4e Jaargang,
Donderdag
24
October
1912.
DE TWEE VRIENDEN.
BUITENLAND.
No. 926
e Ccidóelte (Boi i/tont
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Oeïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels t 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regelmeer 10 cent.
V Ommen.
Alsof het voor het eerst was, dat de
Christelijk Historischen eens buiten de
baan reden, zit de vrijzinnige pers te
ginnegappen over de zwenknigen 01 et
'de candidatuur-Alackay in Ommen, waar-
j ün zij harerzijds een goed teeken ziet
ivoor 1913. Bovendien heeft de N. R. Ct.
inaarstiglijk uitgerekend, dat, gezien de
I {Uitgebrachte stemmen, de Ommer-meer-
jderheid eigenlijk tegen de Tariefwet is.
Nog vóór de stembus daar gesloten
[was, deed echter de heer B. Werkman,
ite Hellcndoorn, (midden in de beweging
idus), in de „Zwolsche Courant" een
i boekje over die verkiezing open. Er
.heerschten, zoo zet hij uiteen, rechts „al
lerlei verwarring stichtende invloeden",
terwijl en hieruit blijkt de politieke
(gezindheid van den schrijver „de link-
Bchc partijen mede gelukkiger konden
zijn in haar optreden."
Dit laatste ziet vooral, o N. R. Ct., op
tie tariefwetactie, waaraan de heer,
Werkman het volgende slot wijdt van
zijn alle vrijzinnige bespiegelingen om,-
tVer werpend stukje:
De actie tegen de Tariefwet pakt
de kiezers hier niet geheel, omdat men
er te weinig van weet, de kaarten
en circulaires van het anti-Tarief wet-
comité werden niet ten-volle begre
pen, het debat over staatspensionee-
ring overmeesterde evenmin de kie
zers, de plaatselijke vereenigingen lie
ten te weinig van zich hooren, op de
kiezerslijsten Ontbreken zeer veel na
men en dat alles kan anders zijn in
1913. Hier in 'het steeds onbetwiste
igebied der anti-revolutionairen zijn
veel kiezers, vooral buiten de dorpen,
wien de practische politiek, zich
om-na m-wenen en ^Wctsyoomenen,
nog koud laat, uit onbekendheid
wie Ommen wil veroveren in 1913, 't
zij links of rechts, spreke over dr.
Kuyper en zijn werk, en over niets,
anders.
Omtrent 1913 zegt deze verkiezing
dus niets, noch voor links, noch voor
rechts."
Geen wonder, dat de menschen van
tiie T ariefwet-kwesiie niets snapten,
want daar is ook wat de linker oppositie
'betreft, geen touw aan vast te knoopen.
•Schrap te dien aanzien uw cijfertjes
maar door, N. R. Ct.
En wat nu dr. Kuyper betreft, men
ïal hen ginds waarlijk wel niet onge
moeid hebben gelaten, Er is echter
blijkbaar nog niet genoeg met hem ge
sold, want de eenige remedie, welke
tie heer Werkman aangeeft, luidt: „Nog
wat meer Kuyperem"
Links kan het zich voor gezegd hou-
Iden, wat den heerCn aangenaam zal zijn,
ijwant anders hebben zij niet veel bruik
baars voor hun kiezertjes.
En wat ons betreft, met „dr. Kuyper
'en zijn werk" kunnen we 't best vinden.
KAMEROVERZICHT.
TM fcEDE KAMER.
De invaliditeits- en ouderdomsverzekering.
Het speechje van den socialist Vlie-
FEUI LLETON.
,23)
Toen de dokter weer te paard steeg
(om naar Lamballe terug te keeren, vroeg
'de graaf hem
-- Blijft gij lang bij uw vader?
Nog een paar dagen.
En zult gij onze vrienden ook nog
bezoeken?
- - Morgen.
Eu met een glimlach voegde Hubert
Ier bij:
- Ik mag wel oppassen zelf niet ver
dacht te worden, door mijn bezoeken bij
•jiooveel verdachten, maar wie kan in
idezen tijd beweren, dat zijn hoofd vast
op zijn schouders staat? Tot weerziens!
Rose had zich tijdens het bezoek voort-
Idurcnd op een afstand gehouden en bijna
•geen woord gesproken.
