19
BUITENLAND.
BINNENLAND.
No. 922
Bureau OUDE SINGEL S4, LEIDEN.
In tere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCH1INT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
ƒ1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
jjer post 11-50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2l/i tent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Zaterdag
October
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regeis 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 15 regels f 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Qroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit DRIE
BLADEN en een GEILLU-
TREERD ZONDAGSBLAD.
V Ontijdig.
Sommige bladen bevatten een artikel
van prof. D. van Embden te Amsterdam
Waarin uitvoerig wordt betoogd dat de
burgemeester van Zaandam, veroordeeld
tot vijf dagen gevangenisstraf wegens
het doen opnemen van een hoogeren
leeftijd van zijn zoon in een reispas voor
Rusland en bij het Hof te Amsterdam in
hooger beroep gekomen, thans genoeg
gestraft is voor zijn formeel ernstige,
jnaar materieel niet erger dan „incorrec
te" daad.
i>e schrijver verwijt den heer Duys,
'die een ware campagne tegen den burge
meester voerde, welke tot het verleenen
van rechtsingang leidde, dat djeze de
pieest laakbare handeling beging en on-
tioodig groote schade aangericht heeft.
Op de uitspraak van het Hof beoogt
Ür. van Embden niet invloed te oefenen
maar,- zegt hij, ten slotte is er nog de
mogelijkheid van straf wijziging door gra
tie en daardoor kan de uiting van de
publieke opinie beteekenis hebben, re
iden waarom schr. die* tot den zwaar
jjeproefden burgemeester in geenerlei re
latie zegt te staan het algemeen stii-
Ewijgen verbreken wilde.
Het artikel, met groote overtuiging en
diep medeleijden geschreven, laat niet na
pp den lezer indruk te maken, zoodat .wij
'allicht harteloos zullen schijnen wan
neer wij vragen of het niet in tweeërlei
op/icht ontijdig is.
V-ooreerst omdat de definitieve uit
spraak nog niet gevallen is. Men mag,
neen moet vertrouwen, dat het Hof óók
iwel precies zal weten, hoe de zaak en de
omstandigheden zich hebben toegedra
gen, terwijl nog altijd ,de gelegenheid
openstaat om bij.pleidooi als zoodanig
zou het stuk van prof. van Embden
bewonderenswaardig zijn de belan
gen van beklaagde nader den rechters
onder 't oog te brengen. Buiten de rechts
zaal pleegt zulks niet te geschieden, wat
niet anders dan bevorderlijk kan zijn
.aan den regelmatgen rechtsgang.
Achten we alzoo het stuk van prof.
van Embden met het oog op het speciale
geval ontijdig, deze qualificatie verdient
het o.i. ook met betrekking tot den tijd
av arin wij leven. W,e hooren zoo vaak
schetteren over klassejustitie, dat-we niet
voorzichtig genoeg kunnen zijn .in de
openbare beoordeeling van de rechterlij
ke macht. Laten we aannemen, dat in het
onderhavige geval alles duidelijk genoeg
Ss om ook door den leek gewiikt en ge
wogen ie kunnen worden, maar dan nog
moet geen twijfel gewekt worden aan het
vertrouwen, hetwelk in de rechtspraak
moet worden gesteld. En het Wil ons
voorkomen, dat het stuk van prof. van
[Embden wel dien twijfel kan doen ont
staan, of waar zij bestaat lean versterken.
Ook wij hebben, in bescheidenheid,
ons oordeel over het Zaandamsche ge
val, maar natuurlijk kunnen we daaraan,
(zonder inconsequent te worden, geen
'uiting geven. Siechts dit kunnen we nog
iWel zeggenook het vragen van gratie
moet niet ontijdig geschieden, maar even
min mag men den juisten tijd daarvoor
laten voorbijgaan indien er voor dergelijk
Verzoek reden is.
V Grootspraak.
