BUITENLAND.
4e Jaargang,
No. 936
3)e ftzidóelve ©oivtcmt
Bureau OUDE SINGEL, 54. LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GËILLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
fl-10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post f L50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2l/i cent met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Woensdag
6
November
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels t 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine AdvertentiSngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertenti6n) 1—5 regels 25 cent iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
De winkelsluiting*.
Üe raadsvergadering van morgen be
vat als laatste punt een voorstel, waar
over men niet spoedig zal zijn uitge
sproken.
Wel is in 1907 hetzelfde onderwerp
i— nl. de verplichte winkelsluiting
aan alle kanten bekeken, maar hierom
behoeven de discussies morgen niet te
iworden gesmoord.
in en buiten den Raad is het praatje
verkondigd, dat ieder raadslid met z'n
stem in de zak ter vergadering komt.
;Doch hebben de burgers der stad geen
recht te vernemen, niet alleen hoe, maar
vooral waarom de raadsleden aldus
hun belangen behartigen?
De verplichte winkelsluiting raakt de
belangen van duizenden ingezetenen;
sommigen beschouwen haar als een le-
vensquaestie. Over zulk gewichtig punt
gaat me nniet eenvoudig stemmen!
Nieuwe gezichtspunten hebben zich
sinds 1907 voorgedaan.
Allereerst heeft men het arrest van den
Hoogen Raad, die de Amsterdamsche
verordening goedkeurde. De quaestie
over de wettigheid is daardoor uit den
weg geruimd.
Het streven naar winkelsluiting nam
toe. Vele winkeliers in het praead-
vies tellen wij er reeds 329 op slui
ten vrijwillig om 9 uur, en bevinden er
zich klaarblijkelijk goed bij.
Men heeft vervolgens den uitslag der
gehouden enquête. B. en W. zeggen, dat
er 655 tegenstanders en 647 voorstan
ders van verplichte winkelsluiting zijn,
'dus dat de meerderheid zich tegen over
heidsinmenging uitspraken.
De juistheid dezer cijfergroepeering
trekken wij evenwel sterk in twijfel. Voor
zooverre uit het praeadvies blijkt, wa
ren er
243 voorstanders, die hun zaken reeds
om 9 uur sluiten.
404 voorstanders, die nog niet om 9
uur sluiten.
35 voorstanders, die voorwaarden
stelden.
86 tegenstanders, die evenwel op ei
gen gelegenheid om 9 uur sluiten
535 tegenstander.
Niet minder dan 778 winkeliers zijn
tot de vóórstanders der vervroegde win
kelsluiting hetzij vrijwillig of ver
plicht te rekenen en het aantal te
genstanders slinkt zoodoende tot 535.
Bovendien mag het grootste deel van
'de 379 onbeantwoorde lijsten op de
schaal der voorstanders worden ge
legd. Opposanten roeren zich gewoon
lijk wel en houden zich waarlijk niet
achterbaks. Hoeveel drukte werd er in
dertijd niet gemaakt bij de voorgestelde
invoering der straatbelasting?
Waarom zouden de verlangens der
winkelbedienden niet meetellen? B. en
iW. schakelen hen in het praeadvies ge
heel uit en betoogen, dat winkelslui
ting formeel den arbeidstijd der be
dienden niet verkort. De patroon mag
zijn personeel laten doorwerken.
'n Spitsvondige redeneering, die hee-
lemaal niet nieuw en al meermalen weer
legd is. Formeel is zij juist, maar B.
en W. zijn toch niet zoo naïef, dat zij
niet weten, dat winkelsluiting practisch
neerkomt op verkorting van den langen
arbeidsdag van- 't personeel!
Het heeft ons gehinderd, dat B. en
zich poseeren als verdedigers der klei
ne winkeliers. Het praeadvies bevat to
taal geen cijfers hoeveel kleine en hoe-
Veel groote winkeliers vóór en tegen
winkelsluiting zijn. Beweringen, dat den
kleinen winkelier - belet wordt in de
avonduren verdiensten te maken, be
rusten niet op geconstateerde feiten.
Verschillende winkeliers zonder perso
neel werkzaam, juichen de winkelslui
ting even zeer toe als de grootere za
ken.
Ten slotte zou een heele boom kunnen
worden opgezet over het aantasten der
persoonlijke vrijheid.
't Zijn dikke woorden, waarmede ge
schermd wordt.
Iedere wet beperkt in het algemeen
belang de individueele vrijheid en de
gemeenteraad vaardigt honderderlei
maatregelen uit,, die een stukje vrijheid
Öer burgerij afnemen.
