7
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Uit Stad en Omgeving.
3e Jaargang,
No. 860.
S)e £cicbe he Qouticmt
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCH1|NT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
t 1.10 per kwartaalbij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/. cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Woensdag
Augustus
1912.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiën: gevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
V Teekenend.
In het „Nederlandöch Onderwijzers>-
gienoótschap", dat thans jaarvergjadert,
[jammerde de voorzitter in zijn openings-
Irede, dat „de openbare school in gevaar
is." Gezien het college, waar die woor-
Iden werden geuit, zou men meenen dat
Idie spreker doelde op het socialistisch
Igevaar, maar neen hij beoogde de ko--
'mende Grondwetsherziening, welke niet
langer het openbaar onderwijs, doch
|eenvoudig „h e t onderwijs" tot voor-
iwerp van Regeeringszorg zal verklaren.
(Dit bracht den praeses tot den strijd
kreet: „Op voor de openbare school."
Hoezeer hij daarmede sprak naar het
hart der vergadering zou weldra blijken.
'Aan de orde kwam toch deze conclusie
Van het Hoofdbestuur:
„Het Ned. Ond. Genootschap ver-
klare zich voor het stelsel, waarbij on
verminderd de mogelijkheid tot subsi-
idieering van bijzondere scholen, het
3Rijk ter vervanging <San de tegenwoor
dige openbare scholen, Rijksscholen op
richt en onderhoudt, terwijl^ door ge
meenten-, provinciën of waterschappen
geen uitgaven ten behoeve van het lager
onderwijs worden gedaan."
De afdeeling Haarlem nu, wilde in
die conclusie achter het woord „waar
bij" schrappen de woorden„onvermin
derd de mogelijkheid tot subsidieering
van bijzondere scholen."
De afgevaardigide van Haarlem deed
uitkomen, dat de afdeeling terug wil tot
de wet van 1878. Zoo de „sectarische
school" wat meer dan „algemeeiie hu
maniteit" op hare school wenscht, dan
moet zij voor dat beginsel ook maar
offeren. Geen verdere subsidieeringi
Wenscht de afdeeling.
De heer Van der Horst (hoofdbestuur
der) betoogde, dat de strijd voor de
openbare school met eerlijke middelen
moet worden gestreden. Niet op kunst
matige wijze moet de bijzondere school
worden teruggedrongen, maar door pro
paganda voor de openbare school. An
ders blijft de strijd toch voortduren.
Dit bezadigd woord mocht niet baten.
(Dan maar een oneerlijke en kunstma
tige strijdwijze, zei de vergadering, die
liet amendement-Haarlem met groote
meerderheid goedkeurde.
Teek en end, niet waar?
Men ziet brutaal over het hoofd, hoe-
iveei gouds al voor de „sectarische
school" is en wordt betaald door haar
voorstanders; men negeert hooghartig de
rechten dezer voorstanders op gelijkstel
ling hunner kinderen met die van anders
denkenden men sluit hardnekkig de
loogeii voor de toch onmiskenbare ge
breken der openbare school en decideert
minachtend, dat de voorstanders van het
bijzonder onderwijs geen schrede meer
;nader mogen komen tot de gelijkstelling
hunner school met de openbare.
Van den Ossendorpschen Onderwij
zersbond hadden we zoo iets wel ver
wacht, maar niet van het Onderwijzers
genootschap, waarin we meer bezadigd
heid en gezond verstand hadden ver
ondersteld.
Deze tegenvaller is ons een prikkel
te meer voor onze onderwijs-actie.
Daar zit 't 'm niet in.
De Aarde en haa. r Vol ken bracht
een opstel naar het Fransch van G. Le-
carpentier, getiteld: „Een bezoek bij de
iDeensche boeren". In dit opstel wordt
natuurlijk over de Deensche landbouw
coöperatie gehandeld, die Denemarken in
ieconomisch opzicht zoo sterk deed voor
uitgaan. De landverhuizing is dienten
gevolge afgenomen; de zelfmoord echter
tot verwondering van den schrijver
.verminderde nauwelijks.