De stem van den dokter maakte een
.jonaangenamen indruk op haar. Bedriege-
lijk en valsch was de klank dier stem,
soms zelfs dreigend- Wanneer hij trachtte
liaar aan te zien, dan wendde zij het
(hoofd af, als vreesde zij ook door hem
(betooverd te zullen worden, zooals hij
gen, waarmede gisteren den dag begon,
kunnen wij gerust laten zwemmen, nu
•een van de liberale bladen 's heeren
Vliegen woorden met weinig vleiende
qualificaties van „hopeloozen onzin",
„oerdomme redeneering", „verregaand
wanbegrip^' en ^klakkelooze napraterij"
heeft betiteld.
Evenmin gaan wij diep in op het
gesprokene door den unie-liberaal Mr.
de Meester, die gisteren zijn Canossa-
gan,g deed en een voetval maakte voor
het staatspensioen, waarvan hij als Mi
nister van financiën enkele jare.i, geleden
nog niet veel moest hebben sterker
nog dat hij toen indirect bestreed door op
het programma van zijn Ministerie
de invaliditeits- en ouderdomsverzeke
ring te plaatsen
Zelfs mr. Tydeman vermag maar ma
tig onze belangstelling te wekken, al stip
pelde hij, hoewel niet erg duidelijk, een
lijn uit van een soort armenpensioen,,
waarmede deze oud-liberale leider de ar
beiders schijnt te Willen begiftigen, waar
door alweer een 'bekeering „in de richting
van staatspensioen" wordt voorbereid en
het vrijzinnige verbroederingsfeest met
staatspensioen en allemanskiesrecht als
hoofdgerechten op het feestmenu binnen
kort gevierd kan worden! Maar be
halve dit, vertelde mr. Tydeman dat
hij is en blijft de reactionair, die zich op
verouderde gezichtspunten doodstaart.
Dit is feitelijk geen nieuws.
Dirk' de Klerk kwam met ouwe kost
over de staatsbedeeling aandragen. Ook
al niets bijzonders.
Ware mr. van idsinga niet aan liet
woord geweest, de dag zou ons geen!
stof tot nabetrachting hebben_jr.cJl(A,l;i1vl
van den afgevaardigde van Bodegraven
niet heeft, kon men lichtelijk veron
derstellen. De heer van Idsinga was
tegen het arbeidscontract tegen de b,ak,-
kerswet, tegen de arbeidswet, tegen de
steenhouwerswet, tegen de ziektewet...
h'ij is zoo wat overal tegen
Doch de spottende, bijtende, ja hoo-
nende wijze, waarop hij den Minister te
lijf ging, doet ons vragen, oï mr. van Id
singa zich wel rekent tot de rechten-
zijde, tot de bevriende .regoeringspar
tijen? Van geen enkel tegenstander is
zoo'n onaangename toon gehoord, 't
Doet herinneren aan den grievenden, uit
val van denzelfden afgevaardigden bij de
eerste behandeling der bakkerswet.
Maar niet dit alleen heeft ons ge
hinderd. Mr. van Idsinga wij merk
ten het bij een vorige gelegenheid even
eens op is op sociaal gebied eaut
aanhanger van de Manchesterschool. Ze
ker, hem kan geen inconsequentie in
zijn standpunt worden verweten, zooals
den liberalen, di,e meerendeels zijn terug
gedeinsd toen zij d,e uitwerking hunner
leer zagen. Hij behoort tot de mannen,
die aan hun beginsel vasthouden, de
logische gevolgtrekkingen ervan aan
vaarden en er voor uitkomen. Hoort
echter zoo'n pur-sang liberaal op eco
nomisch gebied wel bij ons?
Met miskenning van al hetgeen daar
liet zooveel 'anderen deed. Tevergeefs
had hij getracht haar onder vier oogen
te spreken. Zij ontweek hem met merk
baar opzet.
Hubert Nollan beminde dit meisje, voor
zoover althans een karakter als het zijne,
dat slechts zelfzucht kende, tot liefde in
staat was, maar zij was beeldschoon en
hij zou er trots op kunnen zijn, zulk
een vrouw de zijne te mogen noemen
Rose de Trémazan van haar kant had
een onoverwin nel ijken afkeer van hem,
als van een slang, wier beet vergiftig en
doodelijk is.
Toen hij heenging, wierp hij haar een
smachtenden blik toe, maar die even
weinig uitwerking had als al zijn andere
pogingen.
Het was al laat. Een wandeling in
het bosch, waarop het gesprek tusschen
Hubert Nollan en den graaf de Trémazan
was voortgezet, en daarna het souper,
met de familie gebruikt, hadden het be
zoek tot half tien gerekt.
De avond was donker.
Slechts nu erf dan zag men een enkele
ster tusschen de wolken, die door den
Westenwind werden opgejaagd.
