No. 614.
14
BUITENLAND.
BINNENLAND.
3e Jaargang.
3)e SeicLcite
Bureau OUDE SINGEL 34. LEIDEN.
lnterc. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIINT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post f 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Zaterdag
October
!91i.
^363
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels f 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met grati»
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit DRIE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
V 't !s om te gieren.
De Katholieke Kerk is onverdraag
zaam, nietwaar? Zij staat nooit toe, dat
men tittel of jota van Haar leer aanrandt
jWie dit doet, wordt uitgebannen. Foei,
,wat ligt de vrijheid daar aan ketenen!
Onze tegenstanders vinden dit natuur
lijk „mooi gezegd" en voegen er nog
gaarne de inquisitie en meer van die
groote woorden bij er heel niet aan
denkende, dat het eenvoudig recht en
plicht der R. K. Kerk is om te handelen
zooals zij doet, en dat ware vrijheid
ganschiets anders is dan bandeloosheid.
Niet evenwel om nader in te gaan op
deze zaak, roerden wij haar aan, doch
louter om in dit verband even te wijzen
op de navolging, welke de Roomsche
Kerk ten deze vindt.
Men herinnert zich het Duitsche geval-
Jatho. De predikant Jatho werd door
het „Spruchkollegium" bestraft wegens
onrechtzinnigheid in de leer. Hij moest
preeken naar het inzicht der hoogere
aritoriteiten, en anders....
Nu doet zich. weer zoo'n geval voor.
Het consistorie in Munster heeft tegen
dominee Ttaub, wegens beleediging van
het consistorie en de kerkelijke overheid,
een disciplinair onderzoek ingesteld. Bo
vendien zal ds. Traub zich, krachtens
artikel 19 van de wet op de dwaalleer,
voor liet Spruchkollegium te verantwoor
den hebben wegens uitingen in zijn bro
chure „Staatschristentum und Volks-
kirche" gedaan.
Het onderzoek van het consistorie
.wegens beleediging is ingesteld tenge
volge van een uiting van ds. Traub in
de „Christliche Freiheit" over een be
sluit van de provinciale synode te Soest,
.waarvan ds. Traub schreef: „Voor zoo
zielig hadden wij de provinciale synode
nog niet gehouden". De provinciale
synode had daarop ds. Traub ter bestraf
fing voorgedragen aan het consistorie.
En wat de vervolging wegens dwaal
leer aangaat, deze is ingesteld wegens
geloofsovertuigingen, uitgesproken niet in
de kerk of van den kansel, maar in een
brochure, waarin hij de middeieeuwsche
scholastiek van de protestantsche theo
logie in Duiischland bestrijdt.
Nietwaar, alvorens de heeren critiek
^uitoefenen op zeer verstandige besluiten
der Katholieke Kerk, moeten ze eerst
eens op zichzelf letten.
Nog weinig vooruitgang.
Zoodra de oorlog tusschen Italië en
Turkije was verklaard, hebben beide par
tijen zich gehaast, de vuurtorens op hun
kusten te dooven, ten einde deze te be
veiligen voor nachtelijke aanvallen en
tevens de scheepvaart van de tegenpartij
te hinderen.
Dit laatste argument begrijpen we:
de scheepvaart van de tegenpartij tel
hinderen." Maar dat andere motief: „be
veiliging voor nachtelijke aanvallen is
allertreurigst. Indien 't alleen de tegen
partij was, die de vuurtorens noodig had
oin veilig te varen, zou 't geheel liggen,
in de lijn der oorlogsmaatregelen, om
die lichten stuk te schieten. Maar neen;
honderden, soms duizenden menschen,
die totaal buiten het geschil staan, heb
ben die bakens noodig, om levensgevaar
te ontgaan. Mocht echter een ter oor
logvoerende partijen ter wille dezer on-
ipartijdigen haar lichten laten branden,
Wat een daad van doodgewone mensch-
jievendheid zou zijn, dan komt de an
dere partij en schiet ze stuk, al zouden
ier ook schepen door ver-gaan.
