S)e fozi^belve Qowtmxk
9
BUITENLAND.
BINNENLAND.
Uit Stad en Omgeving.
2e Jaargang,
N<\ 58*
Bureau OUDE SINGEL 54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
DIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
en het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
f 1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 1.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 2'/, cent, met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent.
Zaterdag
September
1911.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 1—5 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 15 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Qroote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geen handels-advertentiën) 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangebodeu
betrekkingen 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit TWEE
BLADEN en een GEÏLLUS
TREERD ZONDAGSBLAD.
V Ten doode opgeschreven.
Er is een vooroordeel ten doode op
geschreven.
Het vooroordeel n.l. als zou een man
van rechts niet onpartijdig de onder
wijswet kunnen uitvoeren.
Dat bedoeld vooroordeel een taai le
ven heeft blijkt uit den strijd, welke in
zoogenaamd vrijzinnige kringen gevoerd
is over de vraag, of mr. de Vries wel
zou kunnen of mogen worden gehand
haafd als wethouder van onderwijs te
'Amsterdam.
Over deze vraag is heel wat geschreevn
en gewreven, terwijl zij bij de Raadsver
kiezingen in de hoofdstad aanleiding is
geweest tot een heftige campagne tegen
den heer De Vries.
Bij die campagne moest echter de aan
valler van den wethouder het onder
spit delven. En zoo overtuigend was
zijn ongelijk gebleken, dat de meerder
heid der Amsterdamsche vroedschap het
mi et heeft aangedurfd, mr. de Vri.es niet
sals wethouder te herkiezen.
Dit bewijst reeds, hoezeer bovenaan-
geduid vooroordeel in kracht is ajgeno-
'men dank zij de onpartijdige wjjze±
Waarop de veel gesmade wethouder zijn
plicht ook jegens de openbare school
ie eft betracht.
Velen zijn hiervan overtuigd, getui
ge de gelukwenschen, den lieer de Vries
bij zijn herbenoeming als wethouder ook
uit de kringen van het openbaar onder
wijs gebracht.
Het zoover te hebben gebracht pleit
reeds zeer voor zijn beleid. Maar nu hij
herbenoemd is zal het vooroordeel wel
heelemaal verdwijnen, want natuurlijk
zal mr. de Vries op1 den ingeslagen goe
den weg voortgaan. En zoo heeft deze
man van rechts dan een overwinning
bevochten, welke van groote b'eteekenis
is voor heel de coalitie.
Ziende-blind.zij'nde palstaanders zullen
*wel blijven insinueeren, dat onpartijdig
besturen alleen bij zoogenaamd vrijzinni
gen te vinden is, maar wie van dezen
werkelijk vrij .van zin is zal door het
lofwaardig optreden van den Amster-
damschen wethouder van onderwijs over
tuigd zijn van het tegendeel.
En mr. de Vries is ten deze heusch
geen eenling onder ons.
ALGEMEEN OVERZICHT.
'Gisteren kwam het bemoedigend be
richt uit Berlijn dat Duitschland en Frank
rijk over Marokko op alle punten
tot overeenstemming gekomen
waren, in beginsel natuurlijk. Nu zou dit
heuglijke bericht een ommekeer in veler
angstvol gemoed kunnen brengen als het
wiet op den voet gevolgd was door een
bericht van het officieuse Havas-agent,
schap ie Parijs volgens hetwelk men daar
■den indruk heeft, dat er nog een-vrij aan-,
zienlijk verschil tusschen de Fransche en
de Duitsche opvatting bestaat. Er zal pas
reden zijn, om zich te verheugen over een
goeden afloop, indien uit beide hoofdste
den gemeld wordt, dat men tot overeen
stemming gekomen is.
Het moeilijke punt in de onderhande
lingen is op het oogenblik de kwestie der
©economische waarborgen, die Duitsch
land verlangt.
