BUITENLAND.
,te Jwgari£.
Nf>. b56.
Bur eau OUDE SINGEL 34, LEIDEN.
Interc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
f 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 11-50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels f 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Het Woningvraagstuk.
Niemand onzer zal ontkennen, dat in
^Warmond een behoefte is aan werk
manswoningen, d.w.z. nette, gerieflijke
Sworingen en toch niet duur. Goedkoop
wonen is een algemeen belang, vooral voor
-den werkmansstand. Juist oin deze reden,
waag ik het deze zaak in deze courant ter
sprake te brengen.
Goedkoop en goed wonen wil ieder
gaarne.
De levensstandaard staat in deze ge
meente voor een dorp vrij hoog en een
<ler factoren welke hiervan de oorzaak!
is, is de vvoninghuur. Goedkoop en goed
Wonen is tegenwoordig in Warmond zoo
goed als onmogelijk. Zeker men kan nog
weieens een goedkoope woning treffen,
«naar waar moet men dan wonen en >vèl-
«te woning lieert men üan? AI zijn de-
zuiNc nog nier onbevvoonoaar verklaard
ze zijn toch bijna onbewoonbaar. Zij die
daar wonen zullen U zeggen welke ge
breken er kleven met betrekking tot
lucht, licht om niet te spreken van gemis
aan goede en frissche slaapgelegenhe
den en gebrek aan privaten. Vandaar dat
de b.ewoners van dergelijke panden zoo
dikwijls een eigenaardige» en vunsigen
lucht verspreiden als ze U op straat pas-
seeren. En de huiseigenaars? Zij waar
borgen daar wel, dat ze prompt ys Maan
dags om de huur zullen komen, doch voor
Ide noodige verbeteingen aan te bengen
zijn zc niet te vinden. Men woont daar
alleen goedkoop en men huurt daar dan
ook alleen maar een woning zonder vol-
Jüoende licht en lucht.
En toch behoefde op dit gebied geen
•nood te heerschen, er konden hier vol
doende goedkoope en gerieflijke wonin-
Igen zijn, wanneer eenige ingezetenen de
handen eens ineensloegen en een ver-
ecinging oprichten ter verbetering van
'de volkshui-vesting, waartoe de Woning
wet zoo een schoon e" gelegenheid biedt.
In tal van dorpen zijn dergelijke vereeni-
Igingen gevormd en al goede woningen
•gebouwd, deze lichamen moeten echter
Uitsluitend in het belang van verbetering
der volkshuisvesting werkzaam zijn en
«Is zoodanig door de Koningin, Gedejiu-
tteerde Staten gehoord, zijn toegelaten,
r is jnen als zoodanig toegelaten, dan
kruinen deze vereenigingen* door de ge
meente finantieel gesteund worden, door
hei verleenen van voorschotten of bij
dragen, welke voorschotten of bijdragen
alleen verleend worden ter tegemoetko
ming- in de door die lichamen, ten be
hoeve van de volkshuisvesting, aan tel
wenden kosten, waaruit dus volgt, idat
deze vereenigingen uitsluitend
Werkzaam zijn moeten in het belang van
de verbetering der volkshuisvesting en
'du- geen vereenigingen zijn mogen, die
zich in het algemeen op philantropiscft»
gebied bewegen, daar de werkkring dezer
vereenigingen zéér onbepaald en vaag is,
terwijl moet vast staan, dat zij geen winst
«nogen maken. Het moeten dus zijn ver-
leenigingen ad hoe, dus geen vereenigin-
igcui van kerkdijken aard, die hofjes stielt
je i of dergel ijken.
