11
BUITENLAND.
3e Jaargang,
No. 889.
Sfe £cictactve 6ou^a/nt
Bureau OUDE SINGEL, 54. LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIINT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
!jf 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 11 -50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 27« cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Woensdag
September
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels t 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratia
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke koning. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine AdvertentiEngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regelmeer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Vrijdenkers-
verdraagzaamheid.
De ongeloovigen en vrijdenkers beschul
digen ons voortdurend van „onverdraag
zaamheid". Wij zijn niet breed, niet ruim
[genoeg van opvatting. Wij denken en
jhandelen, alsof heel de wereld Katholiek
is, houden niet voldoende rekening met
anderer denkbeelden en meeningen. En er
worden werkelijk Katholieken gevonden,
die, als hun zulke onwaarheden meteen
aplomb van groote en dikke woorden
^worden voorgezet, meenen in hun schulp
te moeten kruipen, daar er toch wel iets
van waar zou kunnen zijnl En och, als
Jsr iets van waar zou zijn, dan ligt niet
de schuld bij de Katholieke leer geen
ïeer predikt een diepere en meer waar
achtige verdraagzaamheid! maar bij
'die Katholieken, die de Katholieke leer
'niet doorgronden en in haar consequenties
toepassen. We zeggen „als er iets van
waar zou zijn", want we durven bewe
ren, dat geen enkele Katholiek op het
:denkbeeld zou komen meeningen te ver
kondigen, getuigend van zulk een felle
en hatelijke onverdraagzaamheid, als die
welke op het officieele vrijdenkerscongres
te Miinchen zijn verkondigd!
't Kan wel eens zijn nut hebben op
enkele van die uitspraken, gedaan op
dat congres, de aandacht te vestigen.
Eerstens hebben we dan een wapen tegen
bovengenoemde beweringen, als zouden
juist de Katholieken zoo onverdraagzaam
zijn ofschoon het beste wapen is de
kennis van ons geloof, hetwelk ons de
liefde oplegt voor iederen mensch, geen
enkele uitgezonderd Tweedenswe
ten we dan, waar men op kan rekenen,
als vrijdenkers het roer van het schip
van staat sturen!
Te Miinchen is onlangs wij hebben
er reeds opgewezen een congres van
vrijdenkers gehouden. Wij zouden het
heel logisch vinden, wanneer daar door
de congressisten was verklaard: „Wij
kunnen niet gelooven, maar laten iedereen,
die dat wel kan, vrij". Doch het was een
heel andere toon, die daar heerschte
Zoo b.v. verlangde de Belgische afge
vaardigde Leon Furnemont de samen
werking van liberalen, sociaal-democraten
en anarchisten, want „Portugal heeft ons
den weg gewezen, dien we moeten be
wandelen". De Portugeesche gruwelen
werden daar dus niet alleen goedgekeurd
maar aan de vrijdenkers van andere landen
voorgehouden als een navolgenswaardig
voorbeeld
In het licht van deze laatste verklaring,
is het ons duidelijk, waarom heel de
internationale liberale pers voor de gru
welen, die wij in Portugal zien geschieden,
geen enkel woord van protest overheeft,
Terwijl, toen voor enkele jaren de Spaansche
'anarchist Ferrer ontegenzeggelijk volgens
recht en billijkheid veroordeeld werd, die
zelfde pers de geheele wereld in vuur en
:Vlam zette. De gewillige lezers van de
rliberale pers krijgen nu aan hun ontbijt
berichten voor zich over de toestanden
in Portugal, alsof alles wat daar geschiedt
volmaakt in orde is. Dat er vierhonderd
vijftig priesters in de gevangenis zijn
Igezet 't is in dezen tijd van hooge
'pul tuur niet de moeite waard om daar
tegen te protesteeren. Erkenning van
menschen-waarde, eerbied voor menschen-
rechten, dat is "niet de beschaving;
dat zijn alle verouderde denkbeelden.
