3
DE TWEE VRIENDEN.
BINNENLAND.
4e Jaargang.
No. 908.
Sfe C^idóclie Sou/rant
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHI|NT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
ƒ1.10 per kwartaal; bi] onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2Vi cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Donderdag
October
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden raededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratii
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Productie-cooperatie.
Zooals op öen .andere plaats in dit
jnummer wordt medegedeeld, is er een
jconflict uitgebroken m een Fransche glas
fabriek t e 'Albi. .Hoe het conflict is ont
staan, kan men .daar in den breede ver-
'jmeld vinden.,Hier plaatsen we slechts en-
Jkeie kantteekeningen.
Ten eerste blijkt uit dit geval, dat
Conflicten tusschen patroon of leider of
Jdirecteur aan de eene zjjde en arbeiders
lof werknemers aan de andere zijde in
jden soöaiistischen toekomststaat aller-
tainst tot de onmogelijkheden behooren.
Deze fabriek toch was ingericht vol-
jgens da eisöhen en wenschen van de
socialisten.
Vervolgens vinden wij in deze geschie-
jflenis een bevestiging van wat door ver
schillende onzer sociologen wordt be-
iweerd, dat nl. een productie-coöperatie
ïh den vorm yan een gezamenlijk door
jde arbeiders gedreven fabriek, zeer vele,
jbijoa onoverkomelijke moeilijkheden met
Zich brengt. Zulk een inrichting is nog
Sliet per se soaialistisch, is zelfs in
Zich beschouwd, heel mooi. In coöpe
ratie, in samenwerking, ligt niets on-
Icatholieks, ook niet in bovengenoemde
[coöperatie; integendeel. Maar het zijn
Üe practische bezwaren, die door Kath.
sociologen tegen zulk een productie-co-
pperatie, zulk een gezamenlijk door de
[arbeiders gedreven fabriek worden aan
gevoerd. Bezwaren ontleend aan wat de
pr act ijk te aanschouwen heeft gegeven.
|Bij de glasfabriek te Albi is weer eens
ide waarheid van de .aangevoerde bezwa
ren aan het licht gekomen.
RIJ1TKNLAND-
algemeen overzicht.
Veel licht is er nog steeds niet geko
men, ondanks die groote ruimte, die zij in
öe internationale pers beslaat, in de
ingewikkelde kwestie
op den Balkan
Het eenige wat nog met beslistheid
;id zeggen valt is dat er van een oor
logsverklaring nog geen sprake is, er
mogen dan al wat schoten gelost zijn1
jop de grenzen. Wel zullen, naar de
■>tTimes" uit Sofia verneemt Bulgarije^
jServië, Montenegro en Griekenland een
'gemeenschappelijke nota aan Turkije
aanbieden, waarin zij hun samengaan
♦verklaren en de noodzakelijkheid van
Jblijvenden vrede op den Balkan beplei
ten. De nota zal geen eischen bevatten,
maar wel aankondigen, dat de vier ge
noemde Balkanstaten een ultimatum zul-
Jen stellen, wanneer Turkije ongezind
•blijkt in Macedonië hervormingen in te
Voeren.
Van een reeds gezonden ultimatum,
i(Waarvan reeds iets 'verluidde, ,is nog
niets bekend, ofschoon men in welinge
lichte kringen aanneemt, dat heden
tjde beslissende dag voor de oorlogsver
klaring zal zijn. Te .Belgrado zijn reeds
vele buiteniandsche oorlogscorrespon
denten aangekomen. De vroegere kroon
prins George is onverwachts uit Italië
'teruggekeerd. Hij liet zich gisteren met
FEUILLETON.
j De koningin zal weldra ook onthoofd
^worden, of misschien is 'tnu al gebeurd.
pDe revolution na ire rechtbank houdt haar
^zittingen onafgebroken en spaart nie-
jjnand, geen grijsaards, geen vrouwen,
pgeen kinderen. De beul doodt evenveel
(IFranschen te Parijs als de soldaten aan
'{de grenzen. De uitgewekenen, die een in-
jVal beproefd hadden, zijn in de Argonne
«verslagen en totaal vernietigd. De edelen
pdie nog achtergebleven waren, verlaten
pet land en speculanten koopen hunne
[goederen voor spotprijzen op'en betalen
ijdie «nét assignaten, welke sneü in waarde
|Verminderen, en weldra niets meer dan
Scheurpapier zullen zijn. Overal heerscht
^hongersnood en de spionnen uit Parijs
^rekken het land door op zoek naar ver
dachten. De boeren worden met geweld
^an hun land weggehaald om als soldaat
Se dienen en lafaards als die kruidenier
•iLedoux verraden in het geheim hun bu-
irén, die zich van niets bewust zijn. Een
geheim rapport van zulk een ellendeling
Is voldoende om den meest onschuldige
zijn broer, kroonprins Alexander, in een
auto zien.