Ik sprak hierboven van voorschotten
bijdragen door de gemeente. Geeft
de gemeente een voorschot, welks af
lossing geschiedt bij wege van jinnuïtei-
t'en- en neemt nu de gemeente een deel
Sder annuïteiten voor hare rekening, dan
is natuurlijk niet louter een voorschot
ontvangen, doch is tevens wijl terugbeta
ling niet ten volle geschiedt, geldelijke
®teim genoten. In vele gevallen zal echter
leen vereeniging zooals door mij bedoeld
hvordt, reeds voldoende gebaat zijn, in-
jdien haar van wege de gemeente voor
schotten worden verstrekt, hetgeen door
haar gemakkelijk kan gedaan worden,
tiaar door de regeering voor dit doeleinde
voorschotten aan de gemeenten verstrekt
kvorden, wanneer dezen zich borg stellen
fc'oor aflossing der annuïteitsdeelen en
iwat rente en aflossing betreft, dit kan
jevengoed bezwaren opleveren, daar de
,'ïente en de aflossing der voorschotten
jmoeten voldaan worden in ten hoogste
Vijftig gelijke annuïteiten, zoodat eene
wereeniging 50 jaar tijd heeftom Ihet geld
fif te lossen. Men ziet dus, dat hetisleehts
jeen kwestie is van aanpakken. Wanneer
«u b.v. eenige gegoede ingezetenen de
koe eens bij de horens pakteu, dan ge>i
loof ik wel, dat hier eene vereenjiging»
als boven bedoeld met vrucht zou wer
ken tot heil van den werkman. De reden,
dat men er op vele plaatsen nog niet
toe is overgegaan een dergelijke vereeni
ging te stichten, zoek ik in hoofdzaak in
de onbekendheiden toch ware het te
wenschen, dat hieraan meer aandacht ge
vestigd werd, immers de huurprijs van;
arbeiderswoningen is al lang tot f 2 per
week gestegen, ja er zijn er heel wat die
zelfs meer moeten afzonderen voor wo-
ninghuur, en zulks mag toch eigenlijk niet
van een weekloon van f 8 tot f 10, daar
dan immers te weinig overschiet voor
levensonderhoud. Er moet dus verande
ring komen.
Deze kan en mag men niet verwachten,
van menschen die gronden koopan en
daarop werkmanswoningen bouwen, daar
het immers onmogelijk is daaruit de kos
ten te halen voor grond en bouwen. Zjal'
,er dus in dien toestand verbetering ko
men, dan moet dit uitgaan van eene als
boven omschreven vereeniging. Ik spreek
zoo even van gegoede ingezetenen wel
ke een dergelijke vereeniging moeten
stichten en deed dit, omdat het te begrij
pen is, dat waar Rijk en gemeente huil
fondsen in handen geven van vereeni
gingen, ja deze zelfs vaak door jaarlijk-
sche bijdragen steunen, die vereenigin
gen, den noodigen waarborg moeten ge
ven, dat die gelden uitsluitend ten goe
de komen aan het doel, waarvoor zij ver
strekt worden, zooals ik ree!ds eerder
zei n.l. de verbetering der Volkshuisves
ting.
Eu hiermede meen i'k thans te kunnen
volstaan, mocht evenwel mijn streven
en het doel dat ik beoog succes hebben,
zoodat-.eene vereeniging tot stand komt,
dan ben ik gaarne bereid, hetzij monde
ling, hezij langs dezen weg inlichtingen
te verschaffen omtrent de inrichting van
statuten, zooals die met het oog op dei
Woningwet hehooren te zijn en omtrent
den weg die moet worden ingeslagen
om het doel te bereiken. Moge dit schrij
ven leiden tot de stichting van een ver
eeniging die goede en goedkoope werk
manswoningen kan doen bouwen, dan
is mijn streven bereikt.
Warmond, 1 Dec. 1911.
VAN DELFT.
V Naar 1913.
De redevoeringen, gisteren door de
heeren Drucker en Roodhuyzen in de
Tweede Kamer uitgesproken, geven den
koers voor 1913 duidelijk aan. De drie
uiterste groepen van de linkerzijde zullen
gebroederlijk onder democratische leuzen
optrekken en de vrij-liberalen laat men
voorloopig alléén staan. Van hen schijnt
ineti te. verwachten ,dat het „liever
T u r ks c h dan Paapse h" den door
slag zal geven. Op dit oogenblik is hei
voor de vrijzinnigen zaak de socialisten
voor do ünksche concentratie te winnen.