„De verhouding van de zelfmoorden
op de honderdduizend inwoners is tot
boven de twintig gestegen in de laatste
twintig jaren en is zelfs tot 22.7 ge
rezen tusschen 1901 en 1905. Op de
Vijf zelfmoorden rekent men vier
mannen en één vrouw. Sinds vijf jaren
is nu een vermindering van de zelf-
moorden op te merken in Kopenhagen,
maar in de provinciesteden en op het
i platteland is ze nog haast niet te be
speuren. De officieel e statistieken over
'de zelfmoorden, die zeer nauwkeurig
worden bijgehoudenleveren merk
waardige resultaten. De verhouding
van de zelfmoorden is zóó, dat er veel
meer onder de ongetrouwden dan on
der de getrouwden voorkomen, onder
weduwen meer dan onder de weduw
naars; maar er komen minder zelf
moorden voor onder gescheiden vrou
wen dan onder de gescheiden mannen.
„Armoede is zelden de oorzaak, want
want Denemarken is het land, waar de
hulp voor zwakken, armen en ouden
het allerbest is georganiseerd. Groote
moderne toevluchten zijn er voor de
oude mannen en vrouwen, en er is
inderdaad zoo weinig armoede in
Denemarken, dat in de hoofdstad het
aantal van degenen, die op het ouder
domspensioen aanspraak hebben en er
om vragen, geen drie percent van de
bevolking uitmaakt."
Is vooral deze laatste alinea niet ver
bazend leerzaam en merkwaardig? Geld
is er volgens de moderne wereldbe
schouwing het eenig noodige. En toch
knoopen de menschen zich nog in groo-
ten getale op. Als de moderne levensbe
schouwing niet ziende-blind was, zou zij
wel moeten toegeven, dat 't'm dan ook
in dat geld, in het materieele goed niet
zit. Niet levensgenot, maar levensmoed
houdt den mensch staande. En dien moed
put men slechts in voldoende mate uit
die hoogere beginselen, welke de mo
derne wereldbeschouwing pleegt te min
achten en te verwerpen.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Trots het ontbindingsbesiuit heeft het
Jong-Turksche comité, naar men weet,
besloten de zittingen der
Turksche Kamer
voort te zetten, zij het dan niet in Kon-
stantinopel.
Op het ©ogenblik kan het comité alleen
staat maken op de garnizoenen van Er-
zeroem en Ersindzjan, doch, daar de ver
houding der krachten nog blijken moet,
zijn verrassingen niet onmogelijk.
Drie officieren van den ^generalen staf
hebben, volgens den correspondent van
de Kölnische Zeftung" verklaard, dat het
Comité op hen en hun mannen kon reke
nen. De langdurige crisis heeft de of
ficieren in drie groepen verdeeld. Behal
ve de militaire bond, die Nazira pasja,
de minister van oorlog, naar men zegt,
heimeljjk een goed hart toedraagt, al
dringt lijj in het openbaar op een spoo-
dige ontbinding van den bond aan, en de
Comitégeziiide officiersvereeniging, heeft
men nu nog een derde bond, die in
theorie alie bemoeienis van de officieren
met de politiek uit den booze acht, maar
ondcrtusschen scherpe eischen stelt ten
opzichte van de Albaneezen.
Tot de eerste groep moeten de garni
zoenen van Konstan ti nop el en Smirna
behooren. Aanhangers van het Comité
zitten overal, terwijl de derde groep in
Saloniki overheerschend en ook in Kon-
stantinopel vrijsterk moet zijn.
De verwarring is ten top gestegen.
Door een instinctmatige vrees voor de
gevolgen voor het land, heeft men tot
nog toe botsingen vermeden.
Toch wordt het steeds onwaarschijn
lijker dat de crisis zonder bloedvergieten
zal afloopen.
Men rekent op aanslagen, die eerder
mogelijk zijn dan groote onlusten, daal
de regeering de teugels krachtig in han
den houdt.
De Albaneezen zijn nog niet voldaan
met de ontbinding van de Kamer. Zij zul
len nu eischen, dat de troepen uit Alba
nië teruggetrokken worden. Is deze
wensch i ugewilligd, dan zullen zij eerst
met hun eigenlijk programma komen en
de decentralisatie van de regeering, dat
wil in de practijk zeggende autono
mie, verlangen.
Wat betreft de
vredesonderhandelingen
die te Eviant-les-Bains door prins 5aid
Kalib, een neef van den Khedive van
Egypte en vroegeren president van den
Turkschen staatsraad eenerzijds en de
vroegere staatssecretaris van buitenland-
sche zaken Fusinato anderzijds gehoord
werden, deelt de „Tribune de Genève"
mede, dat deze geen resultaat hebben ge
had. De conferentie had plaats, zoo weet
het blad te melden, op initiatief der
Turksche regeering. De Prins moet in op
dracht der Porte het aanbod hebben ge
daan, dat den Italianen Jfcgt feösit van
Tripoli en Cyrenaika door Turkije zou
worden toegestaan. Italië moest in ruil
daarvoor echter goedkeuren, dat Tur
kije politieke autonomie in de geannexeer
de gebieden werd gewaarborgd en den
sultan de soevereiniteit in beide provin
cies werd verzekerd, die door de aan
stelling van een Turkschen vorst zou
worden vastgelègd.
