gezant
schap verschillende kanonpen opgesteld.
Ook' de regeering schijnt zich niet
erg veilig te voelen in de stad, hoe ook
het tegendeel beweerd wordt. Het moeit
toch vaststaan, dat de SuKan en zijlp
regeering van plan zijn» naar Broessa uit
te wijken wanneer de Turksch-Bulgaar-
sche onderhandelingen mochten misluk
ken.
Over de Wapenstilstand
die door de Turksche regeering moet
verzocht zijn, meldt de oorlogscorres
pondent van de „Re! dispost" het volgen
de: Het Turksche legerbestuur heeft
naar het Bulgaarsche hoofdkwartier bij
Tsjataldzja een parlementair gezonden,
met het verzoek om een wapenstilstand.
Daarop is nog geen definitief aptwoord
gegeven, maar het verzoek is aan het
koninklijk hoofdkwartier doorgezonden.
Ik verneem van welingelicht zijde, dat
men het Turksche voorstel wel onder
zoeken wil, maar het voortzetten van de
actie er niet door zal willen laten verhirv
deren. Na het doorbreken van de Tsja-
taldzja-linie zal men zonder aarzelen, naar
Konstantinopel oprukken en daar bin
nentrekken, naar het voorbeeld van de
Duitschers in Parijs in 1870.
Volgens geloofwaardige berichten lui
den de Bulgaarsche voorwaarden aldus:
Ontruiming van de Tsjataldsja-linie, ca
pitulatie van het Tsjataldsja-leger, ontrui
ming van Adrianopel, Skoetari, Jenidza
en Monastir, intocht der Bulgaren in Kon-
satntinopel, afstand van het bezette ge
bied, internationalisatie van Konstantino
pel, vrije doorvoer door de Dardanellen
en ten slotte een oorlogsschatting.
De verdeeling
van den buit willen de Balkapstaten ge
heel onder elkaar bewerkstelligen. De
ze gaat, meen en ze, den grooten, mogend
heden niet aan. Wel hebben deze het
recht kwesties van internationale.beteo-
kenis te regelen zooals b.v. de interpatio-
na li zeer'ing van Salonjki en misschien]
ook van Konstantipopel, van zekere ha
vens en spoorweglijnen, van deautono-
mie van Albanië en de kwestie der Dar-
dan ellen.
Bulgarije verlangt: Roemelië met
Adrianopel tot aan de Zee van Marmara
met de grenslijn Rodosto tot ongeveer
bij Midia aan de Zwarte zee. Dus zou
aan Turkije blijven Konstaptinopel met
een achterland, dat nog de verdedi-
ei'igaliftie yah XsjAteWjl omvat, In, het
zuiden maakt Bulgarije aanspraak op
de kust van de Egeïsche zee van den
Europeeschen oever der Dardanellen tot
de Chalcidike met de havensteden Dedea-
gatsj en Kawala. Naar het westen gaat
de grens over Seres in het Bulgaarsche
gedeelte van Macedonië tot Monastir,,
dat aan Bulgarijle ten deel zal vallep,,
terwijl Uskub Servisch wordt. Bo
vendien z#l Bulgarije van Turkije eep
oorlogsschatting eischen.
De begrenzing van de belangensfe
ren in Macedonië tusschep Bulgarijie,
Servië en Griekenland wordt overgela
ten aan de Balkanregeeripgen, zooals
reeds bepaald is in het door haar geslo
ten verdrag. Over de veddeeling van,
dan Sandjak zal Servië alleen te onder
handelen hebben met Montenegro, daar
Bulgarije en Griekenland hier geep di
recte belangen hebben. Evepeens wor
den de eischen van Servië op eep toe
gang tot de Adriatische Zee afhankelijk
gemaakt van de overeenstemming met
Oostenrijk-Hongarije, waarbij Bulgarije
zijn goede diensten als bemiddelaar aap-
geboden heeft.