Teekenend is, wat het orgaan der vrij
liberalen, de „N. Crt." over de discussies
schrijft:
„Het Kabinet werd door den vrijzin
nig-democratische» spreker (nir. Druc
ker) onderworpen aan een voor de so
ciaal-democraten bij uitstek aangena
me critiek, waarbij hij zich zelf tot „on
partijdig toeschouwer" promoveerde.
Geen woord dat hen kon grieven werd
vernomen; 'tging zoetjes, maar regel
recht, op de concentratie der ünksche
democraten aan, met de socialisten als
hulptroepen, zoo niet bondgenooten
tegen rechts.
De vrijzinnige beginselen, aldus de
heer Drucker ten slotte, komen tus-
schen de beide uitersten rechts en
rood in rt gedrang. Dat zullen ze wei
te boven komenzij toonen telkens,
overal in de wereld, hun levenskracht,
hebben heele gedeelten van het staats-
terrein reeds voor goed veroverd. Jn
afwachting van een andere partijgroe-
peering, hebben zij zich dus aan te slui
ten, te midden van het gedrang om
hen heen. Liberale concentratie dus?
Beware! zei de de heer Drucker, lonkte
opnieuw naar den sociaal-democrati-
schen kant, en gaf den vrij-liberalen
den bons. Militie, onderwijs, vakver-
eeniigingswezen, sociale wetgeving, be-
- lasting naar draagkracht en algemeen
kiesrecht de vrijzinnigen, die het
daarover eens waren, moesten zich aan
eensluiten. „Conservatieven" worden
tot het gezelschap niet toegelaten. JB-e-
handel de socialisten met
zachtheid en spaar Jj oe 1 str
Ziedaar, voorloopig, het recept voor
1913.
Vriendelijk, als een poes, miauwde
op het hooien dezer zoete taal, de se
cretaris der Liberale Unie. Hij vleide
zich tegen den vrijzinnig-democrati
sche» leider aan. gaf kopjes en pootjes,
bracht hulde en dank aan Drucker, die
de vrijzinnige beginselen zoo heerlijk
had uiteengezet (wij hebben zoo goed
als niets vas* beginselen gehoord,
wel een democratisch program!) Hij
Hij zette een hoogen rug 'öp tegen li
beralen die niet begrijpen wilden dat
de democratie vooraan waarom niet
boven? het liberalisme gesteld moet
worden. Ook spinde hij vriendelijk in
dien sociaai-dcmocratischen hoek: de
lieer Schaper had eigenlijk de jongste
Arbeidswet gemaakt, hulde aan hem!
Zijn wij niet allen te gader van rooden
huize?
Zoo werd de concentratie tusschen
vrijzinnig-democraten en LJnie-libera-
len in de Kamer beklonken, open
naar de socialistische, gesloten naar de
vrij-liberaie zijde. Wij wenschen de hee
ren geluk met de overwinningen, die zij
in 1913 zullen behalen."
Er spreekt wel een verbolgen toon uit
dit stuk!
Voor de oud-liberaien jsJiet dan ook
niet aangenaam, zoo in een hoek te wor
den geduwd en alleen een functie als
anti-clericale hulptroepen te worden t -e-
bedeeld.
Het „Hbkt." is ook niet te spreken
over d'c redevoering van mr. Drucker,
De bekende hoefijzer-correspondent
schreef:
„Doch de heer Drucker kwam met
het zonderlinge verwijt, dat dit kabinet
vaak noodeloos forsch tegen de socia
listen optreedt en hen daardoor prik
kelt tot verzet.