Griekenland schijnt kracht te zetten
achter zijn mobilisatie. De „Newyork
Herald" toch verneemt uit Patras, dat de
Grieken voor de mobilisatie van hun
strijdmacht te land en te water binnen
48 uur al hun spoorwegen gebruiken en
aan alle scheepscommandanten bevel
hébben gegeven Ihun schepen in de hMven
van den Pyraeus gereed te houden voor
het vervoer van de troepen.
Zooals we reeds mededeeldjen schijnt
aan dien [kant het meeste gevaar Voor een
uitbarsting te zijn.
Op het oogen blik toch liggen 150
Griéksche s diep en in de Zwarte Zee aan
de Zee van Marmora opgesloten.
De Grieksdhe gezant heeft nu aan "den
Turkschen minister van buiteniandsche
zaken een krachtig gestelde nota van
protest tegen die aanhouding overhan
digd. Het is niet te verwachten, gezfien
de
houding van Turkije
tegenover Servië, dat hierop een vol
doend antwoord zal gegeven worden.
De ministerraad toch heeft den eisch van
Servië betreffende den doorvoer van den
schietvoorraad verworpen en besloten,
tot de Balkanstaten een omzenclnota te
richten, behelzende dat Turkije geenerlei
aanvallende bedoeling ten opzichte van
zijne buren lieeft, maar dat de houding,
welke zij iii de laatste dagen hebben aan
genomen en vooral hun algemeene mobi
lisatie Turkije noodzaakt om zijn belan
gen te beschermen en ook tot mobilisatie
over te gaan.
De regeering zal aan de Turksche ge
zanten in het buitenland een aanschrij-
ke zij ter kennis van de mogendheden,
moeten brengen. De aanschrijving ver
klaart, dat Turkije alle verantwoorde
lijkheid van zich afwijst voor wat er ver
der kan gebeuren.
Een iradee, ter bekrachtiging van het
besluit van den ministerraad dat nog
niet openbaar gemaakt was, gelast de
mobilisatie van bijna liet geheele Turk
sche leger op eenige eenheden in Klein-
Azië en aan de Russische grens na.
Met de stemming in Turkije moet men
ernstig rekening houden. Onder het le
ger doet zich een steeds oorlogzuchtiger
geest gelden. Hooggeplaatste officieren
verklaren zoo seint de o&rrespondent
van de Köln. Ztg. dat een snelle slag-
tegen Bulgarije het eenige middel is,
om Turkije van de hinderlijke opdringe
righeid van zijn kleine buren te bevrij
den.
Ook de Albaneezen hebben de regee
ring doen mededeel en, dat zij aan hare
zijde zullen vechten. Dit zou, indietn,
waar, voor de Turken een zeer verheu
gend feit zijn.
Aangaande het werken aan de oplos
sing van den
Turksch-Italiaanschen oorlog,
wordt door den correspondent van de
„Temps" te Ouchy gemeld dat daar de
besprekingen over de vredesvoorwaar
den tusschen Resjid pasja en de verte
genwoordigers van Italië zijn begonv-
te doen gevangen nemen eii op te zen
den naar Parijs, waar hij in de klauwen
valt van Fouqier-Tinville, den handlan
ger van Robesspierre ,die voor iederen
beschuldigde de doodstraf eischt en hem
naar het „nationale scheermes" zendt,
zooals die schelm van een Père Duches
ne het noemt. En niemand staat daar
tegen op. Het lijkt wel of alle Franschen
lafaards zijn geworden.
Maar....
Ik weet wat ge zeggen wilt: men
werkt toch in het geheim, men brengt
wapens en geld bijeen en de coiniteiten
worden georganiseerd. Zeker, de onte
vredenheid in de dorpen neemt hand
over hand toe, men wacht slechts op be
velen, maar wie zal die geven? Soldaten
zijn er genoeg, maar geen aanvoerders.
De baron
De Guern?
Juist.
Ja, hij is een dapper, en daarbij een
edel en grootmoedig man, maar hij ver
geet tc veel dat een goed krijgsman de
voorzichtigheid paart aan den moed. Hij
en zijn vrienden hebben zicli te weinig in
acht genomen. Zij hebben te veel gepraat
Wat bedoelt ge?
