De Splijtzwam.
BUITENLAND.
BINNENLAND.
4e Jaargang.
No. 939.
Bureau OUDE SINGEL 54, UEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCH1INT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
Alweer een nieuwe partij!
Volgens „De Beukelaar", die 't we
len kan, worden door een voorloopige
commissie, bestaande uit ds. Coolsma,
,!dr. C. D. Cramer, Utrecht; ds. J. C.
[B. Eykman, Sittard; A. de Geus, Gen-
dringen; dr. E. A. Keuchenius, Scheve-
pingen; mej. M. van Woensel Kooy,
Huizen, en mr. dr. A. van de Laar,
jDendringen, stappen gedaan om te ko
men tot oprichting eener Christelijke So
ciale Partij.
Dat zal dan de derde wezen bij on
ze naaste geestverwanten, want de Chris
ten-Socialisten kunnen we al slecht meer
'tot de onzen rekenen.
Waar moet dat heen?
De heeren v. d. Laar c.s. zullen toch
Kilet denken dat zij op die manier de
rechterzijde stevigen. 't Lijkt er niet naar.
RVat zij wel doen is: een niemye trede
bouwen aan den trap, waarlangs men
Itot de linkerzijde afdaalt." Heel gelei
delijk kan men daar nu van kleur ver-
Schieten, zichzelf wijs makend, dat hjet
Slechts een onbeduidende kleurenveran-
jÖering geldt. Maar intusschen wordt
men onherkenbaar voor wie u vroeger
't naaste stonden.
Wat steekt bij dit al de Katholieke
partij kranig af.
Zeker, er heerschen verschillende
igeestesstroomingen onder ons; de een
iis wat haastiger aangelegd dan den an
der; een enkele maal verluidt hier of
Waar zelfs iets over het stichten van een
iafzonderlijke kiesvereeniging. Maar nog
(altijd vormen we ééne .partij: de gees
tesrichtingen weten zich saam te voegen
Sde plannen tot afzonderlijk organiseeren
blijven bij plannen, nemen zelfs geen
tastbaren vorm aan.
Wé vinden dtt even gelukkig als ver-
jklaat baa' Waarom zouden wij, Room-
Schen, 'i altegader niet best met elkaar
ikunnen vinden, wijl immers vastomlijnde
beginselen de onze zijn. Als de leer der
Katholieke Kerk zegeviert in de maat
schappij, ziet deze er goed uit en die
zegepraal kan slechts worden verworven
lals wé vast aaneengesloten voorwaarts
schrijden.
Te meer moeten we hierop ons stre
ven richten, wijl de teekenen er op wij
zen, dat we wel eens weer op eigen
kracht zouden kunnen zijn aangewezen,
zoo niet over de gansche linie, dantoch
bij voorpostengevechten, of flankaanval-
ïen. En dan moeten we gereed zijn, wat
(evenzeer geldt voor 't geval we begif
tigd worden met evenredige vertegen
woordiging.
Daarom, Roomsche mannen, geen
Splijtzwam onder ons, maar één vaste
Organisatie. Evenals in een leger infan
terie, artillerie en cavalerie prachtig, el-
jjkaar aanvullend, kunnen, neen moeten
Samenwerken, om dan gezamenlijk de
overwinning te genieten, welke geen der
rtwapens zich afzonderlijk kan toeschrij
ven zoo moeten wij ook in den po-
litieken kamp ieder naar mate onzer
krachten en begaafdheden, eendrachtig
Samenwerken.
We geven dan tevens een mooi voor
beeld aan wie met ons willen optrekken.
Vrijheid is bandeloosheid.
In het „Volk" lezen we het volgende
bericht:
De Vereeniging tot bevordering dei-
vrije gedachte te Amsterdam, heeft
een uitnoodiging tot samenwerking
voor het stichten van een landelijke
organisatie aan alle Nederlandsche
vrijdenkers-vereenigingen verzonden,
die „bestrijding van den godsdienst in
al zijn vormen" voorstaan. De uitnoo-
digster meent niet tot de bestaande
vereeniging De Dageraad te kunnen
toetreden, omdat die naar hare, mee
ning den godsdienst niet bestrijdt.
Tot welk een „breede" opvatting van
bestrijden moeten de vrije-gedachte-
jmenschen toch wel gekomen zijn, als zij
[tiet slijk en de modder, die de vereeni-
ijging „De Dageraad" naar den gods-
'jÜienst werpt, nog niet vies en vuil ge-
ittoeg vinden?
Ook hier. zien we weer bew.a,a,rheid1
dat vrijheid gelijk is aan bandeloosheid.