Wat zijn we toch nog weineg in hu
maniteit vooruit gegaan. jWe doen wel
net, of we heel veel beter zjjn dan de
vechtersbazen uit den goeden oudeh tijd
maar 't is niets dan lak' wat trouwens
ook heel deze roofoorlog bewijst.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Groot nieuws van het Italiaansche oor
logsveld groot nieuws, als het maar
Waar is. De „Fr. Ztg." publiceerde in
een buitengewone editie een telegram
pit Konstantinopel, waarin melding ge
maakt wordt van een groote
veldslag bij Tripolis
fljVoensdag zou het n.l. in de omstreken
dei stad Tripolis tot een hefligen strijd
gekomen zijn tusschen troepen, die een
hoogte bezet hadden en de Italianen. De
Italianen zouden 1600 man aan doodei
en gewonden verloren hebben.
De verliezen der Turken zouden in
verhouding even groot zijn. Dit bericht
is op het oog.eniblik natuurlijk niet nader
te controleeren. Het blijft voor de ver
antwoording van de „Frankf. Ztg." Ook
de avondeditie van de „Post" beweert
een telegram uit Konstantinopel te heb
ben ontvangen, waarin eveneens van
1600 dooden en gewonden bij de Italia
nen gesproken wordt.
Ook wordt melding gemaakt van een
treffen op zee, waarbij een Turksche ka
nonneerboot met 1600 man (alweer dat
mooie getal, wel wat veel overigens voor
een kanonneerboot) in de grond zou zijn
geboord.
intussclien gaat het leven in Tripo
lis weer zijn gewonen gang. De mos
keeën worden heropend en de priesters
wekken van de minarets de geloovigen
tot het gebed op. In het binnenland ech
ter zullen dö Italianen nog genoeg te
stellen krijgen, voordat de expeditie ten
einde is. Tot nog toe heeft hun het
grapje andertialf millioen lire gekost.
De toestand in Turkije
beschrijft de correspondent va,n de Daily
Telegraph te Konstantinopel als zeer
hachelijk. Men is er de regeeringloos-
heid en den burgeroorlog nabij. De Jong
Turken dreigen zelfs den Sultan af te
zetten en den troonopvolger Joez-zef-ed-
Din in zijn plaats tot sultan uit te roe
pen. De correspondent van de Times
meldt ook' aillerlei onrustbarende din
gen o.a. dat er op geheimzinnige wijze
vuurwapens worden uitgedeeld. De strijd
tusschen Jong- en Oud-Turken dreigt te
ontaarden in een gewagende bofsimlg.
De gematigde liberale volkspartij, een
20 Grieksche afgevaardigden uit heit
Turksche parlement eft evenvöle onaf
hankelijke leden, onder wie Bulgaren
Serviërs, en Armeniërs, hebben besloten
een nieuwe partij te vormen, waarvan Is
mail Hakki-pasja voorzitter zal zijn. De
nieuwe partij zou op den steun van 80
tot 100 afgevaardigden in het parlement
kunnen rekenen. Het is onzeker, welke
houding de rebellen va^i liet Jong Turk
sche comité en de Arabische afgevaar
digden aan zullen nemen. Indien zij zich
bij de nieuwe partij aansluiten, lijkt de
nederlaag der Joug-Turkën in het parle
ment onvermijdelijk.
Geen wonder dat men zich niet druk
maakt met tegenweer tegen Italië
In China
wordt de toestand steeds donkerder. Ook
de regeering beschouwt de revolutionai
re beweging als zeer ernstig, zoo zelfs
dat men overweegt om, bij verdere uit
breiding der beweging den staat van be
leg af te kondigen te Peking. Reeds zijn
er de wachten in de keizersstad ver
sterkt.