Hij is op de vlucht.
-Wat zegt ge?
Yerraclen, aangeklaagd:
nen. Het is niet bekend, meldt de ver
tegenwoordiger der Temps, welke voor
stellen Resjid ten opzichte van de
kwestie der souvereiniteit meebrengt,
waarover de twee landen, die het ver
der vrijwel eens zijn, verdeeld zijn. Tur
kije was geneigd Libië te ontruimen,
maar het wensohte een moreele vergoe
ding, n.l. de erkenning van zijn' voller
dige souvereiniteit Het stelde voor den
sultan te erkennen als kalif, hoofd der
Muzelmannen, in zake den godsdienst,
de uitoefening van zijn gezag als zoo
danig te waarborgen en zijn vertegen
woordiger toe te laten, wiens bevoegd
heid uitsluitend op godsdienstig terrein
zal liggen.
Resjid pasja is met de It?Iiaan!sche
onderhandelaars goed bekend, daar hij
geruim en tijd gezant te Rome geweest
is. Er bestaan tusschen hem en de Ita
lianen hartelijke betrekkingen.
GEMENGD.
Gistermorgen is te Rome op 67-ja-
rigen leeftijd overleden professor Joseph
Petacci de geneesheer van den
Paus. Het verluidt,'dat de Paus door
het doodsbericht diep werd getroffen.
Eindelijk schijnt aan het procedee-
ren over de erfenis van wijle n ko
ning Leopold II een einde te zullen
komen. Naar uit Brussel gemeld wordt,
hebben de beide advocaten van prinses
Louise, Jaspar en Janson, hun mandaat
neergelegd. Men veronderstelt nu alge
meen dat de regeering met de prinsessen
Louise en Stefanie (gravin Lonnay) tot
overeenstemming gekomen is. In wel
ingelichte kringen wordt zelfs beweerd
dat prinses Louise m^t tien millioen frs.
-welke da regeering aar geboden had,
genoegen -«i wiiicii ïicuiciir Keeus voe
ger was, gelijk men zich herinneren zal,
van een dergelijke oplossing van het
geschil sprake geweest
In Ke uien is gisteren een groote
staking uitgebroken onder de cha uf-
feurs en rij tuig koetsiers. Oor
zaak is o.a. het, op last van de politie, in
voeren van taximeters. De ontstemming
onder het betrokken personeel was van
dien aard, dat de pogingen tot bemid
deling mislukten. De nieuwe bepalingen
schijnen ook tamelijk draconisch te zijn.
Met 62 tegen 2 stemmen besloten de
chauffeurs in navolging van de koetsiers
tot staking over te gaan. Dientengevolge
rijdt er te Keulen geen huurrijtuig of -au
to meer.
Canalejas heeft verklaard, dat hij
binnenkort een gebeurtenis verwacht, die
een gunstige wending zal brengen in
de staking in Spanje. Hij geloof
de, dat zelfs in geval van een algemeene
staking het verkeer in acht gewesten niet
stil zou staan.
De maatschappij Madrid-Saragossa
heeft zich bereid verklaard het perso
neel alle verbeteringen te verleenen, die
met den economischen toestand van de
maatschappij overeen gebracht konden
worden.
Te Madrid loopt het gerucht dat van
daag of morgen de staking zou eindigen.
Tengevolge van de spoorwegstaking lig
gen in Portbou 20.000 postpakketten
Door wien?
Ik weet het niet.
Wat weet ge dan?
Gisternacht wilde ik naar hein toe
gaan om zijn orders te vernemen en met
hem over onze zaken te spreken. Ik vond
zijn kasteel De le Chesnaie bezet door
dragonders uit Rennes.
Hebt gij hen gezien
Gezien en gesproken.
En de baron?
Gij begrijpt wel dat ik' niet naar hem
gevraagd heb, maar ik hoorde de dragon
ders voorzichtig uit en zoo vernam ik,
dat de baron nog juist den tijd had ge
had om te paard te springen en weg te
rijden. De dragonders zegden dat op
hem geschoten is en dat hij gewond
moet zijn, dood wellicht.
Die ongelukkige.
In elk geval is hij verdwenen.
Dus onze plannen....?
Zijn voor het oogenblik in duigen
gevallen, maar daarom moeten wij niet
wanhopen, er zullen wel nieuwe aanvoer
ders te vinden zijn en, wanneer de ba
ron dood is, dan ken ik wel anderen.