Met nauwelijks verholen ;,Schadefreu-
!de" schrijft de Kameroverzichtschrijver
iVau de Oud-Liberale „Nieuwe 'Courant"
naar aanleiding van de redevoering, die
!mr. Aalberse gisteren in de Tweede Ka-
'tner heeft gehouden
Met niet minder élan dan tegen de
Socialisten trok ide heer Aalberse tegen
de Liberale Linie te velde.
De heer Aalberse maakte er nl. de li
berale Unie een verwijt van, dat deze,
^vroeger vijandig gestemd tegenover
staatspensionneering en veel voelend!
[.Voor een regeling zooals nu is géiroffeii
Ijöoor minister Talina, nu in-eens is om
geslagen en is gaan pleiten voor Staats
pensionneering.
Maar daarop laat de Kameroverzicht-
Schrijver volgenDie bekeering van!
^dwangverzekering tot Staatspensionnee-
Üring is te danken aan den invloed van,
,!pus, oud-liberalen! Niels toont treffen
der aan aldus de schrijver de on
misbaarheid van de groep van oud-libe
ralen, wier aantal in het parlement af
nam, naar gelang de Invloed hunner
beginselen over de geheele Unie
kracht herwon Wat al groote w '~rden
En de werkelijkheid? En unie-h vcf;alen
cn oud-iiberalen hebben prijs (Vp£wen
hun beginselen en zich laten'!'pVn-
vloeden door mr. Troeistra en de zijnen.
De macht der socialisten over de libera
len van allerlei schakeering dat wordt
hier treffend aangetoond
ALGEMEEN OVERZICHT.
Reeds vrij spoedig hebben telegram
men iets vermeld over het uitbreken der
vijandelijkheden aan de Servische en
Bulgaarsche grenzen
Het zal echter nog wel eenige dagen
aanloopen eer we ons een goed inzicht
in den toestand kunnen maken. Uit den
aard der zaak zijn de telegrammen van
beide zijden geheel verschillend en door
de censuur zoo mooi mogelijk voor den
afzender gekleurd. Maar ook op de be
richten uit eenzelfde bron over de
zelfde zaken schijnt men geen staat te
kunnen maken. Zoo zegt bijvoorbeeld
een Turkscli bericht, dat de Turken na
de Bulgaren te hebben teruggedreven
twee uur gaans het vijandelijk grondge
bied zijn binnengetrokken, een ar.der
meldt weer vier uur. Dit is nu wel een
kleinigheid, maar toch teekenend. Voor
zoover we tot nog toe weten, (berichten
van Bulgaarsche zijde ter vergelijking
ontbreken), hebben de Turken de Bul
gaarsche troepen aan den grens ter
hoogte van Mastafapasja verslagen en
zijn het land ingedrongen. De Bulgaren
moeten zich tot nog toe tot verdediging
bepalen. De Turken zouden 2 spoor
bruggen van den spoorweg naar Filip-
popel hebben opgeblazen, een ander be
richt meldt echter dat de Bulgaren het
zelf gedaan hebben.
Meer berichten komen er reeds van
den kant van
Servië
Ze zijn echter al even helder. Vol
gens berichten uit Oud-Servië is daar
een algemeene volksopstand uitgebroken
Serviërs hebben het station Prisjtina be
zet. Ook verscheiden andere stations zijn
in hun handen. Men verwacht dat ko
ning Peter over Nisj naar liet lagerkamp
bij Wranja zal gaan, een proclamatie,
zal uitvaardigen en het opperbevel op
zich zal nemen.