De vraag is maar, of de verordening
Ihet algemeen belang ten goede komt.
Wij beantwoorden die vraag bevesti
gend en hopen, dat de meerderheid van
den Raad zich tegen het praeadvies
zal uitspreken.
De moeilijkheden, waarop men nu in
Amsterdam stuit, schrikken ons even
min af als Maastricht en Arnhem, die
het Amsterdamsche voorbeeld volgden.
't Was een fout de proef in Amster
dam te nemen; men had het eerst in
een kleinere gemeente moeten probee-
ren.
Nu kunnen wij ons voordeel met de
ervaring van elders doen. De tegenstand
is hier ter plaatse gering in vergelijking
met de geweldige actie in de hoofd
stad, terwijl onze commissie voor de
strafverordeningen en het college van
B. en W. bekwame juristen telt, die een
verordening zonder al te groote mazen
on met de noodzakelijke uitzonderingen
zullen ontwerpen.
Het volkspark.
Onverwachts, als 't ware uit de lucht
gevallen, kwam een voorstel van B. en
W. over den aanleg van een volkspark.
Eenigen tijd terug was er nóch terrein,
nóch geld voor thans is met het terrein
ook het geld beschikbaar.
Het idéé nu van den aanleg van volks
parken heeft veel aantrekkelijks. Zoo'n
plantsoen vroolijkt een heele stadswijk
op en is een aantrekkelijke wandel- en
rustplaats op zonnige zomerdagen.
Vandaar dat in 't algemeen véél voor
het plan van B. en W. pleit. Ook de
plaats is goed gekozen en zal een ge-
wenschte uitbreiding van de stad aan
den Lagen Rijn dijk zijde bevorderen.
Ten slotte zal het plantsoen aan zijn
bestemming van volks park beantwoor
den, wijl het wordt opgericht in een
omgeving, die als arbeidersbuurt 'n groo
te toekomst heeft.
AI te gaar dus argumenten vóór het
voorstel.
Maar desniettemin zal het verstandig
zijn, als de Raadsleden er nog eens 'n
nachtje over slapen en niet reeds Donder
dag de beslissing nemen.
Allicht komt men onder de bekoring
van het mooie plan en denkt men te
weinig aan de keerzijde der medaille:
de kosten.
Deze vallen niet mee. Een halve ton
voor een improductieve uitgave is geen
kleinigheid in de tegenwoordige omstan
digheden.
Terdege mag dat wel eens worden
overwogen.
Denk eens aan de groote werken, als
tram, stadsverfraanng, sportterrein, alle
uit de laatste jaren. Herinner u, dat de
vuilverbranding voor de deur staat, dat
Voorgeest pas is geopend, dat meerdere
arbeiderswoningen worden gesticht, dat
een nieuwe H. B. S. moet worden ge
bouwd en gij gaat niet gauw weer
uitgaven voteéren.
Zeker, B. en 'W. hebben het voorstel
smakelijk toebereid. Op 'toogenblik gaat
het slechts om f 17.000 voor grondaan
koop; inaar later komt tóch het overige
en het stukje, dat voor bouwgrond kan
worden verkocht, is niet van beteekenis
in de dekking der kosten, 't Is een boon
in een brouwketel.
Daar komt bij, dat een ander denk
beeld eveneens overweging verdient. Wat
is voor onze stad beter een plantsoen
of een tuinwijk? Voor het laatste valt
ook zeer veel te zeggen.
Men zou eens zien, wat 'n verande
ring 'tgaf, als naast bedompte akelige
huisjes in nauwe stegen en sloppen
frissche, ruime woningen werden aan
gebouwd aan breede straten en flinke
pleinen, met b Domen- en perken-aanleg.
Hoe men het voorstel beziet, het is nu
amper rijp voor beslissing.
Zoo'n belangrijke zaak behoort niet
in overijling te worden beoordeeld.
V Van terrorisme gesproken.
Er zijn linker organen geweest, die
in de bejegening, welke baron Mackay
in de met hem geestverwante pers vond,
een uiting van terrorisme zagen.
Nu zullen we niet weer eens gaan op
halen, in hoeverre er voor bedoelde min-
vriendelijke bejegening reden was, maar
dit staat toch zeker wel vast, dat de
coalitie ten volle het recht heeft tot
toornen, zoodra men aan haar grond
slagen morrelt. En die toorn mag, neen
moet te grooter zijn, naarmate dat gemor
rel de onderlinge verstandhouding onder
mijnt. Een bondgenootschap, hetwelk
zonderlingheden, 0.1s te Ommen zijn ge
pleegd, langs zijn koude kleeren zou
laten afzakken, zou daarmede geen tee-
ken van opgewekt leven geven.