Uit Woehoe (in de provincie Ngan-
hoei en evenals Woetsjang en Hankou
aan de Jang-tse gelegen, doch meer
stroomafwaarts) wordt eveneens van on
lusten gemeld.
Tsjangtsja (prov. Hoe-nan) is door de
opstandelingen omsingeld.
Tsjang, een plaats op 160 K.M. bo
ven Hankou gelegen, is door de opstan
delingen genomen, eveneens Jotsjoufoe
ten zuiden van Jangtse gelegen.
Aan het hoofd van de voor loop ige be
weging te Woetsjang staat de revolutio
nair en voormalige officier Hoeang-tsingl
De oproerlingen gedragen zich overi
gens welgezind tegenover de vreemde
lingen. De afsluiting van de nederzettinr
gen der vreemdelingen te Hankou door
een korps vrijwilligers en mariniers on
der bevel van den Japanschen admiraal
is gewaarborgd.
Meldde gister ons een telegram over
een nederlaag der
Spanjaarden in Marokko
bij Seloean, de regeering logenstraft, na
drukkelijk dit bericht, alsook een ander
meldende dat de Spanjaarden in 't ge
vecht aan de Kerk, verscheidene honder
den manschappen verloren. Zij zal 'n ver
slag van >t gebeurde openbaar maken,
waarin wordt vastgesteld dat de geza-
menlijke verliezen der Spanajarden nog
geen 250 man bedragen hadden. Volgens
'n bericht uit Melilla heeft echter den 10
October te middernacht een nieuwe! aan
val van de Marokkanen op het Spaansdie
legerkamp aian de Kert plaats gevonden.
De Spanjaarden openden terstond het
vuur uit hun kanonnen ed machinegewja-
ren. Bijna alle tenten van het legerkamp
aan den oever werden door vijandelijke
kogels doorboord. Er verluidt, dat de
Marokkaansche harka, na groote verster
king gekregen te hebben, zich gereed
heeft gemaakt tot een nieuwen aanval.
Een ander bericht meldt echter dat de
vijand met achterlating van 30 dooden
werd terug geslagen. Wat de
Marokko-onderhandelingen
aangaat, is men liet nu omtrent Marok
ko vrijwel eens geworden en hoewel de
tekst van het verhandelde geheim ge
houden wordt, weten de bladen er het
volgende over mede te deelen de over
eenkomst strekt om frankrijk vrij te la
ten zijn protectoraat over Marokko af te
kondigen, wanneer de mogendheden die
de Acte van Algeciras onderteekend heb
ben met de nieuwe Franscli Duitsch over
eenkomst hun instemming betuigd zul
len hebben. Die instemming zal zoowel
door Duitschland als door Frankrijk ge
vraagd worden. De overeenkomst geeft
aan op welke wijze Frankrijk het pro
tectoraat toe zal kunnen passen. De
voorstanders der overeenkomst zijn over
tuigd dat, van politiek standpunt be
schouwd, Frankrijk geen nieuwe moei
lijkheden zal ontmoeten, die zijn samen
werking met den Sultan belemmeren,,
wiens gids en politieke raadsman het
zal zijn, terwijl het tevens op zich neemt
orde en veiligheid in het Sjerifijnsëhe
rijk te handhaven.
Frankrijk zou voortaan de eenige tus-
schenpersoon zijn tusschen den sultan en
vreemde mogendheden.
De laafste dagen van de onderhande
lingen tusschen Cambon en van Kider-
len zijn besteed geweest aan het wegne
men der bezwaren, die er nog ten opzich
te van het vraagstuk van de consulaire
rechtspraak en de beschermelingen be
stonden. Ook daaromtrent is men het
eens geworden.