Dit bericht uit Servische bron, zou
doen vermoeden, dat zij op Turksch ge
bied eenigszins de baas zijn. Uit Saloni-
ki wordt echter aan de „Lok. Anz." ge
seind. De Turksche voorposten bij Sje-
nitsa, in het Sandsjak Nowi Bazar, zijn
door de Serviërs aangevallen. De Ser
viërs moesten zich terugtrekken. De Al-
neesche vrijwilligers trokken daarop cle
grens over bij Prisjtina, en veroverden
op de Serviërs na hevigen strijd eenige
kanonnen. De pogingen die vooral door
de Servische regeering in het werk wor
den gesteld om de Albaneezen op hun
zijde te krijgen, zijn bijna geheel mis
lukt. Tien duizend gewapende Albanee
zen vechten reeds op 'dit oogenbük in dq
nabijheid van Uskub en Skoctari met den
vijand. De meeste Mirdieten hebben zich
voor den sultan verklaard, en een eed
afgelegd dat zij Turkije zullen verdedi
gen.
Griekenland
heeft nu ook, na de beide andere sta
ten, Turkije zijn oorlogsverklaring ge
zonden. Gryparis heeft aan den minis
ter van buitenlandsche zaken een nota
overhandigd, waarin gezegd wordt, dat
de Grieksche regeering, daar de Porte
niet geantwoord heeft op de gelijklui
dende nota van Bulgarije, Servië en
Griekenland en de toestand nog ern
stiger was geworden tengevolge van de
inbeslagneming van Grieksche schepen
en munitie en doordat Turkije de diplo
matieke betrekkingen met schennis van
de grondbeginselen van het volkenrecht
had afgebroken, zich tot haar spijt ge
noodzaakt ziet om haar toevlucht tot de
wapenen te nemen. Gryparis heeft met
het personeel van het gezantschap
de bescherming van de Grieksche
belangen opgedragen aan Frankrijk cn
Rusland gemeenschappelijk.
Het Grieksche leger is aanstonds
daarop werkzaam opgetreden en bij
Elassoa het Turksche gebied ingetrok
ken. Het is daar aanstonds slaags ge
raakt met de Turksche troepen. Bijzon
derheden van dien strijd zijn echter nog
niet bekend. Wel wordt uit Konstanti-
nopel geseind, dat een Grieksche bende
bij Philates in het wilajet Janima een
konvooi met schietvoorraad aangevallen
en vermeesterd heeft.
Ook de Grieksche vloot is, naar den
minister van Marine gister in de Ka
mer mededeelde, tegen den Turk uitge
zeild. De vier torpedobooten die Grie
kenland onlangs in Engeland gekocht
heeft, zullen ook spoedig aan de oor-
logsfeilen kunnen deelnemen. Ze zijn,
na hun bemanning aan boord te hebben
genomen, uit Algiers vertrokken.
Volgens een bericht uit Kanea aan
een Parijsch blad, zijn 800 Kretensische
soldaten aan boord van het Grieksche
stoomschip naar den Piraeus vertrok
ken. De regeering van Kreta moet hen
niet hebben kunnen tegenhouden. De
werving duurt voort. Te Kandia moeten
1000 man op het stoomschip Arkadia
zijn ingescheept.
De verplegingsdienst
schijnt bijna nergens op den Balkan,
zelfs maar eenigszins in orde te zijn.
Na de berichten die we reeds nu en dan
hieromtrent vermeldden, nog het vol
gende. Het Engelsche Roode Kruis
maakt al druk aanstalten om de oorlog
voerende partijen op den Balkan bij te
staan. Er is reeds een oproeping ver
schenen om er geld voor te geven. Er
is haast bij, want reeds is gebleken, hoe
slecht bijv. bij de Montenegrijnen de am
bulancedienst is ingericht.
De koningin van Bulgarije, die zich
aan het hoofd der Bulgaarsche ver
plegingsdienst heeft gesteld, heeft de
correspondcnt-iider „Kölnisclie Zeitung"
verzocht te willen bekend maken
dat Bulgarije geneesheeren t'n hospitaal-
personeel dringend noodig heeft.
Griekenland schijnt er iets beter voor
te staan. Vandaar tenminste geen nood
kreet.
Dc Nationale bank te Athene heeft
46,000 francs ter beschik'kjng gesteld
van onderscheidene vereenigingon, die
zich wijden aan de verpleging van ge
wonden en de ondersteuning van be
hoeftige gezinnen der ten oorlog uitge
trokken reservisten.