Als ge zeggen kunt „niets, letterlijk niets,
te gelooven", en vooral als ge daarbij
in het gelukkig bezit zijt van een naar
de eischen des tijds werkenden coupeur
en coiffeur, dan zijt ge waar ge wezen
moet: op het hoogste punt der cultuur.
JEn van dat hoogste punt af de zaken
beschouwend, is het te verklaren, dat de
liberale pers niets doet om het publieke
geweten wakker te schudden, de publieke
meening te wapenen tegen dat „Azië in
Europa", zooals we het tegenwoordige
Portugal zeker kunnen betitelen.
Maar we komen terug op enkele mee
dingen, die op dat congres werden ver
kondigd. Men zou zoo denken, dat de vrij
denkers voor scheiding van Kerk en Staat
zijn om beide zich zelfstandig te laten
ontwikkelen. Geen sprake van! DeDuit-
sche sociaal-democraat Hoffmann, ver-
Waarde, dat de scheuring van Kerk en
£>taat moet worden doorgevoerd om de
Kerk alle steun te ontnemen en haar dan
te vernietigen 1 Men zou zoo denken, dat de
vrijdenkers aan ouders, die anders denken,
dan zij, zouden toestaan hun kinderen
een opvoeding te geven, gelijk deze dat
zelf wenschen. Niets is minderwaar! De
Staat moet alle ouders dwingen aan
hun kinderen een opvoeding te geven
zonder God of Godsdienst; op geen e n-
k e 1 e school mag worden gesproken over
God! Aldus decreteerde de Fransche af
gevaardigde Buisson.
Een Hollander, dr. Frowein, verklaarde
dat het geloof aan God immoreel is, dat wij
het volk zijn geloof aan God moeten
ontnemen, gelijk wij een dronkaard zijn
flesch uit de hand rukken! Wie dus ge
looft: hij is door de vrijdenkers veroor
deeld! Anathema sit! Hij is in den ban!
In het voorafgaande hebben wij willen
aantoonen, dat de vrijdenkers, trots het
schoone woord „vrij", van vrijheid niets
willen weten en volstrekt niet verdraag
zaamheid beoefenen, maar de grootste
dweepers zijn. Wanneer men ieder, die
andere opvattingen van godsdienst £en
staatsbestuur heeft dan de Portugeesche
revolutionairen, wanneer men al dezen
vermoord of in een vuile natte gevange
nis laat omkomen, dan beoefent men de
beginselen der vrijdenkerij!
Het congres te Miinchen heeft weer
eens bewezen, dat er geen onverdraag
zamer menschen zijn, dan zij, die ge
regeld klagen over de onverdraagzaam
heid van de Kerk!
V Linker programs.
Behalve ds. Bronsveld, heeft ook de
heer Roodhuizen een linksch verkie-
zingsprogram ontwikkeld, zoodat er keu
ze komt voor onze tegenstanders.
De afgevaardigde voor Brielle, doet
het in zijn Vaderlander, waarin hij
uiteenzet, dat de vrijzinnigen het best
eens zullen kunnen worden over deze
twee „onmisbare" punten: le het kies-
rechtvraagstuk2e. de ouderdomsvoor
ziening.
Zijn HoogEdelGestrenge omschrijft
deze punten als volgt:
„De vrijzinnige candidaten zullen
zich moeten kunnen vereenigen met
Grondwetsherziening, om te komen tot
algemeen kiesrecht. En wij verstaan
dat in dien zin en we zouden den
democraat wel eens willen zien, die
het door ons gewenschte zou afwij
zen algemeen kiesrecht voor man
nen, zonder eenig correctief, dat daar
van de beteekenis verzwakt, en de mo
gelijkheid van invoering van vrouwen
kiesrecht, waarbij de toekenning niet
afhankelijk mag zijn van welstand,
geen een sus-kiesrecht, om kort te
gaan.