Tegenover het gedeelte der Fransch-
Duitsche overeenkomst, dat aan Frank
rijk dus een protectoraat over Marokko
mogelijk moet maken, staat zooals men
weet dat, hetwelk afstand van gebied
in Fransch Kongo betreft, waarover Cam
bon en von Kiderlen het laatst in
JuliAugustus gesproken hebben. Over
dit gedèelte der overeenkomst zijn de
onderhandelingen thans "hervat. Hoe lang
deze nu weer duren zullen, is moeilijk te
voorspellen, omdat de beide regeeringen
een strikt stilzwijgen wenschen te bewa
ren. Enkele bladen beweren, dat binnen
enkele weken de onderhandelingen ge
heel afgeloopen zijn, tenzij wat geen
zins te verwachten is deze, om welke
reden dan ook, geheel afgebroken zou
den worden. Zoo verwacht de Echo de
Paris, de onderteekening der Fransch-
Duitsche overeenkomst vóór 25 dezer,
zoodat de Kamers van 7 November af,
op zijn laatst 14 November, bijeen zou
den kunnen komen.
GEMENGD.
De Turksche bladen melden, dat
de consuls der Kreta beschermende mo
gendheden te Kanea de opdracht heb
ben ontvangen om tegen de opening van
de Kretenser Kamer in naam van den
Koning van Griekenland te protesteeren.
Naar de avondeditie van de Lok. Anz.
mededeelt, is het vroegere jacht van den
Duitschen Keizer, de „Meteor", dat nu
den naam „Nordstern" draagt, en dat
26 September van Gibraltar naar Kiel
vertrokken was, vermist. De „Nordstern"
had 24 man aan boord.
Uit Mexico wordt volgens de „Press-
Centrale" gemeld, dat een verschrikke
lijke aardbeving die steden San José,
Guauqmas, Empalmo en Ortiz in Mexi-
kaansch Californië heeft verwoest. Toen
de aardbeving voorbij was, stortte zich
een reeusachtige vloedgolf over d/e ge
teisterde steden en haalde de vluchtende
inwoners in, voor zij het gebergte had
den kunnen bereiken. Volgens de tot nu
toe ingekomen berichten zijn meer dan
500 menschen omgekomen.
In verband met de staking in de
fabriek van spoorwegwagens te Swansea
werden de fabrieksgebouwen Donderdag
avond door een volksmenigte aangeval
len en gedeeltelijk vernield. De politie
stond machteloos.
Koninklijke Besluiten.
Bij Kon. besluit is benoemd tot school
opziener in het arrondissement .Gennep
G. Goossens te Pirschot;
is E. Zuidema, boekhouder bij de
Staatsmijnen in Limburg, tijdelijk be
noemd tot administrateur bij de artillerie
inrichtingen
is de schout-bij-nacht F. C. E. L. Kos
ter, directeur en commandant der Marine
te Willemsoordbevorderd tot vice-
admiraal;
is eervol ontslag verleend aan de ka
piteins ter zee E. de Haan en J. F. B.
van Dijk, en aan den kapitein-luitenant
ter zee C. A. Fock, onder toekenning van
f2775 pensioen voor den kapitein E. de
Haan, f2700 voor den kapitein J. F. B.
van Dijk en f2364 voor den kapitein
luitenant C. A. Fock;
zijn bevorderdtot kapitein ter zee de
kapitein-luitenants ter zee N. J. v. d.
Worm en M. H. E. Sachse; tot kapitein-
luit. ter zee de luitenants ter zee le kl.
L. P. W. v. d. Wal, R. F. v. Brakel
Schimmel en J. O. Kolkmeijer, en tot
luitenant ter zee le kl. de luitenants ter
zee 2e kl. W. C. A. Vink, E. M. Wiss-
man en F. J. Witteveen;
is aan den kapitein-luitenant ter zee
A. J. Gooszen, inspecteur van het loods
wezen, de betonning, bebakening en ver
lichting in het 2e district te Haarlingen,
verleend de titulaire rang van kapitein
ter zee
is bevorderd tot officier in de orde
van Oranjc-Nassau dr. J. L. Nommen-
sen, ephorus van het Rijnsche Zendings
genootschap in de Bataklandenop
Sumatra.