De mogendheden
zetten, naar van diplomatieke zijde me
degedeeld wordt, ondanks het uitbre
ken van den oorlog, de onderhandelin
gen voort. Men verwacht de tusschen-
komst van de groote mogendheden, die
onnoodig bloedvergieten wenschen te
voorkomen. De autonomie van Macedo
nië zou voor de groote mogendheden
reeds een uitgemaakt za,ak zijn. Zelfs in
Bulgarije is men niet ongeneigd om 'nog
op onderhandelingen in te gaan.
Zoo meldt men althans uit Sofia en
het passief optreden van Bulgarije zou
daaruit wel eenigzins te verklaren zijn.
Rusland schijnt echter een eenigzins
eigenaardige rol te spelen. Het Neue
Wiener Tagblatt gelooft te weten, dat
een geheime overeenkomst Rusland ver
bindt, om het leger der verbonden Bal-
k'anstatqn te hulp te Bomen, voor het
geval dat het de nederlaag mocht lij
den
Deze eigenaardige houding van Rus
land bleek ook' uit een artikel in' de
Russia, het Russische officieuze orgaan
door ons onlangs vermeld, waarop nu
de Neue Freie Presse een scherp1 ant
woord geeft.
Bedoeld artikel in de Rossia wordt
door de Neue Freie Presse schamper
een „publicistische proefmobilisatie" ge
noemd, welke bewijst, dat Rusland er
volstrekt niet aan denkt, na een eventu-
eele overwinning van de Balkanstaten
het zwaard te trekken voor den status
quo. Het behoud van den bestaanden
toestand op den Balkan hangt dus nu al
niet langer af van dp diplomatie, maar
van liet weerstandsvermogen van Tur
kije. Uit het artikel van de Roasia blijkt
de tweeslachtigheid der Russisohe po
litiek zonneklaar. Deze proefmobilisatie,
welke begeleid wordt met zwaardgle-
kletter, bewijst, hoezeer de Russische
politiek een slag om den arm houdt. De
weg tot een duidelijke wederzijdsch?
verklaring tusschen het niet naar ver
overingen strevende Go sten rijk-Honga
rije en Rusland is nog altijd niet ge
opend. Dat is een bron van groote be
zorgdheid.
GEMENGD.
Na,ar gem^ltf wordt, is het wets
ontwerp betreffende het sleepmono-
polie op het R ijn-Weze rk'an aal
en het Lippek'anaal dpor den koning van
Pruisen onderteek end. Het voorstel gaat
thans naar den Landdag. 'Hjet bepaalt,
dat vaartuigen, diie niet dotor menschen
of dieren voortgetrokken worden en niet
met eigen kracht varen op het Rijn-
LWezerkanaal en op het LLppekanaal
slechts met dé sleepkrachten, die de
staat beschikbaar houdt, voortbewogen
mogen worden. Tot h-et Rijn-Wezer-
kanaal behoort volgens deze wet de ver
binding met Hannover, de zijkanalen
naar Heme, Dortmund, Osnabrück, Min
den en Linden. Het sleepmoniopolie
wordt daardoor ook uitgebreid tot het
Dortmund-Eemskanaal. De regeering er
kent echter, dat redenen van billijkheid
ervopr zouden kunnen pleiten, deze ver-
bindingskanaien vrij te laten, en daarom
wordt een verandering van de wet in
dezen geest, in overleg met den Land
dag, ernstig in overweging genomen.
Naar uit Teheran aan de „Köln.
Zeitung" wordt gemeld, is Salar ed
Dauleh met eenige honderden man
van Garagan naar Saweh opgerukt. Men
zegt, dat hij een beweging tegenTeheran
in het schild voert.
De regeering is werklqos en schijnt
te zijn ingelicht. De bevolking ge.iraagt
zich onrustig; zij sympathiseert v,oor een
grO|Ot gedeelte met Salar ed Dauleh.