„Dat is blijkbaar, zegt de „Journal",
voor het oogenblik de steen des aan
stoots. Men moet in de eerste plaats re
kening houden met de Fransche belan
gen, die geenszins verwaarloosd kunnen
worden. Wij kunnen niet naar Marokko
gaan als eenvoudige bestuurders voor re
kening van den Duitschen handel. En
dan nog zijn er andere factoren, de belan
gen en rechten van de mogendheden, die
gebonden zijn aan het beginsel van de
open deur door de akte van Algeciras
;en dooi: bijzondere verdragen. Het Fran
sche ontwerp tracht zoo billijk mogelijk
al deze elementen met elkaar te verzoe-
inen. Men wacht met levendige belangstel
ling af wat Duitschland vraagt."
In de „Temps" luidt het:
Men begint zich met een gemengd ge
voel, van aarzeling en onrust af te vragen,
jvelke de economische waarborgen zijn
jwelke Qyitschlaiid ei.sc.ht, On,der ,de uit
drukking „economische waarborgen" vep-
staat men gewoonlijk, dat volkomen ge
lijkheid verzekerd wordt aan het commer-
cieelc streven der verschillende naties. Op
dit punt kunnen alle waarborgen gege
ven worden en dit zou geen enkele moei
lijkheid opleveren, maar er is, volgens de
jongste berichten, reden te gelooven, dat
Duitschland iets anders en wel meer
vraagt. Duitschland gebruikt het woord
„waarborgen", maar het woord „voordee-
len" zou misschien juister zijn. Het schijnt
dat Duitschland geen gelijkheid, maar een
bijzondere begunstiging, geen stelsel van
mededinging, inaar van bevoorrechting
wil; o.a. een samengaan van Frankrijk
en Duitschland ten aanzien van de in
Marokko te scheppen' werken, maar, be
toogt de Temps, \yanneer Duitschland
ruime compensaties in den Kongo van
ons moet krijgen, is het ontoelaatbaar,
dat hei ook nog in Marokko een recht
op een bevoorrechte economische positie
wil doen gelden. Duitschland heeft recht
op gelijkheid, maar op niets meer, dat
zegt liet gezond verstand en de billijkheid.
Indien wij aan Duitschland op economisch
gebied in Marokko moesten betalen het
geen het ons op politiek gebied in Ma
rokko toestaat, dan is er geen reden meer
over den Kongo te spreken. Het is een
universeel erkend axioma, dat „donner
et retenir ne vaut", het is eenvoudige
waarheid, dat niemand tweemaal voor de
zelfde koopwaar behoeft te betalen. Men
kan niet genoeg nadruk leggen op dit
punt, want indien dit punt niet opgehel
derd werd, zou een mislukken der onder
handeling waarschijnlijk worden Onder
zulke voorwaarden toch zou een accoord
voor Frankrijk onaannemelijk zijn. De
Temps eindigt: Wij bieden het gemeene
recht met alle waarborgen, die men ver
langen wil. Wij kunnen niet meer bieden.
Naar het Berliner Tageblatt verneemt,
volgt het antwoord van Duitschland den,
tekst van de Fransche voorstellen en doet
de regeering op verschillende punten te
genvoorstellen, die het standpunt van
Duitschland meer recht doen wedervaren
en die men in Parijs bij eenigszins goeden
wil in overweging zou kunnen nemen.
Men zou echter dwalen als men aannam,
dat de Duitsche regeering den wensch
had uitgesproken hei antwoord van
Frankrijk voor een bepaalden dag te ont
vangen. Een dergelijke wensch bestaat
niet. Veeleer ziet incn hier rustig het ant
woord van Frankrijk tegemoet, zonder
hiervoor een termijn op het oog te heb
ben.
Deze uiterlijke kalme onbezorgdheid en
optimisme vindt men in verschillende Duit
sche, vooral handelsbladen, waarin wel
de wensch de vader der gedachte zal zijn
Daartegenover staan vele andere bladen,
die een geheel anderen toon aanslaan, zoo
dat men niet weet, wat van den toestand
te denken.