Intusschen schijnt Italië geen partij
te willen trekken van den verwarden
toestand in Turkije, door een hernieuwde
actie in de Aegeïsche zee, doch liever
zijn toestand in Tripolis te versterken.
De Oase van Zoeara
is dezer dagen zonder noemenswaardi-
gen strijd bezet. Aan deze operatie na
men deel de troepen van Ferua, Sidi-Ali
en de afdeeling infanterie, die de laatste
dagen in Augustus was geconcentreerd.
Om den vijand te beletten een deel
zijner troepen, die voor Tripoli ope
reerden, naar Zoeara te verplaatsen, voer
den de Italiaansche strijdkrachten eer
gisteren eerst twee troepen-demonstra
ties uit, de eenelvan Ainzara naar het
Zuiden, de andere van Gargaresj naar
Tondouk-el-Tobar. Dank zij dezen demon
straties was het den Italianen gelukt
Turksch-Arabischè troepen naar die twee
punten te lokken, die zich echter dadelijk
terugtrokken, alleen een afdeeling ver
kenners achterlatende. De Italiaansche
troepen brachten den nacht in de bezette
posities door en voerden gistermorgen de
bovenbedoelde operatie uit.
Roosevelt
heeft nu ook zijn conventie die gister te
Chicago aangevangen is. In de zitting
van gister las Roosevelt zijn program
voor. Hij verklaarde daarin, dat de nieu
we partij moet steunen op beginselen,
waarmede het geheele rijk kan instem
men en die h et volk het recht verleenen
de grondslagen van zijn staatkunde naar
eigen inzicht vast te stellen.
Ten opzichte van de trusts, beval hij
aan, dat de huidige bepalingen op de
transportondernemingen zouden worden
toegepast op alie industrieele onderne
mingen, die den handel monopoliseeren
of invloed hebben op de markten hij
drong aan op de instelling van een com
missie, die het toezicht op de groote in-
-dustrieele ondernemingen zal regelen,
deed verschillende voorstellen ter verbe
tering van de arbeidsvoorwaarden o. a.
tot benoeming van commissiesj die de
minimumloonen zullen vaststellen en be
val kiesrecht voor vrouwen aan.
Omtrent het tarief zeide hij, dat het
Amerikaansche volk het protectionnis-
tisch tarief wil ,maar zich verzet tegen
een onrechtvaardige toepassing. Hij ried
geleidelijke herziening der tarief lijsten
aan, ten einde plotseling schokken in
de handel te voorkomen, bepleitte ver
sterking van het Panama-kanaal en ge
lijk e kenaalrechten voor de groote vaart
voor alle volken, ook Amerikanen, maar
vrijen doortocht voor Amerikaansche
kustvaarders.
Ten slotte wekte hij het volk op om
in geest van broederschap te streven naar
opheffing van de natie.
GEMENGD.
Uit Tandzjer meld men, dat, vol
gens berichten van inboorlingen, Sul
tan Moelai Hafid over een dag of
tien met Ramasan te Tandzjer zal aan
komen en, na daar 14 dagen te hebben
vertoefd, zijn pelgrimstocht naar Mekka
zal beginnen.
Naar aanleiding van de onlusten
in Nicaragua zijn, op verzoek van de
regeeringi van Nicaragua, honderd solda
ten van de Amerikaansche kanonneer
boot Annapolis te Corinto aan land ge
zet en te Managua ingekwartierd, om
de Amerikaansche spoorwegen, het
scheepvaartverkeer en het eigendom der
Amerikanen te beschermen.
De infanterie en marinetroepen te
Panama hebben bevel ontvangen om zich
in te schepen naar Corinto om de Ame
rikaansche troepen die daar zijn te ver
sterken. De opstandelingen zijn gesom
meerd omi terstond de meerbooten terug
te geven, die behooren aan een Ameri
kaansche spoorwegmaatschappij.
Nadat de Turken aan de grenzen
herhaaldelijk aanvallend waren opge
treden en daarbij zelfs op Montene-
gir ijnschgirondgebied waren door
gedrongen, zijn de Monterijnen* die twee
dagen lang de grootste lankmoedigheid
hadden betoond, eindelijk tot den aanval
fiy&rfiesmfflLMfeai 2Ü luita PW
de grenzen gedreven en drie Turksche
grensstellingen genomen.