De duurte.
De heer K. Baas Gz., gemeenteraadslid
te Zaandam, heeft bij den gemeenteraad
het voorstel ingediend, met het oog op
de dure tijden, aan alle gehuwde ambte
naren en werklieden der gemeente Zaan
dam, die f700 'sjaars of minder ver
dienen, in de maand November een toe
lage van f20 te geven.
In de gisteren te Utrecht gehouden
raadszitting richtte de heer O. deWeerd
tot B. en W. de vraag wat hun bedoe
ling was met hun onderzoek naar de
prijsstijging der levensmiddelen en ofB.
W. als deze prijsstijging gebleken was,
voorstellen zouden doen om daarin tege
moet te komen.
De voorzitter verklaarde, dat B. en
W. niets konden toezeggen of doen, al
vorens zij de noodige gegevens ter be
schikking hadden. Uit dien hoofde was
allereerst een onderzoek noodzakelijk.
In verband met de stijging der prij
zen van de noodzakelijkste levensmid
delen, heeft de directie der Petroleum-
Maatschappij „De Automaat" besloten,
om aan het einde dezer week, aan alle
petroleumventers in geheel Nederland, 'n
extra weekloon uit te keeren.
Verbod rijstuitvoer.
De „Tel." verneemt, dat de gevolgen
van het tijdelijk verbod van rijstuitvoer
uit Indië, door den gouverneur-generaal
in verband met de schaarschte uitge
vaardigd, voor den rijsthandel hier te
lande van weinig beteekenis zijn. De
meeste contracten toch zijn reeds afge
sloten en behalve een kleine verhooging
van de rijstprijzen, die reeds heeft plaats
gehad, wordt naar men ons van be
trouwbare zijde mededeelt, in de toe
komst voorloopig geen prijs-stijging ver
wacht.
De A. S. Opiumconferentie.
Naar het „Dbld." verneemt, zal Neder
land op de a.s. Opiumconferentie, in
.December te 's Gravenhage te houden,
zich laten vertegenwoordigen door baron
J. E. N. Schimmelpenninck van der Oye
van Hoevaleken, voorzitter der Eerste
Kamer, als voorzitter, dr. J. G. Scheurer,
lid der Tweede Kamer, mr. C. Th. van
Deventer, lid der Eerste Kamer, A. A.
de Jongh, oud-hoofdinspecteur der opium
regie in Nederl.-Indië, G. van Wettum,
inspecteur der opium-regie, thans met ver
lof hier te lande, terwijl als secretaris
generaal zal fungeeren mr. dr. J. A. A. H.
de Beaufort, commies aan liet Dep. van
Buitenlandsche Zaken.
Oorspronkelijk was in deze commissie
ook een plaats gegeven aan den heer
Colijn, die echter, tengevolge van zijne
benoeming tot minister van oorlog, ver
vangen werd door dr. Scheurer.
Pensioenregeling H. IJ. S. M.
Door den Bond van Orde is aan de
directie der H. IJ. S. M. het verzoek
gericht, om voor het personeel, dat bij
de staking in 1903 werd ontslagen, doch
weder in dienst genomen, de jaren vóór
1903 bij de berekening van het pensioen
te doen medetellen. Tevens deelde de
Bond van Orde mede, dat gaarne ge
zien werd, dat al de dienstjaren bij pen-
sionneering medetellen voor hen, die om
andere redenen tijdelijk uit den dienst
der H. IJ. S. M. traden, zooals b.v. het
personeel, dat in dienst geweest is bij de
Zuid-Afrikaansche Spoorwegmaatschappij
Door de directie is geantwoord, dat in
de nieuwe pensioenregeling met deze
wenschen rekening zal worden gehouden.
Volgens bedoelde regeling zal het pen
sioen worden berekend over alle jaren,
welke iemand in den dienst der maat
schappij is werkzaam geweest, waaruit
volgt, dat ook voor de door den Bond van
Orde bedoelde personen de jaren vóór
1903 bij de berekening van hun pensioen
medetellen.