„Daarnaast zal men moeten hebben
eene 'Voorziening van den ouden dag,
die welken naam ze ook drage, aan
deze eischen allereerst zal moeten vol
doen dat ze niet alleen de arbeiders
omvat, maar allen, die daarvoor in
de termen vallen; en dat de kosten
daarvan gedragen worden door den
Staat."
't Staat er zoo vierkant mogelijk, maar
reeds aanstonds verklaart het Han
delsblad: „de beide hoofdpunten, in
De Vaderlander genoemd, hebben
slechts matig onze sympathie."
Het Amsterdamsche orgaan „gelooft
niet dat algemeen kiesrecht ons een be
tere volksvertegenwoordiging zal geven,
en schenkt aan door den Staat gesub
sidieerde vrijwillige verzekering, verbon
den met beter en royaler geregelde ar
menzorg voor ouden van dagen, de voor
keur boven staatspensioen."
Dat kan goed worden, vooral wijl er
naast de richtingen van Vaderlander
en Handelsblad nog heel wat meer
zijn ter linkerzijde. De Nieuwe Cou
rant, er op wijzende dat voor de over
eenstemming de toenadering voorname
lijk van de Vrije Liberalen zal moeiten'
komen, toont alvast weinig bereidwil
ligheid op dit punt.
Hoe dan ooit een stevig r eg eer-
program bijeen gekregen zal worden', is
ons een raadsel.
Eigenlijk begrijpen genoemde bladen
dit ook niet, want het zal er vreemd gaan
uitzien in de Tweede Kamer als ,.de
kerkelijke 'meerderheid vernietigd" m'ocht
wtorden.
Reeds -acht met verrassende bescheiden
heid, de heer Roodhuizen „het geval,
dat de vrijzinnigen ,als meerderheid uit
de stembus zouden kunnen kom'ein! a prio
ri uitgesloten", terwijl .volgens het Han
delsblad de Kajner dan „lippgst wmia.
schijnlijk" als volgt zal samengestèld
wezen: „geen vrijzinnige meerderheid,
geen kerkelijke meerderheid, en een so
cialistische fractie die ,naar vrije verp
kiezing de macht in handen van regee-
ringspartij of oppositie geven kan."
Een alles behalve aangenaam ver
schiet, maar wie daarover treurt, het
H d b 1. geenszins. Het zegt ervan:
„Dat is een heel wat betere toestand
dan wanneer de kerkelijken meerder
heid zijn, het ergste, dat de sociaal
democraten doen kunnen, is dan in
enkele gevallen den toestand in, het
leven roepen, die ,er steeds is, wan
neer de kerkelijken voortdurend de
macht hebben."
Welk een cynische erkentenis van
eigen regeeringsonmacht. 't Is wel ver
met 'het eens zoo oppermachtige libera
lisme gekomen, dat een zijner organen
aldus moet berusten in zijn krachteloos
heid.
Hoe 't ook zij, als de vrijzinnige hee-
ren zoo slap gaan denken, zullen ze
wel tot een verkiezings program
metje kunnen komen. Het H b 1. spreekt
trouwens al van „zelfverloochenende po
litieke solidariteit", zoodat men inet rug-
gegraatloos geven en nemen tot elkaar
zal komen.
Voor een regeer program is echter
juist ruggegraat noodig en die ontbreekt
links, zoodat 's lands belang een recht-
sche overwinning behoeft.
Het Maria-Congres.
Dat moet gezegd zijn: ds. Bronsveld
is veel pienterder dan mr. S. van Hou
ten.
Terwijl ia:v\dgenoemde, in politiek en
angst uitziende naar een tegenwicht
voor den rooden Dinsdag, in een Staat
kundigen Brief de verzuchting slaakte:
„Organiseerden de Bisschoppen maar
eens een zwarten Dinsdag" daar heeft
de Utrechtschë predikant terstond inge
zien, dat het zoo prachtig geslaagde
Maria-congres het prachtigste tegenwicht
vormt, dat links ziah maar wenschen
kan.
Hulde voor zooveel scherpzinnigheid!