Kreta
doet ook weer eens van zich spreken.
Tegen den 14en is de nationale vergade
ring bijeengeroepen om haar werkzaam
heden te hervatten.
Men acht het zoo goed als zeker, dat
de nationale vergadering kort daarna zal
worden ontbonden.
De oppositie moet vast besloten zijn,
op energieke wijze stelling te nemen te
gen elke eventueele poging, om den stand
der Kretenzer kwestie terug te brengen
tot den toestand, zooals deze drie jaren
geleden bestond; met beslistheid actie te
voeren voor het behoud van den thans
aan beide zijden bestaanden toestand en
elk ander voorstel van de beschermende
mogendheden te bestrijden.
Volgens consulaire berichten zou de op
positie zelfs besloten zijn de ontbinding
van de huidige nationale vergadering des
noods met geweld door te drijven, en
eventueel een nationale vergadering dei-
oppositie bijeen te roepen.
GEMENGD.
Er is sprake van dat de bezoek-
lustige Peter van Servië, na zijne opr
wachting aan het hof te Weenen gemaakt
te hebben, ook te Berlijn een bezoek zal
brengen. Volgens den Weenschen cor
respondent van het „Berliner Tageblatt",
wordt op het oogenblik tusschen Ber
lijn en Belgrado over de zaak onderhan
deld.
Een officieuse nota onfkent, dat
ter door Italië bij de andere Mogendhe
den stappen zouclen gedaan zijn betref
fende Tripoli.
Daar de berichten over den inval
in het ^oprden uitblijven i.$ fliyi te Lis
sabon gerustgesteld, doch de regeering
vreest de kruisende koningsgezinde sche
pen. De kruisers op de Taag zijn in al
lerijl gevechtsklaar gemaakt. Het bleek
dat van de Almirante Reis machinedeelen
ontbreken. De havenwerkers hebben het
werk niet hervat. Te Lissabon heerscht
gebrek aan meel en levensmiddelen.
Uit'Spanje komende treinen bren
gen te Perpignan gezinnen aan, die
vluchten voor de hevige epidemie van
een cholera-achtige ingewandsaandoe
ning, welke in noordelijk Spanje en in
het bijzonder te Barcelona heerscht.
In Königsberg heeft tengevolge
van alarmeerende geruchten de Gemeen
telijke Spaarbank gisteren meer dan
200,000 mark moeten terugbetalen. De
stormloop houdt aan. Iets dergelijks)
heeft'tengevolge van een bericht in een
volkskrant in Radeburg plaats gehad.
Een in reparatie zijnd schouwburg
gebouw stortte gistermiddag te Nisza
inveertig werklieden werden onder het
puin bedolven. Militaire troepen en.
brandweerlieden zijn bezig met hef red
dingswerk. Verschillende dooden en ge
kwetsten zijn reeds onder de puinhoopen
weggehaald.
Koninklijke besluiten.
Bij kon. besluit zijn benoemd tot ont
vanger der registratie en domeinen te
Raalte J. W. Roem tot ontvanger te
Beetsterzwaag C. C. Sterktot ontvan
ger te Lemmer, P. Roelfsema, thans al
len surnumerair
is aan den"assistent-drukker bij de To
pografische inrichting J. C. W. Hart-
nach, eervol ontslag verleend
is M. J. L. baron Taets van Ameron-
gen benoemd tot burgemeester van Rens-
woude
is aan J. F. D. Bruinsma eervol ontslag-
verleend als schoolopziener in het ar
rondissement Nijmegen
is benoemd tot lid van het college
van curatoren van het Kon. Ned. Meteo
rologisch instituut de schout-bij-nacht G.
F. Tydeman directeur en commandant
der marine te Amsterdam;
is bevorderd tot luit. ter £ee 2e kl.
de adelborst le kl. J. J. Zomer.
De Sociale Week.
