28
BUITENLAND.
BINNENLAND.
2e Jaargang,i
No. 523.
Bureau OUDE SINGEL, 54, LEIDEN.
latere. Telefoon 935. Postbus 6.
JIT BLAD VERSCHIJNT ELKEN DAG, UITGEZONDERD ZON- EN FEESTDAGEN.
DE ABONNEMENTSPRIJS bedraagt met GRATIS POLIS Ongevallen-verzekering
tn het GEÏLLUSTREERD ZONDAGSBLAD voor Leiden 9 cent per week,
1.10 per kwartaal; bij onze agenten 10 cent per week, 1.30 per kwartaal. Franco
per post 11.50 per kwartaal.
Afzonderlijke nummers 21/, cent met Geïllustreerd Zondagsblad 5 cent
Woensdag
Juni
1911.
De ADVERTENTIEPRIJS bedraagt van 15 regels 0.75, elke regel meer 15 cent
ingezonden mededeelingen van 1—5 regels 1.50, elke regel meer 30 cent, met gratis
bewijsnummer. Bij contract aanzienlijke korting. Groote letters naar plaatsruimte.
Kleine Advertentiëngevraagde betrekkingen, huur en verhuur koop en verkoop
(geenhandels-advertentiën) 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent; aangeboden
betrekkingen 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent.
Dit nummer bestaat uit
TWEE bladen.
Wegens den feestdag der H.H.
Apostelen Petrus en Paulus zal
,De Leidsche Courant" morgen NIET
verschijnen.
Waarom te stemmen op
onze Candidaten?
't .Valt piet te ontkennen, dat de ver-
jkiezingscampagna voer n gemeenteraad
ïn onze kringen meer dan gewone belang
stelling wekt Met zekere spanning wordt
Üe uitslag verbeidt in een gemotiveerd
vertrouwen, dat de stembus ons winst zal
brengen.
Wij hebben al eenige'malen onze kie
ners opgewekt toch trouw hun stemplicht
te vervullen. Het kan immers op één stem
laankomen en hoezeer zouden wij zelf on
ze nalatigheid betreuren, als door ons
plichtsverzuim de rechtsche candidaten in
jde minderheid bleven. Wij" hebben onze
kiezers aangespoord eendrachtig te zijn
jen te stemmen op alle candidaten, die
'door de Christelijke kiesvereenigingen
worden aanbevolen.
Het gaat om gewichtige belangen. In
'de laatste decennia heeft het besef van
saamhoorigheid der belijders van den
'(Christus, zich sterk ontwikkeld, 't Is niet
alleen bij woorden geblevendoor daden
hebben* de Christelijke kiezers getoond,
hun leiders te volgen en in menig opzicht
Zijn wij dankbaar voor hetgeen de coalitie
Ons bracht
En deze coalitie neemt in sterkte toe,
ten spijt van alle aanvallen. Zoo gaarne
zou de linkerzijde zien dat een minder
'hechte band de drie Christelijke partijen
fvereenigde; zoo gaarne schept zij behagen
in kleine geschilpunten, die zich onder de
onzen voordoen en wakkert zij den strijd
tusscheri „Rome en Dordt" aan. Tot dus
verre zonder resultaat. De Christelijke kie
zers begrijpen zeer goed, dat de belang
stelling der linkerzijde geen onbaatzuch-
tige is. De glorie der liberalen is gaan
tanen sinds de coalitie door Schaepman,
iKuyper en Lohman tot stand kwam. Wil
de linkerzijde haar macht herwinnen, moet
allereerst de coaliite vernietigd,, de een
dracht onder ons verstoord worden.
't Is slechts eigenbelang als de liberale
pers de protestanten meewarig waar
schuwt toch op te passen voor de „macht
van Rome", 't Is eigenbelang, als zij
schimpt op de onoprechtheid der coalitie.
Zij doet het alleen om argeloozen in haar
strikken te vangen.
Deze verkiezingsleuzen zullen ook weer
in de komende dagen worden aangehe
ven. De Roomschen zal men wellicht
wijzen op vermeende trouweloosheid der
boudgenooten om zoodoende hen te prik
kelen den liberaal te stemmen.