En nu moet ge uit ds. Bronsveld's be
kende Kroniek eens zien, hoe smakelijk
ZijnEerw. het onderwerp uitbuit om de
Protestanten van allerlei gading toch
maar te waarschuwen tegen die Paap-
sche afgodendienaars.
Van alJ'es wordt er bij te pas gebracht;
allerlei anti-papistiische paardjes worden
ervoor van stal gehaald.
De Roomsche geestelijkheid, de Room
sche kloosters, de Roomsche Mis, de
Roomsche IanÖen, onze Roomsche pro
vincies, niets deugt. Zelfs de „revoluti
onaire woelingen" in het Zuiden van
Europa worden op rekening der Room
sche kerk geschreven, waarna ter ver
dere ophitsing dienst moeten doen het
programma vanhet Maria-congres en
'een „Samenspraak" over de heiligen-
Vereering van Erasmus, vioor deze ge
legenheid geprezen als ,/een gloed zoon
der Roomsche kerk."
Het heden levert zeker voor ds. Brons
veld geen argumenten genoeg op, dat hij
ze van zooverre moet halen. Nu, daar
is nog voorraad genoeg! Om iets te
noemen„De Bijenkorf der Roomsche
kerk"- van Marnix. Denk daar een vo'l-
maal <eens om, Eerw. Heer.
IntussChën, op .wien dit ophitsend ge
schrijf in d'e „Stemmen voor Waarheid
en Vrede" ,ook invloed moge hebben, op
ons, Katholieken, zeer zeker niet. Wij
zullen Maria en Gods Heiligen blijven
eeren allo politici ten spijt.
Wie daar geen genoegen ïtfède nOemt,
welnu, hij ga links.
ALGEMEEN OVERZICHT.
De JKonstantinopelsche correspondent
van de „Neue Freie Pressë", die een be
richt over het sluiten van voorloopige
vredesvoorwaarden
overseint, zegt, het van een welingelicht
persoon te hebben vernomen.
Zonder bepaalden wapenstilstand
zegt genoemde correspondent ver
bindt Itatyë zich geen aanvallen meer
te doen op de „Turksche kust en de
eilanden, waartegenover .Turkije stilzwij
gend den terugkeer van Italiaansche bal
lingen als Duitsche beschermelingen
goedkeurt. Het krijgsbedrijf in Libyë
blijft voorshands buiten de afspraak, maar
_ïal ïsgvssl .fese&tó «SfiiSfc
We vermelden dit bericht, maar geloo
ven, dat er wel weer gauw een tegen
spraak op zal volgen.
Het „Neue Wiener Journal" zegt, uit
de beste bron te weten, dat de Porte
een diplomatieke nota aan de groote
mogendheden wil zenden om hun te ver
zoeken, aan Bulgarije, Servië en Monte
negro mee te deelen, dat zij in geval van
een oorlog tegen
Turkije
er niet op moeten rekenën, dat een
groote mogendheid hun te hulp zal
komen. Een dergelijke kennisgeving,
meent de Porte, zal voldoende wezen om
alle gevaar voor oorlog op te heffen.
Turkije's krijgsmacht is geheel voldoende
om in eiken Balkanoorlog te zegevieren,
wanneer maar 'Europa Van het oorlogs
toon eel wegblijft.
Een dreigend schisma?
In de republikeinsche, and-elericale
bladen van Portugal is een stuk gepubli
ceerd, dat in zeer aanmatigenden toon
gesteld en afkomstig is van de „staats-
geestelijken", die de pensioenen, hun
door de nieuwe bewindvoerders geboden,
hebben aangenomen, ofschoon de H.
Stoel dat verboden heeft. Aan den H.
Stoel is een afschrift van dit treurig
document gezonden.
Uit verdere mededdeiingen in het do
cument van deze afgedwaalden blijkt, dat
in het diocees van den patriarch van
Lissabon honderd pastorieën zonder
geestelijke zijn tengevolge van het op
treden der regeering.