Wie?
Wanneer het zoover is, dan zult gij
de eerste zijn die het weet, want gij zijt
een goed en trouw vriend. De schurken
zijn al te ver gegaan, er moet een einde
op verzending te wachten. De postdirec-
tie heeft aan de regeering verzocht een
oorlogsschip te zenden om de postpak
ketten naar Barcelona te vervoeren.
Koninklijke besluiten.
Bij kon. besluit is benoemd tot lée-
raar aan de Middelbare Koloniale Land
bouwschool te Deventer dr. P. A. van
Velzen te Haarlem j
Dr. Kuyper's vacature.
Mr. 'AL. baron Mackay, te 's-Graven-
hage, heeft, zoo meldt de „NederLvj,
voor de hem door de Centr. Ghr. Hist,
kiesvereeniging in het district Ommen
aangeboden Candida tuur voor de Tweejde
Kamer bedankt.
Bakkerswet-Aalberse.
Op Zondag 29 September vergaderde
te Rotterdam het Bondsbestuur van den
Nod. R. K. Bond van Bakkers en Cocao-,
Chocolade- en Suikerbewerkers.
Het bestuur sprak zijn leedwezen uit
over het verloop van het congres, dat aan
de zaak van de afschaffing van den nacht
arbeid veel afbreuk heeft gedaan.
Uit een aangenomen motie lichten wij
het volgende:
De Ned. R. K. Bond van Bakkers en
Cacao-, Chocolade- en Suikerbewerkers,
overwegende,
dat, gezien de behandeling en afstem
ming van het ontwerp-Talma, er van de
totstandkoming van een door de belang
hebbenden begeerde wet, waarbij tevens
ook aan den patroon verboden wordt des
nachts arbeid te verrichten, in afzien-
baren tijd geen sprake meer kan zijn en
izigd wetsontwerp ten zeerste gewenscht is,
besluit:
ten eerste een krachtige actie voor de
totstandkoming van meergenoemd wets
ontwerp te voeren, ten tweede zoo noo-
dig en mogelijk mede ie werken tot de
technische verbeteringen in dat ontwerp,
ten derde ook na aanneming van dit ont
werp de actie voor het patroonsverbod
te blijven sieunen, en ten vierde het aan
blijven bij het Nationaal Comité voor
Afschaffing van Nachtarbeid afhankelijk
te stellen van de aan dit comité te
stellen volgende voorwaarden:
A. het comité erkent de onnoodig
scherpe en hatelijke-af brekende wijze,
waarop op het congres het ontwerp is
besproken; evenzoo het weinige resul
taat, dat verkregen is, doordat geen voor
stellen tot verbetering zijn gedaan, zoo
dat men wel afbrak en niet opbouwde;
B. het comité stelle zich tot taak na
te gaan welke wijzigingen in het ontwerp
Bakkerswet gewenscht zijn, met dien ver
stande, dat alleen zoodanige voorstellen
in aanmerking kunnen komen, waarvan
verwacht mag worden, dat deze in de
Tweede en Eerste Kamer een meerder
heid kunnen vinden; en
C. het comité zorge, dat vóór 1 Dec.
hun rapport is uitgebracht.
Een relletje.
Het „Huisgezin" wijst er op, hoe in
de linksche pers de benoeming van den
aan komen, en dat einde is meer nabij
dan men denkt, maar het zal een bloe
dige oorlog zijn, een oorlog zonder me
delijden of genade.
Het gelaat van Jean Cotterau had een
geheel andere uitdrukking aangenomen.
Nu was het niet meer dat van den ru
wen smokkelaar, maar de geestdrift, die
zijn gelaat deed gloeien, het vuur dat uit
zijn oogen straalde, gaf hem het aanzicht
van een apostel.
j— Laten wij gaan slapen, zeide zijn
gastheer, gij zult wel oververmoeid zijn,
het kasteel De la Chesnaie ligt 20 mijlen
van hier.
De smokkelaar haalde de schouders op.
Met een paard als het mijne zou ik
heel Bretagne door rijden zonder uit den
zadel te komen, zeide hij. Er zullen mij
'nog wel grooter vermoeienissen wachten
want het uur van den strijd is nabij.
Een groot geraas deed zich buiten hoo-
ren.
Door de nachtelijke stille straten van
Lamballe klonken de hoefslagen van vijf
paarden en het ratelen der wielen van
den zwaren postwagen, dien zij trokken.