Een bandeloosheid van waarlijk „min
allooi."
Een vraag.
Wat 'n instemming allerwege aan de
vrijzinnige zijdq met het gemeenschappe
lijk program voor de verkiezingen in
1913!
En wat is 't voor 'n program? Zoo
als we enkele dagen geleden zeiden, mr.
van Houten schaamt er zich een beetje
voor; de oud-liberale politicus zit er
eigenlijk mee in zijn maag. Zij hadden
beter gedaan zoo'n program nooit op te
stellen, schrijft hij.
En toch, toch spoort ook hij de zijnen
aan om met dat program voor oogen den
strijd voor 1913 te beginnen. Wat is
daar dan de reden van? Niet dat 't zoo
keurig overeenstemt met de wenschen
van Oud- en Unie-liberaal en Vrijzinnig
Democraat. Niet dat de beginselen van
de concentreerende, de samenwerkende
partijen er zoo prachtig in tot hun recht
komen. Integendeel, kunnen we zeggen.
Ondanks dat het geen van de partijen
bevredigen kan, zijn ze er toch tevreden
mee, want en hier komt de eigenlijke
reden ze moeten onder welke vlag of
welk devies dan ook, koste, wat het
kost, gezamenlijk in 1913 ten velde
trekken tegen de rechtsche partijen.
Welke beginselen zullen triumpheeren,
komt er minder op aan, als de werking
der christelijke beginselen maar wordt
gefnuikt.
Nu rijst, als we dat alles overwegen,
deze gedachte bij ons: Als de vrijzin
nigen hun kracht putten uit een nega
tieve leuze, de leuze: „Tegen het chris
tendom in het openbare leven", welk
'n bezieling moet er dan voor de onzen
uitgaan van de positieve leuze:
„Voor het Christendom in het openbare
leven."
Dieper moeten wij ons bewust worden
de waardigheid van het devies, de subli
miteit van de leuze, waaronder wij fn
1913 ten strijde trekken. Dieper moet
in ons doordringen, waarom het in 1913
gaan zal. Om niets# minder, dan om de
heerschappij van Hem, Wien alleen alle
heerschappij rechtens toekomt. Dat is
geen overdrijving, geen vrome voorspie
geling, maar de waarheid.
En met die waarheid voor oogen,
dringt zich de vraag bij ons op: moeten
er niet meerderen zijn, ook onder onze
lezers, die door zich aan te sluiten bij
kiesvereeniging en propagandaclub, door
het offer van hun geld, het offer van
hun tijd (het zoo bij uitstek nuttige huis
bezoek), actief deelnemen in den strijd
voor 1913.
Dit is 'n vraag, waarop ieder onzer
lezers bevestigend zal moeten antwoor
den, maar dan handele hij ook als man,
en geve dat bevestigend antwoord door
zijn daad.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Veel verbazing wekt het bericht van
den oorlogscorrespondent van de „Dai
ly Mail" van Boekarest geseind dat
Adrianopel ingenomen
zou zijn. Hij beweert echter te putten
uit vertrouwde bronnen en zegt dat de
Bulgaren het streng geheim houden, om
dat zij gelooven, dat de mogendheden
zullen trachten intervenieerend op te tre
den, zoodra Adrianopel gevallen is, voor
dat Konstantinopel nog genomen wordt.
Toch schijnt er meer geschied te zijn
rond Adrianopel dan de Bulgaren wel
publiek willen hebben. Zoo wordt uit
Milaan geseind: drie Italiaansche oor
logscorrespondenten, onder wie Barzi-
ni van de Corriere della Sera en Zoli
van de Secoio, hebben uit Oud-Zagora,
aan Giolitti om bescherming geseind,
daar ze vastgehouden worden en Bulga
rije niet mogen verlaten.
Waarschijnlijk weten ook die pers
mannen te veel. De „Daily Mail"-corres-
pondent, vertelt verder aangaande Adria
nopel, dat het garnizoen dat hopeloos
ingesloten was, Maandag dc capitulatie
van de stad heeft aangeboden, onder
voorwaarde van een eervollen terug
tocht met de wapens. Dit is geweigerd
en de beschieting werd voortgezet. Daar
na heeft het garnizoen zich, zonder eeni-
ge voorwaarde te stellen, overgegeven.
De Bulgaren moeten vast besloten zijn,
Konstan li nopel te nemen. Alle beschik
bare troepen, ook de Servisglie, trek
ken in geforceerde marschen naar het
front in Thracië.