Integendeel.
Nu is de coalitie juist nog springle
vend en vandaar de levendige gedachten
wisseling, waartoe Ommen aanleiding
gaf. Dat de heer Mackay er niet tegen
bleek opgewassen, al schreef hij ook
een lang stuk, ligt niet aan de coalitie,
maar aan diegenen, welke hem in een
wespennest hebben geduwd. Hij had niet
zoo „schalksch" met zich moeten laten
sollen.
Wij kunnen dan ook in het verweer
der coalitie geen terrorisme zien. Wie
lid is eener organisatie, behoort zich
naar haar te voegen of er uit te stap
pen, wat de heer Mackay dan ook per
slot van rekening gedaan heeft net
te laat.
De vrijzinnigheid inocht echter wel
voorzichtig zijn met over terrorisme te
spreken, want zij krijgt daar zelf ge
ducht mee te maken.
Terwijl de in aanbouw zijnde vrijzin
nige concentratie in haar concept-pro
gram de sociaal-democratie met haar
klassenstrijd majestueus de deur wijst,
lacht diezelfde sociaal-democratie haar
smakelijk uit en zegt: als ge in 1913
de deur niet netjes voor ons open zet,
krijgt ge onzen onmisbaren steun niet.
Dat is pas terrorisme. En te meer
ke mr. Troelstra Maandagavond hier ge
houden heeft, droop er van. Ongezou
ten duwde hij de vrijzinnigheden onder
den neus, dat zij met hun drietjes nooit
meer een meerderheid zullen klaar krij
gen. Daar hebben zij de zoo majestueu-
selijk uitgestootenen bij nóodig, maar
dezen zijR niet frfcfeid ixuip ie verlee-
nen als zij niet hun politieken zin krij
gen.
Dat is pas terrorisme. En te meer
moeten de vrijzinnigheden deze duchten,
wijl zij er niet aan kunnen ontkomen.
Van bu iten wordt hun de wet voor
geschreven en zij buigen zoetelijk de
hoofdjes.
Natuurlijk hebben de heeren daar geen
zin in. Dat konden we gisteren in de
Kamer al merken aan dr. Bos en mr.
Tydeman, die zich niet durfden uitla
ten over de details hunner sociale idea
len wat ook al geen aanduiding was,
dat de linksche concentratie klaren wijn
zal schenken.
't Doet er ook niet toe, welk mengsel
de vrijzinnigheden zullen laten gisten,
want rood zal het toch moeten zijn.
Daar zullen de lui wel voor zorgen,
die nu nog builen staan, maar straks
naar binnen zullen stormen.
Dat is pas terrorisme!
V Oude kennissen.
Wie een genoeglijk half uurtje met
oude kennissen wil passeeren, moet eens
in het Voorloopig Verslag der Tweede
Kamer over de Staatsbegrooting de po
litieke beschouwingen lezen. Alles wat
men in den loop der laatste tjjden links
tegen het kabinet heeft opgedischt, vindt
men er nog eens smakelijk bijeen, waar
bij dan natuurlijk de rechterzijde moest
aorgen voor den pikanten saus der te
genspraak.
Bij het mondeling debat krijgen! we
natuurlijk dit alles nog eens. Maar dan
wordt het toch wel wat erg oud-bakken.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Wat er waar is van het bericht dat
reeds weder een slag tusschen Turken
en Bulgaren aan den gang is, valt niet
goed uit te maken. Berichten
van het oorlogsterrein
ontbreken op 't oogenblik. Wel wordt
er beweerd dat de Bulgaren nog steeds
op de Tsjataldsjalinie aantrekken. Vol
gens een telegram uit Sofia zouden zij
zelfs de waterwerken van Derkos ver-
ineesterd hebben en zoodoende allen wa
tertoevoer voor Konstantinopel hebben
afgesneden. Ook van de andere terrei
nen komt geen nieuws binnen. Slechts
wordt gemeld, dat de Serviërs voor Mo-
nastir staan, de Grieken op 15 mijlen
van Saloniki. Dit zal de Grieksche le
germacht zijn, die dezer dagen bij Sta-
vros geland is. Men gelooft wel, dat de
plaatselijke overheden, te Saloniki, even
als zulks te Uskub geschiedde, de stad
onmiddellijk zullen overgeven als de vij
and vooi; de poorten verschijnt.
Over de tusschenkomst
der mogendheden wordt nu nog het vol
gende gemeld. De Turksche gezanten
hebben wederom bij de verschillende mo
gendheden een, nu meer gepreciseerd,
verzoek om bemiddeling ingediend.