Donderdagmorgen hield de Z.Eerw.
heer F. X. W. Bult eene inleiding over
„De staat en de godsdienst" (Zondags
rust.) Spr.'s rede was een krachtig plei
dooi voor rust op den Zondag.
zes dagen werken moet er een dag
komen van rust. God heeft dit ingesteld,
en aan God's wet is niet te tornen.
Een van de meest schrijnende wonden,
der hedendaagsche maatschappij, noemt
spr. dat de arbeider nog een deel van
Zondagsrust moet inboeten, dat zes da
gen werken vaak nog niet voldoende zijn
om hem een behoorlijk bestaan te verze
keren. Dat hedendaagsche zwoegen om
toch maar vooruit te komen, kan slechts
een teeken zijn van innerlijke ziekte, en
leidt tot ondergang. De vader is dikwijls
niet meer dan de kostwinner, die het
brood der zijnen verdient, en vergeet dat
andere brood, dat voedsel van een ge
lukkig eeuwig leven. De zorgen voor het
aardsche stoffelijk goed, ketenen den
mensch aan deze stoffige aarde.
De menschelijke geest moet gaan bo
ven het geroezemoes en het hijgen der
machines; als de adelaar moet hij door
dringen tot in hooger sfeeren, ver boven
de woelige, stoffelijke en bestofte wereld.
De Zondagsrust is een kostelijke gave,
den mensch geschonken; ook niet-Chris-
tenen danken den godsdienst dit geschenk
Zondagsrust is de machtige zuil van het
familieleven, de granietrots, waarop het
huisgezin is gebouwd, dat op zijn beurt
weer is de hechte grondslag der maat
schappij .De Staat draagt den eereplicht
niet alleen als pleitbezorger maar ook als
weldoener der menschheid op te treden
en als zoodanig moet hij zorgen ook
voor de hoogere, geestelijke belangen. De
groote Leo verwijst den mensch naar het
dreunend Sinaï, waar de stem Gods weer
klonk: Weest gedachtig, dat gij den Sab-
bathdag heiligt. We hebben een eere
schuld te betalen aan God. De Zondag is
daartoe voornamelijk de uitverkoren dag.
Willen we de voltooiing zijn van het oude,
Isarëlietische volk, zoo moeten we den
Zondag hoog houden .God nam de ge
heimzinnige rust, nadat LHij de wereld
hóid geschapen 1
In 1900 waren 100.000 menschen bij het
verkeerswezen, 50.000 bij de voedings -en
genotmiddelen, die geen Zondagsrust ken
den. Spr. wijst op de brouwerijen, carton-
nagefabrieken, winkels, barbiers, en nog
zooveel andere bedrijven, waar geen 'Zon
dagsrust is te vinden. Wijst nog op de
drankgelegenheden waar de mensch om
aan eigen genot te voldoen, anderen tot
slaaf maakt. De Zondagsrust moet niet
een dag zijn van luiheid of geldverkwis-
ting of zondendag, maar van Zondagshei
liging. Laten we dan, zegt spr., den Zon
dag geven wat hem toekomt, de plaats
toekennen, waarop hij aanspraak mag ma
ken. Laat het voor ons zijn een dag van
rust en Zondagsheiliging.
Des middags werd geen vergadering
gehouden, 's Avonds trad mr. P. J. M.
Aalberse op met het onderwerp: „Staat
en Arbeidsduur."
Spr. stelde -de vraag: Welk is de plicht
van den Staat ter regeling van den ar
beidsduur van volwassen mannen? Voor
spr. de vraag beantwoordt, dienen we op
de hoogte te zijn van enkele karaktertrek
ken. De duur van den menschelijken ar
beid wordt op tweeërlei wijze beperkt:
stoffelijke en zedelijke beperking van den
arbeidsduur. Op de vraag, of de Staat
moet komen met een generale of wel een
speciale regeling, valt een helder licht,
als men bedenkt, dat de menschelijke ar
beid onderhevig is aan een zedelijke en
een stoffelijke beperking van den arbeids
duur. Nu wil men gaarne alle argumenten
ontleenen aan de stoffelijke beperking en
vergeet men de zedelijke beperking. Spr.
is overtuigd dat de twist hierover ontstaan
minder scherp, ja wellicht in het geheel
niet zou hebben bestaan, ware het, dat
men hier mede rekening had gehouden.