De Tsjataldsja-linie
hebben de Bulgaren, naar de correspon
dent van de „Reichspost" meldde, reeds
bij het Derkosmeer geforceerd, waardoor
hun een goede en vrijwel rechte weg
naar Konstantinopel open ligt, waarlangs
zij hun opmarsch voortzetten. Over de
geheele linie wordt trouwens gevochten
en, naar de „Tagl. Rundschau" uit Kon
stantinopel verneemt, moeten de Turken
op het punt staan om in totale desorgani
satie terug te trekken uit de Tsjataldsja-
stellingen. Men vreest voor oproer in
Konstantinopel, zoodra dit feit daar be
kend wordt.
Nog een laatste poging wordt daar
gedaan om den oorlog vol te houden.
Bijna alle bladen bevatten een in roerende
bewoordingen vervatte vaderlandslievende
oproep, waarin alle Ottomanen worden
aangespoord deel te nemen aan 'de ver
dediging der hoofdstad.
De „Jeni Gazeta" schrijft: „De zetel
van het khalifaat en de Mohamedaansche
wereld is in gevaar. De Sultan en het
geheele keizerlijke huis hebben gezworen
hun leven te offeren. Al verscheurt
Europa alle verdragen, wij verscheuren
noch den Koran, noch de Turksche ge
schiedenisbladen. De grootvizier, de
ministers, het leger en het volk hebben
gezworen hun laatsten droppel bloed te
zullen vergieten."
De bladen noodigen alle gepension-
neerde officieren uit weder in actieven
dienst Kie treden, en alle inwoners om
zich te laten inschrijven als vrijwilligers
of als hospitaalsoldaten of voor andere
hulpdiensten.
De groote vraag blijft nog bij het
gestadig voortrukken d'er Bulgaren, zal
Koning Ferdinand in Konstantinopel
binnentrekken of den Turken deze laatste
vernedering niet aandoen?
Volgens een te Londen uit Sofia ont
vangen bericht zouden de troepen, na
de Tsjataldsjalinie te hebben veroverd
slechts tot voor de poorten van Kon
stantinopel doormarcheeren, doch om
de mogendheden te believen, niet de
stad binnen trekken. Anderzijds wordt
echter gemeld, dat de troepen waar
schijnlijk niet tegen te houden zullen
zijn en cle militaire overheden dwingen,
hen de stad binnen te leiden.
Het Neue Wiener Tagblatt ontvangt
nog het volgende bericht uit Belgrado
Goedingelichte kringen verzekeren dat
koning Ferdinand besloten is om Kon
stantinopel in te trekken en zich onder
den naam van Siinson den tweede
tot Keizer te laten kronen.
Saloniki
is gisteren, naar nader bevestigd wordt,
gevallen, op den feestdag van den Pa
troonheilige der stad, den H. Demetrius.
Dit was het plan der bondgenooten.
Saloniki is een stad van 180.000 inwo
ners, waaronder 60.000 Turken, 60.000
Israëlieten, 40.000 Grieken en 20.000
Bulgaren, Serviërs en andere vreemde
lingen. Onder deze vormen de Franschen
de meerderheid. De stad heeft reusachti
ge kazernes, waar 20.000 soldaten onder
dak gebracht kunnen worden en boven
dien een groot aantal andere militaire
gebouwen.
De Grieksche kroonprins, die wel voor
zag, dat zijn leger de stad spoedig zou
binnenrukken, heeft reeds eenige dagen
geleden, telegraphisch ontsmettingsmid
delen uit Athene ontboden, naar het
heette, om kazernes te desinfecteeren,
maar blijkbaar met het oog op de pok
kenepidemie, die te Saloniki moet woe
den. Er zijn hooge douane-ambtenaren
uit Kreta naar Saloniki vertrokken, om
dat de Kretenzer ambtenaren vertrouwd
zijn met den bijzonderen dienst, die
krachtens de Capitulatiën is ingericht
terwijl de Grieksche douane-ambtenaren
dit niet zijn.
In Konstantinopel
schijnt het gevaar, niet alleen van den
naderenden vijand, maar ook van den
inwendigen vijand, met den dag te ver
meerderen. Naar de „Standard" uit Kon
stantinopel verneemt, is het onwaar, dat
de Sultan'heimelijk Konstantinopel ver
laten heeft. Wel ligt het jacht van den
Sultan bij dag en hij nacht op stroom
gereed om den Sultan naar zT/n paleis in
Klein-Azië over te brengen, waar, vol
gens den berichtgever van de „Standard",
de schatten van den vorst ree^s heen-
ge,zondgn éiiHj
Door de verdeeldheid in offieieele krin
gen vreest men voor een minister-crisis
of erger.