Als voorbeeld haalde hij een rede
saan van Minister Regoui (Waterstaat)
over spoorwegzaken en een uiting van
Minister Colijn bij de behandeling van
de Militiewei. Het verwijt mist onzes
inziens, wat dat IaaLte voorbeeld be
treft, eiken schijn van grond* en is,
wat het eerste aangaat, alleen redelijk
in de oogen van iemand, die de hoed-
af-politiek tegenover de socialisten wil
gevolgd zien. Het js die politick, die
door het vorige Ministerie, naar ons
oordcel, veel te veel werd gevolgd en
die ons ook in het optreden (of niet
optreden) van de meeste vrijzinnigen
vaak heeft gehinderd. Wij hebben
dat trouwens vaak genoeg gezegd."
Aan dit citaat hebben wij niets toe te
voegen.
Nog even het kiesrecht-
debat.
Mr. Samuel van Houten wijdt er zijn
naeuwen staatkundigen brief aan.
Solierp stelt de vader onzer huidige
kieswet in 't licht, hoezeer het debat
feitelijk neerdraaide op den in zijn alge
meenheid nietszeggenden term „algemeen
kiesrecht", en dan schrijft hij voort
„Maar juist in zulke algerneene woor
den zwelgt een verkiezings-boss als
Borgesius, en allereerst wel tegenover
hem moest Troelstra zijn nieuw stand
punt dadelijk doen gelden, door de
leiding van het debat zelf in handen
te houden en de Borgesiussen en
Druckers in een motie de punten
waarom het gaat, voor te leggen. En
wat gebeurt in werkelijkheid? Troel
stra laat zich waarlijk door Borgesius
de leiding uit handen nemen; hij laat
dezen ruimte om het debat zakelijk te
beëindigen met een motie ten gunste
van algemeen kiesrecht zonder eenige
nadere definitie en hij stemtvóór
„Pijnlijker tooneel heb ik, juist een
gunstig oogenblik treffende om eens
van de tribune de physionomie der
Kamer bij de behandeling dezer zaak
aan te zien, zelden aanschouwd, dan
de onderwerping van Troelstra aan
Borgesius bij deze gelegenheid. Uw
motie beteekent bij haar vage bewoor
dingen niets, zegt hij herhaaldelijk en
uitdrukkelijk. Maarvan ons tegen
stemmen kunt en wilt gij bij verkie
zingen misbruik maken; dat moeten
wij verhinderen. Hoe flauw! En welk
„testimonium paupertatis", welk ge
tuigenis van geestelijke armoede voor
de kiezersOnwaardiger slot aan peti
tionnement, optocht en daaraan aan
sluitend parlementair adresvoorstel is
.wel niet denkbaar, dan dat aUes tecloen
utiloopen op inlijving der sociaal-demo
craten op secundaire plaats in een elec
torale manoeuvre van Borgesius."
Bij uitzondering zijn we 't nu eens
met den gladden veteraan, die zoo scherp
doet uitkomen, hoe weinig vertrouwen
Troelstra feitelijk in zijn eigen volge
lingen heeft. Hoewel dit zeer „bewuste"
menschen plegen tc zijn, zouden zij toch
niet snappen, waarom hun leider tegen
de tnoiie-Borgesius zou hebben gestemd.
Zóó ontwikkeld is hun politiek onder
scheidingsvermogen nog niet, en daar
om lieten de socialisten zich maar
meevoeren in het Borgesiaansche kielzog.
Zij krijgen er nu hun beloon ing al
voor. Vrijdag immers werd in de Kamer
van links bij 't politiek debat de lof
trompet gestoken over de brave socialis
ten, tegen wien de Regeering cn de
rechterzijde zoo noodeloos hard van leer
plegen re trekken. Ge moet die goede
menschen niet zoo prikkelen, leidde het
advies - waaraan rechts zich evenwel
geen sikkepitje zal storen. Wij zijn wars
van dat coquetteeren door de rooden. En
wij kunnen dat zijn, wijl we vierkant
cn stevig op onze eigen beenen staan.