Ten slofte doen de „staatsgeesfcelijken"
een beroep op de „oprechte Katholie
ken", opdat deze voor hen op de bres
zullen siaan en zorgen, dat „niets tegen
hen zou kunnen worden ondernomen."
De houding van deze geestelijken is
inderdaad diep treurig 'en de gevolgen
ervan zijn nog niet te overzien.
De „Gazet van 'Antwerpen" heeft een
aardig stukje over
socialistische „hongerlijders"
Het is een -algemeen bekend feit, dat
sommige socialistenleiders attentie,
zetter, niet met een ij, al zagen ze dit
liever ondanks hun hartverscheurend
en deerniswekkend geschreeuw om lots
verbetering voor de „loonslaven" door
„de kapitalisten, 'die zich ten koste dezer
verdrukten te goed doen", het er zelf
toch maar kostelijk van nemen.
Gezel Vandervelde, dus schrijft het
blad, na eene villegiatuur in Engeland,
in België 'weergekeerd, moest ondervin
den, dat :de temperatuur hier allesbehalve
aangenaam was, :en ging eens kijken
hoe het in Scandinavië wel mocht ge
steld zijn.
Wederom in België teruggekeerd, zag
hij de menschen in de modder onzer
straten plodderen. Vandervelde vond dat
schouwspel weinig verkwikkend en be
sloot eene derde maal een genadiger
hemel dan den onzen op te zoeken.
Doch, om den slechten indruk weg te
nemen, welke die drievoudige vacantie
op de gezellen maken kon, stak hij 'n
half franksken 'in den offerblok voor de
toekomstige algemeen e 'werkstaking. (Die
offerblok bekleedt de eereplaats in zijn
salon.)
.Vandervelde is daarop met de beste
Uieilwenschen van „Le Peuple,£ naar
Spanje vertrokken. 'Hij gaat, schijnt het,
conferentie houden in het Volkshuis te
Madrid. De 'groote „lijder" zal spreken
over het „arrem" volk, zijn lijden en
zijne folteringen, over de uitdagende
weelde der kapitalisten 'en rijkenen
bovendien zal hij aan de Spaansche kame
raden wijsmaken, 'hoe de Belgische werk
man met zijn gezin rondkomen kan met
1.50 fr. 'daags.
'Ondertusschen is Destrée op villegia
tuur te Venetië, Grimard, Furnémont en
Terwagne zijn op school, om te leer en
honger lijden Voor de groote zaak.
Het is wel van belang na te gaan
hoe het staat met het
weer
in het buitenland. We komen dan tot
de gevolgtrekking, 'dat we hier nog niet
het slechtste weer hebben.
In Zuid-Duitschland en sommige ge
westen van Oostenrijk dreigt waters
nood. De Isar te Miinchen is van Zon
dagavond 6 uur tot Maandagnamiddag
,een meter gestegen (van 1.95 op 2.95 M.).
Men verwacht een verdere stijging.
Op de Neckar is, luidens bericht udt
Karlsruhe, de scheepvaart tengevolge van
Jioogwaier gestrejnd. Op vele plaatsen
trad de rivier buiten haar oevers, zoodal
bruggen en steigers werden weggesla
gen. Te Heidelberg en omtrek hebben
dijkbreuken zware schade aangericht
Ziegelhausen heeft een aardstorting stra
ten en velden versperd. Die beken in het
Zwartewoud stijgen ongemeen snel; vele?
dreigen te overstroomen. De Murg ea
Kinzig wiesen bijna 2 meter.
Uit Essen wordt bericht, dat Ruhr,
Lenne en Lippe sterk stijgen en wijde
streken overstroomen. 1
En het verschijnsel lijkt algemeent
.want ook in de Bukowina spreekt men
van een schade die in de "millioenea
loopt. Twaalf spoorbruggen zijn inge
stort en vele spoorwegdijken weggesla
gen. De telegraaf- en telefoqnleidingep
zijn over de heele Bukowina beschadigd.;
Weggeslagen molens en 'dijken worden
door den stroom meegevoerd. Pioniers
zijn naar de geteisterde streek gezonden,
In de Vogezen heeft het gesneeuwd.