Spr. zet uiteen, dat de stoffelijke grens
niet gelijk valt met de zedelijke. De ze
delijke grens geldt voor alle arbeiders in
alle bedrijven kan dus generaal gere
geld worden terwijl de stoffelijke grens
slechts voor de verschillende bedrijven
ieder op zich zelf kan worden aangewe
zen dus hier moet ze speciaal zijn.
De Staat heeft de taak op hare schou
ders om voor het stoffelijk en zedelijk be
lang van den werkman te zorgenhet is
zijn plicht, zegt Leo XIII.
Nadat spr. nog eenige bezwaren iegen
verkorting van arbeidsduur heeft weerlegd
toont hij verder aan, dat hier in ons land
zoowel als in andere landen de beweging
voor den verkorten werktijd van de katho
lieken is uitgegaan.
Ook de Paus spreekt zich uit voor wet
telijke regeling. Niet alleen is de Staat
tot ingrijpen bevoegd, hij heeft niet al
leen het recht, maar ook den plicht zich
met dit groote vraagstuk te bemoeien.
Door wettelijke regeling van den ar
beidsduur zal den volke een goed wor
den geschonken, strekkend tot heil van
den werkman, tot bloei der industrie, tot
waarachtige volkswelvaart en tot zegen
van Kerk en Staat.
De gespannen toestand.
Ook voor de miliciens van de ves
ting-artillerie, lichting 1908, is de duur
van de herhalingsoefeningen verlengd.
Bij K. B. van 8 Sept. is, gezien het
K. B. van 7 Febr., (bij hetwelk is be
paald, dat de verlofgangers d^r militie
van de lichting 1908, behoorende tot
de reg. vestinig-artillerie, voor 26 da
gen voor herhalingsoefeningen in wer-
kelijken dienst moeten komen) bepaald,
dat de duur van die herhalingsoefenin
gen voor de miliciens van genoemde lich
ting, behoorende fot de 1ste, de 2dö.
de 3de, de 5de, de 6de en de 7de icomp.
van het 4de reg. vest.-art. nader wordt
gesteld op ten hoogste negen-en-
veertig dagen.
Aan de „Tijd" meldt men uit Utrecht,
dat de geheele geniekazerne gereed is
voor mobilisatie. Des avonds mag nie
mand uit de kazerne.
Gistermorgen 12 uur kwam bericht,
eerst dat zij die niet een bepaalde be
stemming hebben en dat zijn er weinige
de kazerne tijdelijk konden verlaten ge
durende den dag. Van de infanterie moe
ten 350 manschappen nablijven, van wie
tachtig gehuwden.
Het „Nwsbl. voor Ned." meldt, dat
met het oog op den poütieken toestand
in Europa, onze doode weermiddelen
onder handen zijn genome^ de oprit
ten der kanonnen versterkt, de ammuni
tie aangevuld, enz., zoodat onze forten
en versterkingen onmiddellijk in gebruik
kunnen worden genomen.
Qf dit reeds nu, zoodra de hers.tellin
gen achter den rug zijn, of eerst wan
neer de nood aan den man is, zal ge
schieden, kon men ons niet zeggen. Het
eerste is echter waarschijnlijk, en, in
dien we goed zijn ingelicht, zou het ze
vende regiment Maandag a.s. Amster
dam verlaten ten einde zich naar de gren
zen te begeven. I
Men meldt uit Amersfoort:
Ook de viermaanders van lichting
1911, wier groot verlof einde September;
zou intreden blijven onder de wapenen.
De lastgeving van het Ministerie van
Oorlog daaromtrent werd gistermiddag
ontvangen.