De gemoederen zijn in de stad tot het
uiterste gespannen. Üet minste rumoer
kan een paniek doen ontstaan, zegt de
correspondent van de „Daily Chron.".
De Koerden gaan voort geheime bijeen
komsten te houden, ondanks het verbod
der overheden. Gisteren omsingelden de
gendarmen een moskee vol met Koerden
en namen hen gevangen om voor den
krijgsraad terecht te staan.
De aankomst der vreemde oorlogs
schepen heeft de Moslims buiten zichzelf
gebracht, daar zij de aanwezigheid der
schepen beschouwen als een voorbode
van de bezetting der stad door vreemde
troepen.
De regeering doet haar uiterste best
om het gevaar te bezweren. Eiken avondv
bij het invallen der duisternis, wordt de
burg tusschen Stamboel en Galata ge
opend, teneinde het binnendringen van
het gepeupel in de Europeesche wijken
te beletten. Een der meest geduchte
Koerdische aanvoerders, Seid Hassan
Hoessein Mehmed, is gevangen genomen.
Maar de gebeurtenissen der laatste
weken hebben het gezag der regeering
vernietigd. Zij heeft geen moreele autori
teit meer. Eiken dag hoort men van
moorden in de Grieksche en Joodsche
wijken, en dat nieuws doet de paniek
slechts toenemen.
En de vrees voor onlusten is niet tot
Europa beperkt. Van Syrië komt het be
richt, dat de consuls der Europeesche
mogendheden hebben gewezen op de
noodzakelijkheid der bescherming harer
onderdanen tegen de gewelddaden van
Turk en Arabier.
De Roomsch-Katholieken schijnen het
meest te lijden te hebben. De Fransche
consul te Beyroet meldt de plundering
van kloosters. Er komen verontrustende
berichten van Smyrna, waar de gouver
neur niet in staat schijnt te zijn de
Moslims in toom te houden.
GEMENGD
De North China Daily Mail ver
neemt uit Tsjengtoe, dat een gebied,
westelijk van Litang, door 3000 man
Tibetan en is bezet. De Ghineesche
oveilheid stuurt er troepen heen.
De oppositie in Hongiarije
wil tllians, naar uit Boedapest wordt ge
meld, in de hoofdstad een zaal huren,
en daar een... tegenparlement consti-
tueeren, Men betwijfelt echter of de re
geering dit „parlement" toe zal staan
te vergaderen.
Naar luid van een telegram uit
Mexico (stad) hebben de volgelingen
van Zapata een beslissende nederlaagl
geleden, in een gevecht nabij: Querna-
vaca, dat twee dagen iheeft geduurd.
,De Zapatisten lieten meer dan 100
dood en op ihet slagveld.
In tegenstelling met zooveel an
dere plaatsen, aldus de Soziale praxis, is
te Berlijn en voorsteden het aantal
kin erna to graafin rich ti njj en
aan het afnemen. Man telt er nog: ruim
300, maar langzamerhand, ruimen de
kleinen, die minderwaardige voorstel
lingen geven, op.
Hoofdoorzaak daarvoor zijn de zoo
vel strenger voorgeschreven maatrege
len tegen brandgevaar, het verbod ge
durende die uitvoering te rooken, en hiet
scherpe toezicht op den aard der ver
tooningen. Door dit laatste tracht men
de jeugdige bezoekers te vrijwaren voor
den nadecligen invloed1 van aanstoot ge
vende voorstellingen.
Koninklijke besluiten.
Bij: kon. besluit is aan dr. J. Rot
gans, hoogleeraar in de heelkunde aan
de universiteit te Amsterdam, een eervol
ontslag verleend uit zijn betrekking van
lid van ihet hoofdcomité van d!e Vereeni
ging Het Nederlandsche Roode Kruis.
is benoemd tot onderwijzer bij dh!
Rijkskweekschool voor onderwijzers te
Nijmegen, J. WeNirng te Haarlem;
is benoemd tot directeur van ihiet post
kantoor te Santpoort-station D. A. Kake
been, thans commies-titulair der poste
rijen en telegrafie.
Provinciale staten.
De Provinciale Staten van Zuid-Hol
land zijn in najaarszitting bijeengeroe
pen tegen Dinsdag 3 December, des
YQGrfflid.d.ags li up,, in welke vergader
ring ook' aan de orde zal gesteld wom
den de benoreming van een lid) van Gen
deputeerde Staten (vacature-IJ zermans)*
Nederlands onafhankelijkheid.