Wij hebben reeds eerder geschreven,
dat er soms zaken voorkomen, die een
onaangenamen indruk verwekken. Maar
is dit voor ons aanleiding een liberaal bo
ven een Christelijken candidaat te verkie
zen? Verre boven een liberaal heeft een
[lAnti-revolutionaire, een Christelij'k-Histo-
/rische candidaat onze sympathie, omdat
;fwij in hem begroeten een man, die, even
als wij, God in het maatschappelijk leven
,wil erkennen en Zijn geboden wil eerbie
digen.
Dat is de groote principieele onder
grond van onzen strijd. Wij moeten man-
Ijnen hebben van Christelijke overtuiging
I ïn Kamer, in Staten en in Gemeenteraad.
In zulke mannen moeten wij ons ver
trouwen stellen; op zulke mannen beve
len wij de kiezers aan Dinsdag a.s. voor
den gemeenteraad te stemmen.
Men hoede zich toch voor het waan
denkbeeld, dat de gemeenteraad zou zijn
een administratief lichaam. De uitgebreide
zelfstandigheid van de gemeentebesturen
maakt dringend noodig onzen'invloed ook
daar te doen gelden.
De gemeenteraad heeft een taak te ver
vullen ten opzichte van de openbare ze
delijkheid. Wij kunnen hierop niet al te
diep ingaan, maar herinneren aan hetgeen
in politieverordeningen e. d. kan gedaan
worden om pornografische lectuur te we
ren, om althans de onschuld der jeugd te
beschermen.
Uitgebreide bevoegdheden bezit de ge
meente op het gebied van het onderwijs
en wij verlangen daarbij van den gemeen
teraad de concurrentie tusschen openbaar
to bijzonder onderwijs niet omioodig te
verzwaren. Wat zou het streven der regee
ring naar gelijkstelling van beide soorten
scholen baten, als de gemeenteraad door
te lage schoolgelden, te hooge salarissen
en kostbare uitgaven de voor ons onge
schikte overheidsschool op alle mogelijke
wijze bevoordeelde? De openbare schooi
blijft het troetelkind van alle vrijzinnigen
en geen offer uit de g e m e e n t e ka s is
te groot. Maar als eens n i e t de belasting
betalers, doch de vrijzinnigen zelf hun
school moesten onderhouden, gelijk wij
Christelijken doen, hoe zou dan de offer
vaardigheid zijn?
Terwijl volgens een becijfering van het
„Nbld. voor Leiden - bijna de helft van
den hoofd, omslag voor het neutrale on
derwijs hoodig is, weigerden vele libera
len mede te werken enkele honderd
guldens subsidie aan de bijzondere be
waarscholen uit te geven. Liever be
steedden zij verscheidene duizenden gul
dens voor den bouw eener nieuwe
bewaarschool dan het Christelijk o.nder-
wijs iets toe te voegen. De weinigen; die
met de rechterzijde meegingen, eischten
voorts „waarborgen", welke men niet
dacht te stellen voor de openbare scho
len. Mr. Fokker was het speciaal, die
eenige van zulke amendementen indien
den.
Een geest van uitsluiting heeft de Leid
sche liberalen steeds gekenmerkt. In hun
glorietijdperk dachten zij er niet aan de
rechten der minderheid te erkennen. Zij,
machtige liberalen, brachten Kappeyne's
woord in practijkde minderheden moe
ten onderdrukt worden. In de gewone
raadscommissies werd bij uitzondering
een rechtsch lid gekozen en voor de
wethoudersplaatsen was niemand der on
zen geschikt.
Onder den druk der omstandigheden
gelukte het ons voor circa 10 jaar ma
Aalberse tot wethouder gekozen te krij
gen, de eerste Katholieke wethouder na
de Hervorming. Maar nauwelijks trad mr.
Aalberse bij zijn benoeming tot Kamer
lid af, of de wethoudersplaats moest
wederom door een liberaal worden inge
nomen.