Dit verzoek luidt als volgt: „De Turk
sche regeering verzoekt de groote mo
gendheden gezamenlijk hare bemiddeling
te verleenen tot onmiddellijke staking
van de vijandelijkheden en vaststelling
van de vredesvoorwaarden."
Poincarc wees den ambassadeur erop,
dat dit verzoek elk denkbeeld van pres
sie op de oorlogvoerenden uitsluit. En
hij voegde daaraan toe, dat de mogend
heden niet tot bemiddeling zouden kun
nen overgaan, tenzij alle oorlogvoeren
den deze bemiddeling wilden aanvaar
den. Poincaré zond onmiddellijk aan alle
mogendheden zonder uitzondering, de
mededeeling dat Frankrijk bereid is zich
met haar te verstaan over dit nieuwe
verzoek van Turkije.
Ook van de andere mogendheden ver
luidt dat zij den gezanten geantwoord
hebben geen toezegging te kunnen doen
alvorens samensprekingen te hebben ge
houden.
Naar men zegt, zullen de mogendhe
den, na tot overeenstemming te zijn ge
komen, aan de Balkanstaten de verlan
gens van Turkije voorleggen.
In de kringen van de Balkandiploma-
tie, aldus het „Berl. Tagebl." wordt ech
ter nu reeds met groote stelligheid ver
klaard, dat het oogenblik voor een in
grijpen der groote mogendheden nog
niet gekómen is. Vóór dien tijd moeten
de Balkanlegers eerst de beslissende mi
litaire operaties, die nog verwacht wor
den, beëindigd hebben en dan ztiTlen de
staten met al hun eischen voor den dag
komen. Zoolang de Balkanstaten zoo
ver nog niet zijn, zullen zij geen gehoor
schenken aan de bemiddelingsvoorstel
len. De bedoelde operaties zijn de slag
van Tsjataldja, die tegen het einde van
deze week vermoedelijk nog zal plaats
hebben, de verovering van Adrianopel
Saloniki, Monaslir en Skoetari.
Wat de houding van Oostenrijk-Hon-
garije en Italië tegenover Albanië be
treft, kan, volgens betrouwbare mede
deelingen van den correspondent van het
Berl. Tageblatt te Ween en, aangenomen
worden, dat beide staten het volgende
standpunt innemen: Oostenrijk-Honga-
rije en Italië erkennen de eischen der
Balkanvolken. Tot den Balkan behoort
echter ook Albanië, en dit gebied moet
onaangetast blijven. Oostenrijk-Honga-
rije en Italië zullen beide met alle be
slistheid dit standpunt handhaven. Men
wenscht te Rome en te Weenen, dat
aan Albanië autonomie zal worden ver
leend en dat een vorst aan 't hoofd van
den staat wordt geplaatst In dezen
geest zal ook de Italiaansche minister
van buitenlandsche zaken San Giuliano
voorstellen doen aan de Duitsche regee
ring.
Het schijnt dat ook Duitschland
het in deze geheel met zijn bondgenoo-
ten eens is.
Oostenrijk en Servië
schijnen langzamerhand wat meer tot
elkaar te komen, zoodat men verwachten
mag dat voor een goede oplossing sa
menwerking van beide kanten zal ver
kregen worden. Het Weensche „Frem-
denblatt", een officieus orgaan, ver
klaart, dat het Servische leger in een
aantal gevechten zulke overwinningen
heeft behaald, dat het 't grootste ver
trouwen in zichzelf mag stellen. H et
blad gewaagt met erkentelijkheid van de
tucht en de menschlievende houding die
de troepen jegens hun gevangenen en
de bevolking in acht nemen. Dit draagt
er toe bij om de sympathie voor de Ser
viërs te versterken en bewijst dat zij
behalve militaire deugden ook aanleg
voor beschavende werkzaamheid bezitten.
Nu de Serviërs dc grens genaderd
zijn van landstreken die bewoond wor
den door van oudsher daar gevestigde
Albaneezen, wier gevoelens zeer prik
kelbaar zijn, is het dienstig, den wensch
te uiten, dat Servië onoverkomelijke moe-
ielijkheden moge vermijden. De elemen
taire gerechtigheid eischt, dat ook de
Albaneezen gebaat worden door het zoo
zeer door de Serviërs gewaardeerde be
ginsel de Balkan voor de Balkanstaten.
De onafhankelijkheid van de Albanee
zen is een factor, waarmede men dient
te rekenen.