Ter herinnering aan het eerste eeuww
feest onzer vaderlandsche onafhankelijk
heid, werd besloten, 'n Gedenkboek uit te
geven, getiteld: „Katholiek Nederland
18131913". Dit prachtwerk zal gen
ven een zóó volledig mogelijk b^eid)
van de geleidelijke vrijmaking onzer Kar
tholieken.
Het redactiebureau bestaat uit negenj
leden: Mr. J. A. Loeff, voorzitter-; mijj
L Westerwoudt, jhr. mr. Vict. de Steurs,
p,rof. Van Swaay, Delft, prof. Struyken^
Amsterdam, dr. Van Spanje, Amsterdams-
prof. Beysens, Utrecht, pater van Brei-
da O. P., Zwolle, en Jos. Looijmans, S.
J., secretaris.
Dit comité belast zich' met de uitgaaf
en stelt zich verantwoordelijk1 voor den
inhoud. Het heeft zich tal van1 medewen
kers verzekerd. 1
De actie van de sigarenmakers.
Over de gisteren te Utrecht plaats ge
had hebbende vergadering van de hoofd
besturen der sigarenmakers', meldden de
bladen, dat besloten werd! den opzeg*
termijn met acht dagen te verlengen.
Maandag zullen dc Hoofdbesturen te
's Bosch een vergadering houden met de
besturen van den R. K. Zuidelijken Pa
troonsbond en de Eindhovensche Par
troonsvereeniging.
Voorts zullen de Hoofdbesturen Dins
dag een vergadering houden met hertj
dagelijksch bestuur van het Verbond van
Sigarenfabrikanten. - Patroonsvereenigin-
gen, om zoo mogelijk tot een vergelijk
te geraken. i
Naar „De Sigarenmaker" meldt, is
door de hoofdbesturen der vier werk-
liedenorganisaties in dc sigarenindustriq
besloten ,dat er thans bij de onvereenigj*
de patroons geen actie voor het gemeen
schappelijk program zal worden op touw,
gezet.
Zoodra de tijd daarvoor gekomen is»
zal dit aan de afdeelingen worden be
kend gemaakt.
Ten voordeele van de coalitie.
In een Standaard-driestar wordt aan
getoond, dat de geschiedenis, die zich
in Ommen heeft afgespeeld, nog ten
voordeele van de coalitie kan zijn.
"Men vraagt ons", aldus het blad, „of
we nu mag niet bekeerd zijn van ons zegi-
gen, dat het ontslag van dr. K. in Om-
men aan de coalitie voor 1913 winsfcel
bracht.
Dat hangt er van af.
Het kan 1 eel ijk loopen. Zoo de scheur
in de coalitie doorgaat, is rechts in 1913
weg. i
Maar het kan ook heel anders gaan.
Hetrixae amantium amoris red
integratio (Ruzie onder wie sa-
menhooren, sterkt vaak hun wieder zijjde
sChe gehechtheid) kan ook hier zijn toe
passing vinden.
En dan zou bedoeld ontslag zelfs
driedubbele wins te brengen.
Ten eerste, dat de Kuyper-Hetze daal
de, wat 10.000 stemmen belooft.
Dan, dat de coalitie gezuiverd1 werd,
van elementen, die er niet in hooren.
En in de derde plaats, dat 't schar*
nier van samenbinding, dat eerst te losj
zat, nu normaal kon functionneeren.
Oordeel daarom niet te haastig.
Rira bien qui rira le dernier!" (Wie'
het laatste lacht, lacht het best.)
KORTE KRONIEK.
Den 26 en 27 Maart 1913» d. i.
Woensdag en Donderdag na PastihenJ
zal te Groningen het Zevende NederH
landsche Philologenencongres worden ge
houden.
In een vergadering van de R. Kr
Studenten-vereeniging „Sanctus Thomas
Aquinus" te Amsterdam, weid de vol
gende motie aangenomen:
„De R. K. Studentenvereeuigling
„Sanctus Thomas" vergadert 6 Nov.
1912, hare verontwaardiging uitspre
kende over den al te entisdhen en on~
eerbiedigen toon, die klinkt in verschei
dene stukken, komend speciaal uit Lei
den, vooral zich uitend in het stuk „mis
plaatste Personen-cultus", betreurt de
opname van dergelijke stukkien en ver
zoekt de Leidsche Unie-afgevaardigde
en Leidsche redactie de opname daar
van voortaan te weigeren.
Naar men verneemt, ligt het in de
bedo.eli.ir bij even (geel e vereeniging der