Links echter voelt zich wat slap in de
gewrichten en daarom houden de heeren
mekaar daar zoo stevig vast.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Zooals wc reeds vraagsgewijs in een
vorig overzicht opmerkten, schijnen de
Turken voorzeker niet van plan te zijn,
de Italianen in het ongestoord bezit ta
laten van de
oase van Tripolis
wat wel blijkt uit de telkens weerkee-
rende berichten van de herovering van
fort Mesri. Hoeveel malen dat reeds door
de Italianen gemeld is, is nauwelijks te
achterhalen. Nu echter moeten zij het
fort en de stellingen werkelijk hebben.
Vrijdagmiddag gingen een bataljon van
het 52ste regiment infanterie, een batal
jon Alpenjagers, het 15e en 33e batal
jon bersagiieri en een compagnie pio
niers van den rechtervleugel van het Oos
telijke front der Italianen uit om 't front
in de richting van het kleine fort Mesri
vooruit te schuiven. Tegenover hen ston
den aanmerkelijke afdeelingen Turksche
troepen en Arabieren. Na voldoende be
schieting van de vijandelijke stelling door
infanterie cn berggeschut, namen de
troepen de stelling met de bajonet. De
artillerie vervolgde den vijand op zijn
wanordelijke vlucht met haar vuur. De
aanval werd door artillerie, die bij het
fort Mesri was opgesteld, gesteund. Zij
bracht een vijandelijke velabatterij ten
Zuiden tot zwijgen. Ook steunden troe
pen uit Heuni door een oprukken tegen
de flank der vijanden den aanval. Na de
bezetting van de stelling bij Mesri be
gonnen infanterie en pioniers haar aan
stonds te versterken en het schootsveld
op te ruimen. De Italiaansche verliezen
bedroegen 8 dooden en 17 gewonden,
die van den vijand konden niet vastge
steld worden, maar moeten zeer aanzien
lijk zijn
Zaterdag echter hebben de Turken
weer een aanval op het fort gedaan, waar
bij zij doordrongen tot de versperringen
van prikkeldraad, doch toen moesten te-
rugkeeren door het aanhoudend snelvuur
der Italianen.
Intusschen waren achter de rijen der
aanvallende Turken door andere Turk
sche troepen loopgraven aangelegd, zoo
dat dezen zich daarin later, toen de Ita
lianen een tegenaanval deden, konden
staande houden.
Ook bleek dat de Turken nog geen
gebrek aan ammunitie kunnen hebben,
daar zij nog absoluut niet zuinig met hun
patronenvoorraad omgaan.
Dat gebrek is namelij.c gemeld en wel
uit Turksche bron. Als hiermede maar
geen poging bedoeld wordt om de Ita
lianen wat roekeloozer te doen worden
om ze zoo gemakkelijker ten val te bren
gen. Over de reden dezer kwestie der
beschieting van Sjeich Saïd
licht een telegram uit Massowah ons in
luidend als volgt
„Uit zekere bron was in de laatste da
gen bericht ontvangen, dat zich een aan
merkelijke Turksche troepenmacht bij
Sjeich Said verzamelde, om een aanval
te beproeven tegen de Italiaansche kust
van Afrika van Assab tot Raheita, of, in
dien beide olaatsen versier kt mochten
zijn, tegen Bocmeira of Beiloel. Inder-*
daad lagen tal van vaartuigen bij SjeicK
Said, om voor het vèrvoer van troepen}
over de straat van Bab el Mandeb te
dienen, bovendien waren in JVlokka en
Hodeida andere Turksche troepen ben
•merkt. In het geheel waren het 5000 man
met verscheidene stukken berggeschut;
3000 man hiervan waren bij Sjech Said
verzameld, welke heuvels ook bezet wa
ren met eenige kanonnen van groot kah
liber. Om aan deze bedreiging een ein
de te maken werd besloten tot een onf-
derneming van de Italiaansche schepeni
tegen dc Arabische kust. Z'ij werd van!