Deze laatste alinea schijnt er op te
wijzen dat Oostenrijk Servië een halt
toeroept op zijn weg naar Saloniki, ter
wijl het eveneens waar wil maken het
bovenvermelde bericht over het stand
punt in deze van de mogendheden van
het Drievoudig verbond.
In Konstantinopel
schijnt men niet voor ongeregeldheden
te duchten. De stad moet voldoende be
waakt zijn door versterkte posten. Den
vreemden mogendheden is nu bij iradé
toegestaan een oorlogschip door dezee
engten naar Konstantinopel te zenden,
waar, zooals gemeld wordt, reeds een
Engelsch schip is aangekomen. De an
deren worden eveneens spoedig v er-
wacht.
De Roode Halve Maan iheeft te Kon
stantinopel een oproep tot de bevolking]
geridht, waarin verzocht wordt, dat elki
gezin één of twee verwonden in 'huis;
neemt. Leden van de Roode Halve Maan
halen langs de huizen bjjriragem orp*
voor een loterij ten bate der gewonden.
Men zal de militaire school van Pankalwi
tot hospitaal inrichten.
Het Belgische regeeringsprogram
is gister den leden der reohtsche fracw
ties van Kamer en Senaat in hun gebrui
kelijke vergadering vóór het bïjeenkot-
inen van 't parlement medegedeeld door
den minister-president. Minister de Bro-
queville, aldus het verslag in het Brus-
selsche „N. v. d. D." ko-ndigde in het
begin der zitting aan, dat hij bij dej
heropening der kamer een2 verklaring
zou afleggen, waarin hij de verschillen
de voorstellen zou ontwikkelen, welke
hij aan de beraadslagingen der kamers
Sxoopt te onderwerpen. De minister-pre
sident heeft aangedrongen op de nood
zakelijkheid, waarin de internationale po
litiek het gouvernement stelt en zal eene
Wijziging voorstellen van' de militiewet.
Minister de Broqueville heeft ook het
neerleggen aangekondigd van verschil
lende voorstellen, onder andere op de
werkmanswoningen, de pensioenen en
de kleine burgerij. Een wetsvoorstel
voor Siet verplichtend onderwijs zal tij
dens denzelfden zittijd neergelegd won
den. Gezien de nieuwe lasten zal 't gou
vernement de middelen opzoeken om;
erin te voorzien.
Minister de Broqueville heeft ook den
wensch uitgedrukt, dat de leden der
rechterzijde zich zouden jji verbinding
stellen met 't bureel om de besprekingen
te vergemakkelijken en de zittingen niet
vruchteloos te belemmeren door rede
voeringen, die slechts herhalingen zijn
van hetgeen reeds gezegd werd.
Hubert, minister van nijverheid en ar
beid, nam vervolgens het woord om het
wetsvoorstel op de werkliedenpensioe
nen, dat hij toekomende week gaat neer
leggen, uiteen te zetten. Dit wetsvoor
stel berust op het princiep van de ver
plichtende verzekering van werklieden en
bedienden van beider geslacht, van de
nijverheid, van den handel^ van den land
bouw en van de openbare diensten, die
minder dan 2400 frs. verdienen.
De minister van arbeid heeft insgelijks
inlichtingen gegeven over het voorstee-
dat de wet van 1887 op het werk der
vrouwen en der kinderen zal wijzigen. Dit
voorstel zal ook toepasselijk zijn op de
werkhuizen, waarin kinderen van onder
de 14 jaar arbeiden.
GEMENGD
De Brusselsche correspondent van
de „Figaro" verzekert, het gerucht be
treffende een a.s. bijlegging van het ge
schil tusschen prinses Louise en
den Belgischen Staat over de
erfenis van koning Leopold te kunnen
bevestigen.
De nieuwopgeiredeu raadsman van de
prinses zou inderdaad erin geslaagd zijn
een grondslag voor een schikking te vin
den waardoor niet alleen een opzien
barend proces zal worden voorkomen,-
doch tevens prinses Louise uit de finan-
cfeele moeilijkheden, welke haar sinds
jaren het leven vergallen, zou worden
geholpen.
Bij de gisteren gehouden verkie
zing voor den Rijksdag in het
eerste kiesdistrict van Berlijn, ter voor
ziening in de vacature, noodig geworden
door het bedanken van den gewezen
president van den Rijksdag Kampf, ver
kreeg Kampf, vrijzinnig, 4888 stemmen,
Düwell, sociaal-democraat, 3S40 stem
men, zoodat gekozen is de heer Kampf.
Voor de presidentsverkie
zing in de Ver. Staten, die gisteren