En de „baantjes". Och, de Katholie
ken waren voor alles geschikt, behalve
om een gemeentelijke betrekking te be-
kleeden. I>e statistieken, die wij daarover
eenige maanden geleden publiceerden,
toon en dit maar al te duidelijk aan.
Bij het stijgen van den invloed der
rechterzijde zijn allengskens veranderin
gen gekomen in deze wanverhoudingen.
Wij hebben onzen Katholieken wethouder
teruggekregen en onze invloed in het
gemeentebestuur is daardoor niet zonder
beteekenis. De Christelijke kiezers moe
ten zorgen, dien invloed niet te vermin
deren. Zij moeten beseffen, dat ontrouw
aan de stembus zou vernietigen, wat na
lange jaren van moeitevollen arbeid is
opgebouwd. Zij moeten stemmen voor
het behoud van den Katholieken wet
houderszetel, voor het behoud en de ver
sterking van de Christelijke meerderheid
in den gemeenteraad.
V Rome krijgt weer gelijk.
Heeft men ooit zoo'n merkwaardig!
teeken des tijds gezien als het Jatho-pro-
ces te Berlijn?
Ziehier hoe de Berlijnsche correspon
dent van het Handelsblad de zaak
in 't kort verhaalt
„De evangelische opperkerkeraad te
Berlijn had den Keulschen predikant
Jatho reeds gebrandmerkt als een ket
ter, als een der velen, die, hoe goed
geloovig ook, van algemeen christelijk
standpunt, zich niet volkomen willen
onderwerpen aan de dogma's van de
officieele orthodoxe staatskerk, als
een om het kort en duidelijk te
zeggen liberale dominé. Dit brand
merken gaf echter niet veel. Mannen
als Jatho preekten kalm verder in hun
gemeente, stoorden zich niet aan min
der aangename bejegeningen van den
opperkerkeraad. Doch de beschermers
van 't orthodoxe evangelie vonden een
laatste redmiddel: zij kwamen voor
den dag met een inquisitie-rechtbank,
die den mooien naam gekregen heeft
van „Spruchkolfegium", een college,
dat, met gesloten deuren, proces .voert
tegen een predikant, beklaagd van het
aanhangen van een dwaalleer, dat met
een meerderheid van twee derde der
uitgebrachte stemmen negen van de
dertien dus den beklaagde, die geen
hoogere instantie kan aanroepen, on
waardig mag verklaren langer de offi
cieele staats-toga te dragen."
Hoe hebben we 't nu? zal rneenigeen
zich afvragen. Bestaat bij het Protestan
tisme het vrije onderzoek ja dan neen
Zoo ja, waarom mag een man een
Jatho, die te Keulen zeer gezien is, dan
niet vrij leeraren de conclusies, waar
toe zijn onderzoek hem voerde.
Zoo neen, waarom valt dan het Pro
testantisme de Roomsche kerk hard, die
vasthoudt aan de geopenbaarde waarhe
den en een leerstellig gezag?
't Is een kwaad dilemma.
Oeen wonder dan ook, dat de corr.
het eens is met „vele ernstige en hoog
geplaatste mannen in den lande, die ge
protesteerd hebben tegen die „Spruch
kollegium", welks eerste uitspraak reeds
heeft aangetoond, „dat in de evangelische
landskerk de geest van ketterjacht veel
sterker is dan het gevoel voor evange
lische geloofsvrijheid, dat de landskerk
niet steunt op geloofs-vrijheid, niet vast
houdt aan de traditie van 'de reformatie."
De „evangelische landskerk" gaat op
die manier zoowaar den kant van Rome
uit, wat inderdaad hard te verduwen is
voor wie „de tradities van de reforma
tie" hoog wil houden. Schamper merkt de
corr. dan ook op
„Wat zullen de katholieken om de
ze critiek (van het „Spruchkollegium")
lachen, nu het blijkt, dat de evangeli
sche machthebbers even goed met
duimschroeven kunnen omgaan als de
Vaticaansche..."
Ja, dat zullen de Katholieken zeker.