De mogendheden
die zich bij den staat van zaken wel
moeten neerleggen, stellen, naar de Pe-
tcrsburgsche „Retsj" zegt, opnieuw voor
een Balkan-conferentie bijeen te roepen,
als die noodig is, om een deel van de
Turksche staatsschuld op de Balkan-
staten over te dragen. Bovendien, is men
van plan de confereptie verschillende
politieke vragen voor te leggen, die
door de neutrale mogendheden en. daar
onder ook Rusland gesteld warden. Ook
de Dardancllcu-kwestie zou daarbij aan-
ge roerd worden.
In diplomatieke kringen vap St. Pe
tersburg verluidt dat vermoedelijk deze
conferentie alsmede de eventueele
vredesonderhandeling plaats zullen heb
ben in den Haag.
GEMENGD
Als protest tegen hun uitsluiting
heeft de oppositie in het Hongaar-
sche parlement een tegenparlement
ingesteld dat reeds een paar maal zit
ting heeft gehouden in een der groot
ste hotels te Boedapest. Kalmweg be
raadslagen zij daar op eigen houtje over
de landsbelangen, speciaal over de bui-
tenlandsche politiek, Nadat gister ver
scheiden sprekers de billijkheid hadden
erkend van den wensch van Servië, om
een haven aan de Adriatische Zee te
bezitten, werd het tegen-parlement voor
onbepaalden tijd verdaagd.
Naar de „Temps" uit Madrid ver
neemt heeft Romanones, de nieuwe
Spaansche minister-president, in een in
terview gezegd, dat hij krachtig zal
optreden om een herhaling van a n a r-
chistische aanslagen te voorko
men, zonder tot uitzonderingsmaatrege
len zijn toevlucht te nemen.
Het permanente comité uit de
Fransche vereenigingen ter bevordering
van den vrede heeft, naar de „N. R. Ct."
meldt, een manifest openbaar gemaakt,
waarin berekend wordt, dat Europa, in
geval van een Europeeschen oor
log, 20 millioen mannen zou wapenen
en daarvan 10 millioen naar het slagveld
zou voeren. De kosten zouden 3a 4
millioen per dag bedragen; de waarde
van het vernietigde materiaal zou dage
lijks vele tientallen millioenen bedra
gen. Na twee weken zou men op zijn
minst 500.000 gekwetsten en 100.000
dooden teilen. Er zou een halve eeuw
voorbij moeten gaan om de nadeel en te
boven te komen, den haat te doen be
daren. Er zouden 120 millioen Euro-
peesche gezinnen in ellende, rouw en
tranen gedompeld worden.
Te Tourcoing is gisteravond een
katoenspinner ij door brand ver
nield. De schade is groot en honderden
arbeiders staan zonder werk.
In April 1013 zal te St Peters-
burg een internationale tentoon
stelling op het gebied van scheeps
bouw en scheepvaart gehouden worden.
De Russische minister van ma
rine heeft bij den Rijksdoema een wets
ontwerp, het z.g. kleine v 1 o o t p r o -
gram voor 1013 ingediend, waarbij 30
millioen roebel voor oorlogsschepen aan
gevraagd wordt.
In de RheinischeMetallwarenfabrik te
Dusseldorf is eergister om half 0 brand
uitgebroken in de geschutafdee-
ling. In korten tijd sloegen de vlammen
op schrikbarende wijze uit. De eene ont-
l ploffing volgde op de andere. Een groot
aantal patronen, die voor de oorlogvoe
rende staten Bulgarije en Servië bestemd
waren en die derwaarts zouden wor
den gezonden, zijn vernield. Veertig kost
bare machines gingen verloren. Een ar
beider wordt vermist.
Koninklijke besluiten.
Bij Kon. besluit is bij' het personeel
van den geneeskundigen dienst van het
leger in Nederlandsch-Indië benoemd tot
officier van gezondheid 2de klasse dei
arts G. L. Buillab, tot tijdelijk officier
van gezondheid 2de klasse, dr. S. H.