Uit Boedapest w.ordt gemeld, dat
daar in kringen van serieuze politiai ver
teld wordt, dat binnenkort 'de afkon
diging van de militaire dicta
tuur over Kroatië te verwachten is.
Natuurlijk houdt dat plan verband inet de
gebeurtenissen, die zich thans op 'den
Balkan afspelen.
Reuter verneemt uit Peking, dat,
volgens een officieel bericht uit Chinee-
sche bron, de Ti bet an en 400 man
van de lijfgarde van generaal Tsjoengji
hebben aangevallen, terstond nadat de
Chineesche troepen den terugmarsch naar
China over Calcutta hebben aanvaard.
Een telegram uit EI Paso (M e-
xico) behelst, dat Gomez Robelo, de
persoonlijke vertegnwoordiger van den
opstandelingen-generaal Orozco, ver
klaard heeft, dat nu alle tegenstanders
van het bewind van Madero zich zullen
vereenigen om dien president ten val
te brengen.
Drieduizend man regeeringsiroepen,
die zich bij Santa Fé hadden verzameld,
zijn vertrokken om Vera Cruz te ver
overen.
Koninklijke besluiten.
Bij kon. besluit is in de orde van Oran
je Nassau bevorderd tot 'officier (met
de zwaarden) de adjudant in buitengewo
nen dienst van ,H. M. de Koningin, de
luit. kol. J. Wl Pu van Hoogstraten, com
mandant van het reg. veld-art.
zijn bevorderd iot hoofdcommies der
telegrafie A. H. M. Dieperink en J. D.
Kelde-r Az., thans commies der telegrafie
le klasse;
is benoemd bij den Grooten Staf tot
adujdant van H. M. de Koningin, de ka
pitein jhr. A. G. Sickinge, van het le reg.
veld-art.
zijn benoemd tot commies der poste
rijen en telegrafie 4e kl.W. Dogterom,
G. Sjoliema (o. v.), C. P. Maas, ,H- J-
W. Leenders, G. A. Kempff, L. Boot,
R. Taconis, H. Goedhart, J. de Kloet, T.
Krijtenburg, T. J. Ranke, W. P. E. van
Bendegom, thans adsp.-commies der pos
terijen en telegrafie, en J. Liedermooyi,
B. van der Wey, thans surnumerair der
posterijen en telegrafie;
is benoemd tot directeur van het post
en telegraafkantoor te Groenlo, L. P.
Römelingh, thans in gelijke betrekking
te Velsen.
Bepaald „\ergist".
Onder dit opschrift .schrijft de „Haar-
lemsche Hanze" over ,de rede van Mr.
D. Fockte Ommen gehoudenOns
treft bijzonder, hetgeen genoem
de spreker zou gezegd hebben omtrent
den Middenstand in verband met het
ontwerp-Tariefwet, nl.„Het stroomt
adressen tegen dit ontwerp uit alle krin
gen de middenstand verzet er zich te
gen als één man."
Die „stroom van adressen" imponeert
ons nu juist niet zoo erg. Hij is troebel!
Wel interesseert het ons te vernemen,
hoe Mr. Fock tot de overtuiging is geko
men, dat cle middenstand zich, nog wel
„als één man", tegen dit ontwerp v.erzet.
De Utrechtsche Tariefwetvergadering
gaf toch geenszins het beeld van roeren
de eensgezindheid! "En over "het alge-,
meen houdt de Middenstand zich in deze
heel verstandig en ka'm-
Had Mr. Fock gezegd: „Uit den mid
denstand verzet zich tegen dit ontwerp'
één man," dan hadden wij direct gewe
ten dat hij gelijk had. De heer Gorris,
is als zoodanig beikend genoeg gewor^
den.
Mr. Fock moet zich bepaald y,vergist'^
hebben.
Aan het juiste adres
In de „N. R. Ct." van 16 Oct (Avond
blad C.) komt volgende zonderlinge ad
vertentie voor:
Technische Hoogeschool.