Zoo hartelijk zelfs, dat zij zich heclemaal
niet boos zullen maken om dien „uitval
over de „Vaticaansche duimschroeven"
gesteld, dat zulk een afgezaagde uit
drukking nog de moeite van het boos
worden waard was.
Merk intusschen op, hoezeer ook over
dezen verbolgen correspondent de geest
over het „Spruchkollegium" aan 't vaar
dig worden is. Eenige regels vroeger
toch schrijft hij
„Natuurlijk moeten er aan de vrij
heid van geloofsleer grenzen gesteld
worden."
'Natuurlijk! Daar zijn we 't volmaakt
mede eens.
En zoo krijgt Rome alweer eens gelijk.
ALGEMEEN OVERZICHT.
Het is wel een ongeluksministerie ge
weest, dat van Monis. Na eerst in een
groot geharrewar te zijn gekomen, door
de Champagnekwestie, en daarna door
Train een flinke mep in den ruggegraat
gekregen te hebben, is het nu door een
vergissing heen moeten gaan. De stem
opneming is nl. niet goed geweest en het
kabinet had eigenlijk een meerderheid van
vijf stemmen moeten hebben. Zoo was
de val ook evenmin ernstig als zijn heele
bestaan. Intusschen is de crisis reeds op
gelost en het
Ministerie-Caillaux
definitief vastgesteld als volgt:
Callaux, voorzitter van den minister
raad en binnenlandsche zaken, De Selves,
buitenlandsche zaken, CruppL justitie,
Delcassé, marine, Messimy, oorlog, Le
brun, koloniën, Conyba, Handel, Pams,
Landbouw, Steeg, onderwijs, Augagneur,
openbare werken, Vilotz, financiën, Re-
noult, ^rbeid, Chaumet, ondersecretaris
van posterijen en telegrafie, en Dujardiin
Beaumetz, ondersecretaris voor schoone
kunsten.
Gisteravond heeft Callaux zijn kabinet
aan den president voorgesteld. De benoe
mingsdecreten zouden heden in het „Jour
nal Official" verschijnen.
Om 10 uur is ministerraad gehouden,
waarin de groote lijnen van de regeerings-
verklaring zijn vastgesteld. Het ministerie
zal de hervormingen, die in het program
ma van het vorige ministerie waren aan
gekondigd, overnemen en met name de
kiesrechthervorming, belastinghervormin
gen en het ambtenaren-statuut. Intusschen
zal de begrooting 1911 niet het minste
uitstel lijden. De kwestie der afbakenin
gen zal een spoedige oplossing eischen.
De verplichting, die minister Pams
naam van het vorige ministerie In den Se
naat op zich heeft genomen, zal nage
komen worden.
Caillaux heeft bij zijn collega's op zui
nigheid aangedrongen Hij zal de onder
handelingen over mogelijke weer indienst
neming van de bij de jongste spoorweg
staking ontslagen spoorwegbeambten we
der opnemen, maar zonder de verantwoor
delijkheid van den Staat in plaats van die
der maatschappijen te stellen. Wat betreft
de verhouding van den staat tot de spoor-
wegmaatshappijen, ziet het ministerie er
van af, aan het parlement de bevoegdheid
te vragen, die minister Dumont hebben
wilde.
In Engeland is, ondanks dat de Kro
ningsfeesten nog voortduren, het politieke
leven hervat.
De grondwettelijke crisis
is in scherpen vorm ingetreden, nu gister
avond in het Hoogerhuis de amendemen
ten op de veto-wet zijn ingediend.
Lord Lansdowne stelt een amendement
voor, inhoudende dat geen wetsontwerp,
dat het bestaan van de kroon of de Pro-
testantsche troonopvolging raakt of een
nationaal parlement voor Ierland, Wales,
Schotland of Engeland invoert en geen
wetsontwerp, dat niet door een gemengde
commissie uit Hooger- en Lagerhuis is
goedgekeurd, den koning ter bekrachti
ging zal worden voorgelegd, tenzij een
uitspraak van de kiezers ervoor is ver
kregen.