Kastelian-Kastelianski
is de Oost-Indische ambtenaar met
verlof dr. P. Anema, laatstelijk leraar,
in de scheikunde en de natuurlijke his
torie bij de afdeeling hoogere burger
school van het gymnasium Willem 11IJ
te Batavia
in de provincie Zuid-Holland
tot hoogheemraad van de Vier pol
ders (gemeenten Dordrecht en Dubbel
dam), W. H. Staring, te Dordrecht;
tot dijkgraaf van den polder de Gene
rale Dijkagie van Stellendam, T. Lodder
Cz., te Goedereede.
De actie der sigarenmakers.
Zooals wij gisteren me'dden, hebben
de hoofdbesturen der vier werkliedenr
organisaties te Amsterdam besloten,
niet tot staking over te gaan. Zij gron
den hun besluit o. m. hierop, dat de
voorstellen van de vereeniging van si
garenfabrikanten te Amsterdam „bedui
dende verbeteringen" brengen. Deze
voorstellen komen neer op het volgen,de
Met ingang van 9 December 1912
wordt op alle fabrieken der aangesloten)
patroons ingevoerd een minjmum-loon
voor handwerk, rechtmodel, bedragende
f 6.25 per duizend, en handwerk, knalc-
model f7 per duizend, en als miniminn-
loonen voor vormwerk de loonen, ge
lijkstaande met de hoogste minima als
voor dit werk verlangd wordt in het
gemeenschappelijk program der 4 ar
beid ersvereenigingen. Deze minimum loo-
nen gelden niet voor sigaren, waarvan]
de détailve rkoopprijs boven f 30 per.
1000 bedraagt, voor van den gewoné
afwijkende modellen, en voor modellen;,
waarvan de lengte (nat) meer bedraagt
dan 115 m.M. Deze minimum-loonen, zul
len verhoogd worden met 50 ets. per
1000 voor de sigaren, diie in het klein
verkocht worden voor gemiddeld f40
per 1000, 'en met f 1 per 1000 voor si
garen, die 'gemiddeld in het klein ver
kocht worden voor f 50 per 1000. De
loonen voor modellen, langer dan 115
m.M. zullen, onverminderd hun verhoo
ging ter wille van den détailprijs, ver
hoogd worden met f 0.25 per 1000 voor
elke 5 m.M. of gedeelten daarvan, die
deze sigaren langer zijn dan 115 m.M.
Het besluit van de hoofdbesturen!
wijkt af van een te voren genomen be
sluit tot staking van een der vier werk
lieden-organisaties, n.I. de afd. Amster
dam van den Ned. Sigarenmakers- en]
tabaksbewerkersbond, welk besluit ge
nomen was, omdat in de voorstellen;
der vereeniging van Sigarenfabrikanten]
een regeling van het leerlingvveze ont
breekt.
De hoofdbesturen verwachten echter,-
dat alle vier de werkliedenorganisaties;
hun besluit onvoorwaardelijk zullen
goed keuren.
Ommen.
In de gisteravond te Almelo gehouden
vergadering van de centrale Christ.-Histo-
rische Kiesvereeniging in het kiesdistrict
Ommen is mr. C. J. A. Bichon van IJsel
monde, tijdelijk te Rotterdam, candidaat
gesteld voor het lidmaatschap van del
Tweede Kamer.
De heer Bichon van IJselmonde is
advocaat te Rotterdam geweest, woonde
daarna te Arnhem en vertoefde sedert
meer dan een half jaar in hei buitenland,-
waarheen hij na nederlegging van eenige
betrekkingen ,als dijkgraaf van den polder
Bleiswijk en andere, die hij bekleedde, in
het voorjaar vertrok. Hij bevindt zich
htans weder te Rotterdam. De heer Bi
chon van IJselmonde is ook president-
commissaris van de Nederlander geweest
Een twaalftal jaren geleden was de
heer Bichon lid der Staten van Zuid-
Holland voor Ridderkerk. Hij behoorde
tot de rechterzijde, die hem meermalen
voor het lidmaatschap van Gedeputeerde
Staten aanbeval. Hij moet een bekwaam
i man zijn, wiens werkzaamheid echtei