Daar is de post, zeide Gouray.
De wagen stond stil voor de herberg,
de kastelein opende het venster en keek
naar buiten.
Een reiziger in et de t.isfh in de hand
van het verdiende loon gebracht worden,
heer Lohman tot hoogleeraar in het
staatsrecht on van dr. Coops tot inspec
teur van het middelbaar onderwijs wordt
aangevallen.
Tegen de benoeming van professor
Lohman komt de „N. R. Ci" op, did
van dr. Coops wordt in het „Volk" aan
gevallen.
Dat de heer Lohman niet de man is
geweest, die op de voordracht der facul
teit heeft gestaan, is in de oogen der
„N. R. Ct" een kwade noot, voor
den heer Lohman wel te verstaan.
Verder wordt hem het merk der onbe
kwaamheid en partijdigheid opgedrukt.;
En ten slotte ook hier zit in den
staart het ergste venijn wordt de
vraag gesteld: „Moet langzamerhand de
Utrechtsche universiteit gecahiniseerd?^
Geeft de „N. R. Ct." zich met deze
vraag niet een weinig bloot? Komt daar
door de onpartijdigheid van haar kijk op
het geval niet eenigermate in het gedrang?,
In het „Volk" is het, ten opzichte van
den nieuwen inspecteur van het middel
baar onderwijs, van hetzelfde laken
een pak.
Ten aanzien van den heer Lohman
heet het: Calvinist, partijdig, onbekwaam.
Aan dr. Coops wordt dit getuigschrift
uitgereikt: onder de natuurwetenschappe
lijk gevormde menschen een der „weinige
vromen", intusschen meer vroom dan
bekwaam, derhalve onbekwaam.
Calvinist en vroom zijn blijkbaar titels
om niet genoemd te worden.
Terwijl men we weten zulks van
ouds onder de vrijzinnigen en on-
vromen de geschikten maar voor het
opscheppen heeft.
tegen de bén^emmg van'^ cfirislelijTce
menschen is eenvoudig, dat men het
baantjes-monopolie voor de vriendjes
wli houden.
Toepassing van het arbeidscontract.
Hier volgen eenige rechterlijke beslis
singen inzake de wet op clfc arbeidsover
eenkomst.
Kantongerecht te Amsterdam
De bewering van een werkgever, dat
hij voor een onmiddellijk ontslag had
een dringende reden en wel dat de ar
beider ontvangen geld niet had afge
dragen, is te vaag en te onbepaald, dan
dat de werkgever zich daarop in rechten
beroepen kan.
Nu eischer zich in rechten beroeptf
op een dringende reden tot onmiddellijk!
ontslag, maar niet stelt, dat hij deze
onmiddellijk bij het ontslag aan den
arbeider heeft meegedeeld, kan op deze
dringende reden geen acht geslagen
worden.
Kantongerecht te Heerenveen:
Het feit, dat een maaier niet stipt op
den bij de arbeidsovereenkomst nauw
keurig bepaalden tijd met den arbeid
aanvangt, is voor den werkgever een
dringende reden om de dienstbetrekking
terstond te doen eindigen.
Kantongerecht te Schiedam:
Wanneer een dienstbetrekking korter
dan drie maanden geduurd heeft, kan
de godspenning niet alleen in mindering
stapte uit den wagen en de conducteur
riep hem toe:
Tot weerziens, burger Nollanï
Goeden nacht.
Daarop reed de wagen verder, naat
het postkantoor, dat aan het andere ein
de van de stad was.
De reiziger was een rijzig man, slank!
en sierlijk van gestalte.
Jrlij was gewikkeld in een langen brui
nen reismantel en droeg een stijf-vilten
hoed, met een driekleurig zijden lint,
dat door een zilveren gesp werd vast
gehouden.
Tegenover de herberg „'De Gouden
Leeuw" stond een groot burgerhuis en
de reiziger naderde dit huis, waarna hij
den bronzen Jflopper op tie deur van
zwaar eikenhout liet vallen, zoodat de
slag hol klonk door de stilte van den
nacht.
Gouray, die aan het venster was blij
ven staan, fluisterde zijn metgezel toe:
Hubert Nolland-' Wat zou hij op dit
uur komen doen bij zijn ouden vader,
die hem niet verwacht?
De dokter uit Parijs?
Ja. De vader is een braaf man,
maar de zoon
Wat is er met hem?
De kastelein haalde zijn schouders op.
JWjOrdt vervolgd.)