Lord Cromer stelt een amendement
voor, dat de benoeming voorschrijft van
een gemengde commissie van zeven leden
uit beide Huizen, welke commissie zal
bepalen of een wetsontwerp zoo gewich
tig is, dat het eerst aan de kiezers moet
worden onderworpen.
De bladen van beide partijen achten den
toestand ernstig. Zij zeggen, dat de Lords
meenen, dat de verzekeringswet den aan
hang van de regeering heeft verzwakt,
en dat het land zoo onder den indruk der
kroniugsplechtigheden is gekomen, waar
bij grooten luister op de Hoogerhuisleden
is afgestuurd (men begrijpt nu waarom
zij de behandeling tot na de kroning heb
ben willen uitstellen) dat zij, wordt zij tot
een verkiezing gedwongen, daarin de ne
derlaag zou lijden. In alle geval zijn de
Lords besloten de regeering te nopen
duidelijk te maken, welken waarborg zij
van den koning heeft verkregen ten aan
zien van de benoeming van Peers.
Toch is het door vroegere uitlatingen
der regeering bewezen, dat zij de amen
dementen van het Hoogerhuis zal afwij
zen.
Zooals het ontwerp er nu ligt, moet
het wet worden, hebben zij keer op keer
zoo nadrukkelijk mogelijk verzekerd En
de stelligheid, waarmede zij nog in den
laatsten tijd hebben gezegd, dat het wet
zal worden, laat ook geen twijfel meer of
de koning zal, op advies van zijn ministers,
als het noodig is door Peersbenoeming,
het verzet van het Hoogerhuis breken.
De unionistische Spectator twijfelt daar
niet aan en hoopt, dat de Lords zoo ver
standig zuilen zijn het daartoe niet te laten
komen. Zij zouden het anders op hun ge
weten hebben, dat Home Rule voor Ier
land dadelijk doorgezet kan worden
immers met een liberale meerderheid in
het Hoogerhuis en zij zouden boven
dien hun eigen Peers-stand, met die 500
nieuwbakken Peers, vernietigen.
De Portugeesche Constituante
heeft nog geen blijken gegeven iets van
haar eigenlijke werk te zullen doen. Aan
de Grondwet wordt voorloopig niet ge
dacht. Wel aan de mogelijkheid om zon
der nieuwe verkiezingen de constituante
in een vast parlement om te zetten en
aan het bekrachtigen der ontwerpen van
de voorloopige regeering. Een wetsvoor
stel van Eduardo Lebreu op de schei
ding van kerk en staat is naar een com
missie gezonden. Bij de indiening hiervan
interpelleerde hij de regeering waarbij hij
er op wees dat de Engelsche missiona
rissen in geestelijk gewaad op straat
gingen, terwijl dit den Portugeezen ver
boden was. De minister van justitie ad
interim, Bernardino Machado, gaf ten
antwoord dat de scheidingswet nog geen
gesloten kwestie was. De wet, die streng
zou worden toegepast, bevatte onschend
bare beginselen, zooals het oppergezag
der burgerlijke macht en de vrijheid van
eeredienst. Maar, zoo voegde hij er bij,
er is in de wet een wetgevend gedeelte
en een reglementair gedeelte en het door
Abreu aangeroerde punt behoorde tot
het reglementair gedeelte. Voorts ver
klaarde Machado, dat het protest der bis
schoppen gestuit was op de onverschil
ligheid der openbare meening in Portu
gal, terwijl dat van den Paus gestuit
was op de algemeene onverschilligheid.
In antwoord op de opmerking van Abreu,
als zou van Engeland een protest te
wachten ?jjn tegen de toepassing der
scheidingswet, verklaarde Machado dat
Engeland nog geen enkel woord ten dezé
gesproken had. Het verbod van het dra*
gen van het geestelijk gewaad heeft ten;
doel, de beleediging van priesters op
den openbaren weg te voorkomen.
Verder liet Machado zich uit over de
kwestie der tegen-revolutie. Hij was van
oordeel dat geen enkele tegen-revolutie
kans van slagen zou hebben. Spanje was;
reeds tot het inzicht gekomen, dat de
Portugeezen aan de grens liet verwekken
van troebelen beoogden. Machado gaf
ten slotte de overtuiging te kennen, dat
de Spaansche regeering ten opzichte van
de samenzweerders haar plicht zou we
ten te doen.