Hubert Nollan was volstrekt niet be
vreesd, dat hij verdwalen zou.
Het paard dat hij bereed, kon den
weg van La Guyonnière naar Lamballe
wel in de duisternis vinden, want liet
tegen is aangevoerd, meent de heer van
Idsinga, dat het geen „onrecht" is ,als
iemand, die zijn leven lang heeft gear
beid, arm blijft en voor zijn ouden dag
den bedelstaf kri^t. Juridisch want
mr. van Idsinga is een scherpzinnige
rechtsgeleerde mag hij dit kunnen
verdedigeno.i. strijdt het met de so
ciale rechtvaardigheid, wanneer de maat
schappelijke toestanden zóó zijn inge
richt, dat een goedwillend arbeider bij
ziekte, invaliditeit of ouderdom op, tie
liefdadigheid is aangewezen. Dit is een
schromelijke wanverhouding in onze
maatschappij en de Staat heeft wel de
gelijk het recht, zelfs den plicht 1ot
ingrijpen, om den werkman in deze treu
rige levensomstandBgheden niet aan zijn
lot over te laten. Zoo bij de ziektever
zekering! als hier geldt de geheele rege
ling het verzekeren van een minimum
loon, dat de arbeider in staat stelt te le
ven, als hij gezond, en tevens als hij
ziek is, een loon, waarop hij recht heeft,
omdat zijn arbeidskracht het eenige is
hem gegeven, om in zijn bestaans-
belioeften te voorzien. Mr. van Idsinga
voelt evenwel niets voor zoo'n rechtvaar
dig minimum-loon. Hij noemt deze voor
stelling een valsche voorstelling van fei
ten, die tot verslapping en zedelijk ver
val van het volk leidt. Hij loochent de
aanspraak van den arbeider op een recht
vaardig minimum-loon op de meest be
sliste wijze.
Een kostelijke vondst, die het etiquet
der oorspronkelijkheid verdient, was, dat
in de ontwerpen-Talma de.... staatspen-
sioneering eigenlijk hoofdzaak is! De
rest is niets dan een coulisse, waaracht-
ven, als hij. dit hoort. Drie socialistejuy
een vrijzinnigs-democraat, drie unie-libe
ralen, allen armenpensioen-voorstanders,
hebben dagenlang hei ontwerp-Talma be
streden omdat zij staatspensioen wen-
schen. En daar komt zoowaar mr. van
Idsinga vertellen, dat de voJbloed-staats-
pensioenmannen er niets afweten, w,ant
dat het bestreden ontwerp-Talma niets
dan staatspensioen is. Geloove wie het
wil
Dat mr. van Idsinga er zóó gemak
kelijk toe komt, dit ontwerp „socialis
tisch'" te do'open, och wij hegrijpen het
en wij vérgeven het hemhij kon niet
anders doen.
Deze afgevaardigde met zijn goed ge
conserveerde, doch voor' onzen tijd te
conservatieve opvattingen, neemt hoe lan
ger hoe meer de positie van eenling in.
Van meer belang is het daarom te ver
nemen, hoe jhr. de Savornin LoJima;n
over deze wetten thans denkt! Vroeger
was hij er tegen, maar het spreekwoord
zegt, dat de tijden veranderen
ALGEMEEN OVERZICHT.
Er zijn nog maar weinig berichten over
hJet treffen, dat misschien op het oogen
had dien weg misschien wel duizend
maal afgelegd.
De ruiter zou zich wellicht vergist
hebben in de duisternis, want de weg
was lastig, liep door bosschen en door
rotskloven en werd door verscheidene
dwarswegen gekruist.
Daarom liet hij het paard maar aan
zichzelf over en de teugels op den nek
van het dier hangen.
De verrader wenschte zich geluk met
het succes van zijn bezoek, hij had tot
in de kleinste bijzonderheden alles ver
nomen wat hij weten moest.
De graaf de Trémazan, die zich over
tuigd hield van de oprechtheid van zijn
vriendschapsblijken, had zijn hart ge
heel voor hem uitgestort en zijn haat
gelucht tegen die bloedige Conventie,
tegen het Comité van Openbare Vei
ligheid, tegen die rechtbank van woes
telingen, die beschuldigden veroordeel
den bijna zonder hen te hooren.
De anderen, zijn vrienden, zijn bloed
verwanten, voedden denzelfden haat als
hij, koesterden dezelfde verwachtingen
dat deze bloeddorstige regeering zou
worden weggejaagd en den ouden toe
stand hersteld.