Het Paleis-Raadhuisvraagstuk.
Naar de „Tel." uit betrouwbare bron
verneemt, is van de zijde van het Ko
ninklijk Huis aan de landsregeering te
kennen gegeven, dat H. M. de Koningin
hoogst ongaarne liet Paleis op den Dam
aan zijn tegenwoordige bestemming zou
zien onttrokken. H. M. zou er prijs op
stellen, het ook als Paleis aan histori
sche momenten zoo rijke monumentale
bouwwerk uitsluitend Koninklijk verblijf
te doen blijven.
Haarlemsche Katholiekendag.
Evenals voor den Katholiekendag to
Breda, is thans ook voor den Katholie
kendag te Amsterdam door het Centraal
Bureau van de K. S. A. een vlugschrift
uitgegeven.
In dit Vlugschrift wordt eerst uiteen
gezet, welk is het nut der Katholieken
dagen zij maken ons bewust van onze
kracht, zij bevorderen de eendracht,
zij bevorderen het vereerpgingsleven,
zij verhoogen het Katholieke bewustzijn.
Vervolgens wordt een overzicht gege
ven van de reeds in het Bisdom Haar
lem gehouden Katholiekendagen, en op
gesomd wat als gevolg van die vergade-*'
ringen is tot stand gekomen. I
Het Vlugschrift eindigt inet een op
roep, om op Maandag 23 October a.s.
den Katholiekendag te Amsterdam te
gaan bezoeken.
Laten de Plaatselijke Comité's van de
K. S. A. en de verschillende warme voor
standers voor den Katholiekendag dit!
Vlugschrift in de komende week ruim
verspreiden.
Niet voor plaatsing geschikt.
Een lid der Nederlandsch Hervorm
de Kerk, verpleegd geweest in het R.K.
Ziekenhuis, in het Westeinde, Den Haag
bood achtereenvolgens aan een tweetal
liberale bladen een stukje ter plaatsing
aan, waarin hij zijn dankbaarheid uit
sprak voor de liefde en opoffering, waar
mee men hem daar had omringd, en aan
deze betuiging een korte beschouwing
vastknoopte.
Deze beschouwing.was blijkbaar oor
zaak, dat de bedoelde liberale bladert
het stukje niet voor plaatsing geschikt!
achtten.
Wij laten hef hier in hoofdzaak vol
gen:
Hoe is het mogelijk', dat er haat be
staat voor zwakke wezens, die vader en
moeder vrijwillig verlaten, om zich ge
heel hun leven aan den zieke te offe
ren. Begrijpt men dan het gewicht niet
van de drievoudige belofte, welke deze
menschen bij de jntrede in het klooster
doen
1. Van nooit of nimmer te zullen hu
wen, om zich des te beter aan een an
der te kunnen geven.
2. Van volmaakte armoede, zoodat zij
niets bezitten, zielfs niet de klleeren die
zij dragenen niet alleen geen geld,
waar zelfs geen klein geschenk van u
fnogen aannemen.
3. Van stipte gehoorzaamheid, zoodat
de meest plotselinge of vreemde beve
len van oversten met volmaakte tevre
denheid worden uitgevoerd.
En dat alles vrijwillig. Terwijl een
wereld van genoegens en rijkdom dik
wijls voor haar openstond. Daarvoor
moet men diep ontzag hebben.
Men lacht....
Maar i k zie geen lafheid in de erken
ning van het goede bij het werk van
mijn tegenstander. En hier is het goede
hier is de liefde, ja, hier is de op-*
offering bij uitnemendheid, die men ner
gens anders aantreft. En als wij dan ziet
dat zulke menschen met blijdschap en
tevredenheid zichzelven tot zulke dingen
leenen, en dat geen ander ideaal haar
daartoe drijft dan anderen te helpen*