Dat is na de laatste berichten voor ons.
nog zoo heel duidelijk niet. Van maatrege
len van den kant der Spaansche regeering
hoort men niet veel, van ernstige oproer-
geruchten wel, ofschoon de regeering
officieel alles ontkent. We wachten.
GEMENGD.
De St. Petersburgsche correspon
dent van de „Deutsche Tageszeitung"-
seint: Naar in gemeenlijk goed ingelich
te kringen verteld wordt, zou Stolypin
binnenkort aftreden en door Goremykiui
opgevolgd worden.
Volgens berichten uit El Kasar aan
Fransche bladen worden er in het Spaan
sche kamp blijkbaar toebereidselen ge
maakt voor een opmarsch naar Wessan4
De uit Larrasj aangekomen cavalerie
en artillerie schijnen voor die gewaagde
onderneming bestemd te zijn.
Te Port Arthur in Texas is in de
petroleum reservoirs van de Texas Oil
Company brand uitgebroken, die is over
geslagen op twee pakhuizen en een aan
tal schepen, die in de buurt voor anker la
gen. Er hadden verschillende ontplof
fingen plaats. Een scheepskapitein werd
30 meter hoog in de lucht geslingerd. En
zijn nog twee dooden. De schade wordt
op 21/n millioen gulden gegroot.
Een telegram uit Port-Said meldt,
dat het^Duitsche stoomschip Sachsen, van
China 'en Japan naar Antwerpen ge
strand is in het Kanaal en de doorvaart
belemmert. Alle pogingen om het schip
vlot te brengen zijn tot nu toe vruchte
loos gebleven. I
Koninklijke besluiten.
Bij kon. besluit is benoemd tot notaris
binnen het arrondissement Leeuwarden
ter standplaats Witmarsum, A. Kruseman,
candidaat-notaris te Heemstede;
is benoemd tot ingenieur voor de elec-
irische inrichtingen der spoorwegdiensten
J. M. G. Scheffer, w. i. te Delft;
is aan het algemeen college van toezicht
bijstand en advies, vpor het Rijkstucht- en
opvoedingswezen, toegevoegd als secreta
ris, mr. F. W. J. Del Campo genaamd
Camp, advocaat en procureur en kanton-
rechter-plaatsvervanger te 's Hage;
is aan J. J. Cost Budde, eervol ontslag
verleend uit zijn betrekkingen van com
missaris van politie te Deventer en van
commissaris van Rijkspolitie;
is aan den kapitein der mariniers J. van
Haaften eervol ontslag uit den zeedienst
verleend onder toekenning van pensioen.
is de detacheering bij het leger hier te
lande van den len luit. der inf. van het le
ger in Ned. Indië R. M. C. d'Engclbron-
ner, thans leerling aan de Hoogere Krijgs
school, verlengd tot 16 Sept. 1914;
is bepaald, dat bij afzonderlijke dagor
ders, zoo in Indië als in Nederland eervol
zal worden vermeld de korporaal-zieken
verpleger van het leger in Ned.-lndië J.
B. Engels (alg. stamboeknummer 16704)
en zulks ter zake van zijn gedrag bij gele
genheid van een vijandelijken aanval op
het bivak te Wolo Qdi (Flores) op 12
April 1908.
Bezoek van President Failières.
De Koningin heeft den eeredienst, wel
ke aan den president der Fransche repu
bliek tijdens zijn verblijf te Amsterdam
en in de residentie zal zijn toegevoegd,
opgedragen aan den gep. vice-adiniraal
jhr. Roël, adjudant in buitengew. dienst,
oud-minister van marine; kolonel graaf
Schimmelpenninck, adjudant der Koningin
en den len luitenant der jagers A. Ruys,
van het reg. grenadiers en jagers.
Marokko.
De „N. R. Ct." verneemt, dat de Neder-
Undsche gezant te Tandzjer, ridder vaa