Deze rechtschapen en trouwhartige
menschen waren gemakkelijk te bedrie
gen. Trouwens, hoe hadden zij in Hu-
bert Nollan, dien zij van kind af hadden
blik nog aan cSen gang is, en een
beslissende slag
wordt genoemd tusschen Bulgaren en
Turken. iWaar dat treffen plaats heeft,
valt nüet goed uit te maken; hetzij rond
Adrianopiel of in het Stroemadal of wel
licht op beide plaatsen tegelijk.
Blehalve de uit telegrammen reeds be
kende berichten, meldt men uit Turksche
bronIn bevoegde kringen verzekert
m(en, dat Turksche en Bulgaarsche troe-
pien, die zich in het Stroemadal bevinden,
mlet elkaar slaags zijn geraakt. De strijd
neemt steeds grootere afmetingen aan.
Onophoudelijk komen er troepen aan,
waarvan het aantal steeds grooter wordt.
Die Turken zouden er jn geslaagd zijn
dien opmarsch der Bulgaren te stuiten.
Paul Block seint aan het „Berl. Tage-
blatt" uit Oud-Zagora: In het hoofd
kwartier is men van meening, dat er
•een groote beslissende slag geleverd
wordt. ,Wij hooren in de verte het ka
nonvuur, dat rieeds gistermiddag te hooren
was ien vanmorgen om 6 uur weer be-
gonnien is. Wij zagen met modder be-
diekte automobielen met verhitte stafoffi
cieren stilhouden en kort daarna snel
wegrijden. Wij houden het er voor, dat
•er belangrijke berichten en ernstige be
velen worden overgebracht, maar .wij
mogen noch den naam van de vesting
notemen, die besiormd wordt, noch eenige
gevolgtrekkingen maken uit hetgeen wij
hebben waargenomen. Men kan ,niet met
zekerheid te weten komen of dè konrng
op het oogeriblik hier is, dan wel of
hij zich bij de -troepen bevidt. Gister
avond was hij nog er. Hij sliep in
voörTs~flëerr dë corres:
dat Dinsdagmiddag om 2 uur officieel
\V-erd medegedeeld, dat het gebied tus
schen de rivieren Bregalmira, Struma
en Merta door de Bulgaarsche troepen
is bezet en d*at de steden Mehomiah,
Dioriem en Kirdsclïali door hen werden
ingenomen. De Bulgaren maakten zich
mieester Van 266 kisten met munitie, 4
kistten grrfnaten, 80 mausergeweren en
Vele uniformen. Verder werden er 45
Turken krijgsgevangen gemaakt. In Kird-
sch'ali gaf zich teen overste met een
detachement over; in Mehomiah gaven
zich t\Vee comp'agnieën met wapenen en
bagage over. Hierdoor vielen drie snel
vuur kan nonen in handen der Bulgaren.
Met allen nadruk wordt er op gewezen,
dat de Bulgaren bij het voortrukken alle
gruwelen vermijden. Kinderen, die de
Turken bij het verlaten hunner ^dorpen
achterlaten, worden door de Bulgaarsche
troiepen opgenomen en verzorgd. Een in
vloedrijk persoon van "het hoofdkwartier
z.eide: „Wij willen toonen, dat Bulgarije
den helaas nood zak el ijk en oorlog voert
als een beschaafde mogendheid."
Den Servischen troepen
is het na hevigen strijd gelukt Sjenitsa
en de stad Novi-bazar in het Sandsjak
te veroveren, hoewel ten koste van
groote offers.
Ofschoon de Turken van Koemanova
gekend, een verrader kunnen vermoeden?
Hij legde het nu toe op hun verderf
en dat werd hem maar al te gemakke
lijk gemaakt.
Een minachtend lachje plooide de lip
pen van den dokter, toen hij aan de on-
noozelheid van den graaf de Trémazan
dacht, en de anderen zouden niet veel
slimmer zijn.
In dergelijke gedachten verdiept, had
hij al nagenoeg een uur gereden en hij
bereikte juist den zoom van het groote
bosch van Kilian, toen hij eensklaps zijn
paard deed stilstaan.
Een geluid drong tot hem door, dat
van korten afstand scheen te komen.
Het werd voortgebracht door een
paardenhoef, die tegen een stuk graniet
sloeg. Tegelijkertijd onderscheidde hij in
de nachtelijke stilte de stemmen van
twee mannen.
Een dier stemmen was klaaglijk, als
die van een gewonde.
De sprekers waren nog op eenigen
afstand van hem verwijderd.
Hij stapte van zijn paard, geleidde
het in het kreupelhout, bond daar de
teugels vast aan een tak en keerde te
voet terug naar den weg, waar die twee
mannen langs moesten komen.