22 tot 25 November met het oog op de
koning en de koningin van Engeland, dié
zich toen op hun reis naar Indië in de
Roode Zee bevonden, uitgesteld. In
tusschen ontvingen de Italianen bericht!
dat de gouverneur van Tais te Konstan-
tinopel lastgevingen gevraagd en van
daar bevel ontvangen had, om zich tot
handelend optreden gereed te houden. Al
les deed vermoeden dat de Turken na
afloop van de Mohammedaansche feesten
een aanval op de Italiaansche kuststrook-
zouden doen. Dien aanval moesten cle
Italiaansche schepen voorkomen."
Nog steeds hooren we niets van een;
aanval op de Dardanellen
ofschoon de Italiaansche regeering ua
geruchten toegeeft noch tegenspreekt.
De Porie heeft inmiddels' besloten, seint
men aan het Berl. Tageblatt, aan de mo
gendheden, die het Londensche verdrag
van 1S7I gete-ekend hebben, in een no
ta mede te dcelen, dat Turkije met het!
oog op de voortdurende vijandelijkhe
den van Italiaansche zijde aan de kus
ten van de Roode Zee, die Italië oK
zou kunnen uitbreidien tot de wateren
van Turkije zelf, niet af mag zien van een
afdoende verdediging van de Dardanel
len en zich gedwongen ziet de zee-eng
ten af te sluiten. Sedert g'sieren i- meni
daa,r reeds mee bezig. Wat gisteren nog
slechts een gerucht was, is vandaag in
derdaad besloten. Eenige oude schepen
zijn reeds uit den rommelkamer in den
Gouden Hoorn naar de haven buiten dei
brug verhaald en gaan verder naar dö
Dardanellen. Daaronder zijn kasten die
zelfs als oucl ijzer te slecht waren. Da
machines en alles wat eenige waarde aan
metaal had, zijn er reeds lang geleden
uitgehaald. Het is een ironie van het
toeval, dat Turkije nu juist met die ver
roeste oorlogsschepen het land verde
digt. Men zal de schepten laten zinken
en er dan mijnen aan vastleggen. Daar
door hoopt men ook op dc diepste plaat
sen in de Dardanellen waar anders hedi
leggen van mijnen onmogelijk zou zijn,
het vaarwater af te sluiten.
Gelijk reeds in vroegere oorlogsge-
vallen heeft ook nu het Duitsche Cen
traal Comité van het
Roode Kruis
zoowel de Italiaansche als de Turksche
regeering zijn hulp aangeboden.
De Italiaansche regeering we-: dei
hulp, onder dankbetuiging voor het aan
bod, af, daar de offervaardigheid van
het Italiaansche volk volkomen in staat
was om in de behoefte van geneeskun
dige hulp op het slagveld te voorzien.
De Turksche regeering nam 't DuiN
sche aanbod echter met groate dankbaar-*
hcid aan. Dientengevolge zullen expe
dities van het Duitsche Roode Kruis naar
het Turksche leger op het oorlogsterrein)
vertrekken.
Van den opstand in China
is natuurlijk nu het groote nieuws de vali
van Nangking. Door dit wapenfeit zul
len de revolutionairen veel terugwinnen!
van het prestige, dat door de vermeeste
ring van Hanjang door de regeerings-
troepen en ook door de voorwaardelijke
overgaaf van Woctsjang was te loor ge
gaan. 1
Er is nog niet veel bekend over (de
gevechten, die tot den val van de ouuö
keizerstad hebben geleid, maar het l'gt
voor de hand te veronderstellen, dat er
geweldig gemoord zal zijn, want de op
standelingen hadden een rekening te ver
effenen met generaal Tsjang; e» deze en
zijn manschappen hebben zich tot het
uiterste verdedigd.
Een telegram van den 30en November
uit Nanking (via ISjanghai) meldde, dat
Tsjang dien meest verbitterden tegenstand
bood En dat spreekt: het ging om zijn
leven.
Intusschen meldt een telegram d.d»
3 December, dat de .Tartarcnstad binnen
de stadsmuren van Nanking cenhinderd