Bij de faculteit der Bouwkunde, Afd.
Constructie, kunnen tijdelijk twee prac-
tisch en theoretisch ontwikkelde Bouw
kundigen worden geplaatst, om gedu
rende 15 uur 's weeks hulp te verleenen
bij de teekenoefeningen.
Eigenhandig geschreven brieven, (geen
teekeningen), met vermelding van leef
tijd, genoten opleiding, uitgevoerde wer
ken, adressen ter informatie, afschriften
van aanbevelingen,- alsmede verlangd sa-"
laris per maand, vóór 20 Oct. e.k. in
te zenden onder letter I, bij den Techni-
schen Boekhandel J. Waltman Jr. Delft
Gevraagd zij:
lo. Is het juist, dat men voor een
Rijksbetrekking zijn stukken bij een
boe k h a n d e 1 a a r moet inzenden, ter
wijl de steller der advertentie 'fich schuil
houdt?
2o. Waarom wordt deze advertentie,
uitgaande van een faculteit aan een "R ijk's
instelling dus met geld van alle bur
gers bekostigd alleen in de liberate
pers, met voorbijgaan der katholieke,
geplaatst?
3o. Zou het feit, dat aan de Delftsche
Hoogeschool zoo weinig Katholiek per
soneel gevonden wordt, wellicht samen
hangen met de wijze, waarop de oproe
pingen geschieden?
Met een variatie op haar bekend
woord, mag de „N. R. Ct." gerust zeg
gen: Aan mij de adverlentiecenten, aan
mijn liberale vrienden de „baantjes."
(„Tijd.")
Al te haastige wetgeving!
In het Katholiek Sociaal
Weekblad schrijft Mr. A(alberse)
Iedereen klaagt, dat in ons land dc
wetgevende molen te langzaam maalt
en... dan nog niet eens fijn!
Bij Harer Majesteits loyale oppositie
is deze klacht thans verstomd, om plaats
te maken voor een tegenovergestelde
grief't gaat te gauw
Vooral met de invaliditeits- en ouder-
domsverzekering.
Dit wetsontwerp werd 5 Mei 191L
ingediend. En thans Oct. 1912^ wil
men reeds met de openbare behandeling
beginnen
Dit heet te vlug. De degelijkheid wordt
aan den spoed opgeofferd.
Toch zullen we er thans nog eenige
wéken lang over delibereeren
Vergelijk nu niet deze klacht de prak
tijk in Engeland.
Nemen wij daar ook eens de Wet op
de Ouderdomspensioenen.
In zijn buitengewoon lezenswaardig
Rapport over de werking dezer wet*
deelt Mr. V. H. Rutgers ook de geschie
denis van wetsontwerp mede.
En wat blijkt nu?
Ziehier eenige sprekende datums:
7 Mei 1908 werd het Wetsontwerp!
ingediend.
27 Mei 1908 werd het in eerste lezing
voor het Lagerhuis aangenomen.
15 en 16 Juni 1908 tweede lezing en'
weer aangenomen.
23, 24, 29 en 30 Juni en 1 Juli 1908 be
handeling in Comité. Vooraf was met
groote meerderheid besloten, dat die be
handeling niet langer dan 5 dagen zou
mogen duren.
6 Juli 1908 rapiport van het behandel
de in Comité in het Lagerhuis.
9 Juli 1908 ontwerp in derde lezing
aangenomen.
Dus deze gewichtige wet, op 7 Mei
1908 ingediend, was op 9 Juli 1908
derhalve na twee maanden slechts
in derde lezing aangenomen.
Daarna kwam 't ontwerp in 't Hoo-
gerhuis. Dit nam eenige amendementen
aan en zond 't ontwerp weer terug naar
't Lagerhuis. Het Lagerhuis schrapte def
amendementen. Het Hoogerhuis n,am'
daarna 't ontwerp ongewijzigd aan.