Het gras aan den kant van den weg
maakte zijn voetstappen onhoorbaar.
Deze ontmoeting kon dienstig zijn
terugtrekken, is het nog in hun handen*
De Serviërs hebben de stad omsingeld,
doch de Turken houden de beheersclien-
d'e stelling bezet.
Terstond na de capitulatie van PrisJ-
tina hebben Servische beambten ziohmet
h'et gemeentebestuur en de post belast:
De telegrafische gemeenschap met Bel
grado is hersteld. Men beschouwt da
Verovering van Prisjtina als een feit, dat
veel invloed zal hebben op het vervola
van de krijgsbedrijven. De Servische re
geering heeft haar voldoening uitgespro
ken m et den uitslag, dien de oorlog tot
nog toe heeft gehad. Een strenge censuur
maakt het onmogelijk om bijzonderheden
over de krijgsbedrijven te vernemen. Ab
gemeen geeft men toe,- dat de verliezen
aan Servischen kant aanzienlijk zijn. Dfl
Turken, vooral de Albaneezen, moeten
zware verliezen hebben geleden.
Oeen nieuws komt er van de gren
zen van
Griekenland en Montenegro
Toch moeten de Grieken geregeld voort
trekken en ook de Montenegrijnen hun
actie tegen Skoetari weer hervat hebben.
De stelling Tarabosj, die nog steeds
met in hun handen is,- wordt wederom
heftig beschoten. Men schijnt er te
meenen, dat de val van Skoetari aan
staande is, wat zou blijken uit het be
richt, dat zelfs de vrouwelijke leden van
bet Montenegrijnsche vorstenhuis naar
de troepen zijn vertrokken, om dat feit
brj te wonen. Het lijkt wel een comedie-
voorstelling.
Tie Konstantinopel vertelt men, dat de
Turksche bevelhebbers zich (en doel
krachten tegen de Bulgaren en Serviërs
in het krijt willen treden om hen in
een vernietigenden slag te overwinnen.
Over de toepassing van
vliegmachines
hebben we reeds iets gemeld vanGriok-
scbe zijde. Nu vertelt de correspondent
van het „Petit Journal", dat Dinsdag
morgen aan Bulgaarsche zijde voor het
•eerst in dezen oorlog gebruik gemaakt is
van 'n vliegmachine. De vlieger steeg te
Mustapha-pasja op en vloog op een
hoogte van 300 M. over de Turksche
stellingen. Vervolgens vloog hij naar
Adrianopel om de Turksche verdedigings
werken te verkennen. Tevergeefs open
den de Turken een hevig geweervuur
op de aeroplaan. Na een vlucht van 40
minuien d,aalde de vlieger onder luid
gejuich van de troepen. Hij schijnt be
langrijke berichten aan het Bulgaarsche
hoofdkwartier te hebben medegedeeld.
De vooral uit de Duitsche rondvlucht
bekende Diuitsche vlieger B'runo Büchner
is door de Bulgaarsche regeering, die
ook 3 Albatros-vliegtuigen gekocht heeft,
als militairen vlieger bij het hoofdkwar
tier aangesteld.
Vijf Russische en tien Italiaansche
vliegers hebben hun diensten aan Bul
garije aangeboden en zouden reeds daar
heen op weg zijn.
Zes luitenants van het Turksche leger,
voor zijn plannen.
Maine, Vendée en Bretagne waren
broeinesten van samenzwering.
Ieder wist dat.
Door haar talrijke spionnen gewaar
schuwd, wist de Nationale Conventie,
dat de tijd nabij was, waarin deze pro
vinciën openlijk tegen haar in opstand
zouden komen.
De verrader bedacht dat hij hier, wel
licht een nieuw spoor zou vinden, dat
gemakkelijk was te volgen.
Wat konden deze twee ruiters, die
zich op dit uur op deze eenzame plaats
bevonden, anders zijn dan samenzweer
ders en waarschijnlijk leiders van de be
weging die ontdekt waren en genood
zaakt de vlucht te nemen, te trachten
zich te onttrekken aan de vervolging van
de aanhangers der regeering.
Mogelijk was de baron de Guern er
bij, die overal gezocht werd.
Waarom niet.
Verscholen achter den stam van een
dikken boom, die hem geheel bedekte,
zag Hubert Nollan zeer duidelijk twee
paarden, die bijna tegen elkaar aange
drukt liepen en twee ruiters, waarvan de
een, die gewond scheen, door den an
der werd ondersteund.
(W;ordt vervolgd)