Voorzitter Eerste Kamer.
Bij kon. besluit is benoemd tot voor
zitter van de Eerste Kamer der Staten
Generaal gedurende de zitting die zal
aanvangen op den darden Dinsdag in
Sèptember 1911 J. E. N. baron Schim-
melpenninck van der Oye van Hoevela
ken, lid van die Kamer.
Sluiting Staten-Generaal.
Bij K. B. van 7 Sept. is bepaald
Art. 1. De tegenwoordige zitting der
Staten-Genraal zal worden gesloten op
Zaterdag 16 Sept. 1911, des nam. te
drie uren
Art. 2. De Minister van Binnenland-
sche Zaken wordt gemachtigd zich op
het in art. 1 vermelde tijdstip te bege
ven naar de vergadering der Staten-Ge
neraal, ten einde in eene vereenigde ver
gadering der beide Kamers, de zitting
in Onzen naam ?e sluiten.
LEIDEN, 9 September.
O. L. V. ter Nood te Heilo.
Gelijk uit een advertentie in dit blad
blijkt, vertrekt op Woensdag 13 Sept. een
processie van hier naar O. L. Vr. ter
Nood te Heilo.
De stroom van bedevaartgangers naar
deze oudste onder de Hollandsche bede
plaatsen, neemt steeds toe, sinds de oude
bidplaats weer aan haar vroegere bestem
ming is teruggegeven. De vereering van
O L.. Vr. ter Nood te Heilo dagteekent
reeds uit de middeleeuwen.
Het is het eenige bedevaartsoord dat
in Holland tijdens de reformatie bede
vaartgangers en processies is blijven trek
ken. Of de reformatie de kapel al ver
woestte en „de Runaputte" deed dem
pen, of de Staten van Holland al plak
katen uitgaven, en schouten en baljuwen
bedevaartgangers achtervolgden en pro
cessies met stokslagen uit elkander dreven
dit alles kon niet verhinderen, dat talrijke
bedevaarten en een zeer groot getal pel
grims naar Heilo trokken. Dit getuigen
met blijdschap en trots zeer vele katholie
ke berichtgevers, dit bevestigen met spijt
en afschuw allerlei pxotestantsche getui
gen. Tot 1830 toe bleven de pelgrims er
komen. En slechts noodgedrongen moest
de kerkelijke overheid toen het bede
vaartsoord sluiten, daar de heilige plek in
anti-katholieke handen overging.
In dat voortduren der bedevaarten, trots
alle tegenwerking, mogen wij dankbaar
erkennen een bijzonder getuigenis, hoe
God met welgevallen Maria's vereering
op die plek steeds heeft beschouwd. Wij
mogen er in zien een voortdurend en le
vend bewijs van de talrijke gunsten, die
er verkregen zijn.
Daarom begroeten wij blijde de her
leving der aloude devotie in de vastd
overtuiging dat zij wederom dezelfde
gunsten en zegeningen over Maria's ver
eerders zal doen nederdalen als in vroe
ger eeuwen. En het is dit vertrouwen,
dat ons opwekt tot een krachtige aanspo
ring van onze lezers om aan deze bede
vaart deel te nemen.
Jonge Garde.
Gisteravond vergaderde in het gebouw,
van der Nederl. R. K. Volksbond de Pro-
pagandaclub de Jonge Qarde. De op
komst der leden was zeer gering. Na
opening door den Voorzitter en vast
stelling der notulen werd de heer Vitlde-
leer als secretaris gekozen. De vast
stelling van het huishoudelijk reglement
liep vlot van stapel en werd tenslotte
met enkele wijzigingen volgens con
cept der Comissie goedgekeurd. De com
missie had een woord van dank voor den
getroosten arbeid in ontvangst te ne
men. Aan het slot der vergadering legde'
het bestuur, nu de nieuwe statuten en het
reglement waren vastgesteld, collectief
zijn mandaat neer. In de volgende ver
gadering, die over 14 dagen w^dt g'S*