De spoorwegarbeiders in
Zuidelijk Spanje hebben der regee
ring meegedeeld, dat ze den 12den
•Augustus zouden gaan staken.
Hoewel de staking te Londen
geëindigjd is, heerscht er nog groote
ellende in de gezinnen der dokwerkers.
De radicale „Daily News and Leader"
heeft tot leniging een inschrijving ge
opend, waarop gisteren reeds ruim
19*1.000 gulden was ingekomen. Koning
George heeft 7200 gulden gegeven, ko
ningin Mary 1200 gulden.
Bij den brand van het paleis
van Peter den Groote, zijn 30 hou
ten huizen, de kazerne van de grens
wacht, een wachthuis van den brandweer
en vele houtloodsen vernield. Een aan
tal arbeiders van een houtzagerij is ver-
verbrand. In het paleis was een menigte
stukken uit den tijd van Peter den Groo
te, waaronder vele dingen, die Peter
zelf gemaakt heeft, zoo o.a. een tafel met
houtsnijwerk en een stoel. Verder wa
ren er kostbare aquarellen en gobelins.
Slechts kleinigheden zijn gered. De ma-
teriëele schade bedraagt ongeveer
3.600.000 gulden. Een brandmeester,
wiens kleerea vuur hadden gevat, sprong
in de Newa en werd met zware brand
wonden bedekt opgehaald. Ook een
automobiel van de brandweer vatte vuur
en moest in de Newa worden geworpen.
In het tuighuis kwam een schildwacht
om. De soldaat verliet zijn post niet,
toen zijn kleeren al brandden. In een
houten huis verbrandde een moeder met
7 kinderen. De vlakte, waar de brand
gewoed heeft, is 2i/3 K.M. groot. Eerst
in den morgen werd men den brand
meeste.. Zware rookwolken handen nog
steeds over de stad.
Twee treinen zijn in den tunnel
van Lozanne dwars op elkaar i n g e-
l o o p e n.
Bij het spoorwegongeluk zijn 4 doo-
den en een 20-tal gewonden. De te 2
uur van Paray Monial vertrokken trein
met bestemming voor Tyvor, was reeds
bijna geheel in den tunnel bij het station
van Lozanne verdwenen, toen de snel
trein, die om 1.30 van Vichy naar Lyon
vertrekt, op de achterste 5 wagens van
den eerstgenoemden trein liep.
Koninklijke besluiten.
Bij kon. besluit is benoemdtot officier
in de orde van Oranje-Nassau A. J.
Terlaak, notaris te 's Gravenhage.
De glasblazersstaking.
Wij lezen in de „Schiedamsche Crt."
Het geheele personeel van „De Schie"
te Schiedam omvat bijna 600 menschen.
Van de dagploeg zijn er slechts een 40
aan het werk gegaan, zoodat aan de 5
steeën, te zamen één hut, wordt gewerkt.
Maandagmiddag had de direrteur van
„De Schie" nog geen kennisgeving om
trent het besluit, noch omtrent de aan
leiding of de eischen.
Omtrent de mogelijkheid om op de fa
brieken liler te lande den nachtarbeid af
te schaffen, deelt het blad het volgende
jnede
ln Nederland worden jaarlijks vervaar
digd 70 millioen flesschen. In Duitsch-
land 544 millioen, in Engeland enFrank-
5rijk elkongeveer 400 millioen flesschen.
Waar nu in die drie omliggende rij
ken waar te zamen 20 maal zooveel ge
fabriceerd wordt als hier te lande, de
nachtarbeid regelmatig plaats heeft, daar
is het voor de Nederlandsche industrie
wel mogelijk tot afschaffing van den
nachtarbeid over te gaan. De exploitatie
der fabrieken blijft natuurlijk even duur,
of er 's nachts gewerkt wordt of niet,
terwijl de arbeiders op stuk werken.
Schaft de Nederlandsche industrie dus
den nachtarbeid af, dan heeft zij dubbele
exploitatiekosten tegenover haar buiten-
landsche concurrenten.
De Duitsche arbeiders hebben zich wel
bereid verklaard een gelijke actie te be
ginnen als in Nederland de nachtarbeid
zal zijn afgeschaft, maar dat is een toe
zegging waarbij de Nederlandsche indu
strie al heel weinig baat heeft.