Je Hoheneck begon bet op 3 dezer ea
op 6 dezer lag de sneeuw 3 tot 4 centi
meters dik. Het sneeuwde in dikke vlok
ken, zooals men anders slechts in het
midden van den winter ziet. De tempe
ratuur blijft laag.
Te Heidelberg is Zondag de grootste
hoeveelheid regen gevallen, die daar.
sedert twintig jaar op één dag gemeten
is, nl. 61,1 m.M. De Neckar is 80c.M,
gewassen en dreigt buiten hare oevers,
te treden. Het passagiersvervoer op de
rivier is gestaakt. De bergstroomen
richten in den omtrek groote verwoes
tingen aan. Velden en tuinen hebben veel
geleden.
Ook aan de Roer, de Lenne en dd
Lippe is de schade groot.
De Engelsche ontdekkingsreiziger Ber
nard 'Meekham is Zondagavond in ge
zelschap van enkele Britsche kapitalisten
naar Yucatan vertrokken, om in de Cara-
bische zee naar verzonken
schatten
te zoeken. Hij meent daar de fabelachtig
rijke, verzonken eilandengroep Atlantis
te zullen vinden. Een groote staf inge
nieurs, duikers en bemanning van t r-
zecsche booten wachten hem daar en
een half dozijn onderzeeërs, alsmede een
reusachtig groot dok zullen dienen om
de schatten te lichten. De expeditie
wordt door Mexicaansche en Engelsche
kapitalisten financieel gesteund.
De eilandengroep Atlantis, welke in;
de oudheid een deel van den Atlanti-
schen Oceaan zou hebben ingenomen*
moet een omvang gehad hebben, die veel
grooter zou geweest zijn dan Klein-Azië
en Libië te zamen. Het koninkrijk Atlan
tis, dat volgens Plato oorlogen heeft
gevoerd met Griekenland en Egypte, zou
is één dag en één naoht in de diepten
der zee verdwenen zijn. Latere schrij
vers hebben echter al hetgeen wat Plate*
omtrent het wonder-eiland vertelt, naar
het land der sages verwezen.
Meekham schijnt het toch weer met
Plato te houden.
GEMENGD.
Naar de „G. v. A." verneemt, heeft
de dochter van het echtpaar, dat 'thuis
bewoont, waar Hendrik Conscien
ce geboren werd, een hoogst vleiendeir
brief van koningin Elisabeth ontvangen!
waarbij een prachtige gouden (matte)
borstspeld, met middenin de ingestren^
gelde letters A. en E., waarboven de
koninklijke kroon. Het kleinood is in
een rijk étui met koninklijke kroon, in
goud versierd, bewaard.
De kleindochter van bovenbedoeld
echtpaar, die het prinsesje Marie José
eenen schoonen ruiker bij het bezoekj
ter hand stelde, ontving het portret der
beminnelijke prinses, in een rijke lijst
Een telegram uit de hoofdstad van
Arizona Tucson, meldt dat Yaqui-I n-
d i a n e n, in den Mexicaanschen staat
Sonora, de wapens hebben opgenomen
en zich bij de rebellen hebben aange
sloten. Een bende Yaquis heeft de vori
ge week een aanval gedaan op een Mexi-
caansch dorp, waarbij vier boeren ge
dood werden. Een afdeeling geregelde!
Mexicaansche troepen versloeg echter de
100 man stetke bende, die op de vlucht
ging, vijf dooden achterlatend.
Te Weenen had gisteren de ope
ningsvergadering plaats van het eerste
internationaal congres voor Christel ij
le e opvoeding, waaraan 450 afge
vaardigden uit verschillende landen deel
namen. Het congres werd door aartsbis
schop Nagl en den minister van onder
wijs, Hussarek, dsggde jjopt den bui-