Het is voor de buitenstaanders natuur
lijk niet mogelijk deze quaes'fie volledig
te bezien en te beoordeelen, maar het
voorstel tot arbitrage zou zeker het mid
del zijn geweest om het noodige licht
daarin te doenopgaan.
Xe meer ljjkt het jammer, dat tot sta
king is overgegaan, waar de glas-indi*«
strie nog een moeilijke periode wacht
door de ingebruikstelling van de Owen's
flesschenmachines, die in de laatste ja
ren herhaaldelijk zijn verbeterd, zoodat
er thans machines zijn voor één soort
flesschen, die 60 flesschen per miuuut
kunnen maken.
Naar wij vernemen ligt het in het
voornemen nog deze maand de Owen's
machine, die in Delft aanwezig is, doch
tot heden niet in werking was gesteld, in
gebruik te gaan nemen, terwijl er in het
volgend jaar twee in Leerdam zullen ge
plaatst worden.
Op het oogenblik zijn er in Europa 2Q
zulke machines in werking.
De vierkante stuiver.
Dezer dagen deelde de 4,Gron. Crt.'-4
mede, dat de nieuwe vierkante stuiver,
reeds in September in circulatie zal ge
bracht worden. Dit bericht is onjuist. Het
zal nog geruimen tijd duren vooraleer
men tot de inomloopstelling overgaat*
Herleving van den tulpenhandel?
Men schrijft uit Haarlem aan de „N<
Crt.":
Tegenwoordig wordt jn Gladiolus-bol
len een handel gedreven, die doet den
ken aan den beruchten tulpenhandel. Som
mige soorten gelden ongehoorde prij
zen. Een kweeker, die enkele jaren voor
f3000 Gladiolusbollen kocht, kon nu da
partij overdoen voor.... f50.000! Hij
sloeg het bod af.
KORTE KRONIEK.
De Petrus Canisius veeeeniging
deelt mede, dat voor.de tweede keer bij
haar een gift van 1000 gulden is inge
komen ter ondersteuning van haar werk:
het kosteloos inlichtingen verschaffen aan
andersdenkenden betreffende den Katho
lieken godsdienst.
De berichten over het al of niet
verhoogen in het volgend jaar van da
Amsterdamsche gemeentelijke inkomsten
belasting wisselen nog al eens af. Nu
weer luidt het in het „Hbld." dat bij
het opmaken der gemeentebegrooting B.
en W. er in geslaagd zijn deze zoo sa
men te stellen, dat geen belastingverhoo-
ging noodig is.
Men meldt uit Rome aan „De Tijd",
dat den heer Gerard van der Heijden,
kunstschilder te Breda, is verleend de
zilveren medaille, die elk regeeringsjaar
van den Paus wordt geslagen en slechts
aan hoogst verdienstelijke personen' ge
schonken wordt.
De gewone audiëntie van den mi
nister van binnenlandsche zaken zal Za
terdag 10 dezer, die van den minister van
waterstaat op Vrijdag 9dezer niet plaats
hebben.
LEIDEN, 7 Augustus.
Een intercommunale waterleiding.
Gelijk men weet is eenige maanden
geleden in een te Nieuwersluis gehouden
vergadering een comité tot stand geko
men voor een intercommunale waterlei
ding, waarbij ook verschillende gemeen
ten uit den omtrek van Leiden zijn be^
trokken.
De ingenieur, kapitein der genie, W.
Handgraaff, te Bussurn, heeft nu een
rapport uitgebracht inzake deze drink
waterleiding voor het Oostelijk deel der
provincie Zuid-Holland, liet Westelijk
deel der provincie Utrecht en het Zuid
oostelijk deel der provincie Noord-Hol
land.
Het rapport heeft de bedoeling aan
de betrokken' gemeentebesturen eenige
gegevens te verstrekken om zich een
denkbeeld te kunnen vormen omtrent
de rentabiliteit van zulk een onderne
ming.
Allereerst gaat het rapport na de hoe
veelheid water, die de waterleidingin
staat moet zijn, in de verschillende ge
meenten na verloop van tijd te leveren.
Het neemt daarbij als grondslag het te
verwachten aantal inwoners dier gemeen
ten op 1 Januari 1941, dus pl.m. 25 jaar
na het begin der exploitatie. Deze cïp-
fers zijn opgemaakt naar de geleidelijke
bevolkingwas- of -stilstand in de laatste
10 jaren. Hij komt dan tot een totaal van
110.517 inwoners op 1 Jan. 1911 en
180.090 op 1 Jan. 1941. Voor eenige van
die gemeenten laten wij hier de afzon
derlijke cijfers volgen.